Rodzaj syntetyzowanej pochodnej zależy

od kwasu tłuszczowego

Główny składnik PUFA
 kwas

linolowy

(18:

9,12

cis, cis;  6), który w

wątrobie ulega przemianie do kwasu

dihomo--

linolenowego

(20:3 ,  6,

DHLA

, 

8,11,14

) i

kwasu

arachidonowego

(20:4,  6,

AA, 

5,8,11,14

)

 Z DHLA tworzą się prostaglandyny

monoenowe

– PGE

1

 Z AA tworzą się prostaglandyny

dienowe

– PGF

2

,

PGF

2

 U eskimosów możliwość tworzenia prostaglandyn

trienowych

PROSTANOIDY

 prostata, kwas prostanowy

 eikozanoidy, dwudziestaki

PROSTANOIDY

SUBSTRATY

(A)

Kwas eikozatrienowy 20:3 ,  6, DHLA, 

8,11,14

kwas dihomo -

linolenowy
(B)

Kwas eikozatetraenowy 20:4,  6, AA, 

5,8,11,14

(C) kwas eikozapentaenowy 20:5,  3, EPA, 

5,8,11,14,17

Kwasy te wywodzą się z kwasów:
1. kwas linolowy 18:

9,12

cis, cis

 6 (A,B)

2. kwas -linolenowy 18:

9,12,15

cis, cis, cis

 3 (C)

3. kwas -linolenowy

18:

6,9,12

cis, cis, ci

s 6 A(B)

Kwasy ABC są substratami
prostaglandyn
A - monoenowych

np. PGE

1

B - dienowych

PGE

2

C - trienowych

PGE

3

Kwas

arachidonowy

AA;

eikozotetraenowy; NNKT; wit.F; omega6; roślinny;
4

Funkcja

 powstawanie eikozanoidów

 wtórny przekaźnik

 Uwięziony w fosfolipidach błonowych w pozycji 2
glicerolu

Fosfolipaza A

2

- enzym błonowy; aktywność

konstytucyjna i indukowana

Fosfolipazy A

1

. A

2

, C i G - efektory

pośrednie w

działaniu hormonów

 może go uwalniać także fosfolipaza C i D;

 w wyniku działania fosfolipazy (C) powstają
diacyloglicerol;

 fosfolipazy (D) kwas fosfatydowy – następnie
lipazy odcinają AA

Należy do tzw.

LSM

- lipid second mesenger

;

działają one nie tylko w komórce ale dyfundują

przez błonę i parakrynnie działają na drugą

komórkę

AA jako wtórny przekaźnik

OUN
 kwas glutaminowy jako neurotransmiter 
receptor NMDA  pobudzenie  wnikanie Ca

2+

 aktywacja

fosfolipazy A

2

 powstaje

AA  opuszcza szczelinę ,

wnika do

synaptycznej  receptory dla AA 
uwalnianie kwasu glutaminowego ; sprzężenie
zwrotne
 kwas glutaminowy w aspekcie pamięci świeżej
i uczenia się

Poza OUN - AA jako przekaźnik - nie

wiadomo

Przemiana kwasu arachidonowego

;

1.

CYKLOOKSYGENAZA

(C

OX

)

2.

LIPOOKSYGENAZA

(L

OX

)

3.

MONOOKSYGENAZY

zależne od cyt P450;

droga

epooksygenazowa; powstaje

kwas 5,6-epoksy-

arachidonowy - modulator

uwalniania somatostatyny z podwzgórza

Przemiana kwasu arachidonowego

;

 przekształcanie zaczyna się od
LIPOOKSYGENACJI;

przyłączenia O

2

;



lipooksygenaza

;

oksydoreduktaza kwas

tłuszczowy : tlen

; L

OX

 pod wpływem L

OX

przesunięcie wiązania

podwójnego;

powstaje układ sprzężony

oraz grupa hydronadtlenkowa -

OOH

przy

odpowiednim atomie C :5,11,12,15
 produkty utlenienia:

HPETE - kwas
hydroperoksyeikozatetraenowy

Przemiana kwasu arachidonowego

;

11L

OX



11-HPETE

- substancja macierzysta

dla

prostaglandyn

, tromboksanów,

prostacyklin; także

silny inhibitor

cyklooksygenazy

11-HPETE

nieenzymatycznie ulega

przekształceniu w odpowiedni

hydroksykwas

czyli

11-HETE

Przemiana kwasu arachidonowego

;

11-HPETE

Przemiana kwasu arachidonowego

;

P

EROKSYDAZA

O

8

COOH

P

ROSTAGLANDYNA

H

2

PGH

2

12

ulega przekształceniu do

O

15

PGD, PGE, i PGF

OH

TX
PGI

Synteza prostaglandyn z AA

.Oksygenacja pomiędzy C9 i C11 oraz C15
.Odwodorowanie przy C8 i C11
.Wytworzenie wiązania między C8 i C12
.Izomeryzacja C=C z C14 na C13

Przemiana kwasu arachidonowego

;

.

5L

OX



5-HPETE

 sprzęganie z peptydami



leukotrieny

(leukocyty, komórki

tuczne)

PGH

2

jako substrat do syntezy PGD, PGE i PGF

Powstawanie

PGD i PGE–

izomeryzacja

PGF –

redukcja

NOMENKLATURA PROSTAGLANDYN

 Grupy A, B, C, D, E w zależności od
podstawienia

pierścienia

pięcioczłonowego –

cyklopentanowego

 Nawa PG uwzględnia obecność w cząsteczce
grupy –OH przy C-15 o konfiguracji lub 

 Wiązanie podwójne oznacza się indeksem w
nazwie

literowej; 3 serie; od ilości

C=C przy górnym lub

dolnym łańcuchu

 Np. PGA

1

; prostaglandyna A

1

; oznacza

obecność

pierścienia A – grupa

OH przy C-15 oraz wiązanie

podwójne

13-14 w pozycji trans (a ....OH; pod
płaszczyzną

 Cyfra 2 oznacza obecność 2 wiązań
podwójnych 13-14

trans; 5-6 cis

 Cyfra 3 oznacza obecność 3 wiązań
podwójnych

17-16 cis

 PGF2 “” podaje położenie grupy OH przy

C-9

Struktura i synteza tromboksanu

 Płytki krwi

 Tx – budowa

nieprostaglandynowa

2 PGH2  1TxA

2

+ 1 MDA +

17C(OH)

 Powstawanie TxA hamuje

imidiazol

i jego

pochodne, kwas nikotynowy

O

8

COOH

PGH

2

12

O

15

OH

9

CHO

10

COOH

CH

2

CHO

O

dialdehyd

11

12

15

malonowy

OH

9

COOH

+

C17

12

10

O

Struktura

i synteza

tromboks

anu

Synteza i struktura prostacyklin

Ściana naczyń -

PGI

 Z PGH

2

– rozerwanie układu nadtlenkowego

 Połączenie z C-6 z utworzeniem pierścienia

furanowego

 Synteza PGI

2

zachodzi w

śródbłonku

naczyniowym, a jej

działanie jest skierowane

na płytki krwi

 Zapobiega zlepianiu się płytek krwi

 Czas półtrwania około 3 min., potem jest
przekształcana do

6-ketoprostaglandyny F

1

(6-keto-PGF1) nieaktywnej biologicznie.

Synteza i

struktura

prostacyk

lin

O

 Z PGH

2

– rozerwanie

układu nadtlenkowego

 Połączenie z C-6 z utworzeniem

pierścienia furanowego

FOSFOLIPIDY



Glikokortykosterydy

PRZECIWZAPALNE
indukują białko inhibitorowi
lipokortynę

NP

.

HYDROKORTYZON

FOSFOLIPAZA

A2



angiotensyna II

bradykinina
adrenalina
trombina

KWAS

ARACHIDONOWY

LEUKOTRIENY

SYNTEZA

.

 Powstają z AA pochodzącego z dwuwarstwy
fosfolipidowej

tworzącej

błonę

okołojądrową

.

 Zadziałanie bodźca (np. alergenu) aktywowana
jest kinaza tyrozynowa, co uruchamia kaskadę
przemian

katalizowaną przez

fosfolipazę C

 Powstają przekaźniki II rzędu: diacyloglicerol
(DAG) i 1,4,5-

trifosforan inozytolu (IP3).



IP3

uwalnia jony Ca

2+

z magazynów

wewnątrzkomórkowych

a

DAG

pobudza

kinazę

białkową

fosforylującą różne

białka w

komórce.

LEUKOTRIENY

SYNTEZA

.

Aktywowana jest (między innymi)

fosfolipaza

A2

, która

przemieszcza się w okolicę

otoczki jądrowej i uwalnia z błon kwas
archidonowy, który jest substratem dla 5-

lipooksygenazy

 AA jest także substratem dla cyklooksygenazy,
katalizującej

cykl przemian do tromboksanów

i prostaglandyn, ale dla

niej substratem jest

AA z

fosfolipidów błony

komórkowej a

dla lipooksygenazy z błony jądrowej

.



5-lipooksygenaza

działa wyłącznie w

kompleksie z

integralnym białkiem błony

jądrowej

FLAP

(5-

lipooksygenase

activating protein) w obecności jonów

Ca

2+

i

ATP.

LEUKOTRIENY

SYNTEZA

.

 Kompleks ten utlenia AA do nietrwałego kwasu
5-

hydroksyperoksy-eikozotetraenowego

(5-HPETE)
 5-HPETE po wpływem

peroksydazy

glutationowej

ulega przemianie do kwasu 5-

hydroksyeikozatetraenowego (5-

HETE) lub pod

wpływem 5-lipooksygenazy do

leukotrienu

A

4

(LTA

4

).

 Do LTA4

transferaza

glutationowa

przyłącza

glutation i powstaje leukotrien C4 (LTC4)
 LTC4 wytwarzany jest w komórkach
efektorowych

zapalenia: komórkach

tucznych i granulocytach
zasadochłonnych i kwasochłonnych.

LEUKOTRIENY

SYNTEZA

.

 LTC4 jest transportowany przez swoisty
receptor

transbłonowy poza

komórkę, gdzie pod wpływem

GGTP

powstaje leukotrien D4
 W wyniku działania

dipeptydaz

cysteinylo

-

glicynowych

LTD4 ulega przemianie do

E4 (LTE4)
 W granulocytach obojętnochłonnych i
makrofagach płucnych hydrolaza leukotrienu A4
wytwarza leukotrien B4

(LTB4)

LEUKOTRIENY

SYNTEZA

.

 Powstają 2 grupy leukotrienów, różniące się
miejscem syntezy, receptorami i działaniem

.

 Leukotrieny

cysteinylowe

– (C, D i E)

wytwarzane głównie

w granulocytach

kwasochłonnych i komórkach

tucznych;

receptorami są Cys-LT

4

(o wysokim

powinowactwie) iCys-LT

2

(niskim)

 Druga grupa to

LTB

4

syntetyzowany w

aktywowanych

granulocytach

obojętnochłonnych i zasadochłonnych,
monocytach, makrofagach.

LEUKOTRIENY

5-HPETE 

sprzęganie
z
peptydami


leukotrieny
(ugrupowa
nie
trienowe –
3
sprzężone
wiązania
podwójne)

LEUKOTRIENY

LEUKOTRIENY

Leukotrieny – właściwości chemotaktyczne (C, D, E)
 Powodują nagromadzenie się leukocytów w
ognisku zapalnym
 100-1000x silniej kurczą mięśnie oskrzeli niż
histamina
 uczestniczą w reakcjach nadwrażliowści
bezpośredniej (np.

dychawica oskrzelowa).

LEUKOTRIENY

Miejsca wychwytu leków przeciwleukotrienowych.

Szlak
cyklooksygenaz

COX

PGIS

COX

a

PGHS

S. Chłopicki, J. Gryglewski, 2000