Émile Jaques-

Émile Jaques-

Dalcroze

Dalcroze

SYSTEMY EDUKACJI MUZYCZNEJ

SYSTEMY EDUKACJI MUZYCZNEJ

Jednym z pierwszych pedagogów XX

Jednym z pierwszych pedagogów XX

w., który dostrzegł możliwość

w., który dostrzegł możliwość

wykorzystania wychowania

wykorzystania wychowania

muzycznego w kształceniu

muzycznego w kształceniu

pozytywnych cech osobowości

pozytywnych cech osobowości

człowieka był Emil Jaques-Dalcroze.

człowieka był Emil Jaques-Dalcroze.

Émile Jaques-Dalcroze

Émile Jaques-Dalcroze

Urodził się 6 lipca 1865 w Wiedniu.

Urodził się 6 lipca 1865 w Wiedniu.

Kształcił w Genewie (Gimnazjum,

Kształcił w Genewie (Gimnazjum,

Uniwersytet oraz Konserwatorium

Uniwersytet oraz Konserwatorium

Muzyczne), Wiedniu (w Konserwatorium u 

Muzyczne), Wiedniu (w Konserwatorium u 

Antona Brucknera) oraz Paryżu (u Gabriela

Antona Brucknera) oraz Paryżu (u Gabriela

Fauré, Leo Delibes’a i Mathisa Lussy –

Fauré, Leo Delibes’a i Mathisa Lussy –

kompozycja, teoria muzyki, muzykologia).

kompozycja, teoria muzyki, muzykologia).

W Paryżu ukończył także kurs sztuki

W Paryżu ukończył także kurs sztuki

dramatycznej w Comedie Francaise u

dramatycznej w Comedie Francaise u

Denisa Talbot’a (właśc. nazw. Stanislaus

Denisa Talbot’a (właśc. nazw. Stanislaus

Montalont), gdzie pracował również jako

Montalont), gdzie pracował również jako

aktor.

aktor.

Przez pewien czas (1886-8) był asystentem

Przez pewien czas (1886-8) był asystentem

kapelmistrza i dyrektora chóru w teatrze

kapelmistrza i dyrektora chóru w teatrze

muzycznym w Algierze, co znalazło odbicie

muzycznym w Algierze, co znalazło odbicie

w studiach nad rytmiką arabską. W tym

w studiach nad rytmiką arabską. W tym

samym mniej więcej czasie, w związku z

samym mniej więcej czasie, w związku z

propozycją wydania w Paryżu jego piosenek

propozycją wydania w Paryżu jego piosenek

(dla odróżnienia od znanego w Szwajcarii,

(dla odróżnienia od znanego w Szwajcarii,

identycznie nazywającego się pianisty i

identycznie nazywającego się pianisty i

kompozytora belgijskiego - Emila Jagues’a)

kompozytora belgijskiego - Emila Jagues’a)

przyjął - jako drugi człon swojego nazwiska

przyjął - jako drugi człon swojego nazwiska

rodowego - pseudonim Dalcroze.

rodowego - pseudonim Dalcroze.

W 1892 zostaje wykładowcą w genewskim

W 1892 zostaje wykładowcą w genewskim

Konserwatorium, gdzie prowadzi harmonię i

Konserwatorium, gdzie prowadzi harmonię i

solfeż. Praca pedagogiczna inspiruje go do

solfeż. Praca pedagogiczna inspiruje go do

poszukiwań i staje się impulsem do narodzin

poszukiwań i staje się impulsem do narodzin

idei, która z czasem otrzyma miano Rytmiki.

idei, która z czasem otrzyma miano Rytmiki.

Innowacją w Metodzie Dalcroze’a, która

Innowacją w Metodzie Dalcroze’a, która

zreformowała system edukacji muzycznej i

zreformowała system edukacji muzycznej i

przyniosła jej twórcy światowy rozgłos oraz

przyniosła jej twórcy światowy rozgłos oraz

niesłabnące do dziś powodzenie, było

niesłabnące do dziś powodzenie, było

potraktowanie ciała jako instrumentu służącego

potraktowanie ciała jako instrumentu służącego

do wyrażania muzyki. Jej naczelną ideę

do wyrażania muzyki. Jej naczelną ideę

stanowiło przekonanie, że  człowiek jest zdolny

stanowiło przekonanie, że  człowiek jest zdolny

do kreowania „ruchu muzycznego”,

do kreowania „ruchu muzycznego”,

pozwalającego – jak to ujmował Dalcroze - „aby

pozwalającego – jak to ujmował Dalcroze - „aby

nasze ciało stało się muzyką”. Odkrył, że

nasze ciało stało się muzyką”. Odkrył, że

wyrażanie muzyki ruchem rozwija muzyczne

wyrażanie muzyki ruchem rozwija muzyczne

uzdolnienia,   kształci i wychowuje. 

uzdolnienia,   kształci i wychowuje. 

Popularność przyniosło mu założenie w

Popularność przyniosło mu założenie w

1911 roku, dzięki hojności niemieckich

1911 roku, dzięki hojności niemieckich

magnatów, braci Dohrn, Instytutu Rytmiki

magnatów, braci Dohrn, Instytutu Rytmiki

w Hellerau pod Dreznem. Tu realizował i

w Hellerau pod Dreznem. Tu realizował i

rozwijał swoją nowoczesną koncepcję

rozwijał swoją nowoczesną koncepcję

wychowania muzycznego kształcąc

wychowania muzycznego kształcąc

dzieci, młodzież i dorosłych. Tu również

dzieci, młodzież i dorosłych. Tu również

powstawały znakomite przedstawienia

powstawały znakomite przedstawienia

operowe, w których wspólnie z

operowe, w których wspólnie z

zauroczonym rytmiką Adolphem Appią*)

zauroczonym rytmiką Adolphem Appią*)

(1862-1928) urzeczywistniał oryginalną,

(1862-1928) urzeczywistniał oryginalną,

reformatorską koncepcję nowoczesnego

reformatorską koncepcję nowoczesnego

teatru. Pierwsza wojna sprawiła, że

teatru. Pierwsza wojna sprawiła, że

Jaques-Dalcroze na zawsze opuścił

Jaques-Dalcroze na zawsze opuścił

Hellerau*) i przeniósł się do Genewy.

Hellerau*) i przeniósł się do Genewy.

Stała się ona nowym ośrodkiem Rytmiki.

Stała się ona nowym ośrodkiem Rytmiki.

W założonym tam w 1915

W założonym tam w 1915

Instytucie, stanowiącym do dziś

Instytucie, stanowiącym do dziś

światowe centrum Metody Emila

światowe centrum Metody Emila

Jaques-Dalcroze’a, pracował przez

Jaques-Dalcroze’a, pracował przez

resztę życia.

resztę życia.

Zmarł 1 lipca 1950 roku w Genewie.

Zmarł 1 lipca 1950 roku w Genewie.

Oprócz muzyki studiował także

Oprócz muzyki studiował także

malarstwo, poezję i aktorstwo w

malarstwo, poezję i aktorstwo w

Comédie-Française.

Comédie-Française.

W 1892 r. mając zaledwie 27 lat

W 1892 r. mając zaledwie 27 lat

wygrał egzamin konkursowy na

wygrał egzamin konkursowy na

profesora solfeżu i harmonii w

profesora solfeżu i harmonii w

Konserwatorium Genewskim. Data

Konserwatorium Genewskim. Data

ta jest początkiem jego pracy

ta jest początkiem jego pracy

pedagogicznej i reformatorskich

pedagogicznej i reformatorskich

poszukiwań w nauczaniu solfeżu i

poszukiwań w nauczaniu solfeżu i

muzyki w ogóle.

muzyki w ogóle.

Już po kilku latach pracy

Już po kilku latach pracy

pedagogicznej, początkowo tylko ze

pedagogicznej, początkowo tylko ze

studentami, a następnie również z

studentami, a następnie również z

dziećmi, formułował swe odkrycia

dziećmi, formułował swe odkrycia

twierdząc, że działanie muzyki nie

twierdząc, że działanie muzyki nie

dotyczy tylko słuchu, ale całego

dotyczy tylko słuchu, ale całego

systemu mięśniowego i nerwowego,

systemu mięśniowego i nerwowego,

że rytm i dynamika znajdują

że rytm i dynamika znajdują

odpowiednik w systemie mięśniowym

odpowiednik w systemie mięśniowym

i że pierwotnym instrumentem jest

i że pierwotnym instrumentem jest

ciało ludzkie, toteż wszelkie odmiany

ciało ludzkie, toteż wszelkie odmiany

tempa i energii muzycznej można

tempa i energii muzycznej można

odtwarzać ruchami ciała

odtwarzać ruchami ciała

Pierwsze publiczne wystąpienia

Pierwsze publiczne wystąpienia

Dalcrioze'a, w których przedstawił

Dalcrioze'a, w których przedstawił

założenia swej metody i zademonstrował

założenia swej metody i zademonstrował

"gimnastykę rytmiczną" to:

"gimnastykę rytmiczną" to:



wykłady w Konserwatorium w Lozannie i

wykłady w Konserwatorium w Lozannie i

w Arrau w 1902 roku

w Arrau w 1902 roku



wykłady i pokazy ruchowe w Soleur w

wykłady i pokazy ruchowe w Soleur w

1905 roku

1905 roku

(oba podczas kolejnych Kongresów

(oba podczas kolejnych Kongresów

Towarzystwa Muzyków Szwajcarskich).

Towarzystwa Muzyków Szwajcarskich).

Źródło: „

Źródło: „

http://

http://

pl.wikipedia.org

pl.wikipedia.org

/

/

wiki

wiki

/%C3%89mile_Jaques-Dalcroze

/%C3%89mile_Jaques-Dalcroze

”

”

STUDIO TAŃCA

SZKOŁA TAŃCA

Rytm i rytmika stały się podstawą

Rytm i rytmika stały się podstawą

systemu wychowania muzycznego E. J.

systemu wychowania muzycznego E. J.

Dalcrozea'a. Pozostałymi elementami

Dalcrozea'a. Pozostałymi elementami

tego systemu były improwizacja i

tego systemu były improwizacja i

solfeż.

solfeż.

Improwizacja polegała na bezpośredniej

Improwizacja polegała na bezpośredniej

realizacji przez uczniów własnych

realizacji przez uczniów własnych

pomysłów w zakresie ruchu i gry na

pomysłów w zakresie ruchu i gry na

instrumentach.

instrumentach.

Solfeż to głosowe studium gam,

Solfeż to głosowe studium gam,

zawierające pewne możliwości

zawierające pewne możliwości

improwizacji.

improwizacji.

Rytmika

Rytmika

Rytmika

Rytmika

- jest to system umuzykalniający,

- jest to system umuzykalniający,

będący jednym z trzech członów całej

będący jednym z trzech członów całej

metody, polegający na wyrażaniu muzyki

metody, polegający na wyrażaniu muzyki

ruchem. Rozwijanie poczucia rytmu,

ruchem. Rozwijanie poczucia rytmu,

poczucia świadomego ruchu oparte jest u

poczucia świadomego ruchu oparte jest u

Dalcroze'a na ruchu naturalnym.

Dalcroze'a na ruchu naturalnym.

Rytmika pozostała ostatecznie tym

Rytmika pozostała ostatecznie tym

przedmiotem, który miał na celu ogólny

przedmiotem, który miał na celu ogólny

rozwój dziecka oraz rozwijanie jego pełnej

rozwój dziecka oraz rozwijanie jego pełnej

osobowości.

osobowości.

.

.

Celem rytmiki było kształcenie uważnej,

Celem rytmiki było kształcenie uważnej,

skoncentrowanej postawy dziecka w

skoncentrowanej postawy dziecka w

oczekiwaniu na polecenia, kształcenie

oczekiwaniu na polecenia, kształcenie

szybkości reakcji oraz kształcenie

szybkości reakcji oraz kształcenie

uniezależnienia od siebie ruchów kończyn

uniezależnienia od siebie ruchów kończyn

(rąk i nóg). Tak więc rytmika miała na celu

(rąk i nóg). Tak więc rytmika miała na celu

kształcenie intensywności i podzielności

kształcenie intensywności i podzielności

uwagi, niezawodnej reakcji na bodźce i

uwagi, niezawodnej reakcji na bodźce i

dokładności spostrzegania, sprawnej

dokładności spostrzegania, sprawnej

pamięci, procesów porównywania i

pamięci, procesów porównywania i

analizy, indywidualnej wyobraźni oraz

analizy, indywidualnej wyobraźni oraz

gotowości twórczych rozwiązań.

gotowości twórczych rozwiązań.

Rytmika miała za zadanie kształcić

Rytmika miała za zadanie kształcić

muzykalność: doświadczanie i

muzykalność: doświadczanie i

uświadamianie sobie zjawisk

uświadamianie sobie zjawisk

rytmicznych, dynamicznych,

rytmicznych, dynamicznych,

agogiki, artykulacji, formy

agogiki, artykulacji, formy

muzycznej i wyrazu, zabarwienia

muzycznej i wyrazu, zabarwienia

emocjonalnego

emocjonalnego

muzyki.

muzyki.

Na rytmikę dalcrozowską składa się wiele

Na rytmikę dalcrozowską składa się wiele

rodzajów ćwiczeń:

rodzajów ćwiczeń:

- marsze w takt muzyki (także biegi

- marsze w takt muzyki (także biegi

podskoki),

podskoki),

- ćwiczenia rytmiczno-ruchowe (z

- ćwiczenia rytmiczno-ruchowe (z

uwzględnieniem częstych zmian metrum),

uwzględnieniem częstych zmian metrum),

- ćwiczenia w zwiększaniu i zmniejszaniu

- ćwiczenia w zwiększaniu i zmniejszaniu

wartości rytmicznych,

wartości rytmicznych,

- ćwiczenia uświadamiające agogikę,

- ćwiczenia uświadamiające agogikę,

dynamikę, artykulację,

dynamikę, artykulację,

- ćwiczenia oddechowo-odprężające,

- ćwiczenia oddechowo-odprężające,

- ćwiczenia dysocjacyjne,

- ćwiczenia dysocjacyjne,

uniezależniające ruchy,

uniezależniające ruchy,

- ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne,

- ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne,

doskonalące reakcje na częste

doskonalące reakcje na częste

zmiany w muzyce,

zmiany w muzyce,

- ćwiczenia słuchowe (reagowanie

- ćwiczenia słuchowe (reagowanie

ruchem na wysokość dźwięku,

ruchem na wysokość dźwięku,

określoną linię melodyczną),

określoną linię melodyczną),

- ćwiczenia improwizacyjne w związku

- ćwiczenia improwizacyjne w związku

z określonymi zadaniami muzycznymi

z określonymi zadaniami muzycznymi

Rytmika Jaques-Dalcroze'a upowszechniła

Rytmika Jaques-Dalcroze'a upowszechniła

się w Europie oraz na innych kontynentach.

się w Europie oraz na innych kontynentach.

Stosowana jest coraz wszechstronniej w

Stosowana jest coraz wszechstronniej w

szkolnictwie muzycznym,

szkolnictwie muzycznym,

ogólnokształcącym, przedszkolach, w

ogólnokształcącym, przedszkolach, w

szkolnictwie specjalnym, w kształceniu

szkolnictwie specjalnym, w kształceniu

aktorów i tancerzy, w rehabilitacji, w

aktorów i tancerzy, w rehabilitacji, w

psychiatrii. Szczególną uwagę zwrócić

psychiatrii. Szczególną uwagę zwrócić

należy na rehabilitacyjną wartość rytmiki.

należy na rehabilitacyjną wartość rytmiki.

Przyczynia się ona do "stałego"

Przyczynia się ona do "stałego"

stymulowania i ukierunkowywania

stymulowania i ukierunkowywania

aktywności", wpływania na rozwój

aktywności", wpływania na rozwój

motoryczny, rozwój mowy, zdolność do

motoryczny, rozwój mowy, zdolność do

autoekspresji, wychowania społecznego

autoekspresji, wychowania społecznego

oraz kształcenia samodzielności u dzieci

oraz kształcenia samodzielności u dzieci

upośledzonych.

upośledzonych.

W założeniach teoretycznych te trzy

W założeniach teoretycznych te trzy

człony były ze sobą wzajemnie

człony były ze sobą wzajemnie

powiązane. Kontakt dziecka z muzyką

powiązane. Kontakt dziecka z muzyką

miał charakter ogólnokształcący. Był

miał charakter ogólnokształcący. Był

to program zarówno umuzykalnienia

to program zarówno umuzykalnienia

jak również wychowania, który miał na

jak również wychowania, który miał na

celu podnieść ogólny rozwój

celu podnieść ogólny rozwój

wrażliwości i sprawności ruchowej

wrażliwości i sprawności ruchowej

oraz rozumienia i przeżywania muzyki

oraz rozumienia i przeżywania muzyki

u każdego ucznia. Ponadto miał

u każdego ucznia. Ponadto miał

przyczynić się do rozbudzenia i

przyczynić się do rozbudzenia i

rozwoju jego pomysłowości i

rozwoju jego pomysłowości i

aktywności.

aktywności.

E. J. Dalcroze cały swój system oparł

E. J. Dalcroze cały swój system oparł

na dwóch zasadach:

na dwóch zasadach:



"praktyka powinna poprzedzać

"praktyka powinna poprzedzać

teorię, której prawidła należy

teorię, której prawidła należy

podawać dzieciom wówczas, kiedy

podawać dzieciom wówczas, kiedy

doświadczają na sobie zjawiska, z

doświadczają na sobie zjawiska, z

którego prawidła te wypływają"(1)

którego prawidła te wypływają"(1)



„

„

specjalnie w dziedzinie nauczania

specjalnie w dziedzinie nauczania

muzyki dzieje się tak, że wkłada się

muzyki dzieje się tak, że wkłada się

dzieciom narzędzie do ręki, zanim

dzieciom narzędzie do ręki, zanim

jeszcze dowiedzą się jakie będzie jego

jeszcze dowiedzą się jakie będzie jego

zastosowanie (...). Uczy się dziecko,

zastosowanie (...). Uczy się dziecko,

zanim się je umuzykalni; to znaczy

zanim się je umuzykalni; to znaczy

zanim zjawi się słuch wewnętrzny,

zanim zjawi się słuch wewnętrzny,

zanim cały organizm dziecka będzie w

zanim cały organizm dziecka będzie w

stanie podporządkować się

stanie podporządkować się

artystycznym wzruszeniom"(2)

artystycznym wzruszeniom"(2)

Podstawowym elementem

Podstawowym elementem

umuzykalnienia i wychowania

umuzykalnienia i wychowania

ucznia E. D. Dalcroze'a była rytmika,

ucznia E. D. Dalcroze'a była rytmika,

która stała się przede wszystkim

która stała się przede wszystkim

bogatym zestawem ćwiczeń

bogatym zestawem ćwiczeń

muzyczno - ruchowych.

muzyczno - ruchowych.

Najbardziej charakterystyczne z nich

Najbardziej charakterystyczne z nich

to:

to:

1. Ćwiczenia w wyrazie metrum.

1. Ćwiczenia w wyrazie metrum.

2. Ćwiczenia ruchowe (realizacja

2. Ćwiczenia ruchowe (realizacja

ruchowa rytmu).

ruchowa rytmu).

3. Ćwiczenia ihibicyjno - incytacyjne.

3. Ćwiczenia ihibicyjno - incytacyjne.

4. Ćwiczenia z polirytmii.

4. Ćwiczenia z polirytmii.

5. Kanon ruchowy.

5. Kanon ruchowy.

6. Ćwiczenia ze zmianą szybkości,

6. Ćwiczenia ze zmianą szybkości,

przyśpieszenia i zwalniania.

przyśpieszenia i zwalniania.

7. Ćwiczenia improwizacji ruchowej

7. Ćwiczenia improwizacji ruchowej

Powyższe problemy rytmiczne

Powyższe problemy rytmiczne

uzupełnione zostały przez J.

uzupełnione zostały przez J.

Dalcroze'a zestawem 20 gestów

Dalcroze'a zestawem 20 gestów

"plestiąue anime'e", wzorowanych

"plestiąue anime'e", wzorowanych

na pozach zaczerpniętych z rzeźby

na pozach zaczerpniętych z rzeźby

greckiej, a ich zakres rozszerzony o

greckiej, a ich zakres rozszerzony o

naturalne ruchy czerpane z życia

naturalne ruchy czerpane z życia

codziennego i folkloru.

codziennego i folkloru.

Drugim elementem systemu, na którym

Drugim elementem systemu, na którym

opierał się proces nauczania u Dalcroze'a

opierał się proces nauczania u Dalcroze'a

była improwizowana przez nauczyciela

była improwizowana przez nauczyciela

muzyka fortepianowa. Grane na

muzyka fortepianowa. Grane na

fortepianie ćwiczenia rytmiczne uczeń

fortepianie ćwiczenia rytmiczne uczeń

realizował za pomocą ruchów rąk, nóg i

realizował za pomocą ruchów rąk, nóg i

całym ciałem. Użycie tylko tego

całym ciałem. Użycie tylko tego

instrumentu ograniczało w dużym stopniu

instrumentu ograniczało w dużym stopniu

uwrażliwienie dzieci na barwę i "szatę"

uwrażliwienie dzieci na barwę i "szatę"

dźwiękową utworu. Ich gra na

dźwiękową utworu. Ich gra na

instrumentach perkusyjnych sprowadzała

instrumentach perkusyjnych sprowadzała

się do układania akompaniamentów do

się do układania akompaniamentów do

tańców, inscenizacji lub ilustracji piosenek.

tańców, inscenizacji lub ilustracji piosenek.

Znaczny stopień trudności materiału

Znaczny stopień trudności materiału

muzycznego wymagał od nauczyciela

muzycznego wymagał od nauczyciela

posiadania wysokich umiejętności gry

posiadania wysokich umiejętności gry

na fortepianie, a od ucznia zdolności

na fortepianie, a od ucznia zdolności

słuchowych na poziomie kandydatów

słuchowych na poziomie kandydatów

szkół muzycznych. J. Dalcroze'a

szkół muzycznych. J. Dalcroze'a

twierdził, że słuch muzyczny jest

twierdził, że słuch muzyczny jest

zdolnością nie tylko wrodzoną ale i

zdolnością nie tylko wrodzoną ale i

nabytą, którą można w toku

nabytą, którą można w toku

nauczania dziecka stale kształtować.

nauczania dziecka stale kształtować.

"Słuch absolutny może być

"Słuch absolutny może być

wyrabiany u wszystkich, którzy maj

wyrabiany u wszystkich, którzy maj

ą dobry słuch relatywny, pod

ą dobry słuch relatywny, pod

warunkiem, że kształcenie

warunkiem, że kształcenie

rozpocznie się dość wcześnie przed

rozpocznie się dość wcześnie przed

nauką gry na konkretnym

nauką gry na konkretnym

instrumencie".(3)

instrumencie".(3)

Solfeż Jagues Dalcroze'a został całkowicie

Solfeż Jagues Dalcroze'a został całkowicie

oparty na metodzie absolutnej i na

oparty na metodzie absolutnej i na

studium gam, śpiewanych w obrębie

studium gam, śpiewanych w obrębie

oktawy razkreślnej. W obrębie C1 do C2

oktawy razkreślnej. W obrębie C1 do C2

twórca zaproponował wiele ćwiczeń w

twórca zaproponował wiele ćwiczeń w

różnych tonacjach z zastosowaniem

różnych tonacjach z zastosowaniem

nawet bardzo odległych modulacji oraz

nawet bardzo odległych modulacji oraz

dzielenia na różne mniejsze odcinki,

dzielenia na różne mniejsze odcinki,

zbudowane od każdego stopnia. Kolejne

zbudowane od każdego stopnia. Kolejne

ćwiczenia w systemie Dalcroze'a miały na

ćwiczenia w systemie Dalcroze'a miały na

celu kształcenie umiejętności trafiania na

celu kształcenie umiejętności trafiania na

właściwe interwały oraz wykluczenie

właściwe interwały oraz wykluczenie

automatycznego śpiewania poprzez

automatycznego śpiewania poprzez

rozwój sprawnego i świadomego

rozwój sprawnego i świadomego

myślenia muzycznego.

myślenia muzycznego.

Źródło : http://www.publikacje.edu.pl

Źródło : http://www.publikacje.edu.pl

Emil Jaques-Dalcroze