Geneza wspólnotowej

polityki regionalnej

Plan wykładu

1.

Traktat Rzymski a Raport Spaaka

2.

Europejski Bank Inwestycyjny

3.

Polityka regionalna w latach 60-tych

4.

Polityka

regionalna

w

innych

politykach europejskich

5.

Pomoc regionalna i jej efekty w

latach 1954-1972

6.

Regionalny

charakter

funduszy

budżetowych

Traktat Rzymski a Raport

Spaaka

Po

raz

pierwszy

potrzeba

prowadzenia

polityki

regionalnej

została zaakcentowana w

Raporcie

Paul-Henri Spaaka

, belgijskiego

ministra spraw zagranicznych, który
kierował pracami Międzyrządowego
Komitetu przygotowującego Traktat
Rzymski.

Jednym z trzech wymienionych kierunków
było

powiększanie zasobów poprzez

waloryzację regionów opóźnionych w
rozwoju
i wykorzystanie pozostającej bez pracy
siły roboczej

.

Ponadto Raport zwracał uwagę na potrzebę
koordynowania planów regionalnych oraz
zalecał powołanie specjalnego funduszu
inwestycyjnego, mającego służyć tworzeniu
warunków do zrównoważonego rozwoju.

W Traktacie Rzymskim pominięto kierunek
rozwoju dotyczący polityki regionalnej
i wykreślono wszędzie termin „plany
regionalne”.

W preambule do Traktatu w celach
wspomniano

o

rozwoju

regionalnym,

jednak w ramach przewidzianych do ich
realizacji 11 środków pominięto w ogóle
politykę regionalną.

Nieliczne zapisy w Traktacie o rozwoju
regionalnym, zawierały postanowienia
o polityce rolnej, transportowej
i konkurencji.

Ponadto

Traktat

umożliwiał

zastosowanie specjalnej klauzuli w
wypadku

poważnych

trudności

regionalnych.

Głównym celem Traktatu stało się:

tworzenie warunków konkurencji

znoszenie wszelkich form

protekcjonizmu

Państwa

członkowskie

mogły

interweniować w zakresie rozwoju
regionalnego

w

odniesieniu

do

własnego kraju z zastrzeżeniem, iż
decyzje nie zniekształcają wolnej
konkurencji.

Europejski Bank

Inwestycyjny

Jedyną instytucją ukierunkowaną na rozwój

regionalny i powołaną do życia wraz z

Traktatem Rzymskim był

Europejski Bank

Inwestycyjny

(EBI).

Bank miał się przyczyniać do waloryzacji

regionów słabiej rozwiniętych, tworzenia

nowych

i

modernizacji

istniejących

przedsiębiorstw

oraz

do

realizacji

projektów posiadających znaczenie dla

wielu państw członkowskich.

Polityka regionalna w

latach

60-tych

W latach 60-tych w

raportach

sporządzanych przez Parlament i
Komisję Europejską wskazywano na
potrzebę podejmowania wspólnych
działań
w

kierunku

aktywizowania

i

harmonizowania

rozwoju

regionalnego.

Raport Motte’a

(9 maja 1960)

proponował

utworzenie

komitetu

konsultacyjnego ds. regionalnych i
podjęcie

prac

nad

programem

europejskiej polityki regionalnej

Raport Birkelbacha

(17 grudnia

1963)

domagał

się

oddania

do

dyspozycji Komisji specjalnych środków
finansowych

przeznaczonych

na

politykę regionalną oraz utworzenia
centralnego

biura

dokumentacji

europejskiej i poszerzenia kontaktów z
lokalnymi organami samorządowymi

Raport Rossiego

(9 października

1964) wskazywał na konieczność
odejścia od postrzegania polityki
regionalnej jako sprawy wewnętrznej
państw członkowskich i na potrzebę
podjęcia prac nad europejskim planem
zagospodarowania

przestrzennego

precyzującym cele do osiągnięcia
w każdym regionie.

Komisja Europejska widząc zagrożenia ze

strony wspólnego rynku dla rozwoju

regionalnego zorganizowała 6 grudnia

1961 roku

konferencję poświęconą

zagadnieniom regionalnym

.

W

Traktacie

Rzymskim

państwa

członkowskie obawiały się, iż europejska

polityka

regionalna

może

stanowić

zagrożenie dla suwerenności narodowej.

Obrady konferencji doprowadziły do konkluzji, że

rozwiązanie problemów rozwoju niektórych

regionów EWG nie jest możliwe na drodze

równoległego

prowadzenia

odrębnych

polityk krajowych

.

Powołano trzy grupy robocze, które miały się

zajmować:

 celami i metodami polityki regionalnej
 adaptacją regionów starej industrializacji
 środkami polityki regionalnej w państwach

członkowskich

Komunikat Komisji Europejskiej na temat
europejskiej polityki regionalnej (11 maja
1965) odnosił się do trzech kierunków
działań:

 sporządzania planów regionalnych dla

wszystkich

regionów

Wspólnoty,

a

w

szczególności

dla

obszarów

przeżywających trudności gospodarcze i
stref przygranicznych

 zorganizowania bezpośrednich kontaktów

Komisji z osobami odpowiedzialnymi za
politykę regionalną w krajach członkowskich

 wykorzystania finansowych instrumentów

EWG dla celów regionalnych, w tym
rozszerzenia zakresu działania Funduszu
Społecznego oraz umożliwienia Komisji
przyznawania bonifikaty oprocentowania
kredytów udzielanych przez EBI

Komunikat był skierowany do rządów

państw

członkowskich,

Parlamentu

Europejskiego oraz Komitetu Ekonomiczno-

Społecznego Wspólnot.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

został

powołany jako organ opiniodawczy na

mocy konwencji podpisanej przez EWG

z Euroatomem w 1957 roku. W grudniu

1972 roku w ramach Komitetu powstała

sekcja rozwoju regionalnego.

Propozycje zbiegły się z kryzysem

funkcjonowania Wspólnego Rynku,

spowodowanym reakcją Francji na

propozycję przewodniczącego Komisji

Hallsteina dotyczącą rozszerzenia

uprawnień Parlamentu i Komisji

Europejskiej. Kryzys rozpoczął się

30 czerwca 1965 roku, a zakończył

kompromisem

luksemburskim

z

28/29 stycznia 1966 roku.

Raport Bersaniego

(23 maja 1966) był

inicjatywą

Parlamentu

Europejskiego

i

sformułował

sugestie

dotyczące

wspólnotowej

polityki

regionalnej

i

zaproponował

stworzenie

specjalnego

funduszu o przeznaczeniu regionalnym.

Formułowanym przez Parlament postulatom

nie towarzyszyły żadne działania praktyczne

z powodu braku jednomyślności ze strony

krajów członkowskich.

Bardzo ogólnie rozwój regionalny
został

potraktowany

w

trzech

średniookresowych

programach

polityki gospodarczej (1966-1970,
1969-1970

i

1971-1975)

opracowanych przez Komitet Polityki
Ekonomicznej utworzony w 1965
roku.

W 1968 roku w następstwie fuzji
organów

wykonawczych

EWWiS,

EWG
i Euroatomu doszło do utworzenia

Generalnej

Dyrekcji

Polityki

Regionalnej

.

17

października

1969

roku

Komisja

opublikowała

drugi Komunikat

dotyczący

celów

i środków europejskiej polityki regionalnej.

Komunikat proponował:

 sporządzanie planów rozwoju regionalnego i ich

opiniowanie przez Komisję

 podjęcie szybkich działań w czterech typach

regionów (opóźnionych w rozwoju, schyłkowych,

przygranicznych i z bezrobociem strukturalnym)

powołanie przy Komisji stałego

komitetu ds. rozwoju regionalnego

utworzenie funduszu bonifikacyjnego

na

cele

rozwoju

regionalnego

zarządzanego przez Komisję

zorganizowanie

informacji

dla

inwestorów skłonnych do realizacji
planów regionalnych

Propozycje nie doczekały się realizacji z powodu

braku akceptacji ze strony Rady Ministrów

Wspólnot

. Państwa nie mogły dojść do

porozumienia w następujących kwestiach:

 umiejscowienia organu odpowiedzialnego za

koordynację polityk regionalnych

 możliwości bezpośredniej ingerencji Wspólnot

w polityki krajowe

 potrzeby utworzenia wspólnego funduszu

regionalnego

W

1971

roku

określono

zasady

koordynacji

krajowych

systemów

pomocy

regionalnej

.

Państwa

członkowskie miały obowiązek uprzedniego

notyfikowania pomocy przekraczającej 500

tys. europejskich jednostek rozliczeniowych.

Decyzją Rady Ministrów EWG z 1971 roku

kontrola pomocy objęła centralne regiony

Szóstki, a od 1979 roku cały obszar państw

członkowskich.

Z czasem podstawowym celem
europejskiej polityki wspierania
rozwoju regionalnego stało się
likwidowanie

„słabości”

i

wyrównywanie

szans

rozwojowych

regionów

najbardziej upośledzonych.

Polityka regionalna w

innych politykach

europejskich

Polityka rolna oraz polityka prowadzona

przez EWWiS dość długo pozostawały w

sprzeczności z celami polityki regionalnej.

W następstwie wspólnej polityki rolnej

skierowano nieporównanie więcej środków

do

najlepiej

rozwiniętych

rolniczych

regionów centralnych niż w ramach

subwencji regionalnych przeznaczono na

rozwój

traktowanego

priorytetowo

włoskiego Mezziogiorno.

W przypadku tworzenia EWWiS w 1951 roku na

mocy Traktatu Paryskiego zostały uwzględnione cele

regionalne. Działalność EWWiS skupiała się jednak

na problemach readaptacji siły roboczej.

Traktat Rzymski umożliwił EWWiS finansowanie

nowych

rodzajów

działalności

w

regionach

rekonwersji przemysłu.

W 1968 roku w rękach EWWiS pozostał jedynie

budżet operacyjny, z którego można było udzielać

pożyczek

i subwencji na rozwój regionalny.

Pomoc regionalna i jej

efekty

w latach 1954-1972

Z ogólnej sumy środków wspólnotowych
wydatkowanych w latach 1954-1972
w wysokości 17 mld ecu, aż 70%
pochłonęła polityka rolna.

Wysokość

przeciętnych

wydatków

„regionalnych” na mieszkańca kształtowała
się na poziomie 25,4 ecu (od 0,1 ecu dla
Hamburga do 311,5 ecu w Dolinie Aosty)

Regiony

Rodzaj pomocy

Ogółem

(w mln

ecu)

Pożyczki Subwenc

je

Apulia

297,0

517,9

814,0

Pikardia

0,2

513,0

513,2

Dusseldor
f

217,7

95,2

312,9

Overijssel

0,4

274,1

274,5

Hainaut

85,8

142,5

228,3

Regiony,

które

najwięcej

skorzystały
z pomocy wspólnotowej, nie
zawsze

były

tymi,

które

najbardziej

potrzebowały

pomocy w rozwoju regionalnym.

W latach 1954-1972 dzięki 4,8 mld
subwencji i pożyczek zrealizowano
inwestycje na kwotę 16,5 mld ecu,
z których 10,6 mld było bezpośrednio
powiązanych z działalnością EBI.

Pożyczki Banku i EWWiS pozwoliły
utworzyć 182 tys. miejsc pracy.

Regionalny charakter

funduszy budżetowych

W 1972 roku nadano „wymiar regionalny”

dwóm funduszom budżetowym Wspólnot:



Europejskiemu

Funduszowi

Społecznemu

(EFS) utworzonemu na

mocy Traktatu Rzymskiego z 1960 roku

 części

Europejskiego

Funduszu

Ukierunkowania i Gwarancji Rolnych –

Sekcja Ukierunkowania

funkcjonującego

od 1964 roku

EFS od chwili powstania promował

zatrudnienie

oraz

mobilność

geograficzną pracowników wewnątrz

Wspólnot.

Środki Funduszu służyły refinansowaniu

państwom członkowskim części kosztów

poniesionych

na

przekwalifikowanie

pracowników lub zatrudnienia w innym

miejscu osób, które utraciły pracę.

Po reformie w 1972 roku środki z EFS

finansowały nadal kształcenie zawodowe

(95% Funduszu) w ramach programów

walki

z bezrobociem w regionach opóźnionych

w rozwoju lub przeżywających regres

przemysłów schyłkowych.

Od 1977 roku postanowiono przeznaczać

na cele rozwoju regionalnego minimum

60% środków Funduszu

Środki z sekcji Ukierunkowania w
ramach

EFUGR

zostały

w

65%

przeznaczone

na

wydatki

służące

poprawie struktury agrarnej w regionach
rolniczych o niskim wskaźniku produktu
wewnętrznego brutto na mieszkańca.

Od 1975 roku pomocą objęto regiony
górskie,

a

od

1978

roku

śródziemnomorskie obszary rolnicze.

Fundusze miały jednak ograniczone
rozmiary. Udział EFS w budżecie
Wspólnot

wynosił

niecałe

5%,

podobnie jak i w przypadku sekcji
Ukierunkowania.

Przełomowe znaczenie miało dopiero
utworzenie Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego.

Dziękuję za uwagę