Socjologiczne aspekty

starości i umierania

Czym jest starość?

Stan będący

efektem
starzenia się;
ostatni okres
życia
człowieka.

Czym jest starzenie się?

Stopniowe

zmniejszenie
czynności narządów,
które uniemożliwia
w pełni poprawne
zachowanie
równowagi
wewnątrzustrojowej.

Proces ciągły i

nieodwracalny.

Starość a starzenie się



Zjawisko, faza
życiowa;



Charakter
statyczny.



Proces rozwojowy;



Charakter
dynamiczny.

Główne aspekty starzenia się



Biologiczne

– czas biologicznego starzenia się

warunkowany jest przez czynniki zewnętrzne:
przyrodnicze, społeczno-ekonomiczne i
kulturowe.



Psychologiczne

– działanie czasu na osobowość

człowieka oraz na jego życie emocjonalne i
duchowe.



Społeczne

– stopniowe wycofanie się z życia

społeczno-zawodowego.

Podstawowe cechy starości:



Pogłębiające się ograniczenie samodzielności
życiowej.



Spadek zdolności adaptacyjnych, zarówno
pod względem biologicznym, jak i
psychospołecznym.



Wzrost zależności od otoczenia.

Cztery okresy starości:



60-69 lat

– wiek początkowej starości;



70-74 lata

– wiek przejściowy między

początkową starością a wiekiem ograniczonej
sprawności fizycznej i umysłowej;



75-84 lata

– wiek zaawansowanej starości;



85 lat i więcej

– niedołężna starość.

Okresy starości według WHO:



60-75 lat

– wiek podeszły, tzw. wczesna

starość;



75-90 lat

– wiek starczy, tzw. późna

starość;



90 lat i więcej

– wiek sędziwy, tzw.

długowieczność.

Problemy ludzi starszych:



samotność;



choroba;



ubogie materialnie życie;



poczucie nieprzydatności;



zepchnięcie na margines społeczeństwa;



eliminacja z aktywnego życia zawodowego
i społecznego;



poczucie własnej bezsilności i bezradności;



uzależnienie od pomocy osób trzecich.

Rodzina wobec starości



Domy wielopokoleniowe: seniorzy żyją w
domach swoich dzieci;



Zapewnienie opieki

osobie starszej;



Korzystanie z pomocy

babci lub dziadka
w codziennych
obowiązkach.



nadmierne obarczenie rodziny niedołężnością osoby
starszej – ograniczenia w organizacji własnego życia;



zmiana struktury prestiżu w rodzinie: seniorzy nie
pełnią zaszczytnych ról, a ich choroby i cierpienia nie
są często przedmiotem niczyjego zainteresowania;



przerost wygodnictwa nad poczuciem
odpowiedzialności i bliskości – korzystanie z usług
domów starców i innych instytucji społecznych;



skrajny przypadek:
tolerowanie obecności
emeryta w domu
ze względów finansowych.

Stereotypy starości:



Dla emerytów zadowalającym stanem jest
bierność, ponieważ dostatecznie już dużo
pracowali w swoim życiu.



Starsi pracownicy nie nadają się do nowych
technologii, są mniej produktywni.

Młodość a starość

– czy aby na

pewno sprawiedliwie?

- śmierć człowieka młodego – dramat;

- niekoniecznie świadomie stosowany w praktyce

medycznej pragmatyzm społeczny: ratowanie ludzi

młodych jako inwestycja przynosząca na ogół

znacznie większe korzyści;

- częstsza i skuteczniejsza rehabilitacja osób

młodszych, podczas gdy starsi zmuszeni są do

pogodzenia się z faktycznym stanem

niedołężności.

Postawy osoby starszej:



Postawa konstruktywna

– skierowana na aktywność

wobec najbliższych osób potrzebujących wsparcia;



Postawa zależności

– osoba sprawna psychicznie i

fizycznie żąda opieki, stale wymaga uwagi bliskich
(opiekunów);



Postawa obronna

–

osoba nie może
wykonać danej
czynności, ale broni
się przed pomocą
innych;



Postawa wrogości wobec innych

– osoba nie

dopuszcza myśli o bezinteresowności bliskiego
(opiekuna);



Postawa autodestrukcji

– wrogość skierowana

we własną stronę, brak akceptacji starości,
oczekiwanie na śmierć i lęk z nią związany.

Czym jest umieranie?

Śmierć

– stan

charakteryzujący

się ustaniem oznak

życia, spowodowany

nieodwracalnym

zachwianiem

równowagi

funkcjonalnej i

załamania

wewnętrznej

organizacji ustroju.

Na całym świecie coraz więcej reanimowanych pacjentów dostarczyło już

takich relacji, które zbierali i poddali analizie badacze zjawisk towarzyszących

śmierci, lekarze i psychiatrzy, Elisabeth Kubler-Ross (ur. 1926), Raymond

Moody (ur. 1927) i Kenneth Ring (ur. 1941). Na podstawie zgromadzonego

materiału empirycznego udało się zrekonstruować następujący typowy

przebieg tych doświadczeń.

„Człowiek umiera i kiedy znajduje się w momencie największego cierpienia

fizycznego, dochodzi do niego głos lekarza oznajmującego jego śmierć. Wtedy

zaczyna słyszeć przykry hałas, głośne dzwonienie albo szum i w tej samej

chwili czuje, że bardzo szybko porusza się w długim ciemnym tunelu. Potem

nagle spostrzega, iż znajduje się poza swoim ciałem, ale nadal przebywa w

jego bezpośrednim otoczeniu i patrzy na nie z pewnej odległości, zmieszany

obserwuje nadal zabiegi reanimacyjne."

"Wreszcie pojawia się przed nim pewnego rodzaju ciepło, którego nigdy dotąd

nie spotkał. Wówczas dokonuje oceny swojego życia i ukazywana jest

natychmiast panorama minionych ważniejszych wydarzeń. Przy tym

umierający często z bólem zdaje sobie sprawę ze skutków własnych czynów i

przysporzonych cierpień. Jeśli w ogóle istnieje piekło, to jest nim właśnie ten

moment."

w pewnej chwili umierający zdaje sobie sprawę, ze zbliża się do jakiejś

bariery, czy granicy - zapewne granicy między życiem ziemskim a przyszłym.

W każdym razie myśli powrotu do życia w tym momencie nie są niczym

miłym. Umierający opierają się, pragną przejść na tamtą stronę, pełna światła

i ciepła. Na próżno. Jeśli nawet powrót wydaje się przytłaczającym koszmarem,

to umierający rozumie, że czas jego śmierci jeszcze nie nadszedł./ Mimo

wewnętrznych oporów łączy się na nowo z fizycznym ciałem."

Śmierć, ale co przedtem?

Agonia

(okres aktywnego umierania) – faza

poprzedzająca śmierć;

czas stopniowo narastających upośledzeń

czynności układu oddechowego i

krwionośnego oraz sprawności zmysłów.

Postawy przeciętnego człowieka

wobec śmierci:

- unikanie myśli o umieraniu i śmierci;
- poczucie lęku, obawa o własne życie;
- niechęć i odraza do ciała zmarłego;
- brak rozmów na temat śmierci i

towarzyszącym jej odczuciom;

- traktowanie śmierci jako naturalny koniec

życia, aczkolwiek odległy konkretnej

jednostce.

Studenci AM wobec śmierci:

- przyzwyczajanie do powszechności śmierci

i widoku ciał zmarłych;

- wypracowanie w nich mechanizmów

obronnych, zmniejszających ich

wrażliwość na widok zmarłego;

- praca w prosektorium, szpitalach, udział w

sekcjach zwłok.

Stany psychiczne umierającego

pacjenta według E. Kubler-Ross:

I – zaprzeczenie

II – gniew

III – negocjacje

IV – depresja

V - akceptacja

Co towarzyszy umieraniu?

- jako początek umierania przyjmuje się uznanie

choroby za nieuleczalną środkami, którymi

medycyna dysponuje na aktualnym poziomie

rozwoju;

- choremu towarzyszy świadomość zbliżającego

realnej śmierci;

- świadomość umierania

wywiera istotny wpływ

na zachowanie ludzi,

zarówno umierających

jak i z ich otoczenia.

Lęk a śmierć –

- osiem czynników R. Schulza

1.

Cierpienie fizyczne

– poczucie beznadziejności

sytuacji

i bólu;

2.

Poniżenie

– zażenowanie i wstyd w związku z

brakiem

kontroli

podstawowych

czynności

fizjologicznych;

3.

Zmiany zachodzące w ciele

– budzący przerażenie

wygląd zewnętrzny;

4.

Uzależnienie

od

innych

–

niemożność

samodzielnego funkcjonowania;

5.

Konsekwencje śmierci dla innych

– poczucie, że

zostawiamy osoby, którym nasze odejście sprawi

ból;

6.

Przerwanie realizacji ważnych zadań życiowych

–

umieramy często przed zrealizowaniem swoich

życiowych celów;

7.

Nieistnienie

– poczucie pustki i niemożności

wyobrażenia sobie, że po prostu może nas nie być;

8.

Kara za grzechy

– lęk przed karą, pojawiający się u

osób, wyznających daną religię.

Ból

– wierny towarzysz

umierania

„Błędne koło” bólu według A.G. Lipmana:

ból somatyczny niepokój depresja

wrogość

samotność

Wpływ na percepcję bólu mają:

-

cechy osobowości

(osoby o przewadze cech

ekstrawertycznych wykazują wyższą

tolerancję na ból niż osoby z przewagą

introwertycznych)

-

charakterystyka sytuacji, w jakiej chory się

znajduje

(każda choroba przewlekła

zmniejsza wytrzymałość na bodźce bólowe)

-

emocje, jakim podlega chory

(np. lęk,

niepokój zwiększają odczuwany ból,

natomiast gniew może działać odwrotnie)

Choroba przewlekła:

•

Nieodwracalny

stan chorobowy wymagający

obserwacji specjalistycznej dłuższej niż 2

miesiące, ciągłego leczenia, dla którego

terapia nie przynosi efektów.

• Charakteryzuje się

czasem ciszy i nawrotów

,

na ogół niewielkim nasileniem objawów,

jednakże często prowadzi do stałych zmian

narządowych, może trwać nawet

kilka lat

, a

wyzdrowienie nie musi być jednoznaczne z

odzyskaniem pełnej sprawności.

Definicja wg Komisji Chorób

Przewlekłych:

Wszelkie zaburzenia lub odchylenia od

normy, które mają jedną lub więcej z

następujących cech:

• są

trwałe

,

• pozostawiają po sobie

inwalidztwo

,

• spowodowane są nieodwracalnymi

zmianami

patologicznymi

,

• wymagają specjalnego

postępowania

rehabilitacyjnego

albo według wszelkich

oczekiwań wymagać będą długiego okresu

nadzoru, obserwacji czy opieki.

Dla chorych przewlekle ze względu na ich

szczególny stan zdrowia bardzo istotne są

3 czynniki:

1.

Zapewnienie warunków do

samorealizacji

,

2.

Zapewnienie

poczucia bezpieczeństwa

(poprzez informowanie o ich stanie

zdrowia),

3.

Wsparcie

terapeutyczne (głównym celem

jest obniżenie lęku).

KONIEC

Wykonały:

Joanna Dorywalska
Izabela Górniak
Natalia Białek