KLASYFIKACJA
KLASYFIKACJA
I CHARAKTERYSTYKA DIET
I CHARAKTERYSTYKA DIET
PODSTAWY KLASYFIKACJI DIET
PODSTAWY KLASYFIKACJI DIET
Słowo
Słowo
dieta
dieta
oznacza specjalny sposób żywienia
oznacza specjalny sposób żywienia
uwzględniający ilość i jakość spożywanych
uwzględniający ilość i jakość spożywanych
pokarmów.
pokarmów.
Dieta ma na celu
Dieta ma na celu
dostarczenie niezbędnych
dostarczenie niezbędnych
ustrojowi składników pokarmowych z jednoczesnym
ustrojowi składników pokarmowych z jednoczesnym
dostosowaniem ich podaży do możliwości trawienia,
dostosowaniem ich podaży do możliwości trawienia,
wchłaniania i metabolizowania przez zmieniony
wchłaniania i metabolizowania przez zmieniony
chorobowo organizm.
chorobowo organizm.
Jest modyfikacją racjonalnego sposobu żywienia
Jest modyfikacją racjonalnego sposobu żywienia
ludzi zdrowych.
ludzi zdrowych.
ŻYWIENIE PODSTAWOWE
ŻYWIENIE PODSTAWOWE
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Żywienie podstawowe zwane
Żywienie podstawowe zwane
dietą
dietą
podstawową
podstawową
stosowane jest u osób nie
stosowane jest u osób nie
wymagających żywienia dietetycznego
wymagających żywienia dietetycznego
będących w szpitalach, sanatoriach i innych
będących w szpitalach, sanatoriach i innych
zakładach leczniczych.
zakładach leczniczych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
W żywieniu podstawowym
W żywieniu podstawowym
dozwolone są:
dozwolone są:
•
wszystkie produkty i potrawy
wszystkie produkty i potrawy
•
wszystkie techniki sporządzania posiłków.
wszystkie techniki sporządzania posiłków.
Wskazane są ograniczenia w diecie potraw
Wskazane są ograniczenia w diecie potraw
ciężko strawnych, wzdymających.
ciężko strawnych, wzdymających.
W opracowaniu diety należy przestrzegać zasad
W opracowaniu diety należy przestrzegać zasad
planowania jadłospisów, tzn. planuje się
planowania jadłospisów, tzn. planuje się
nie mniej
nie mniej
niż 4-5
niż 4-5
posiłków dziennie.
posiłków dziennie.
Za podstawę diety przyjęto średnie
Za podstawę diety przyjęto średnie
normy dla
normy dla
kobiet i mężczyzn o małej aktywności
kobiet i mężczyzn o małej aktywności
fizycznej,
fizycznej,
opracowane przez prof. dr hab. Ś.
opracowane przez prof. dr hab. Ś.
Ziemiańskiego i wsp., IŻŻ w 2001 roku.
Ziemiańskiego i wsp., IŻŻ w 2001 roku.
Wartość energetyczna
Wartość energetyczna
całodziennego pożywienia
całodziennego pożywienia
powinna wynosić około 2300-2400 kcal (9623-
powinna wynosić około 2300-2400 kcal (9623-
10041 kJ),
10041 kJ),
białko
białko
- 12-14% energii,
- 12-14% energii,
tłuszcze
tłuszcze
- 30%,
- 30%,
węglowodany
węglowodany
uzupełniają dobowe
uzupełniają dobowe
zapotrzebowanie energetyczne.
zapotrzebowanie energetyczne.
Zapotrzebowanie na witaminy, składniki
Zapotrzebowanie na witaminy, składniki
mineralne ustala się wg średnich norm dla kobiet i
mineralne ustala się wg średnich norm dla kobiet i
mężczyzn o małej aktywności fizycznej.
mężczyzn o małej aktywności fizycznej.
DIETA BOGATORESZTKOWA
DIETA BOGATORESZTKOWA
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta bogatoresztkowa jest stosowana w:
Dieta bogatoresztkowa jest stosowana w:
-
zaparciach
zaparciach
-
zaburzeniach czynnościowych jelit.
zaburzeniach czynnościowych jelit.
Celem
Celem
stosowania diety bogatoresztkowej jest
stosowania diety bogatoresztkowej jest
pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich
pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich
czynności bez stosowania środków
czynności bez stosowania środków
farmakologicznych.
farmakologicznych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta bogatoresztkowa
Dieta bogatoresztkowa
jest
jest
modyfikacją diety podstawowej.
modyfikacją diety podstawowej.
Modyfikacja jej polega na zwiększeniu
Modyfikacja jej polega na zwiększeniu
ilości błonnika pokarmowego frakcji
ilości błonnika pokarmowego frakcji
nierozpuszczalnych i płynów.
nierozpuszczalnych i płynów.
W diecie bogatoresztkowej stosowanej w zaparciach
W diecie bogatoresztkowej stosowanej w zaparciach
produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego
produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego
należy
należy
stopniowo zwiększać do 40-50 g/dobę
stopniowo zwiększać do 40-50 g/dobę
.
.
Przy dużej ilości błonnika początkowo mogą
Przy dużej ilości błonnika początkowo mogą
wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.
wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha.
Korzystne działanie na perystaltykę jelit
Korzystne działanie na perystaltykę jelit
mają:
mają:
miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone,
miód, jogurt, kefir, 1-dniowe mleko ukwaszone,
kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane,
kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane,
kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy
kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy
organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki,
organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki,
siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro
siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro
przyprawione.
przyprawione.
Dobry efekt dają napoje i potrawy chłodne.
Dobry efekt dają napoje i potrawy chłodne.
Zaleca się pół szklanki wody przegotowanej
Zaleca się pół szklanki wody przegotowanej
chłodnej z miodem lub namoczone suszone śliwki
chłodnej z miodem lub namoczone suszone śliwki
albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo.
albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo.
W diecie należy
W diecie należy
ograniczyć pokarmy
ograniczyć pokarmy
obniżające
obniżające
perystaltykę jelit. Są to:
perystaltykę jelit. Są to:
kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka
kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka
ziemniaczana, ciastka z kremem, banany.
ziemniaczana, ciastka z kremem, banany.
Wyłączyć powinno się:
Wyłączyć powinno się:
mocną herbatę, suszone
mocną herbatę, suszone
czarne jagody, wino czerwone wytrawne, suche
czarne jagody, wino czerwone wytrawne, suche
pożywienie
pożywienie
oraz pokarmy powodujące wzdęcia: groch, fasolę,
oraz pokarmy powodujące wzdęcia: groch, fasolę,
bób, warzywa kapustne.
bób, warzywa kapustne.
DIETA ŁATWO STRAWNA
DIETA ŁATWO STRAWNA
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta łatwo strawna wskazana jest:
Dieta łatwo strawna wskazana jest:
•
•
w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
•
•
w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
•
w nowotworach jelita cienkiego,
w nowotworach jelita cienkiego,
•
•
w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,
w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,
•
•
w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
•
•
w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym,
w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym,
•
•
w
przewlekłych
chorobach
układu
oddechowego
w
przewlekłych
chorobach
układu
oddechowego
przebiegających
przebiegających
z rozedmą,
z rozedmą,
•
w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał),
w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał),
•
•
w okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych,
w okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych,
•
•
dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia
dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia
pracy
pracy
przewodu pokarmowego,
przewodu pokarmowego,
•
dla osób w wieku podeszłym.
dla osób w wieku podeszłym.
Celem diety
Celem diety
jest dostarczenie
jest dostarczenie
choremu wszystkich niezbędnych
choremu wszystkich niezbędnych
składników pokarmowych oraz
składników pokarmowych oraz
ograniczenie produktów i potraw
ograniczenie produktów i potraw
ciężkostrawnych.
ciężkostrawnych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta łatwo strawna jest modyfikacją
Dieta łatwo strawna jest modyfikacją
żywienia racjonalnego ludzi zdrowych.
żywienia racjonalnego ludzi zdrowych.
Ma szerokie zastosowanie w zakładach
Ma szerokie zastosowanie w zakładach
leczniczych.
leczniczych.
Podstawą tej diety jest ograniczenie,
Podstawą tej diety jest ograniczenie,
a nawet wyłączenie:
a nawet wyłączenie:
•
produktów i potraw tłustych,
produktów i potraw tłustych,
•
smażonych,
smażonych,
•
opieczonych w tradycyjny sposób,
opieczonych w tradycyjny sposób,
•
długo zalegających w żołądku,
długo zalegających w żołądku,
•
wzdymających,
wzdymających,
•
ostro przyprawionych.
ostro przyprawionych.
W diecie łatwo strawnej należy
W diecie łatwo strawnej należy
zmniejszyć podaż błonnika
zmniejszyć podaż błonnika
pokarmowego
pokarmowego
, chociaż pewna ilość tego
, chociaż pewna ilość tego
składnika jest potrzebna.
składnika jest potrzebna.
Zalecana
Zalecana
ilość błonnika
ilość błonnika
pokarmowego
pokarmowego
w diecie łatwo
w diecie łatwo
strawnej wynosi
strawnej wynosi
do 25 g/dobę.
do 25 g/dobę.
Posiłki należy spożywać 4-5 razy w
Posiłki należy spożywać 4-5 razy w
ciągu dnia regularnie w określonych
ciągu dnia regularnie w określonych
godzinach i w niewielkich objętościach.
godzinach i w niewielkich objętościach.
Ostatni posiłek zaleca się 2 godziny
Ostatni posiłek zaleca się 2 godziny
przed snem.
przed snem.
DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM
DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM
TŁUSZCZU
TŁUSZCZU
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu
wskazana jest:
wskazana jest:
•
w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka
w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka
żółciowego
żółciowego
oraz dróg żółciowych,
oraz dróg żółciowych,
•
•
w chorobach miąższu wątroby - przewlekłym
w chorobach miąższu wątroby - przewlekłym
zapaleniu
zapaleniu
wątroby, marskości wątroby,
wątroby, marskości wątroby,
•
•
w przewlekłym zapaleniu trzustki,
w przewlekłym zapaleniu trzustki,
•
•
we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego - w
we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego - w
okresie
okresie
zaostrzenia choroby.
zaostrzenia choroby.
Celem diety
Celem diety
jest ochrona ww. narządów przez
jest ochrona ww. narządów przez
zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.
zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest
Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest
modyfikacją diety łatwo strawnej.
modyfikacją diety łatwo strawnej.
Modyfikacja ta
Modyfikacja ta
polega na zmniejszeniu produktów
polega na zmniejszeniu produktów
będących źródłem tłuszczu zwierzęcego oraz
będących źródłem tłuszczu zwierzęcego oraz
obfitujących w cholesterol.
obfitujących w cholesterol.
Zawartość tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia
Zawartość tłuszczu w diecie zarówno pochodzenia
roślinnego, jak i zwierzęcego powinna wynosić
roślinnego, jak i zwierzęcego powinna wynosić
od 30 do 50 g/dobę.
od 30 do 50 g/dobę.
Jest to tłuszcz znajdujący się w produktach (w
Jest to tłuszcz znajdujący się w produktach (w
mięsie, wędlinach, mleku, jajach) oraz tłuszcz
mięsie, wędlinach, mleku, jajach) oraz tłuszcz
dodawany do pieczywa i potraw.
dodawany do pieczywa i potraw.
Białko
Białko
zalecane jest w normie fizjologicznej (tylko w
zalecane jest w normie fizjologicznej (tylko w
niektórych przypadkach chorobowych powyżej
niektórych przypadkach chorobowych powyżej
normy). Bardzo ważne jest, żeby było ono rozłożone
normy). Bardzo ważne jest, żeby było ono rozłożone
równomiernie na podstawowe posiłki.
równomiernie na podstawowe posiłki.
Tłuszcze
Tłuszcze
pokrywają zapotrzebowanie energetyczne
pokrywają zapotrzebowanie energetyczne
do 20%,
do 20%,
białko
białko
12-18%, a
12-18%, a
węglowodany
węglowodany
uzupełniają dobową ilość kalorii.
uzupełniają dobową ilość kalorii.
W jadłospisie należy uwzględnić produkty bogate w
W jadłospisie należy uwzględnić produkty bogate w
witaminę C
witaminę C
, która wpływa na układ
, która wpływa na układ
immunologiczny, pobudzając go do wytwarzania
immunologiczny, pobudzając go do wytwarzania
przeciwciał zwalczających stan zapalny.
przeciwciał zwalczających stan zapalny.
Posiłki podaje się:
Posiłki podaje się:
-
w małych objętościach,
w małych objętościach,
-
o umiarkowanej temperaturze,
o umiarkowanej temperaturze,
-
często - 5 razy w ciągu dnia.
często - 5 razy w ciągu dnia.
Modyfikacja diety
Modyfikacja diety
Biorąc pod uwagę zastosowanie omawianej diety w
Biorąc pod uwagę zastosowanie omawianej diety w
różnych przypadkach chorobowych, zachodzi
różnych przypadkach chorobowych, zachodzi
konieczność jej modyfikacji.
konieczność jej modyfikacji.
DIETA ŁATWO STRAWNA Z
DIETA ŁATWO STRAWNA Z
OGRANICZENIEM SUBSTANCJI
OGRANICZENIEM SUBSTANCJI
POBUDZAJĄCYCH WYDZIELANIE SOKU
POBUDZAJĄCYCH WYDZIELANIE SOKU
ŻOŁĄDKOWEGO
ŻOŁĄDKOWEGO
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta ma zastosowanie:
Dieta ma zastosowanie:
•
•
w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
•
•
w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie
w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie
żołądka,
żołądka,
•
•
w refluksie żołądkowo-przełykowym.
w refluksie żołądkowo-przełykowym.
Zadaniem diety jest:
Zadaniem diety jest:
•
•
dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych
dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych
składników
składników
odżywczych,
odżywczych,
•
•
ograniczenie produktów i potraw pobudzających
ograniczenie produktów i potraw pobudzających
wydzielanie
wydzielanie
kwasu solnego,
kwasu solnego,
•
•
neutralizowanie soku żołądkowego,
neutralizowanie soku żołądkowego,
•
•
niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne
niedrażnienie chemiczne, mechaniczne, termiczne
błony
błony
śluzowej żołądka.
śluzowej żołądka.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Jest to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością
Jest to dieta łatwo strawna z ograniczoną ilością
produktów i potraw działających pobudzająco na
produktów i potraw działających pobudzająco na
czynność wydzielniczą żołądka.
czynność wydzielniczą żołądka.
Zaliczamy do nich:
Zaliczamy do nich:
mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary
mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary
warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane,
warzywne, grzybowe, galarety, wody gazowane,
kwaśne napoje, nie rozcieńczone soki z owoców i
kwaśne napoje, nie rozcieńczone soki z owoców i
warzyw, napoje alkoholowe (wino, piwo), kawa
warzyw, napoje alkoholowe (wino, piwo), kawa
prawdziwa, mocna herbata, produkty marynowane,
prawdziwa, mocna herbata, produkty marynowane,
wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone,
wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone,
pieczone, ostre przyprawy.
pieczone, ostre przyprawy.
Ilość białka
Ilość białka
w diecie należy zwiększyć
w diecie należy zwiększyć
do
do
1,2-1,5 g/kg na mc.
1,2-1,5 g/kg na mc.
Tłuszcze
Tłuszcze
wykazują zdolność hamowania
wykazują zdolność hamowania
wydzielania kwasu solnego zmniejszają
wydzielania kwasu solnego zmniejszają
równocześnie motorykę żołądka.
równocześnie motorykę żołądka.
W diecie należy uwzględnić tłuszcze łatwo
W diecie należy uwzględnić tłuszcze łatwo
strawne, obok masła, śmietanki, ważne są
strawne, obok masła, śmietanki, ważne są
tłuszcze roślinne obniżające cholesterol.
tłuszcze roślinne obniżające cholesterol.
Tłuszcze pokrywają w 30% dobowe
Tłuszcze pokrywają w 30% dobowe
zapotrzebowanie energetyczne.
zapotrzebowanie energetyczne.
Do produktów hamujących wydzielanie żołądkowe
Do produktów hamujących wydzielanie żołądkowe
oprócz tłuszczów należą
oprócz tłuszczów należą
słabe roztwory cukru.
słabe roztwory cukru.
Ograniczeniu podlega
Ograniczeniu podlega
błonnik pokarmowy
błonnik pokarmowy
, należy
, należy
więc z diety wyłączyć:
więc z diety wyłączyć:
•
pieczywo razowe,
pieczywo razowe,
•
grube kasze
grube kasze
•
surowe warzywa i owoce.
surowe warzywa i owoce.
Z diety
Z diety
wyłącza się produkty
wyłącza się produkty
:
:
•
trudno strawne,
trudno strawne,
•
wzdymające,
wzdymające,
•
ostro prawione.
ostro prawione.
Posiłki należy spożywać
Posiłki należy spożywać
:
:
•
regularnie o jednakowych porach dnia,
regularnie o jednakowych porach dnia,
•
w niewielkich objętościach,
w niewielkich objętościach,
•
5 razy dziennie.
5 razy dziennie.
•
potrawy powinny mieć umiarkowaną temperaturę
potrawy powinny mieć umiarkowaną temperaturę
(nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne,
(nie powinny one być zbyt gorące ani zbyt zimne,
umiarkowana temperatura posiłków chroni przed
umiarkowana temperatura posiłków chroni przed
przekrwieniem błony śluzowej żołądka)
przekrwieniem błony śluzowej żołądka)
Dieta powinna być dostosowana indywidualnie dla
Dieta powinna być dostosowana indywidualnie dla
każdego chorego.
każdego chorego.
DIETA O ZMIENIONEJ KONSYSTENCJI
DIETA O ZMIENIONEJ KONSYSTENCJI
Dieta płynna (z produktów naturalnych)
Dieta płynna (z produktów naturalnych)
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta płynna stosowana jest:
Dieta płynna stosowana jest:
•
•
w chorobach jamy ustnej i przełyku,
w chorobach jamy ustnej i przełyku,
•
•
u chorych nieprzytomnych,
u chorych nieprzytomnych,
•
•
w innych stanach chorobowych.
w innych stanach chorobowych.
Dieta ma na celu
Dieta ma na celu
dostarczenie pacjentowi
dostarczenie pacjentowi
odpowiedniej ilości energii i składników
odpowiedniej ilości energii i składników
pokarmowych.
pokarmowych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Charakterystyczną cechą diety jest jej
Charakterystyczną cechą diety jest jej
konsystencja.
konsystencja.
Pożywienie musi być:
Pożywienie musi być:
-
łatwo strawne,
łatwo strawne,
-
nie powodujące wzdęć,
nie powodujące wzdęć,
-
biegunek,
biegunek,
-
zaparć.
zaparć.
Dieta spożywana jest
Dieta spożywana jest
drogą doustną, a
drogą doustną, a
gdy żywienie doustne jest niemożliwe
gdy żywienie doustne jest niemożliwe
pożywienie podawane jest przez sondę.
pożywienie podawane jest przez sondę.
Posiłki
Posiłki
muszą mieć odpowiednią wartość
muszą mieć odpowiednią wartość
energetyczną i odżywczą, aby nie
energetyczną i odżywczą, aby nie
doprowadzić do niedoborów pokarmowych.
doprowadzić do niedoborów pokarmowych.
Wartość energetyczna diety
Wartość energetyczna diety
powinna być
powinna być
ustalana indywidualnie dla każdego
ustalana indywidualnie dla każdego
pacjenta, zależnie od:
pacjenta, zależnie od:
•
masy ciała,
masy ciała,
•
wieku,
wieku,
•
płci,
płci,
•
rodzaju schorzenia.
rodzaju schorzenia.
Waha się w granicach 1600-2400 kcal (6,7-
Waha się w granicach 1600-2400 kcal (6,7-
10,0 MJ) i więcej.
10,0 MJ) i więcej.
Białko
Białko
zawarte w diecie dostarcza 16-20% energii, a
zawarte w diecie dostarcza 16-20% energii, a
czasami do 24%.
czasami do 24%.
Tłuszcz
Tłuszcz
pokrywa zapotrzebowanie energetyczne
pokrywa zapotrzebowanie energetyczne
w 30-32%.
w 30-32%.
Węglowodany
Węglowodany
dostarczają od 44-54% kalorii.
dostarczają od 44-54% kalorii.
Liczba posiłków
Liczba posiłków
(podawanych przez zgłębnik
(podawanych przez zgłębnik
założony przez nos do żołądka) zależy od
założony przez nos do żołądka) zależy od
zapotrzebowania energetycznego i objętości
zapotrzebowania energetycznego i objętości
pożywienia.
pożywienia.
Objętość jednego posiłku
Objętość jednego posiłku
nie powinna
nie powinna
przekraczać
przekraczać
500 ml.
500 ml.
Rytm podawania posiłków i ich objętość ustala
Rytm podawania posiłków i ich objętość ustala
lekarz.
lekarz.
Temperatura posiłków
Temperatura posiłków
wynosi około 37°C.
wynosi około 37°C.
Dieta papkowata
Dieta papkowata
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta ma zastosowanie:
Dieta ma zastosowanie:
•
•
w chorobach jamy ustnej i przełyku
w chorobach jamy ustnej i przełyku
•
•
przy utrudnionym gryzieniu i połykaniu,
przy utrudnionym gryzieniu i połykaniu,
•
•
w niektórych chorobach przebiegających z
w niektórych chorobach przebiegających z
gorączką,
gorączką,
•
•
po niektórych zabiegach operacyjnych.
po niektórych zabiegach operacyjnych.
Celem diety jest
Celem diety jest
zapewnienie choremu
zapewnienie choremu
wszystkich
niezbędnych
składników
wszystkich
niezbędnych
składników
pokarmowych.
pokarmowych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Wartość energetyczna, a także dobór produktów są
Wartość energetyczna, a także dobór produktów są
zbliżone do diety łatwo strawnej.
zbliżone do diety łatwo strawnej.
Zasadnicza różnica polega na konsystencji potraw,
Zasadnicza różnica polega na konsystencji potraw,
które są w
które są w
formie papkowatej
formie papkowatej
.
.
W
W
diecie tej bardzo ważnym składnikiem
diecie tej bardzo ważnym składnikiem
jest
jest
białko pochodzenia zwierzęcego, witamina C,
białko pochodzenia zwierzęcego, witamina C,
witaminy z grupy B oraz składniki mineralne.
witaminy z grupy B oraz składniki mineralne.
Potrawy muszą być tak sporządzone, aby nie
Potrawy muszą być tak sporządzone, aby nie
drażniły zmienionego chorobowo przełyku lub jamy
drażniły zmienionego chorobowo przełyku lub jamy
ustnej chemicznie, mechanicznie ani termicznie.
ustnej chemicznie, mechanicznie ani termicznie.
Dieta kleikowa
Dieta kleikowa
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dietę kleikowa stosuje się w:
Dietę kleikowa stosuje się w:
-
ostrych schorzeniach przewodu pokarmowego,
ostrych schorzeniach przewodu pokarmowego,
-
wątroby,
wątroby,
-
trzustki,
trzustki,
-
pęcherzyka żółciowego,
pęcherzyka żółciowego,
-
nerek,
nerek,
-
chorobach zakaźnych,
chorobach zakaźnych,
-
stanach pooperacyjnych.
stanach pooperacyjnych.
Celem diety
Celem diety
jest oszczędzenie narządu
jest oszczędzenie narządu
zmienionego chorobowo.
zmienionego chorobowo.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Podstawowym składnikiem diety kleikowej są
Podstawowym składnikiem diety kleikowej są
kleiki
kleiki
z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków
z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków
owsianych, kaszy manny.
owsianych, kaszy manny.
Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę i
Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę i
namoczone sucharki lub bułkę czerstwą.
namoczone sucharki lub bułkę czerstwą.
Dieta kleikowa może być stosowana tylko 1-3
Dieta kleikowa może być stosowana tylko 1-3
dni, ponieważ jest
dni, ponieważ jest
dietą niefizjologiczną
dietą niefizjologiczną
.
.
Długie stosowanie diety prowadzi do
Długie stosowanie diety prowadzi do
wyniszczenia organizmu.
wyniszczenia organizmu.
DIETA UBOGOENERGETYCZNA
DIETA UBOGOENERGETYCZNA
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta ubogoenergetyczna ma zastosowanie przy
Dieta ubogoenergetyczna ma zastosowanie przy
redukcji masy ciała u osób z otyłością i z nadwagą.
redukcji masy ciała u osób z otyłością i z nadwagą.
Celem diety jest:
Celem diety jest:
•
•
redukcja masy ciała (poprzez stopniowe
redukcja masy ciała (poprzez stopniowe
ograniczanie
ograniczanie
energii),
energii),
•
•
zapewnienie
prawidłowego
funkcjonowania
zapewnienie
prawidłowego
funkcjonowania
organizmu,
organizmu,
•
•
utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta,
utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta,
•
•
ograniczenie uczucia głodu.
ograniczenie uczucia głodu.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta powinna być ubogoenergetyczna,
Dieta powinna być ubogoenergetyczna,
a równocześnie zrównoważona pod
a równocześnie zrównoważona pod
względem zawartości składników
względem zawartości składników
odżywczych.
odżywczych.
Aby zredukować 1 kg masy ciała w
Aby zredukować 1 kg masy ciała w
ciągu tygodnia, trzeba zmniejszyć
ciągu tygodnia, trzeba zmniejszyć
podaż kalorii o 1000 dziennie.
podaż kalorii o 1000 dziennie.
W diecie ubogoenergetycznej największym
W diecie ubogoenergetycznej największym
ograniczeniom podlegają
ograniczeniom podlegają
tłuszcze.
tłuszcze.
Pokrywają one około 25% wartości kalorycznej
Pokrywają one około 25% wartości kalorycznej
diety.
diety.
W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne
W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne
oraz margaryny z tych olejów utwardzane na drodze
oraz margaryny z tych olejów utwardzane na drodze
estryfikacji i wzbogacone w witaminy.
estryfikacji i wzbogacone w witaminy.
Tłuszcze zwierzęce
Tłuszcze zwierzęce
znajdujące się w:
znajdujące się w:
•
mleku,
mleku,
•
jajach,
jajach,
•
mięsie,
mięsie,
•
drobiu,
drobiu,
•
wędlinach,
wędlinach,
•
maśle i śmietanie
maśle i śmietanie
powinny dostarczać nie więcej niż 10% energii
powinny dostarczać nie więcej niż 10% energii
dobowego zapotrzebowania.
dobowego zapotrzebowania.
Tłuszcze zwierzęce są tylko nośnikiem kalorii, ich
Tłuszcze zwierzęce są tylko nośnikiem kalorii, ich
nadmiar w diecie prowadzi do otyłości, podnosi
nadmiar w diecie prowadzi do otyłości, podnosi
stężenie cholesterolu we krwi.
stężenie cholesterolu we krwi.
Dieta nie powinna zawierać
Dieta nie powinna zawierać
mniej niż 100 g
mniej niż 100 g
węglowodanów
węglowodanów
, ta ilość chroni przed
, ta ilość chroni przed
zużywaniem białka ustrojowego.
zużywaniem białka ustrojowego.
Węglowodany
Węglowodany
w postaci skrobi, podobnie
w postaci skrobi, podobnie
jak w diecie podstawowej, są głównym
jak w diecie podstawowej, są głównym
składnikiem energetycznym pożywienia.
składnikiem energetycznym pożywienia.
Ograniczyć, a nawet wyłączyć z diety
Ograniczyć, a nawet wyłączyć z diety
należy
należy
produkty zawierające
produkty zawierające
cukry
cukry
łatwo przyswajalne:
łatwo przyswajalne:
cukier, miód, dżemy, słodycze, ciastka, desery.
cukier, miód, dżemy, słodycze, ciastka, desery.
Białko
Białko
zaleca się w normie fizjologicznej, 1 g/kg
zaleca się w normie fizjologicznej, 1 g/kg
mc., tj. około 70-80 g/dobę.
mc., tj. około 70-80 g/dobę.
W diecie ubogoenergetycznej białko stanowi 20-
W diecie ubogoenergetycznej białko stanowi 20-
25% wartości energetycznej całodziennego
25% wartości energetycznej całodziennego
pożywienia.
pożywienia.
Białko zwierzęce
Białko zwierzęce
o wysokiej wartości biologicznej
o wysokiej wartości biologicznej
powinno znajdować się w 3 głównych posiłkach.
powinno znajdować się w 3 głównych posiłkach.
Mięsa czerwone, krwiste
Mięsa czerwone, krwiste
należy spożywać tylko
należy spożywać tylko
kilka razy w miesiącu, ze względu na
kilka razy w miesiącu, ze względu na
homocysteinę o działaniu miażdżycorodnym,
homocysteinę o działaniu miażdżycorodnym,
powstającą w organizmie z aminokwasów
powstającą w organizmie z aminokwasów
siarkowych.
siarkowych.
W diecie tej powinno być więcej surówek,
W diecie tej powinno być więcej surówek,
sałatek, warzyw gotowanych.
sałatek, warzyw gotowanych.
Warzyw i owoców
Warzyw i owoców
zaleca się około 750
zaleca się około 750
g/dobę.
g/dobę.
Produkty te, oprócz błonnika pokarmowego,
Produkty te, oprócz błonnika pokarmowego,
dostarczają;
dostarczają;
-
cenne witaminy rozpuszczalne w wodzie (z
cenne witaminy rozpuszczalne w wodzie (z
grupy B i C),
grupy B i C),
-
flawonoidy,
flawonoidy,
-
makro- i mikroelementy.
makro- i mikroelementy.
Stanowią one
Stanowią one
bardzo ważny składnik
bardzo ważny składnik
pożywienia.
pożywienia.
W diecie ubogoenergetycznej należy
W diecie ubogoenergetycznej należy
zwiększyć podaż produktów będących
zwiększyć podaż produktów będących
źródłem:
źródłem:
- witaminy A (
- witaminy A (
-karoten),
-karoten),
-
wapnia,
wapnia,
-
żelaza,
żelaza,
-
witaminy B
witaminy B
1
1
.
.
Ograniczyć należy sól kuchenną do 5
Ograniczyć należy sól kuchenną do 5
g/dobę
g/dobę
oraz ostre przyprawy, które
oraz ostre przyprawy, które
pobudzają łaknienie.
pobudzają łaknienie.
Płynów
Płynów
zaleca się około 1,5 litra dziennie.
zaleca się około 1,5 litra dziennie.
Ograniczenie płynów do 1,0 litra jest wtedy
Ograniczenie płynów do 1,0 litra jest wtedy
konieczne, gdy otyłości towarzyszy
konieczne, gdy otyłości towarzyszy
nadciśnienie tętnicze i obrzęki.
nadciśnienie tętnicze i obrzęki.
Zaleca się od
Zaleca się od
4 do 5 małych posiłków
4 do 5 małych posiłków
spożywanych regularnie.
spożywanych regularnie.
„
„
Jedzenie na sucho"
Jedzenie na sucho"
daje uczucie sytości -
daje uczucie sytości -
korzystnie jest popijać dopiero po posiłku.
korzystnie jest popijać dopiero po posiłku.
Nie należy dojadać między posiłkami!!!
Nie należy dojadać między posiłkami!!!
DIETA O ZWIĘKSZONEJ ZAWARTOŚCI
DIETA O ZWIĘKSZONEJ ZAWARTOŚCI
NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta o zwiększonej zawartości nienasyconych
Dieta o zwiększonej zawartości nienasyconych
kwasów tłuszczowych stosowana jest:
kwasów tłuszczowych stosowana jest:
•
•
w
hiperlipidemii
(hipercholesterolemii,
w
hiperlipidemii
(hipercholesterolemii,
hipertriglicerydemii i
hipertriglicerydemii i
hiperlipidemii mieszanej),
hiperlipidemii mieszanej),
•
•
w miażdżycy,
w miażdżycy,
•
•
w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca.
w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca.
Celem stosowania diety
Celem stosowania diety
jest obniżenie stężenia
jest obniżenie stężenia
lipidów w surowicy krwi.
lipidów w surowicy krwi.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Najważniejszą charakterystyczną cechą diety jest
Najważniejszą charakterystyczną cechą diety jest
ograniczenie spożycia nasyconych kwasów
ograniczenie spożycia nasyconych kwasów
tłuszczowych (NKT) i częściowe ich zastąpienie
tłuszczowych (NKT) i częściowe ich zastąpienie
wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
Dieta ma zapewnić wszystkie niezbędne składniki
Dieta ma zapewnić wszystkie niezbędne składniki
odżywcze, zgodnie z wytycznymi racjonalnego
odżywcze, zgodnie z wytycznymi racjonalnego
żywienia.
żywienia.
Tłuszcze w diecie o zwiększonej
Tłuszcze w diecie o zwiększonej
zawartości nienasyconych kwasów
zawartości nienasyconych kwasów
tłuszczowych
tłuszczowych
dostarczają 25-30%
dostarczają 25-30%
energii dobowego zapotrzebowania.
energii dobowego zapotrzebowania.
Ważny jest dobór tłuszczów i właściwe
Ważny jest dobór tłuszczów i właściwe
proporcje różnych kwasów
proporcje różnych kwasów
tłuszczowych.
tłuszczowych.
NKT WNKT JNKT
NKT WNKT JNKT
0,7-1,0 : 0,8 : 1,5-
0,7-1,0 : 0,8 : 1,5-
1,2
1,2
Oleje są najzdrowszymi tłuszczami
Oleje są najzdrowszymi tłuszczami
, zawierają
, zawierają
bowiem mało kwasów nasyconych, a dużo więcej
bowiem mało kwasów nasyconych, a dużo więcej
nienasyconych, w tym NNKT.
nienasyconych, w tym NNKT.
Zawarty w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym w
Zawarty w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym w
największych ilościach jednonienasycony kwas
największych ilościach jednonienasycony kwas
oleinowy (C
oleinowy (C
18:1
18:1
) obniża stężenie miażdżycorodnego
) obniża stężenie miażdżycorodnego
cholesterolu LDL, nie obniża natomiast stężenia
cholesterolu LDL, nie obniża natomiast stężenia
korzystnych lipoprotein HDL.
korzystnych lipoprotein HDL.
Olej rzepakowy zawiera również najwięcej kwasu
Olej rzepakowy zawiera również najwięcej kwasu
linolenowego (C18:2) zaliczanego do cennych,
linolenowego (C18:2) zaliczanego do cennych,
niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych,
niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych,
których organizm ludzki nie wytwarza i muszą być
których organizm ludzki nie wytwarza i muszą być
dostarczane z pożywieniem.
dostarczane z pożywieniem.
Źródłem nienasyconych kwasów
Źródłem nienasyconych kwasów
tłuszczowych
tłuszczowych
są też margaryny zawierające
są też margaryny zawierające
od 40% do 80% tłuszczu. Najcenniejsze są
od 40% do 80% tłuszczu. Najcenniejsze są
tzw. margaryny miękkie, kubkowe.
tzw. margaryny miękkie, kubkowe.
W diecie tej należy uwzględnić
W diecie tej należy uwzględnić
tłuszcze ryb
tłuszcze ryb
i ssaków morskich
i ssaków morskich
bogate w
bogate w
wielonienasycone kwasy tłuszczowe:
wielonienasycone kwasy tłuszczowe:
eikozapentaenowy (C
eikozapentaenowy (C
20:5
20:5
) i
) i
dokozaheksaenowy (C
dokozaheksaenowy (C
22:6
22:6
),
),
które obniżają stężenie triglicerydów w
które obniżają stężenie triglicerydów w
surowicy i działają przeciwkrzepliwie.
surowicy i działają przeciwkrzepliwie.
Ważny jest stosunek kwasów tłuszczowych z
Ważny jest stosunek kwasów tłuszczowych z
rodziny n-6 do kwasów tłuszczowych z rodziny
rodziny n-6 do kwasów tłuszczowych z rodziny
n-3.
n-3.
Wg zaleceń FAO/WHO z 1994 r. powinien on
Wg zaleceń FAO/WHO z 1994 r. powinien on
wynosić
wynosić
5:1-10:1.
5:1-10:1.
Z diety należy wyeliminować
Z diety należy wyeliminować
tłuszcze zwierzęce:
tłuszcze zwierzęce:
smalec, słoninę, boczek, tłuste mięsa, tłuste
smalec, słoninę, boczek, tłuste mięsa, tłuste
wędliny,
wędliny,
tłuste sery, tłusty drób.
tłuste sery, tłusty drób.
W diecie tej ogranicza się produkty bogate w
W diecie tej ogranicza się produkty bogate w
cholesterol.
cholesterol.
Ilość jego nie powinna przekraczać 300 mg.
Ilość jego nie powinna przekraczać 300 mg.
Pacjentom o prawidłowej masie ciała zaleca się
Pacjentom o prawidłowej masie ciała zaleca się
około
około
30 kcal/kg masy ciała, tj. około 2100-2200 kcal na
30 kcal/kg masy ciała, tj. około 2100-2200 kcal na
dobę.
dobę.
Wartość energetyczną diety
Wartość energetyczną diety
można modyfikować
można modyfikować
przez zwiększenie lub zmniejszenie energii.
przez zwiększenie lub zmniejszenie energii.
Dla pacjentów z nadwagą lub otyłych
Dla pacjentów z nadwagą lub otyłych
ilość
ilość
kalorii należy zredukować indywidualnie dla każdej
kalorii należy zredukować indywidualnie dla każdej
osoby, biorąc pod uwagę stopień nadwagi i
osoby, biorąc pod uwagę stopień nadwagi i
aktywność fizyczną.
aktywność fizyczną.
Pacjentom
Pacjentom
wymagającym wzmożonego żywienia
wymagającym wzmożonego żywienia
(
(
wyniszczonym, z niedowagą
wyniszczonym, z niedowagą
) wartość
) wartość
energetyczną diety należy zwiększyć.
energetyczną diety należy zwiększyć.
Białko
Białko
zaleca się w normie fizjologicznej, w
zaleca się w normie fizjologicznej, w
ilości około
ilości około
1 g na kg masy ciała, tj. 12-14%
1 g na kg masy ciała, tj. 12-14%
zapotrzebowania energetycznego.
zapotrzebowania energetycznego.
Powinno ono pochodzić z:
Powinno ono pochodzić z:
-
chudych produktów zwierzęcych, jak: indyk,
chudych produktów zwierzęcych, jak: indyk,
kurczak bez skóry, cielęcina, w ograniczonej
kurczak bez skóry, cielęcina, w ograniczonej
ilości mięsa czerwone krwiste,
ilości mięsa czerwone krwiste,
-
ryby,
ryby,
-
królik,
królik,
-
chude sery twarogowe,
chude sery twarogowe,
-
chude mleko i jego przetwory.
chude mleko i jego przetwory.
Węglowodany
Węglowodany
pochodzące z produktów zbożowych,
pochodzące z produktów zbożowych,
ziemniaków, nasion roślin strączkowych uzupełniają
ziemniaków, nasion roślin strączkowych uzupełniają
zapotrzebowanie energetyczne.
zapotrzebowanie energetyczne.
Skrobia
Skrobia
nie ma wpływu na wzrost cholesterolu czy
nie ma wpływu na wzrost cholesterolu czy
triglicerydów w surowicy. Dieta na 2200 kcal zawiera
triglicerydów w surowicy. Dieta na 2200 kcal zawiera
ogółem około 300-330 g węglowodanów, tj. około 55-
ogółem około 300-330 g węglowodanów, tj. około 55-
60% zapotrzebowania energetycznego.
60% zapotrzebowania energetycznego.
Ograniczeniu podlega
Ograniczeniu podlega
sacharoza i fruktoza
sacharoza i fruktoza
. Cukry
. Cukry
te podnoszą triglicerydy w surowicy, zwiększają
te podnoszą triglicerydy w surowicy, zwiększają
syntezę lipoprotein VLDL w wątrobie.
syntezę lipoprotein VLDL w wątrobie.
Cukier oraz cukry proste
Cukier oraz cukry proste
(fruktoza i glukoza),
(fruktoza i glukoza),
zawarte w owocach i warzywach, nie powinny
zawarte w owocach i warzywach, nie powinny
dostarczać więcej niż 10% energii dobowego
dostarczać więcej niż 10% energii dobowego
zapotrzebowania.
zapotrzebowania.
Korzystne działanie na obniżenie stężenia cholesterolu
Korzystne działanie na obniżenie stężenia cholesterolu
we krwi ma
we krwi ma
błonnik pokarmowy
błonnik pokarmowy
, rozpuszczalny w
, rozpuszczalny w
wodzie - głównie pektyny i żywice.
wodzie - głównie pektyny i żywice.
Ilość błonnika w diecie powinna wynosić od 30-
Ilość błonnika w diecie powinna wynosić od 30-
40 g.
40 g.
Jeśli dieta ma być i łatwo strawna, warzywa i owoce
Jeśli dieta ma być i łatwo strawna, warzywa i owoce
będące źródłem błonnika należy spożywać:
będące źródłem błonnika należy spożywać:
•
gotowane,
gotowane,
•
rozdrobnione,
rozdrobnione,
•
przecierane w postaci drobno startych surówek i
przecierane w postaci drobno startych surówek i
soków,
soków,
•
pieczywo gruboziarniste powinno się zastąpić
pieczywo gruboziarniste powinno się zastąpić
jasnym.
jasnym.
Dieta powinna zawierać około 750 g warzyw i
Dieta powinna zawierać około 750 g warzyw i
owoców,
owoców,
gdyż są one bardzo dobrym źródłem
gdyż są one bardzo dobrym źródłem
antyoksydantów:
antyoksydantów:
•
witaminy C,
witaminy C,
•
-karotenu,
-karotenu,
•
witaminy E
witaminy E
•
flawonoidów (działanie przeciwmiażdżycowe i
flawonoidów (działanie przeciwmiażdżycowe i
antyagregacyjne).
antyagregacyjne).
Witaminy
Witaminy
te unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe,
te unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe,
które uszkadzają naczynia krwionośne, błony
które uszkadzają naczynia krwionośne, błony
komórkowe, substancję genetyczną, przyczyniając się
komórkowe, substancję genetyczną, przyczyniając się
w ten sposób do rozwoju miażdżycy i jej powikłań
w ten sposób do rozwoju miażdżycy i jej powikłań
(choroby niedokrwiennej serca, zawału i udaru mózgu)
(choroby niedokrwiennej serca, zawału i udaru mózgu)
oraz choroby nowotworowej.
oraz choroby nowotworowej.
Obok witamin antyoksydacyjnych ważna jest
Obok witamin antyoksydacyjnych ważna jest
odpowiednia ilość
odpowiednia ilość
kwasu foliowego, witaminy B
kwasu foliowego, witaminy B
6
6
i B
i B
12
12
.
.
Kwas foliowy
Kwas foliowy
chroni organizm przed nadmierną
chroni organizm przed nadmierną
ilością aminokwasu -
ilością aminokwasu -
homocysteiny.
homocysteiny.
Homocysteina
Homocysteina
nie występuje w produktach,
nie występuje w produktach,
powstaje w organizmie w wyniku demetylacji
powstaje w organizmie w wyniku demetylacji
(oderwania grupy metylowej CH
(oderwania grupy metylowej CH
3
3
) metioniny
) metioniny
dostarczanej z pożywieniem.
dostarczanej z pożywieniem.
Homocysteina
Homocysteina
gromadzi się we krwi i stanowi
gromadzi się we krwi i stanowi
poważny czynnik rozwoju miażdżycy, choroby
poważny czynnik rozwoju miażdżycy, choroby
niedokrwiennej serca.
niedokrwiennej serca.
Niedobór witaminy B
Niedobór witaminy B
6
6
przyspiesza procesy
przyspiesza procesy
miażdżycowe przez zwiększone działanie
miażdżycowe przez zwiększone działanie
homocysteiny na naczynia krwionośne.
homocysteiny na naczynia krwionośne.
Witamina B
Witamina B
6
6
uczestniczy w katabolizmie
uczestniczy w katabolizmie
homocysteiny do cysteiny.
homocysteiny do cysteiny.
W diecie tej należy zwrócić uwagę na
W diecie tej należy zwrócić uwagę na
składniki
składniki
mineralne
mineralne
.
.
Ograniczyć należy
Ograniczyć należy
sól kuchenną do 5 g/dobę
sól kuchenną do 5 g/dobę
oraz
oraz
przyprawy i sosy z dodatkiem glutaminianu sodu.
przyprawy i sosy z dodatkiem glutaminianu sodu.
Nadmiar tego składnika w tkankach zatrzymuje
Nadmiar tego składnika w tkankach zatrzymuje
wodę i zwiększa ciśnienie krwi.
wodę i zwiększa ciśnienie krwi.
Zwiększyć należy podaż:
Zwiększyć należy podaż:
potasu, magnezu, wapnia, selenu.
potasu, magnezu, wapnia, selenu.
Potas
Potas
reguluje czynność serca, działa hipotensyjnie.
reguluje czynność serca, działa hipotensyjnie.
Magnez
Magnez
jest jednym z czynników niezbędnych do
jest jednym z czynników niezbędnych do
przyswajania potasu. Bierze udział w procesach
przyswajania potasu. Bierze udział w procesach
regulujących wytwarzanie cholesterolu w organizmie i
regulujących wytwarzanie cholesterolu w organizmie i
zapobiega powstawaniu zakrzepów, chroni przed
zapobiega powstawaniu zakrzepów, chroni przed
arytmią.
arytmią.
Wapń
Wapń
jest konieczny do prawidłowej pracy serca i
jest konieczny do prawidłowej pracy serca i
mięśni, uczestniczy w mechanizmie krzepnięcia krwi.
mięśni, uczestniczy w mechanizmie krzepnięcia krwi.
Selen
Selen
wraz z witaminą E ochrania błony komórkowe
wraz z witaminą E ochrania błony komórkowe
przed toksycznymi nadtlenkami.
przed toksycznymi nadtlenkami.
W omawianej diecie powinny się znaleźć
W omawianej diecie powinny się znaleźć
produkty zawierające substancje o
produkty zawierające substancje o
działaniu
działaniu
-
przeciwmiażdżycowym,
przeciwmiażdżycowym,
-
antyagregacyjnym.
antyagregacyjnym.
Do nich zalicza się:
Do nich zalicza się:
•
•
warzywa i owoce bogate w witaminę C i
warzywa i owoce bogate w witaminę C i
-
-
karoten.
karoten.
Witamina C oraz flawonoidy występujące w
Witamina C oraz flawonoidy występujące w
owocach jagodowych, cytrusowych,
owocach jagodowych, cytrusowych,
pomidorach, brokułach blokują przemianę
pomidorach, brokułach blokują przemianę
cholesterolu LDL w formę szkodliwą dla
cholesterolu LDL w formę szkodliwą dla
tętnic.
tętnic.
Najcenniejsze z tej grupy są:
Najcenniejsze z tej grupy są:
borówki (czarne jagody) i czarne
borówki (czarne jagody) i czarne
porzeczki.
porzeczki.
Zawierają one duże ilości flawonoidów
Zawierają one duże ilości flawonoidów
o właściwościach przeciwutleniających.
o właściwościach przeciwutleniających.
Spożywanie codziennie jednego
Spożywanie codziennie jednego
grejpfruta
grejpfruta
obniża poziom cholesterolu.
obniża poziom cholesterolu.
Grejpfruty obok witaminy C,
Grejpfruty obok witaminy C,
-karotenu
-karotenu
(występującego w owocach czerwonych)
(występującego w owocach czerwonych)
zawierają
zawierają
kwas galakturonowy
kwas galakturonowy
, będący
, będący
składnikiem pektyn. Kwas ten rozpuszcza
składnikiem pektyn. Kwas ten rozpuszcza
złogi w tętnicach cofając nawet istniejące już
złogi w tętnicach cofając nawet istniejące już
zmiany miażdżycowe.
zmiany miażdżycowe.
Przeciwmiażdżycowe działanie wykazują
Przeciwmiażdżycowe działanie wykazują
również
również
pomarańcze i mandarynki.
pomarańcze i mandarynki.
Korzystne działanie mają również
Korzystne działanie mają również
cebula i
cebula i
czosnek.
czosnek.
Warzywa te zawierają cenne substancje o działaniu
Warzywa te zawierają cenne substancje o działaniu
przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i
przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i
cholesterol.
cholesterol.
Buraki
Buraki
zawierają flawonoidy - betainę i betacyjany
zawierają flawonoidy - betainę i betacyjany
poprawiające krążenie.
poprawiające krążenie.
Selery
Selery
obniżają ciśnienie.
obniżają ciśnienie.
Suche nasiona roślin strączkowych
Suche nasiona roślin strączkowych
, bogate w
, bogate w
białko, składniki mineralne, witaminy z grupy B,
białko, składniki mineralne, witaminy z grupy B,
witaminę E i błonnik rozpuszczalny, obniżają
witaminę E i błonnik rozpuszczalny, obniżają
cholesterol.
cholesterol.
Jabłka
Jabłka
są bardzo dobrym źródłem pektyn, z
są bardzo dobrym źródłem pektyn, z
flawonoidów dominuje w nich kwercetyna, która
flawonoidów dominuje w nich kwercetyna, która
zmniejsza podatność lipoprotein LDL na oksydację.
zmniejsza podatność lipoprotein LDL na oksydację.
Podobne właściwości wykazują
Podobne właściwości wykazują
owoce jagodowe,
owoce jagodowe,
morele, pigwy.
morele, pigwy.
Winogrona czerwone
Winogrona czerwone
wytwarzają czynną
wytwarzają czynną
substancję - rostweratrol, powstrzymującą zlepianie
substancję - rostweratrol, powstrzymującą zlepianie
się płytek krwi.
się płytek krwi.
Czarna herbata
Czarna herbata
bogata w kwercetynę zapobiega
bogata w kwercetynę zapobiega
odkładaniu się cholesterolu i działa
odkładaniu się cholesterolu i działa
przeciwzakrzepowo. Właściwości te przypisuje się
przeciwzakrzepowo. Właściwości te przypisuje się
także jej barwnikowi - tianinie.
także jej barwnikowi - tianinie.
Zielona herbata
Zielona herbata
obniża ciśnienie, wykazuje duże
obniża ciśnienie, wykazuje duże
właściwości antyoksydacyjne.
właściwości antyoksydacyjne.
Surowe warzywa i owoce
Surowe warzywa i owoce
, zwłaszcza warzywa
, zwłaszcza warzywa
krzyżowe (brukselka, brokuły, kalafior), są dobrym
krzyżowe (brukselka, brokuły, kalafior), są dobrym
źródłem glutationu, który między innymi zapobiega
źródłem glutationu, który między innymi zapobiega
powstawaniu wolnych rodników przez niszczenie
powstawaniu wolnych rodników przez niszczenie
nadtlenków. Chroni w ten sposób organizm przed
nadtlenków. Chroni w ten sposób organizm przed
chorobami serca, nowotworami i innymi chorobami
chorobami serca, nowotworami i innymi chorobami
przewlekłymi.
przewlekłymi.
W diecie należy uwzględnić:
W diecie należy uwzględnić:
•
tłuszcze bogate
tłuszcze bogate
w jednonienasycone i
w jednonienasycone i
wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
wielonienasycone kwasy tłuszczowe,
•
2-3 razy w tygodniu w diecie powinny znaleźć się
2-3 razy w tygodniu w diecie powinny znaleźć się
ryby bogate
ryby bogate
w wielonienasycone kwasy tłuszczowe
w wielonienasycone kwasy tłuszczowe
n-3, potas, jod, selen.
n-3, potas, jod, selen.
Ryby najkorzystniej spożywać bez skóry, ponieważ w
Ryby najkorzystniej spożywać bez skóry, ponieważ w
skórze odkładają się substancje toksyczne.
skórze odkładają się substancje toksyczne.
•
•
płatki owsiane
płatki owsiane
, otręby owsiane, kiełki pszenicy,
, otręby owsiane, kiełki pszenicy,
owsa, soi i innych nasion.
owsa, soi i innych nasion.
•
•
produkty mleczne fermentowane
produkty mleczne fermentowane
, z obniżoną
, z obniżoną
ilością tłuszczu, mające korzystny wpływ na stężenie
ilością tłuszczu, mające korzystny wpływ na stężenie
cholesterolu, ponieważ bakterie kwasu mlekowego
cholesterolu, ponieważ bakterie kwasu mlekowego
asymilują cholesterol, zwiększając przez to jego
asymilują cholesterol, zwiększając przez to jego
wydalanie.
wydalanie.
Jednym z najlepszych przeciwutleniaczy
Jednym z najlepszych przeciwutleniaczy
zapobiegającym oksydacyjnej modyfikacji
zapobiegającym oksydacyjnej modyfikacji
cholesterolu LDL jest
cholesterolu LDL jest
ubichinon - koenzym Q
ubichinon - koenzym Q
10
10
występuje w makreli, sardynkach, orzechach,
występuje w makreli, sardynkach, orzechach,
sezamie i niektórych mięsach.
sezamie i niektórych mięsach.
DIETA BOGATOBIAŁKOWA
DIETA BOGATOBIAŁKOWA
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta bogatobiałkowa wykazuje cechy diety łatwo strawnej,
Dieta bogatobiałkowa wykazuje cechy diety łatwo strawnej,
jest stosowana dla osób:
jest stosowana dla osób:
•
•
wyniszczonych,
wyniszczonych,
•
•
w chorobach nowotworowych,
w chorobach nowotworowych,
•
•
przy rozległych oparzeniach,
przy rozległych oparzeniach,
•
•
zranieniach,
zranieniach,
•
•
chorobach przebiegających z gorączką,
chorobach przebiegających z gorączką,
•
•
dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.
dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.
Dieta ta ma na celu
Dieta ta ma na celu
dostarczenie odpowiedniej ilości
dostarczenie odpowiedniej ilości
białka do budowy odbudowy tkanek ustrojowych, ciał
białka do budowy odbudowy tkanek ustrojowych, ciał
odpornościowych, enzymów, hormonów. Aby białko mogło
odpornościowych, enzymów, hormonów. Aby białko mogło
spełnić swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość
spełnić swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość
energetyczną, w przeciwnym razie białko będzie
energetyczną, w przeciwnym razie białko będzie
wykorzystane do celów energetycznych.
wykorzystane do celów energetycznych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta jest modyfikacja diety łatwo strawnej.
Dieta jest modyfikacja diety łatwo strawnej.
Modyfikacja ta polega na
Modyfikacja ta polega na
zwiększeniu ilości białka
zwiększeniu ilości białka
•
do 2,0 g/kg masy ciała, to jest 100-120 g/dobę,
do 2,0 g/kg masy ciała, to jest 100-120 g/dobę,
•
w skrajnych przypadkach, np. przy rozległych
w skrajnych przypadkach, np. przy rozległych
oparzeniach do 3 g/kg mc. i więcej, tj. do 150 g/dobę.
oparzeniach do 3 g/kg mc. i więcej, tj. do 150 g/dobę.
Białko pokrywa zapotrzebowanie energetyczne w
Białko pokrywa zapotrzebowanie energetyczne w
15-
15-
20%.
20%.
2/3 białka powinno pochodzić z produktów
2/3 białka powinno pochodzić z produktów
zwierzęcych, jak: mleko, ser twarogowy, chude mięsa,
zwierzęcych, jak: mleko, ser twarogowy, chude mięsa,
chude wędliny, jaja.
chude wędliny, jaja.
Produkty te są źródłem białka o wysokiej
Produkty te są źródłem białka o wysokiej
wartości biologicznej,
wartości biologicznej,
tzn. białko to ma w swoim
tzn. białko to ma w swoim
składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy
składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy
białek ustrojowych.
białek ustrojowych.
Tłuszcze
Tłuszcze
pokrywają 25-30% energii. Znaczna
pokrywają 25-30% energii. Znaczna
część tłuszczu pochodzi z produktów
część tłuszczu pochodzi z produktów
białkowych.
białkowych.
Węglowodany
Węglowodany
pokrywają zapotrzebowanie
pokrywają zapotrzebowanie
energetyczne w 50-55%.
energetyczne w 50-55%.
Przy dostatecznej ilości energii z reguły
Przy dostatecznej ilości energii z reguły
pokryte jest zapotrzebowanie na
pokryte jest zapotrzebowanie na
witaminy i
witaminy i
sole mineralne.
sole mineralne.
Jeśli zachodzi potrzeba zwiększenia
Jeśli zachodzi potrzeba zwiększenia
niektórych, składników, np. żelaza, potasu,
niektórych, składników, np. żelaza, potasu,
wskazana jest suplementacja w postaci
wskazana jest suplementacja w postaci
preparatów farmakologicznych.
preparatów farmakologicznych.
DIETA Z OGRANICZENIEM ŁATWO
DIETA Z OGRANICZENIEM ŁATWO
PRZYSWAJALNYCH
PRZYSWAJALNYCH
WĘGLOWODANÓW
WĘGLOWODANÓW
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta ma zastosowanie w cukrzycy
Dieta ma zastosowanie w cukrzycy
przy upośledzonej tolerancji glukozy.
przy upośledzonej tolerancji glukozy.
Celem diety
Celem diety
jest obniżenie stężenia
jest obniżenie stężenia
glukozy we krwi i poprawa
glukozy we krwi i poprawa
metabolizmu.
metabolizmu.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta polega na ograniczeniu lub
Dieta polega na ograniczeniu lub
wykluczeniu z żywienia glukozy,
wykluczeniu z żywienia glukozy,
fruktozy, sacharozy (a zatem słodyczy),
fruktozy, sacharozy (a zatem słodyczy),
a zwiększeniu podawania
a zwiększeniu podawania
węglowodanów złożonych (skrobi i
węglowodanów złożonych (skrobi i
błonnika pokarmowego).
błonnika pokarmowego).
Dietę opracowuje się indywidualnie dla
Dietę opracowuje się indywidualnie dla
danego pacjenta.
danego pacjenta.
DIETA NISKOBIAŁKOWA
DIETA NISKOBIAŁKOWA
Zastosowanie i cel diety
Zastosowanie i cel diety
Dieta niskobiałkowa jest stosowana w chorobach
Dieta niskobiałkowa jest stosowana w chorobach
nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością
nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością
tych narządów.
tych narządów.
Zadaniem diety jest:
Zadaniem diety jest:
•
•
zapobieganie
nadmiernemu
wytwarzaniu
zapobieganie
nadmiernemu
wytwarzaniu
toksycznych dla
toksycznych dla
organizmu produktów przemiany białkowej,
organizmu produktów przemiany białkowej,
•
•
ochrona zmienionych chorobowo narządów -
ochrona zmienionych chorobowo narządów -
wątroby,
wątroby,
nerek,
nerek,
•
•
utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywiania
utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywiania
pacjenta
pacjenta
poprzez dostarczenie potrzebnej ilości energii i
poprzez dostarczenie potrzebnej ilości energii i
składników
składników
pokarmowych.
pokarmowych.
Charakterystyka diety
Charakterystyka diety
Dieta ustalana jest indywidualnie dla każdego
Dieta ustalana jest indywidualnie dla każdego
pacjenta.
pacjenta.
Zapotrzebowanie energetyczne wynosi około 35
Zapotrzebowanie energetyczne wynosi około 35
kcal/kg mc., a więc waha się w granicach 2000-2500
kcal/kg mc., a więc waha się w granicach 2000-2500
kcal/dobę.
kcal/dobę.
Zaplanowana dieta powinna zabezpieczyć potrzeby
Zaplanowana dieta powinna zabezpieczyć potrzeby
energetyczne chorego i nie dopuszczać do ich
energetyczne chorego i nie dopuszczać do ich
niedoborów.
niedoborów.
W diecie stosowanej
W diecie stosowanej
w niewydolności nerek
w niewydolności nerek
kalorie niebiałkowe pokrywają produkty
kalorie niebiałkowe pokrywają produkty
bogatoenergetyczne - węglowodanowe i tłuszczowe,
bogatoenergetyczne - węglowodanowe i tłuszczowe,
w niewydolności wątroby
w niewydolności wątroby
głównym źródłem
głównym źródłem
energii dla organizmu są węglowodany, ponieważ
energii dla organizmu są węglowodany, ponieważ
tłuszcze obciążają chorą wątrobę.
tłuszcze obciążają chorą wątrobę.
Charakterystyczną cechą diety jest
Charakterystyczną cechą diety jest
zmniejszona ilość białka do granic tolerancji
zmniejszona ilość białka do granic tolerancji
tego składnika przez chorego.
tego składnika przez chorego.
Należy dobierać białko tak, aby z jednej strony
Należy dobierać białko tak, aby z jednej strony
nie uszkadzało nerek czy wątroby,
nie uszkadzało nerek czy wątroby,
a z
a z
drugiej nie powinno się dopuścić do
drugiej nie powinno się dopuścić do
ujemnego bilansu azotowego
ujemnego bilansu azotowego
i nie
i nie
doprowadzić do wyniszczenia organizmu.
doprowadzić do wyniszczenia organizmu.
Dieta niskobiałkowa dostarcza około 40-50 g
Dieta niskobiałkowa dostarcza około 40-50 g
białka na dobę, czyli 0,6-0,7 g/kg mc.
białka na dobę, czyli 0,6-0,7 g/kg mc.
3/4 ogólnej ilości
3/4 ogólnej ilości
powinno stanowić
powinno stanowić
białko pochodzenia zwierzęcego
białko pochodzenia zwierzęcego
,
,
czyli wysokiej wartości biologicznej.
czyli wysokiej wartości biologicznej.
Konieczne jest natomiast
Konieczne jest natomiast
ograniczenie białka roślinnego
ograniczenie białka roślinnego
(niepełnowartościowego).
(niepełnowartościowego).
W niewydolności nerek i wątroby
W niewydolności nerek i wątroby
wskazana jest
wskazana jest
kontrola płynów i elektrolitów:
kontrola płynów i elektrolitów:
fosforu, sodu,
fosforu, sodu,
potasu, wapnia, żelaza.
potasu, wapnia, żelaza.
Ilość płynów w diecie zależy od dobowej diurezy. Na
Ilość płynów w diecie zależy od dobowej diurezy. Na
ogół płyny ogranicza się.
ogół płyny ogranicza się.
Przy zmniejszonej diurezie dochodzi do zatrzymywania
Przy zmniejszonej diurezie dochodzi do zatrzymywania
elektrolitów w organizmie, dlatego
elektrolitów w organizmie, dlatego
z diety należy
z diety należy
wyłączyć produkty z dodatkiem soli,
wyłączyć produkty z dodatkiem soli,
np. wędliny
np. wędliny
oraz produkty i potrawy solone, również pieczywo z
oraz produkty i potrawy solone, również pieczywo z
dodatkiem soli.
dodatkiem soli.
Dzienna racja pokarmowa
Dzienna racja pokarmowa
produktów spożywczych
produktów spożywczych
(bez dodatku soli) zawiera
(bez dodatku soli) zawiera
od 1,5 do 2 g sodu
od 1,5 do 2 g sodu
, jest
, jest
to ilość, która zabezpiecza potrzeby organizmu.
to ilość, która zabezpiecza potrzeby organizmu.
Diety niskobiałkowe
Diety niskobiałkowe
nie zabezpieczają
nie zabezpieczają
zapotrzebowania na
zapotrzebowania na
wapń, żelazo, witaminy
wapń, żelazo, witaminy
rozpuszczalne w wodzie.
rozpuszczalne w wodzie.
Na niedobór wapnia
Na niedobór wapnia
ma wpływ także fosfor, znajdujący
ma wpływ także fosfor, znajdujący
się w nadmiarze w surowicy krwi, który jest
się w nadmiarze w surowicy krwi, który jest
zatrzymywany przez niewydolne nerki. Wskazane są
zatrzymywany przez niewydolne nerki. Wskazane są
preparaty wapniowe i preparaty redukujące absorpcję
preparaty wapniowe i preparaty redukujące absorpcję
fosforu w jelicie.
fosforu w jelicie.
Diety zawierają niewielkie ilości
Diety zawierają niewielkie ilości
żelaza hemowego
żelaza hemowego
-
-
łatwiej przyswajalnego, zachodzi konieczność
łatwiej przyswajalnego, zachodzi konieczność
suplementacji tego pierwiastka.
suplementacji tego pierwiastka.
Dieta powinna być
Dieta powinna być
wzbogacona w witaminy
wzbogacona w witaminy
rozpuszczalne w wodzie oraz w aktywną formę
rozpuszczalne w wodzie oraz w aktywną formę
witaminy D.
witaminy D.
Zamiana pieczywa zwykłego na
Zamiana pieczywa zwykłego na
niskobiałkowe, podwójne gotowanie warzyw zubaża dietę
niskobiałkowe, podwójne gotowanie warzyw zubaża dietę
w witaminy.
w witaminy.