Środowiskowe

uwarunkowania

zdrowia i choroby

Definicja zdrowia (WHO)

Definicja zdrowia (WHO)

Zdrowie to nie tylko brak

Zdrowie to nie tylko brak

choroby ale stan fizycznego,

choroby ale stan fizycznego,

psychicznego i społecznego

psychicznego i społecznego

dobrostanu

dobrostanu

Wielowymiarowa koncepcja

Wielowymiarowa koncepcja

zdrowia

zdrowia



Dobrostan fizyczny:

Dobrostan fizyczny:

brak bólu, prawidłowe

brak bólu, prawidłowe

funkcjonowanie systemów w organizmie, fizyczna

funkcjonowanie systemów w organizmie, fizyczna

aktywność, samoobsługa, subiektywna pozytywna

aktywność, samoobsługa, subiektywna pozytywna

ocena stanu fizycznego

ocena stanu fizycznego



Dobrostan psychiczny

Dobrostan psychiczny

: umiejętność akceptacji i

: umiejętność akceptacji i

wyrażania swoich uczuć, umiejętność panowania

wyrażania swoich uczuć, umiejętność panowania

nad emocjami, radzenie sobie w sytuacjach

nad emocjami, radzenie sobie w sytuacjach

stresowych, spokój ducha, posiadanie wierzeń i

stresowych, spokój ducha, posiadanie wierzeń i

wartości które decydują o celu życia poczucie

wartości które decydują o celu życia poczucie

psychicznego dobrostanu

psychicznego dobrostanu



Dobrostan społeczny:

Dobrostan społeczny:

satysfakcja z relacji z

satysfakcja z relacji z

innymi, wypełnianie ról społecznych

innymi, wypełnianie ról społecznych

Definicje zdrowia

Definicje zdrowia



Dobrostan fizyczny, psychiczny i

Dobrostan fizyczny, psychiczny i

społeczny, a nie tylko nieobecność

społeczny, a nie tylko nieobecność

choroby lub niepełnosprawności

choroby lub niepełnosprawności

(definicja WHO)

(definicja WHO)



Nieobecność choroby lub bólu,

Nieobecność choroby lub bólu,

normalny stan organizmu, w którym

normalny stan organizmu, w którym

nie występuje fizyczna lub psychiczna

nie występuje fizyczna lub psychiczna

choroba (definicja biomedyczna)

choroba (definicja biomedyczna)



Zdolność do pełnienia ról społecznych i

Zdolność do pełnienia ról społecznych i

wykonywania zadań (definicja

wykonywania zadań (definicja

socjologiczna)

socjologiczna)

Kapitał zdrowia

Kapitał zdrowia

-

-

zasoby

zasoby

Cecha jednostki lub zbiorowości

Cecha jednostki lub zbiorowości

warunkująca ich odporność na

warunkująca ich odporność na

czynniki negatywnie

czynniki negatywnie

oddziaływujące na zdrowie

oddziaływujące na zdrowie

Jakie czynniki oddziaływują

Jakie czynniki oddziaływują

dziś na nasze zdrowie?

dziś na nasze zdrowie?

Koncepcja pól zdrowia wg

Koncepcja pól zdrowia wg

Lalonda

Lalonda



Średnia długość życia w Polsce:

Średnia długość życia w Polsce:

78-K, 72-M

78-K, 72-M



Większości zgonów przed 70 r.ż

Większości zgonów przed 70 r.ż

można zapobiec

można zapobiec



Przyczyny zgonów 5-35 r.ż.

Przyczyny zgonów 5-35 r.ż.



Wypadki komunikacyjne

Wypadki komunikacyjne



Wypadki

Wypadki



Samobójstwa

Samobójstwa



Po 40 r.ż. choroba niedokrwienna

Po 40 r.ż. choroba niedokrwienna

serca główną przyczyną zgonów

serca główną przyczyną zgonów

Jaki jest wpływ

Jaki jest wpływ

poszczególnych

poszczególnych

czynników na twoje

czynników na twoje

zdrowie?

zdrowie?

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

Zbiór determinant zdrowia zarówno

Zbiór determinant zdrowia zarówno

fizycznego jak i umysłowego,

fizycznego jak i umysłowego,

będących wynikiem działania naszego

będących wynikiem działania naszego

dziedzictwa genetycznego

dziedzictwa genetycznego



Rodziny długowieczne (pomimo złego

Rodziny długowieczne (pomimo złego

stylu życia)

stylu życia)



Choroby genetyczne (mukowiscydoza-

Choroby genetyczne (mukowiscydoza-

zmiana długości życia)

zmiana długości życia)

Opieka zdrowotna

Opieka zdrowotna

Wielkość i jakość zasobów opieki

Wielkość i jakość zasobów opieki

zdrowotnej,

zdrowotnej,

●

ludzie: lekarze, pielęgniarki, ratownicy

ludzie: lekarze, pielęgniarki, ratownicy

●

budynki, sprzęt, aparatura, leki

budynki, sprzęt, aparatura, leki

●

organizacja systemu opieki

organizacja systemu opieki

zdrowotnej

zdrowotnej

Opieka zdrowotna

Opieka zdrowotna

Anomalia Cochrane'a

Anomalia Cochrane'a

●

Nie ma związku między nakładami na

Nie ma związku między nakładami na

opiekę zdrowotną a stanem zdrowia

opiekę zdrowotną a stanem zdrowia

ludności

ludności

●

Nie ma związku między wielkością

Nie ma związku między wielkością

zasobów służby zdrowia mierzonych

zasobów służby zdrowia mierzonych

liczbą lekarzy a stanem zdrowia

liczbą lekarzy a stanem zdrowia

populacji

populacji

Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe

Wszelkie czynniki fizyczne, chemiczne,

Wszelkie czynniki fizyczne, chemiczne,

i społeczne wpływające na stan

i społeczne wpływające na stan

zdrowia nad którymi jednostka ma

zdrowia nad którymi jednostka ma

niewielki lub nie ma wpływu

niewielki lub nie ma wpływu

Czynniki

Czynniki

środowiskowe

środowiskowe

●

Woda

Woda

●

Powietrze

Powietrze

●

Nasłonecznienie

Nasłonecznienie

●

Gleba

Gleba

●

Promieniowanie

Promieniowanie

●

Temperatura

Temperatura

●

Żywność

Żywność

●

Zanieczyszczenia

Zanieczyszczenia

Warunki pracy

Warunki pracy



Hałas

Hałas



Monotonia,stres

Monotonia,stres



Praca w godzinach nocnych

Praca w godzinach nocnych



Choroby zawodowe:

Choroby zawodowe:



Uszkodzenie słuchu

Uszkodzenie słuchu



Pylica płuc

Pylica płuc



Choroby zakaźne

Choroby zakaźne

Bezrobocie

Bezrobocie



Obniżenie poczucia

Obniżenie poczucia

bezpieczeństwa

bezpieczeństwa



Pogorszenie sytuacji materialnej

Pogorszenie sytuacji materialnej



Załamanie zasad funkcjonowania

Załamanie zasad funkcjonowania

rodziny

rodziny



Nerwice, depresje

Nerwice, depresje



Zagrożenie patologią społeczną

Zagrożenie patologią społeczną

Warunki

Warunki

mieszkaniowe

mieszkaniowe



Kanalizacja

Kanalizacja



Kuchnie i piece węglowe

Kuchnie i piece węglowe



Zagęszczenie w mieszkaniach

Zagęszczenie w mieszkaniach

Stres

Stres



Intensywne przemiany – brak

Intensywne przemiany – brak

pewności jutra

pewności jutra



Wzrost obciążenia pracą

Wzrost obciążenia pracą



Pośpiech

Pośpiech



Zalew informacji

Zalew informacji



Rozbicie tradycyjnych więzi

Rozbicie tradycyjnych więzi

rodzinnych

rodzinnych



Wzrost poczucia osamotnienia

Wzrost poczucia osamotnienia



Wzrost liczby uzależnień, depresji,

Wzrost liczby uzależnień, depresji,

samobójstw

samobójstw

Styl życia

Styl życia

Zbiór wszystkich decyzji wpływających

Zbiór wszystkich decyzji wpływających

na zdrowie podejmowanych w ciągu

na zdrowie podejmowanych w ciągu

życia

życia



Dieta

Dieta



Picie alkoholu

Picie alkoholu



Palenie

Palenie



Jazda samochodem

Jazda samochodem



Siedzący tryb życia

Siedzący tryb życia

Dieta

Dieta



Bogatokaloryczna

Bogatokaloryczna



Bogatotłuszczowa

Bogatotłuszczowa



Duże spożycie soli

Duże spożycie soli



Nadmierne spożycie alkoholu

Nadmierne spożycie alkoholu



Szkodliwe diety

Szkodliwe diety

Dieta i aktywność fizyczna

Dieta i aktywność fizyczna



Nadmierne jedzenie: otyłość

Nadmierne jedzenie: otyłość



Spożycie tłuszczu: miażdżyca

Spożycie tłuszczu: miażdżyca



Węglowodany: próchnica, otyłość

Węglowodany: próchnica, otyłość



Brak aktywności fizycznej: otyłość,

Brak aktywności fizycznej: otyłość,

nasilenie objawów choroby

nasilenie objawów choroby

niedokrwiennej serca

niedokrwiennej serca



Brak odpoczynku: stres, nadciśnienie

Brak odpoczynku: stres, nadciśnienie

tętnicze

tętnicze

Leki i inne substancje

Leki i inne substancje



Alkoholizm: marskość wątroby,

Alkoholizm: marskość wątroby,

encefalopatie

encefalopatie



Nadmierne spożycie alkoholu:

Nadmierne spożycie alkoholu:

wypadki drogowe

wypadki drogowe



Palenie tytoniu: POCHP, rak płuca,

Palenie tytoniu: POCHP, rak płuca,

choroba niedokrwienna serca

choroba niedokrwienna serca



Uzależnienie od leków

Uzależnienie od leków



Nadużywanie leków

Nadużywanie leków

Wypadki

Wypadki



25 000 zgonów rocznie z powodu

25 000 zgonów rocznie z powodu

wypadków

wypadków



5500 zgonów wypadkach

5500 zgonów wypadkach

drogowych

drogowych



Więcej wypadków w Polsce niż w

Więcej wypadków w Polsce niż w

innych krajach UE (pomimo

innych krajach UE (pomimo

mniejszej liczby samochodów)

mniejszej liczby samochodów)



80 śmiertelnych wypadków w

80 śmiertelnych wypadków w

szkole

szkole

Wymiary choroby

Wymiary choroby



Obiektywna patologiczna zmiana w

Obiektywna patologiczna zmiana w

organizmie- biomedyczna koncepcja

organizmie- biomedyczna koncepcja

choroby ( ang disease)

choroby ( ang disease)



Indywidualna interpretacja i sposób

Indywidualna interpretacja i sposób

reagowania na symptomy chorobowe-

reagowania na symptomy chorobowe-

subiektywne odczucie choroby

subiektywne odczucie choroby

( ang illness)

( ang illness)



Wejście w rolę społeczną osoby chorej

Wejście w rolę społeczną osoby chorej

(ang sickness)

(ang sickness)

Pod pojęciem

Pod pojęciem

choroby

choroby

rozumiemy

rozumiemy

objawy kliniczne, które są

objawy kliniczne, które są

przedmiotem działania medycznego.

przedmiotem działania medycznego.

Pojęcie

Pojęcie

bycia chorym

bycia chorym

odnosi się do

odnosi się do

istniejącego zaburzenia

istniejącego zaburzenia

somatycznego oraz wynikających

somatycznego oraz wynikających

stąd zmian w życiu chorego

stąd zmian w życiu chorego

Pięć faz poszukiwania

Pięć faz poszukiwania

pomocy

pomocy

Zapoczątkowanie procesu poszukiwania

Zapoczątkowanie procesu poszukiwania

pomocy z powodu subiektywnie ocenianego

pomocy z powodu subiektywnie ocenianego

znaczenia dostrzeganych objawów wydaje

znaczenia dostrzeganych objawów wydaje

się tym bardziej prawdopodobne im

się tym bardziej prawdopodobne im

:

:

Nieznośniejsze są towarzyszące bóle.

Nieznośniejsze są towarzyszące bóle.

Trwalsze są zaburzenia.

Trwalsze są zaburzenia.

Dotkliwsze towarzyszące upośledzenia rutynowych

Dotkliwsze towarzyszące upośledzenia rutynowych

codziennych czynności.

codziennych czynności.

Im mniejsze wydaje się niebezpieczeństwo, że

Im mniejsze wydaje się niebezpieczeństwo, że

przyszła rola chorego trwale zmieni obraz samego

przyszła rola chorego trwale zmieni obraz samego

siebie, czy wręcz postawi pod znakiem zapytania

siebie, czy wręcz postawi pod znakiem zapytania

kontynuację dotychczasowego stylu życia

kontynuację dotychczasowego stylu życia

.

.

.

.

Druga faza

Druga faza

reakcji polega na

reakcji polega na

zażywaniu leków na własną rękę.

zażywaniu leków na własną rękę.

Gotowość do stosowania tej formy

Gotowość do stosowania tej formy

samopomocy jest najwyraźniejsza wśród

samopomocy jest najwyraźniejsza wśród

członków najniższej oraz najwyższej

członków najniższej oraz najwyższej

warstwy społecznej.

warstwy społecznej.

Trzeci faza

Trzeci faza

zachowania polega na

zachowania polega na

poinformowaniu innych, z reguły

poinformowaniu innych, z reguły

członków rodzin-

członków rodzin-

choroba staje się

choroba staje się

faktem społecznym

faktem społecznym

(kiedy inni reagują

(kiedy inni reagują

na chorobę, rozpoczyna się proces

na chorobę, rozpoczyna się proces

bycia)

bycia)

Czwarta faza

Czwarta faza

- poszukiwanie pomocy wśród

- poszukiwanie pomocy wśród

niefachowców-przyjaciele, znajomi koledzy z

niefachowców-przyjaciele, znajomi koledzy z

pracy

pracy



poszukiwanie informacji,

poszukiwanie informacji,



wymiany doświadczeń,

wymiany doświadczeń,



porad i zaleceń

porad i zaleceń

Piąta faza

Piąta faza

-

-

kiedy pacjent dzięki własnej lub

kiedy pacjent dzięki własnej lub

czyjejś inicjatywie trafia do profesjonalnego

czyjejś inicjatywie trafia do profesjonalnego

systemu opieki zdrowotnej

systemu opieki zdrowotnej

W przypadku chorób przewlekłych same objawy

W przypadku chorób przewlekłych same objawy

fizyczne w większości przypadków nie decydują o

fizyczne w większości przypadków nie decydują o

wizycie u lekarza; są one raczej pewną stałą

wizycie u lekarza; są one raczej pewną stałą

wartością , wokół której rozgrywa się ciągły

wartością , wokół której rozgrywa się ciągły

proces, obejmujący różnorodne reakcje społeczne

proces, obejmujący różnorodne reakcje społeczne

i interpretację faktów.

i interpretację faktów.

Czynniki przyspieszające wizytę u

Czynniki przyspieszające wizytę u

lekarza

lekarza

:

:



Wystąpienie kryzysu interpersonalnego, np.

Wystąpienie kryzysu interpersonalnego, np.

kiedy w następstwie rodzinnej kłótni zabraknie

kiedy w następstwie rodzinnej kłótni zabraknie

udzielanego wcześniej wsparcia.

udzielanego wcześniej wsparcia.



Odczuwanie zaburzenia w stosunkach

Odczuwanie zaburzenia w stosunkach

społecznych i osobistych, np.: jeżeli dzieci cierpią

społecznych i osobistych, np.: jeżeli dzieci cierpią

na skutek braku matki

na skutek braku matki



Sankcje, np. nacisk ze strony pracodawcy czy

Sankcje, np. nacisk ze strony pracodawcy czy

kolegów z pracy

kolegów z pracy



Upłynięcie wyznaczonego przez siebie lub

Upłynięcie wyznaczonego przez siebie lub

ustalonego z innymi terminu oczekiwania na

ustalonego z innymi terminu oczekiwania na

dalszy rozwój objawów.

dalszy rozwój objawów.

Określone choroby można podzielić ze względu na

Określone choroby można podzielić ze względu na

wynikające z nich następstwa:

wynikające z nich następstwa:



Choroby ograniczone, których początek i koniec

Choroby ograniczone, których początek i koniec

stanowią stosunkowo wyraźny przełom (np. angina)

stanowią stosunkowo wyraźny przełom (np. angina)



Choroby z długotrwałymi konsekwencjami

Choroby z długotrwałymi konsekwencjami

medycznymi, które często rozpoczynają się podstępnie i

medycznymi, które często rozpoczynają się podstępnie i

mogą wykazywać przy tym wahania przebiegu, ale

mogą wykazywać przy tym wahania przebiegu, ale

nigdy nie mogą być ostatecznie zlikwidowane (np.

nigdy nie mogą być ostatecznie zlikwidowane (np.

cukrzyca)

cukrzyca)



Choroby z długotrwałymi konsekwencjami

Choroby z długotrwałymi konsekwencjami

medycznymi-wysoki stopień napiętnowania

medycznymi-wysoki stopień napiętnowania

społecznego (np. gruźlica, AIDS)

społecznego (np. gruźlica, AIDS)



Choroby psychiczne, przewlekłe lub ostre, którym daje

Choroby psychiczne, przewlekłe lub ostre, którym daje

się etykietkę znacznie różniącą je od chorób

się etykietkę znacznie różniącą je od chorób

organicznych.

organicznych.

U chorych typowe wzorce

U chorych typowe wzorce

reakcji i sposoby

reakcji i sposoby

przezwyciężania choroby są

przezwyciężania choroby są

określone przez

określone przez

:

:



doświadczenie

doświadczenie



specyficzne cechy osobowościowe

specyficzne cechy osobowościowe



uwarunkowania socjokulturowe

uwarunkowania socjokulturowe



procesy zachodzące wewnątrz rodziny

procesy zachodzące wewnątrz rodziny

,

,

W mniejszym stopniu przez

W mniejszym stopniu przez

:

:



wcześniejsze doświadczenia chorobą

wcześniejsze doświadczenia chorobą



obiektywne fakty dotyczące stanu

obiektywne fakty dotyczące stanu

chorobowego

chorobowego

.

.

Chorzy , którzy przeżywają swoją

Chorzy , którzy przeżywają swoją

chorobę jako zagrożenie:

chorobę jako zagrożenie:



próba przezwyciężenia choroby jest w całości

próba przezwyciężenia choroby jest w całości

nastawiona na niedopuszczenie do żadnych lub

nastawiona na niedopuszczenie do żadnych lub

niewielu zmian w życiu,

niewielu zmian w życiu,



chcą utrzymać swoje prawo do bycia silnym i

chcą utrzymać swoje prawo do bycia silnym i

niezależnym, nie ustępują chorobie

niezależnym, nie ustępują chorobie



bagatelizują dolegliwości, nie biorą choroby

bagatelizują dolegliwości, nie biorą choroby

pod uwagę

pod uwagę



bezwarunkowo pragną pozostać czynni

bezwarunkowo pragną pozostać czynni

zawodowo, być w dalszym ciągu zdolnymi do

zawodowo, być w dalszym ciągu zdolnymi do

działania - zachować potencjał społeczny.

działania - zachować potencjał społeczny.

Chorzy, którzy przeżywają swoją

Chorzy, którzy przeżywają swoją

chorobę jako wybawienie od:

chorobę jako wybawienie od:



własnych ambicji odnoszących się do dużej

własnych ambicji odnoszących się do dużej

sprawności

sprawności



oczekiwań innych ludzi

oczekiwań innych ludzi

Choroba staje się częścią osobistej

Choroba staje się częścią osobistej

tożsamości

tożsamości