Wybrane zagadnienia z fizjologii

Wybrane zagadnienia z fizjologii

trawienia u przeżuwaczy

trawienia u przeżuwaczy

Uwaga !!! W pokazie usunięto zdjęcia oraz
animacje

Okres niemowlęcy (do 3 miesiąca życia)

-

proces trawienia podobny do trawienia u zwierząt z

żołądkiem jednokomorowym
(szczególnie do 6-8 tygodnia)

-gdy żywienie poza mlekiem uzupełnione jest innymi paszami
po w/w okresie,
znaczącą rolę w trawieniu zaczynają odgrywać przedżołądki:
prawidłowa flora i fauna
w przedżołądkach rozwija się, gdy ciele ma kontakt z
dorosłymi zwierzetami)

a/ gdy występują zaburzenia w stanie trawienie podstawą
postępowania lekarskiego jest
regulacja środowiska flory i fałny przedżołądków
b/ podawanie leków tylko sondą, a nie butelką

Okres dorastania (drugi) trwający od 3 do 24 miesiąca życia

- charakterystyczną cechą jest utrzymywanie się właściwości reflektorycznego skurczu
rynienki przełykowej przy podawaniu większości płynnej karmy i roztworów
( wyjątek stanowi olej parafinowy i kleik z siemienia lnianego)

Okres dorosły

(zakończony rozwój przewodu pokarmowego)

żołądek wielokomorowym pracuje na zasadzie pełnego automatyzmu !!

[

Sztuczne działanie rynienki wywołujemy podawaniem: CuSO

4

(1-2% roztwór) i kwaśnego węglanu sodu (10-20%)]

A/ /Pobrany pokarm po niezbyt dokładnym przeżuciu i obfitym
naślinieniu zostaje
połknięty, a następnie przełykiem przedostaje się do
grzbietowego worka żwacza.

(W żwaczu substancje ulegają rozpuszczeniu w płynnej zawartości,

cięższe i rozdrobnione nierozpuszczalne składniki np. ziarno zbóż itp.
opadają na dno, pozostałe zaś tworzą na powierzchni gąbczasty splot
włókien.)

B/ Naprzemienne skurcze czepca i żwacza

dwufazowy skurcz czepca:

-

pierwsza faza skurczu, nieco krótsza niż druga, trwa ok. 2 sek,

zmniejsza się pojemność czepca

od 2/3 do 1/2, następnie ma miejsce przerwa (ok. 2 sek) i nieznaczne
rozluźnienie mięśniówki

,

-

druga faza (czepiec kurczy się gwałtownie do wielkości pięści), wtłacza do żwacza całą zawartość czepca

( jest to moment sprzyjający wbijaniu się ciał obcych w ścianę czepca).

w trakcie trwającego jeszcze skurczu czepca rozpoczyna się fala skurczu żwacza.

( w czasie skurczu części przedniej żwacza - zawartość płynna przedsionka cofa się do czepca, skąd następnie

zostaje częściowo wessana przez księgi).

- fala skurczu obejmuje worek grzbietowy i rozszerza się ku tyłowi, przesuwając treść

do worka brzusznego
(dolnego).

- w worku brzusznym fala skurczu postępuje od tyłu ku czepcowi i przesuwa treść pokarmową do przedniej części

worka grzbietowego.

- po pierwszym silnym skurczu żwacza pojawia się drugi słabszy, z którym łączy się zwykle odbijanie (ructus ).

/naprzemienne kurczenie się worka grzbietowego i brzusznego, przedzielone krótkimi przerwami, zapewnia

wypłukiwani zmacerowanych i uległych fermentacyjnemu rozkładowi cząstek karmy doprowadzając do
przemieszczania tych substancji do dalszych odcinków przewodu pokarmowego

- części grubsze zostają z powrotem odtransportowane do jamy ustnej celem gruntowniejszego rozdrobnienia,

zmiażdżenia i ponownego naślinienia (przeżuwanie - ruminantio). Akt przeżuwania następuje w 30-70 min po
spożyciu karmy.

- odłykanie jest zjawiskiem odruchowym stymulowanym grubo włóknistą karmą. Poprzedza je

dodatkowy skurcz czepca. Odruch zostaje wywołany przez mechaniczne drażnienie receptorów w błonie śluzowej
żwacza i czepca. Otwarcie części wpustowej przełyku i rozszerzenie jego dolnej części, w którą zostaje wessana
zawartość żwacza następuje rytmicznie w czasie przerwy między wdechem a wydechem.

-

wydalanie powstałych w przebiegu procesów trawienia gazów następuje

również na drodze
odruchowej, w czasie drugiego skurczu worka brzusznego żwacza.
W normalnym przebiegu procesów fermentacyjnych powstaje u krowy w
ciągu godziny 25-30 l gazów
o składzie: CO

2

- 67%, CH

4

26%, N

2

i H

2

-7%,O - 1% i H

2

S - 0,1%.

Największa ilość tych gazów zostaje wydalona przez odbijanie, a tylko
niewielka część zostaje
wchłonięta przez błonę śluzową żwacza lub przedostaje się do dalszych
odcinków przewodu
pokarmowego.

Znaczenie śliny w procesie trawienia

służy do zwilżania pokarmu
(łatwość połykania)

działa buforujące na pH żwacza
( wydzielana jest w ilości 30-120 l dziennie)
(zawierając 500-700g kwaśnego węglanu sodu, nie zawiera amylazy)

Schorzenia

Schorzenia

przewodu

przewodu

pokarmowego.

pokarmowego.

Zapalenie błony śluzowej jamy

Zapalenie błony śluzowej jamy

ustnej - Stomatitis

ustnej - Stomatitis



Nieżytowe (S. catarhalis)



Pęcherzykowe (S. vesiculosa simplex)



Włóknikowe (S. membranacea s. fibrinosa)



Krupowe (S. crouposa)



Dyfteroidalne (S. diphteroides)



Wrzodziejące (S. ulcerosa)



Zgorzelinowe (S. gangrenosa)



Martwicowe (S. necroticans)

Schorzenia języka

Schorzenia języka



Ostre zapalenie języka



Przewlekłe zapalenie języka

Przyczyny:



Zakaźne



Niezakaźne



Swoiste jednostki chorobowe

Schorzenia ślinianek

Schorzenia ślinianek



Zapalenie przyusznicy- Parotitis



Zapalenie ślinianki podżuchwowej
– sialoadenitis submandibularis



Zapalenie ślinianki podjęzykowej -
sialoadenitis sublingualis

Schorzenia gardła

Schorzenia gardła

Zapalenie gardła i migdałków – pharyngitis et

tonsilitis



Zapalenie migdałków – tonsilitis; zapalenie migdałków, obrzęk

bł. śl. gardła i zwężenie cieśni – angina; zapalenie bł. śl. gardła

- pharyngitis; proces zapalny części nosowej bł. śl. gardła bez

migdałków – rhinopharyngitis.



Zapalenie gardła i migdałków często jest wynikiem chorób

zakaźnych: zołzy, influenza, gruźlica, promienica, salmonelloza.



Najczęstsze objawy: głowa wyciągniętą do przodu, ostrożne lub

brak pobierania karmy, długie żucie i utrudnione połykanie,

objawy bólowe, kęsy karmy mogą wypadać z jamy ustnej.

Temperatura wewnętrzna jest podwyższona.



Błona śluzowa jest zaczerwieniona, obrzękła, połyskująca,

niekiedy pokryta nalotami i ubytkami. Bydło z reguły nie

przyjmuje paszy i wody.



U świń charakterystycznym objawem jest obecność okresowych

wymiotów poprzedzonych niekiedy napadami kaszlu.

Schorzenia gardła

Schorzenia gardła

Porażenie gardła – Paralisis pharyngis



Występuje w przebiegu schorzeń swoistych jak:

choroba Aujeszki, wścieklizna, zatrucie jadem

kiełbasianym itd.



Najczęściej jest wynikiem zapalenia opon

mózgowych, mózgu i rdzenia kręgowego, porażeń

opuszkowych, zatruć pokarmowych i

mechanicznych uszkodzeń.



W wyniku toksycznych procesów uszkodzony

zostaje mięsień językowo-gardłowy (ustaje odruch

połykania). Kęsy pozostające w jamie ustnej nie

mogą być połknięte.



Zwierzę cechuje puste żucie.

Schorzenia przełyku

Schorzenia przełyku

Zapalenie przełyku – esophagitis.



Przyczyny: uszkodzenie mechaniczne, negatywne czynniki

termiczne i chemiczne, w przebiegu swoistych chorób

zakaźnych, przy niedoborze wit. A, w wyniku działania

pasożytów (larwy gza).



Objawy: w ciężkich przypadkach można zauważyć że

połknięty kęs wywołuje ból i niepokój zwierzęcia ( zwierzę

wyciąga głowę do przodu z wyrazem przestrachu, grzebiąc

przednimi

kończynami),

występują

zaburzenia

w

przeżuwaniu

i

wzdęcia.

Proces

chroniczny

może

spowodować przerost i obrzęk bł. śl. ( u przeżuwaczy

prowadzi to do zaburzenia w odbijaniu gazów i jest

przyczyną wtórnych wzdęć). Omacywaniem stwierdzamy

bolesność okolicy przełyku oraz podwyższenie ciepłoty.



Leczenie: czysta woda lub zimne mleko do picia, później

kleik z siemienia lnianego z dodatkiem 0,5% taniny lub z

odwarem z rumianku (działanie osłaniające i ściągające).

Przy dużej bolesność środki przeciwbólowe lub

narkotyczne. Osłonowo antybiotyki i sulfonamidy.

Schorzenia przełyku

Schorzenia przełyku

Kurcz przełyku – Oesohpagismus.



Przyczyny: wynik nadmiernej pobudliwości zwierząt lub

zakończeń nerwowych przełyku; wtórnie wynik procesów

zapalnych w obrębie szyi; trwały kurcz występuje przy szeregu

swoistych chorób zakaźnych np.: tężec, wścieklizna. U koni

często jest wynikiem rozszerzenia żołądka (kurcz wpustu na

skutek nagromadzenia gazów). U przeżuwaczy najczęściej w

przebiegu zadławienia.



Jest to reakcja ze strony mięśniówki i zaburzenie w krążeniu.



Objawy: niepokój małego lub średniego stopnia, brak

przyjmowania karmy, puste żucie i próby połykania. Omacując:

przełyk jest niezbyt dużej objętości ale konsystencji dość

opornej. Może się zdarzyć, że kurcz dotyczy tylko pewnego

odcinka przełyku i w odcinku poprzedzającym jest

rozszerzenie. Napad kurczu jest zwykle krótkotrwały i mija po

kilku minutach. Może występować wtedy ślinotok.



Leczenie: środki przeciwbólowe, u koni skutecznie działa

atropina, można też podawać środki rozkurczowe.

Schorzenia przełyku

Schorzenia przełyku

Zadławienie- Obstructio oesophagi

Jest to częściowa lub całkowita niedrożność występująca na skutek

zatrzymania w przełyku połykanej karmy lub ciał obcych. Najczęściej u

bydła, w okresie jesieni-zbiór roślin okopowych (ziemniaki, buraki,

brukiew). Przyczyną mogą być także zmiany anatomiczne w postaci

przewężenia lub rozszerzenia przełyku.

W zależności od części przełyku, w którym doszło do zadławienia określamy

metodę postępowania: początkowy odcinek – uciskając na przełyk z

zewnątrz przesuwamy element zatykający do gardła, następnie zamykamy

zwierzęciu nozdrza (powoduje to z reguły odksztuszanie i wyrzucenie ciała

obcego na zewnątrz). Dalsze odcinki przełyku – z wyboru, stosujemy leki

przeciwbólowe, środki zwiotczające, po ich zadziałaniu przepychamy ciało

sondą do żołądka. W lekkich przypadkach wystarczy niekiedy podać tylko

środki przeciwbólowe i/lub zwiotczające, a ciało obce samo przedostanie

się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.

Rozszerzenie przełyku - dilatatio oesophagi



Proces ten często powstaje jako wynik pierwotnego zadławienia, bardzo

rzadko jako wynik schorzeń nerwu błędnego, głównie u koni i bydła.

Przełyk ulega rozszerzeniu najczęściej w części piersiowej. Trwałe

rozszerzenie może występować we wszystkich kierunkach.



Zwierzęta są przerażone. Obok uwypuklenia w objawach dominuje

ślinotok, a przy omacywaniu (jeśli możliwe) chełbotanie. Często występują

wymioty.



Leczenie: zabieg operacyjny lub dobór odpowiedniej karmy.