Choroby małych

Choroby małych

przeżuwaczy

przeżuwaczy

cz. 2

cz. 2

Ronienia zakaźne:

chlamydioza,

kampylobakterioza,

salmonelloza, bruceloza

Enzootyczne ronienie

owiec

Inne nazwy:
• (łac.) abortus enzooticus ovium
• (ang.) enzootic ovine abortion
• (ang.) enzootic abortion in ewes
• (ros.) wirusnyj abort owiec

• Dz.U. 2003.11.121

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

z dnia 31 grudnia 2002 r.

w sprawie szczegółowych warunków

weterynaryjnych wymaganych przy

prowadzeniu punktów kopulacyjnych

Etiologia

Drobnoustórj Chlamydia psittaci

Rodzina: Chlamydiaceae

• wewnątrzkomórkowe
• pleomorficzne
• nie namnażaja się na pożywkach

bakteryjnych

• do hodowli konieczne zarodki kurze

(woreczek żółtkowy) lub hodowle
komórkowe

• Chlamydie to grupa

wewnątrzkomórkowych bakterii
Gram-ujemnych. Są one bardzo
zakaźne, a wszystkie gatunki
chorobotwórcze dla człowieka, tj.
Chlamydia trachomatis, Chlamydia
pneumoniae i Chlamydia psittaci,
wywoływać mogą zmiany zapalne w
układzie oddechowym

• Chlamydia psittaci powoduje zakażenia u

zwierząt, a infekcje u ludzi spowodowane są

przez kontakt z zakażonymi ptakami, głównie

papugami, rzadziej drobiem, gołębiami i

kanarkami. Choroba wywoływana przez tę

bakterię nazywana jest papuzicą. Początek

choroby może być nagły, z gorączką i

dreszczami, ogólnym pogorszeniem

samopoczucia, kaszlem, który początkowo

jest suchy, męczący, a następnie z

odksztuszaniem śluzowo-ropnej wydzieliny.

• Chlamydia pneumoniae jest

odpowiedzialna za wywoływanie
zapaleń płuc przede wszystkim u
młodych dorosłych osobników. Przebieg
tej choroby jest podobny do zapaleń
płuc wywołanych przez inne patogeny. U
większości chorych występuje gorączka
i kaszel, którym jednak towarzyszą
objawy zapalenia krtani i gardła.

• Chlamydia trachomatis natomiast jest

jedna z najczęstszych przyczyn chorób

przenoszonych drogą płciową. Wiele

osób, które mają tę chlamydię nie

zdaje sobie z tego sprawy. Ta choroba

najczęściej nie powoduje objawów, lub

są one łagodne, tak, że wiele

zarażonych osób nie uświadamia sobie

sprawy z tego faktu zanim choroba

doprowadzi do poważnych komplikacji.

• Nie leczone zakażenie chlamydią u kobiet może prowadzić do

wielu groźnych powikłań takich jak zapalenie narządów

miednicy mniejszej, które może powodować uszkodzenie

jajowodów i w konsekwencji niepłodność. Uszkodzenie

jajowodów może także hamować przejście zapłodnionego jaja

w kierunku macicy, co może spowodować jego implantację

na przykład w jajowodzie i doprowadzić do rozwoju ciąży

pozamacicznej, która może być niebezpieczna dla matki i

skutkować utratą płodu.Nie leczone zakażenie chlamydią u

kobiety ciężarnej niesie także ryzyko zakażenia dziecka

podczas porodu i rozwoju groźnego dla życia zapalenia płuc

lub infekcji oczu.

• Nie leczone zakażenie chlamydią u mężczyzn może

skutkować zapaleniem najądrzy, które objawia się obrzękiem

i tkliwością jąder,a nie leczone może prowadzić do

bezpłodności. Zapaleniem cewki moczowej powodujące ból i

trudności w oddawaniu moczu również może być skutkiem

zakażenia chlamydią.

• Treatment and Prevention
• Infected does should be treated with tetracycline,

oxytetracycline, and chlortetracycline. The injection

of 20 mg/kg of oxytetracycline given by

intramuscular route at 105 and 120 days of

pregnancy can prevent abortion but cannot prevent

chlamydial shedding at kidding. Tetracyclines affect

the replication of chlamydia and can be effective in

preventing abortions. Chlamydia psittaci are

susceptible to chlortetracycline. In an infected herd,

abortion can be prevented by administrating 80

mg/head/day during pregnancy. In an outbreak, 250

mg/head/day for 3 weeks has been recommended

and appears to be effective.

• Toxovac

Odporność chlamydii:

Średnia oporność:
• czynniki

środowiska
zewnętrznego
(wysuszone – do 5
tyg.)

Mała oporność
• gnijące tkanki
• fenol
• formalina

Gatunki wrażliwe

• Owce
• Kozy
• Człowiek!!
• Ptaki

Badania laboratoryjne:
• Myszy (zakażenie donosowe)
• Świnki morskie (zakażenie

dootrzewnowe)

Źródło zakażeń i

przenoszenie:

• Źródło

:

•zakażone

zwierzęta

:

– wyciek z pochwy
– błony płodowe
– poronione płody

•siewstwo

:

– tydzień przed

ronieniem

– dwa tygodnie po

ronieniu

– tryki – z

nasieniem

• Przenoszenie

:

•alimentarnie
•inhalacyjnie
•także: przez

owady
krwiopijne,
gruczoł mlekowy

•krycie –

niewielkie
znaczenie.

Patogeneza

Brama

wejścia

(jama

nosowo

gardłowa, krypty migdałków, nabłonek
jelitowy)  krew  płód i łożysko 

zmiany

nekrotyczne

i

zapalenie

łożyska, złuszczanie nabłonka macicy
 poronienie

Przy ciąży bliźniaczej tylko jedno jagnię
może być zakażone.

Objawy kliniczne

• Ronienie: nie poprzedzone pogorszeniem

samopoczucia

•zakażenie na początku ciąży  ronienie tej samej

ciąży

•zakażenie pod koniec ciąży  ronienie następnej
•zakażenie śródmaciczne jagniąt samic  ronienie

pierwszej ciąży

• Rodzenie słabych młodych
• Przedwczesne porody
• Zapalenie macicy po poronieniu
• Śmierć i mumifikacja płodu  utrata kondycji i

upadek samicy

• Tryki – zakażenie narządów płciowych i siewstwo z

nasieniem

Zmiany

anatomopatologiczne:

• Łożysko:

•zapalenie,
•liścienie:

– barwa ciemnoczerwona lub gliniasta
– konsystencja mazista
– ogniska martwicze

• Poronione płody:

•wielkość prawidłowa
•kłaczkowaty nalot w kolorze gliny
•tkanka podskórna: wybroczyny i obrzęki
•jamy ciała: czerwono zabarwiony płyn

przesiękowy

Rozpoznanie:

• Sytuacja epizootyczna
• Późne ronienia
• Zmiany martwicowe w wydalonych łożyskach
• Badania laboratoryjne:

– preparaty odciskowe (barwienie Giemzy) i

preparaty histologiczne: ciałka elementarne (małe,

czerwone kropeczki :P)

– test immunofluorescencji z przeciwciałami

monoklonalnymi: odróżnienie chlamydii od riketsji

Coxiella burnetti

– zakażenie zarodków kurzych lub hodowli

komórkowych

– OWD

Rozpoznanie różnicowe:

Ronienia wywołane przez:
• Campylobacter sp.
• Brucella ovis
• Coxiella burnetti

Postępowanie

Dawna lista B OIE

• Izolacja roniących owiec
• Tetracykliny:

• obniżanie częstotliwości ronień u wrażliwych

maciorek:

» dwukrotne podanie w połowie trwania ciąży
» preparaty tetracyklinowe długodziałające

• owce, które poroniły
• zakażone jagnięta

• Rygor higieniczny

Profilaktyka

• Szczepienia:

1. Szczepionki inaktywowane: 1 ml przed

kryciem lub na początku ciąży

2. Powtarzanie szczepień co 1-3 lata (w

zależności od sytuacji epizootycznej)

Zagrożenie dla zdrowia

człowieka

CHOROBA PTASIA = ORNITOZA

• Źródło: kurz z kału i piór ptaków (ssaki – bardzo

rzadko)

• Przenoszenie: aerogenne
• Objawy:

• zapalenie spojówek
• ronienia u kobiet
• objawy grypopodobne
• możliwe: atypowe zapalenie płuc, zapalenie mięśnia

sercowego, zapalenie wątroby.

• Leczenie:

• tetracykliny
• erytromycyna

Kampylobakterioza

Inne nazwy:

• (łac.) campylobacteriosis
• (ang.) ovine genital

campylobacteriosis

Etiologia

Bakterie:

 Campylobacter fetus subsp.
fetus

 Campylobacter jejuni

 Campylobacter coli

• gram ujemne

• hodowla: warunki mikroaerofilne

• różnice antygenowe – nie indukują

odporności krzyżowej

• Kingdom:Bacteria

Phylum:Proteobacteria

Class:Epsilon Proteobacteria

Order:Campylobacterales

Family:Campylobacteraceae

Genus:Campylobacter

Sebald and Véron 1963 Species C. coli

• C. concisus

C. curvus

C. fetus

C. gracilis

C. helveticus

C. hominis

C. hyointestinalis

C. insulaenigrae

C. jejuni

C. lanienae

C. lari

C. mucosalis

C. rectus

C. showae

C. sputorum

C. upsaliensis

Oporność Campylobacter:

• Mało oporne:

•promienie słoneczne
•wysuszanie
•powszechne środki dezynfekcyjne
•wysoka temperatura
•czynniki środowiska zewnętrznego (1

tydzień)

Zachorowalność/śmiertelnoś

ć:

• Współczynnik zachorowalności: 5-50%
• Wsp. śmiertelności roniących owiec: 2-5%

Odporność:

• Po przechorowaniu: min. 3 lata

 masowe ronienia tylko w jednym okresie
wykotów,

późniejsze

sezony

–

ronienia

pojedynczych (nowych) sztuk.

Gatunki wrażliwe:

• Owce
• Kozy
• Bydło
• Człowiek!!

Źródło zakażeń i

przenoszenie:

• Źródło zakażeń:

•owce nosiciele:

» kał
» poronione płody
» wody i błony płodowe

• Rezerwuar zarazka:

prawdopodobnie

dzikie ptactwo

• Przenoszenie:

•drogą pokarmową:

» zakażona woda, pasza, ściółka

Objawy kliniczne

• Ronienia

:

•ostatnie 6-8 tyg.
•zwykle brak symptomów (czasem: obrzęk

sromu i wyciek z pochwy)

•szybki powrót do zdrowia
•bezproblemowa następna ruja, ciąża i

zdrowe jagnięta

• Rodzenie w terminie słabo żywotnych jagniąt
• Możliwe zapalenie macicy po ronieniu
• C. jejuni i C. coli  zaburzenia ze strony

układu pokarmowego

Zmiany

anatomopatologiczne:

• Poronione płody:

• wątroba: ogniska nekrotyczne
• jamy ciała: wypełnione czerwonawym płynem
• obrzęk

• Błony płodowe:

• obrzęk
• zmiany gnilne

• Liścienie:

• blade ogniska martwicowe

Rozpoznanie

• Sytuacja epizootyczna
• Termin ronień (ostatni trymestr ciąży)
• Zmiany anatomopatologiczne:

•objaw patognomoniczny:

»ogniska nekrotyczne w wątrobie
»tylko 40% przypadków

• Badania bakteriologiczne:

•badanie mikroskopowe barwionych

preparatów mazanych i odciskowych

•izolacja i identyfikacja drobnoustroju

Rozpoznanie różnicowe

• Enzootyczne ronienie owiec

(chlamydioza)

Postępowanie

•

Izolacja roniących samic

•

Antybiotyki:

• penicylina + streptomycyna (i. m. przez 5 dni)

• inne: karbadoks, dimetridazol, erytromycyna,

amoksycylina, tylozyna, gentamycyna, neomycyna,
tetracykliny

• dodawanie do paszy oksytetracykliny (ost. 6-8 tyg.)

Drobnoustroje Campylobacter posiadają zdolność
nabywania antybiotykooporności od bakterii G

+

i

przekazywania jej innym drobnoustrojom w
obrębie swojego rodzaju.

•

Rygor higieniczny

Profilaktyka

• Szczepienia:

• szczepionki poliwalentne:

» Campylobacter jejuni
» Chlamydia psittaci
» Salmonella dublin

1. Pierwszy termin: krótko przed kryciem
2. Drugi termin: po drugim miesiącu ciąży
3. W następnych latach: powtarzanie

szczepień tylko raz, po drugim miesiącu
ciąży.

• Historical Aspects and Current Problems

The first description of a bacterium belonging to

the genus Campylobacter is attributed to Theodore

Escherich at the end of the 19th century.1

• At the beginning of the 20th century, infections

with Campylobacter spp, described as a related

Vibrio, were recognized to cause abortions in

sheep.

• Only after a suitable isolation medium was

developed in the 1970s were 2 closely related

pathogens, C jejuni and C coli, recognized to be

common human enteric pathogens.2

• In humans, C jejuni causes approximately 90% of

confirmed enteric Campylobacter infections

Zagrożenie dla zdrowia

człowieka

• Główny czynnik: Campylobacter jejuni
• Zakażenie: droga pokarmowa
• Objawy:

•biegunka
•bakteriemia
•ronienie
•okołoporodowa sepsa

• Disinfection
• Campylobacter species are susceptible to

many disinfectants, including 1% sodium

hypochlorite, 70% ethanol, 2%

glutaraldehyde, iodine-based disinfectants,

phenolic disinfectants and formaldehyde.

Common disinfectants used to treat drinking

water can also kill C. jejuni. C. jejuni and fetus

are inactivated by moist heat (121°C for at

least 15 min) or dry heat (160-170°C for at

least 1 hour). Campylobacter is also sensitive

to gamma irradiation and UV radiation.

Salmonelloza

Inne nazwy:

• paratyfus owiec
• (łac.) salmonellosis ovum
• (ang.) salmonella abortion in sheep
• (ros.) paratif
• (ros.) paratifoznyj abort

Etiologia

Bakteria:

Salmonella abortus ovis

• gram ujemne
• pałeczki
• tylko owce
• endotoksyny

Oporność Salmonelli

Duża:
• Wysychanie (kilka

lat)

• Czynniki

środowiska
zewnętrznego
(kilkadziesiąt dni)

Mała:
• Temp. powyżej

70°C

• Pasteryzaja

Gatunki wrażliwe

• owce (tylko)

Zachorowalność/śmiertelność

• Współczynnik zachorowalności: 60%
• Współczynnik śmiertelności: 5%

Źródło zakażeń i

przenoszenie

• Źródło:

• zakażone zwierzęta:

» kał
» wypływ z dróg rodnych po ronieniu, łożysko,

płód

• Rezerwuar:

• bezobjawowo zakażone samice

• Przenoszenie:

• drogą pokarmową

» woda
» pasza
» ściółka

• przez krycie

Patogeneza

Układ pokarmowy  namnażanie w jelicie cienkim 

wnikanie do błony śluzowej i regionalnych węzłów

chłonnych.

• Na tym etapie zakażenie może być bezobjawowe

Przełamanie bariery jelitowej  komórki układu

siateczkowo-śródbłonkowego wątroby  krążenie krwi

 posocznica, zapalenie jelit lub ronienie  osiadanie

w węzłach chłonnych, wątrobie śledzionie woreczku

żółciowym (możliwe okresowe wydalanie z kałem).

• Stresor  rozbudzenie objawów chorobowych

Objawy kliniczne

• Ronienie:

•

Od 4. miesiąca ciąży

•

Poprzedzone objawami: utrata apetytu, otępienie,

krwisty wyciek z pochwy

•

Po ronieniu: zatrzymanie łożyska, wtórne

zakażenia bakteryjne, zapalenie macicy.

• Urodzone we właściwym czasie słabe

jagnięta (ginące w ciągu pierwszych 24h).

• U innych owiec (niezależnie od wieku):

przypadki o ciężkim, posocznicowym

przebiegu z zajęciem układu

oddechowego.

Zmiany

anatomopatologiczne

• Roniące owce:

• zmiany zapalne w macicy: ogniska zapalne i

martwicowe w warstwie mięśniowej

• zapalenie jajowodów
• zwyrodnienie narządów miąższowych

• Poronione płody:

• mogą być nie zmienione
• tkanka podskórna: nacieczenie surowicze
• sznur pępowinowy: zapalenie włóknikowe
• jelita cienkie: zapalenie nieżytowe
• węzły chłonne, śledziona: obrzęk
• wątroba: zwyrodnienie i biało-szare ogniska

martwicowe

• błony surowicze i śluzowe: wybroczyny.

Rozpoznanie

• Sytuacja epizootyczna
• Okres występowania ronień (druga

połowa ciąży)

• Zmiany sekcyjne
• Badania laboratoryjne:

• badania bakteriologiczne
• badania serologiczne:

– odczyn aglutynacji (test przesiewowy – sytuacja

epizootyczna w stadzie)

Rozpoznanie różnicowe

• Inne ronienia na tle zakaźnym

Postępowanie

• Antybiotyki (antybiogram)
• Izolacja samic w okresie porodowym
• Rygor higieniczny
• Profilaktyka:

• Dodatek witamin i preparatów mineralnych

do paszy

• Profilaktyka swoista

Profilaktyka

• Profilaktyka swoista:

• szczepionki zabite
• dwukrotne szczepienie wszystkich owiec w

odstępie 14 dni

• owce kotne: można szczepić od połowy ciąży
• warunek skuteczności: obecność serotypu

wywołującego chorobę na danym terenie

• autoszczepionki

Zagrożenie dla zdrowia

człowieka

• Swoiste tylko dla ludzi:

• S. typhi
• S. paratyphi A i C

• Swoiste dla ludzi i zwierząt:

• S. typhimurium

• Źródło:

kał

• Przenoszenie:

drogą alimentarną

• Profilaktyka:

• przestrzeganie przepisów sanitarno

epidemiologicznych

• higiena przechowywania i przygotowywania

potraw

Zagrożenie dla zdrowia

człowieka c.d.

• Objawy: zależne od dawki drobnoustrojów:

• wodnista biegunka (kilka dni)
• ból okolicy brzucha
• odwodnienie
• gorączka
• czasem: posocznica, ropnie.

• Postać skórna:

• krostowate zmiany na skórze rąk

• Przypadki śmiertelne (odwodnienie, posocznica):

• rzadkie
• zwykle u niemowląt i ludzi starszych

Bruceloza

Inne nazwy:
• (łac.) brucellosis
• (ang.) ovine epididymitis

(B. ovis)

• (ang.) caprine and ovine brucellosis

(B. melitensis)

• (ros.) brucielloz

Etiologia

Bakterie:
• U owiec:

Brucella ovis
Brucella melitensis

• U kóz:

Brucella

melitensis

•gram ujemne

•pałeczki

•wzrost w warunkach mikroaerofilnych
(10% CO

2

)

•duża odporność na czynniki
środowiska
zewnętrznego

Gatunki wrażliwe

• kozy
• owce
• krowy
• świnie
• psy

Źródło zakażeń i

przenoszenie

Brucella ovis

• Źródło: samce (nasienie) i samice (wyplyw z

pochwy, mocz i mleko)

• Przenoszenie:

• Między samcami:

– kontakt bezpośredni (obwąchiwanie, oblizywanie,

kontakty homoseksualne)

– kontakt pośredni (samica)

• Na samicę – krycie

Samice są bardziej odporne na zakażenie:

infekcja zwykle trwa maksymalnie 2 cykle

rujowe.

Źródło zakażeń i

przenoszenie

Brucella melitensis

• Źródło:

• Zwierzęta chore
• Nosiciele (gł. samce)

• Przenoszenie:

• Droga alimentarna (wodopój)
• Kontakt bezpośredni (na pastwiskach) i

pośredni (pasza, ściółka)

• Uszkodzona skóra
• Dospojówkowe

Patogeneza

U samców:

• najądrzach

(stan zapalny i

obniżenie

płodności)

U samic:

• macicy (łożysku)

 stan zapalny i

martwica

upośledzenie

odżywiania

płodu 

poronienie

• wymieniu

Wniknięcie do organizmu 

bakteriemia  osiedlenie w

węzłach chłonnych i:

Objawy kliniczne

Brucella ovis

• Zaburzenie płodności u tryków:

• Pogorszenie jakości nasienia (leukocyty i

pałeczki Brucella)

• Powiększenie jąder (jedno- lub obustronne)
• Zmiany palpacyjne w najądrzach i osłonkach

• Poronienia (bardzo rzadkie)
• Zapalenie macicy
• Okołoporodowe padnięcia jagniąt

Objawy kliniczne c. d.

Brucella melitensis

• Ronienia (5-15%)

• masowe tylko w pierwszym roku

występowania choroby, potem – sporadyczne
(nowe zwierzęta)

• Zapalenie wymion
• Rzadko:

• zapalenie stawów
• zapalenie jąder
• przewlekłe zapalenie oskrzeli
• zapalenie rogówki

Zmiany

anatomopatologiczne

Brucella ovis:
• najądrze: torbielowate rozszerzenie

wypełnione zagęszczonym nasieniem

• osłonki: pogrubienie i sklejenie

(włóknik)

• jądra: trwały, włóknikowy zanik
• łożysko: zmiany zapalne
• błona kosmówkowa: smużki ropy
• liścienie: drobne ogniska martwicowe

Rozpoznanie

• Sytuacja epizootyczna
• Badanie kliniczne
• Badanie bakteriologiczne:

• preparaty barwione
• badanie hodowlane: pożywki selekcyjne,

morfologia, badania biochemiczne

• Próby biologiczne: myszy lub świnki morskie
• Badanie serologiczne

• immunofluorescencja
• OWD
• test ELISA

• Badanie alergiczne:

• test śródskórny (brucelina)

Postępowanie

Choroba zwalczana z urzędu i podlegająca

obowiązkowi zgłaszania

(dawna lista B OIE)

• Izolacja samców młodych od starych
• Okresowa serologiczna kontrola owiec 

eliminacja seroreagentów pozytywnych

• W niektórych krajach (N. Zelandia,

Afryka Pd.) prowadzi się szczepienia.

Zagrożenie dla zdrowia

człowieka

• Inna nazwa: gorączka falująca
• Czynniki niebezpieczne:

• B. abortus,
• B. melitensis,
• B. suis,
• B. canis

• Przebieg ostry i długi
• Przebieg przewlekły  ropnie
• Przenoszenie: droga inhalacyjna,

pokarmowa, kontakt bezpośredni

Dziękuję za to pouczające

spotkanie ;)