TECHNIKA

MALOWANIA

DZIESIĘCIOMA

PALCAMI

TERAPIA

Początkowo termin ten funkcjonował w naukach

medycznych, jednak z czasem jego wymiar dosięgną

takie nauki jak socjologia, psychologia oraz pedagogika

„…system działań stosowanych nie tylko wobec osób

chorych, ale także jednostek o zaburzonym rozwoju lub

poszukujących rozwiązań sytuacji trudnych, również w

stosunku do osób pozostających w obrębie patologii

społecznej, a więc dotkniętych nałogami,

pozbawionych wolności, objętych głębszymi

wykolejeniami, objawiających cechy zaawansowanej

psychopatii.” (A. Kargul)

PEDAGOG - TERAPEUTA

• Powinien zdiagnozować dysfunkcje,

która powoduje pojawienie się u

dzieci trudności

• Mieć specjalistyczne przygotowanie

nie tylko pedagogiczne, ale przede

wszystkim ogarniać wiedzę z zakresu

anatomii człowieka, fizjologii oraz

patologii

TERAPIA ZAJĘCIOWA

• polega na leczeniu i usprawnianiu za

pomocą określonych czynności, które

mają właściwości nie tylko lecznicze ale

także kształcące jak i wychowawcze

RODZAJE TERAPII ZAJĘCIOWEJ:

•

Ergoterapia

;

;

terapia poprzez pracę, którą trzeba odpowiednio

dostosować do możliwości i zainteresowań chorego;

•

Kinezyterapia;

terapia polegająca na ćwiczeniach fizycznych,

prowadzonych przez odpowiednią kadrę rehabilitantów;

•

Psychorysunek;

polega na wyrażaniu własnej ekspresji

twórczej oraz emocji;

•

Choreoterapia;

leczenie tańcem; polega na wykonywaniu

naprzemiennych ruchów wolnych i szybkich; zabawy rytmiczne,

taniec i ćwiczenia fizyczno – ruchowe;

•

Muzykoterapia;

leczenie przy pomocy muzyki. Może mieć

charakter bierny (słuchanie) lub też czynny (śpiewanie);

• Zajęcia rekreacyjne;

spacery, wieczorki taneczne, gry

sportowe, gry i zabawy świetlicowe, wieczorki poetyckie itp.;

• Arteterapia;

inaczej terapia sztuką. Celem tego rodzaju

terapii zajęciowej jest wyrażanie stłumionych uczuć,

odreagowanie napięć i emocji;

• Zajęcia artystyczne

; wszelkiego rodzaju prace ręczne,

śpiewanie piosenek czy też uczenie się nowych;

• Gry i zabawy;

mają na celu poprawę sprawności

fizycznej oraz psychicznej, rozwijają orientację, rozbudzają

pomysłowość;

• Biblioterapia;

terapia poprzez ukierunkowywanie na

czytelnictwo.

Każda terapia wyróżnia i

charakteryzuje się określoną

metodą oraz techniką.

Zastosowanie ich jest silnie

uzależnione od osoby, której

ma się tyczyć, czyli od

problemów oraz dysfunkcji,

które zaburzają funkcjonowanie

psychiczne jak i fizyczne.

TECHNIKA RELAKSACYJNA

Rodzaje według Barbary Kaji:

• Jacobsona:

wg niego uczenie się relaksacji winno opierac

się na ćwiczeniach, polegających na poruszaniu rękoma,

nogami, tułowiem w celu napinania i rozluźniania

poszczególnych grup mięsni;

• Wintrbert:

istotę tej techniki stanowi wykonywanie ruchów

biernych przez relaksatora na pacjencie leżącym na plecach z

nogami wyprostowanymi, rękami ułożonymi wzdłuż tułowia.

Oczy pacjenta powinny być zamknięte. Wyróżniał on takie

rodzaje ruchów jak: obroty, krążenia, huśtania/balansowania;

METODY PARATEATRALNE

• Technika zamiany ról

: stosowana jest dla dzieci

wykazujących zaburzenia emocjonalne;

• Teatr palcowy;

w tego typu teatrze dziecko

samodzielnie maluje na czubkach swoich palców u rąk

główki postaci i uzgadnia z nauczycielem, rodzaj

odgrywanych zdarzeń;

• Teatrzyk kukiełkowy;

stymuluje rozwój zdolności

twórczych a w szczególności diagnostyczną i terapeutyczną

METODY STYMULOWANIA

PROCESÓW TWÓRCZYCH

• Burza mózgów;

twórcą tej metody był Osborne.

Technika ta opiera się wykluczeniu krytycyzmu,

wytworzenie

swobodnej, miłej atmosfery, wysnuwanie jak

największej liczby

pomysłów, ulepszaniu powstałych już pomysłów

• Socjodrama;

twórcą tej metody był

Moreno. Jest to metoda rozwiązywania

konfliktów grupowych

• Magiczna sieć;

metoda opracowana

przez Torrance’a. Jest ona bardzo

pomocna w pracy z dziećmi młodszymi

oraz dziećmi onieśmielonymi, lękliwymi

INNE METODY

STOSOWANE W TERAPII:

• Metoda ruchu rozwijającego W.

Sherobone

• Metody Marii Montessori

• Pedagogika Zabawy wg Klanzy

METODA MALOWANIA

DZIESIĘCIOMA PALCAMI

• Ten rodzaj terapii zaliczamy do plastycznych,

• Uwagę na nią zwróciła w 1934 roku pedagog Ruth F.

Shaw

• Jest niezwykle ważna w terapii dzieci nie tylko

zahamowanych i lękliwych, ale także dzieci z

wieloma innymi zaburzeniami, takimi jak np. jąkanie

• Jej podstawową zasadą jest osiąganie efektów

graficznych poprzez manipulację farbami, przy

użyciu dłoni i palców

CECHY TERAPII

• Brak ograniczeń ruchowych; jest to

niezwykle ważne, ponieważ metodę tą można

stosować w stosunku do wszystkich, nawet

tych, którzy mają wszelkiego rodzaju deficyty

rozwojowe, mające wpływ na zaburzenia

sprawności fizycznej

• Względnie uniezależnienie od wieku;

technika ta jest tak samo dostępna i

skuteczna w stosunku do dorosłych osób jak i

do dzieci

• Niezależność od stereotypowych

wzorów naśladowczych; każda praca,

którą wykona dziecko jest „udana”,

akceptowana. Nie można jej porównywać

do prac innych dzieci, biorących udział w

terapii

• Uniezależnienie od narzuconych

konwencji społecznych; w tej technice

ważnym jest to, że podczas jej realizacji

dziecko może bezkarnie brudzić się nie

ponosząc żadnych tego konsekwencji

PRZYGOTOWANIE DO ZAJĘĆ

Metoda malowania dziesięcioma palcami wymaga

specjalnego przygotowania. Podstawowymi i
niezbędnymi rzeczami są papier oraz farby. Na
kolory farb powinno się składać sześć
podstawowych kolorów:

• - niebieski
• - czarny
• - czerwony
• - brązowy
• - zielony
• - żółty

PRZEPIS NA FARBY DO

MALOWANIA PALCAMI

• rozgotować w wodzie mydło lub płatki mydlane,

po czym wystudzić powstałą galaretkę;

• do galaretki dosypać mąkę pszenną oraz

odrobinę mąki ziemniaczanej;

• podzielić powstałą masę na tyle części, ile

chcemy stworzyć kolorów farby;

• do każdej części dodajemy inny kolor farby

plakatowej;

• aby masa była gładka, należy dodać odrobinę

oleju.

Analiza zachowania dziecka

W celach diagnostycznych jak i terapeutycznych

należy dokładnie sporządzić dokumentacje,

dotyczącą zachowania dziecka podczas zabiegu

terapeutycznego.

Notowanie zachowania dziecka już od pierwszego

seansu, wg wyżej wymienionego schematu

pozwala na trafniejszym uchwyceniu zmian,

zachodzących w zachowaniu dziecka. Oto

poszczególne elementy obserwacji:

1. Stosunek do tworzywa

Obserwacja tego zjawiska najczęściej sprowadza się do dwóch

sytuacji. Jedną z nich jest postawa niepewności co do rozpoczęcia

malowania. Dziecko podchodzi z ogromnym dystansem do

zanurzenia ręki w farbie. Wykazuje opór emocjonalny przed

wykonaniem rysunku. Nieśmiało moczy końcówki palców w farbie i

wykonuje pierwsze smugi, jak za pomocą pędzla. Często zdarza

się, że przerywa malowanie w obawie przez zabrudzeniem się, ale

także stara się opóźnić moment rozpoczęcia terapii. Takie

zachowanie występuje u większości dzieci, które po raz pierwszy

stykają się z taką metodą. Z kolejnymi spotkaniami dziecko

przezwycięża lęk, zaczyna tworzyć malunek pomagając sobie

dodatkowymi gestami, słowami czy też ruchami całego ciała. Może

zacząć okazywać entuzjazm jak i oburzenie. Niekiedy dochodzi do

sytuacji, w której dziecko maluje sobie fartuszek ochronny czy też

twarz, czemu towarzyszy atmosfera przyjemności i satysfakcji.

2. Element czasu

Skupienie się na momencie przystąpienia do

malowania obrazku przez dziecko ukazuje nam,

jak silne stany lękowe występują u danego

dziecka. Im dłużej zabiera się ono za rysunek, tym

większe stany lękowe nim władają. Należy również

notować czas trwania wykonywania rysunku,

długości i częstotliwości przerw w pracy, które

mogą być spowodowane na przykład reakcjami

lękowymi na barwę, tak zwany szok barw.

Towarzyszą temu najczęściej takie wypowiedzi jak:

„spójrz, jak to strasznie wygląda”, „nienawidzę

tego koloru”, „czy można to zamalować?”

3. Element ruchu

W tym zagadnieniu chodzi o sposób

nakładania przez dziecko farny na papier.

Może to być klepanie rozmazanej farby,

tworzenie kolein, podkładu z grubej

warstwy, a następnie tworzenie rysunku.

Kierunek malowania może być dośrodkowy

lub odśrodkowy, czyli np. dziecko maluje

drzewo począwszy od korzeni w kierunku

korony i liści bądź w sposób odwrotny.

Zachowanie się wobec kolorów

Zagadnienie to należy realizować w

zakresie trzech elementów:

• wybór kolorów oraz kolejność ich użycia

• reakcja dziecka na kolor, znajdującego się

na arkuszu

• poprawianie położonego koloru

Dynamika wykorzystania

przestrzeni:

• Ekspansja przestrzenna; dzieci, których

rysunek wykracza poza granice papieru to

typy impulsywne, zaborcze,

niepohamowane. Taka ekspansja

występuje zazwyczaj u dzieci trudnych, nie

posiadających autorytetów jak i zdolności

kierowania własną osobą.

• Zawężanie rysunku; takie osoby, które

nie wykorzystują całej przestrzeni papieru

wykazują stany lękowe, tendencje do

wycofywania się z kontaktów z otoczeniem,

są osamotnieni.

• Kontury a plamy i ich kształt; przewaga

konturów jest charakterystyczna u dzieci z

zahamowaną ekspresją spontaniczną.

Malowanie i tych dzieci, to zwykły rysunek.

• Barwa; jeśli w obrazku przewagę stanowią

kolory zimne, świadczy to o dobrym

przebiegu procesów samokontroli.

Natomiast, jeśli przeważają kolory ciepłe,

to znaczy, że u dziecka przewagę stanowi

impulsywność.

Metoda malowania dziesięcioma palcami jest

niezwykle ważna w terapii dzieci z wszelkiego

rodzaju zaburzeniami, zwłaszcza u dzieci

zahamowanych jak i lękliwych. Wielu pedagogów

podkreśla walory tejże terapii, a są nimi przede

wszystkim: pokonywanie lęków, uwalnianie od

zahamowań, wzmacnianie wiary we własne siły i

możliwości, pobudzanie ekspresji fantastycznej oraz

posiada wartości diagnostyczne. Pomaga otworzyć

się każdemu dziecku w sposób niezwykle swobodny,

gdyż wie, że nie będzie ono negowane za wykonany

obrazek a wręcz przeciwnie, zostanie pochwalone.

SCHEMAT ANALIZY ZACHOWANIA

DZIECKA

Dane:

• Imię i nazwisko ………………………………………
• Data urodzenia ………………………………………
• Data obserwacji …………………………………….
• Czas obserwacji …………………………………….
• Przystąpienie do pracy …………………………..
• Czas trwania startu ……………………………….
• Zachowanie się dziecka …………………………

Przebieg pracy:

• Sposób nabierania farby (palce, dłoń)………………………..

• Reakcja na zanurzenie ręki ………………………………………

• Kolejność użycia kolorów …………………………………………

• Którą ręką maluje …………………………………………………..

• Kierunek linii przy malowaniu …………………………………..

• Ciągłość, płynność, zakres linii ………………………………….

• Wypowiedzi: treść rzeczowa i emocjonalna ………………..

• Kolejność zapełniania płaszczyzny …………………………….

• Reakcje mimiczne …………………………………………………..

• Postawa ciała …………………………………………………………

• Tempo poruszania się ……………………………………………..

• Rytm oddychania ……………………………………………………

• Przerwy w pracy / czas trwania ……………………………….

• Czas trwania od momentu przystąpienia …………………..

Zakończenie pracy:

•

Oznajmia kolejność pracy……………………………………….

•

Nazywa rysunek …………………………………………………..

•

Chce umyć ręce …………………………………………………..

•

Chwali się rysunkiem ……………………………………………

•

Podpisuje …………………………………………………………..

•

Chce jeszcze malować ………………………………………….

•

Krótka historyjka na temat rysunku ……………………….

BIBLIOGRAFIA:

1. A.Kargul „Prace kompensacyjno – korekcyjne poradni

wychowawczo – zawodowych” w: Zagadnienia

wychowawcze, 1977, nr 6

2. B. Kaja „Zarys terapii dziecka”, Bydgoszcz 1989

3. Lewandowska, Sołowiej „Techniki stymulacyjne i

terapeutyczne dla dzieci i młodzieży”, Gdańsk 1990

4. I. Bielicka „O klinicznym zastosowaniu metody malowania

10 palcami” w: Psychologia wychowawcza, 1964, nr 3

5. Olechowicz, Ślusarczyk – Kowalska „ Malowanie

dziesięcioma palcami”, w: Psychologia wychowawcza, nr 2

Dziękujemy za uwagę!

Agnieszka Pasławska

Joanna Oracz