Projektowanie map

interwencji.

Krok po kroku.

Kłopotliwe pytania

Kłopotliwe pytania



W trakcie planowania programu profilaktycznego,
kiedy zacząć stosować teorie w podejmowaniu
decyzji?



Skąd mam wiedzieć, jaką teorię wykorzystać?



Skąd mam wiedzieć, jakie interwencje
wykorzystać?



Jak mam przejść od celów programu do
specyficznych strategii interwencji wobec
uczestników programu?



Jak mam spowodować zmiany zachowania ludzi z
otoczenia, którzy osobiście nie są zagrożeni, lecz
ich rola jest ważna w zmianie warunków osób,
których dotyka ryzyko?

Bartholomew, L., Parcel, G., Kok, G., Gottlieb, N. (2006). Planning
health promotion programs. An Intervention Mapping Approach.

Tworzenie mapy interwencji w

Tworzenie mapy interwencji w

obszarze zdrowia

obszarze zdrowia



Ocena potrzeb

Ocena potrzeb

(needs assessment

(needs assessment

)

)



Określanie celów zmiany

Określanie celów zmiany

(

(

change objectives

change objectives

)

)



Wybór metod i strategii

Wybór metod i strategii

(np. uczenie się przez obserwację, teoria planowanego

(np. uczenie się przez obserwację, teoria planowanego

zachowania)

zachowania)



Planowanie programu interwencji, wdrożenia i

Planowanie programu interwencji, wdrożenia i

ewaluacji

ewaluacji

Determinan

ty osobowe

Determinan

ty

zewnętrzne

Styl życia

Środowisko

Zdrowie

Jakość

życia

Model logiczny mapy Interwencji

Model logiczny mapy Interwencji

Model logiczny mapy Interwencji

Model logiczny mapy Interwencji

Poprawa jakości

życia

Zdrowie

Zmiany w Z i CzŚ

Cele wykonawcze

Determinanty

Cele zmiany

Metody

teoretyczne

i praktyczne

strategie

Implementacja

działań programu i

materiałów

Krok I

Krok II

Krok
III

Krok IV i V

Krok 1: Ocena potrzeb



Zadanie 1: ustanowienie grupy planującej, która
zawiera potencjalnych członków grupy docelowej



Zadanie 2: Dokonanie oceny potrzeb, aby
przeanalizować problemy zdrowia i jakości życia i
ich behawioralne i środowiskowe przyczyny



Zadanie 3: Wyważenie oceny potrzeb z oceną
możliwości społeczności



Zadanie 4: Połączenie oceny potrzeb z
planowaniem ewaluacji poprzez wytyczenie
pożądanych wyników programu interwencji

Krok 1: Ocena potrzeb



Na czym polega problem? Dlaczego?



Czy to poważny problem?



Jakich ludzi dotyczy?



Jakich zachowań i uwarunkowań
środowiskowych dotyczy?



Dokonaj burzy mózgów nad kluczowymi
determinantami zachowań i uwarunkowań
środowiskowych

Procesy podstawowe

•

Poszukiwanie teoretycznych i empirycznych przesłanek
(biblioteka, internetowe bazy danych: ebsco, google scholar,
itp.)

•

Prowadzenie dodatkowych badań empirycznych (jakościowe
i ilościowe)

•

Sformułowanie odpowiedzi końcowej

Grupa robocza
– udział przedstawicieli społeczności



Uczestnictwo przedstawicieli społeczności



„Udziałowcy”, którzy są powiązani z
problemem zdrowotnym, programem lub
wynikami programu



Przedstawiciele społeczności – niezrzeszeni,
pracownicy kontaktujący się z członkami
społeczności, liderzy organizacji
społecznościowych

Bartholomew, i in.
(2006).

Krok 2: Matryce celów zmiany



Określ oczekiwaną zmianę (wynik
interwencji) zachowań zdrowotnych i CzŚ



Podziel zachowanie i czynniki
środowiskowe na cele wykonawcze



Wybierz ważne i modyfikowalne
determinanty zachowań i CzŚ.



Stwórz MATRYCE celów zmiany poprzez
skrzyżowanie celów wykonawczych z
determinantami

Table 1. Matryca celów zmiany (źródło: Lemmans, Abraham, Ruiter, Schaalma, w przygotowaniu)

Wiedza

Własna

skuteczność

Postawa

(komponent

poznawczy)

Odpowiedzialno

ść za

zrekrutowanie

Doświadczenia

z bankiem krwi

Dawcy
decydują się na
zaangażowanie
w rekrutację
kolejnych
dawców

- Dawca wie o 10%
współczynniku

wycofywania się
- D zdaje sobie

sprawę z wagi
pozyskiwania nowych

dawców

- Dawca czuje się
zdolny do
rekrutowania
nowych dawców

- Dawca
przyznaje, że
rodzina,
przyjaciele i
koledzy również
mogą zostać
krwiodawcami.

- Dawca uznaje,
że jest
ambassador
banku krwi

- Dawcy mają
przyjemne
doświadczenia z
krwiodawstwem

Dawca myśli o
potencjalnych
nowych
dawcach krwi

- Dawca zna
podstawowe
kryteria, które
trzeba spełnić,
aby zostać dawcą

- Dawca wie, że
nie każdy może
zostać dawcą
- Dawca może
ocenić, do kogo
się zwrócić

- Dawca uznaje,
że osoby nie
oddające krwi
mogły nigdy
wcześniej nie
myśleć o zostaniu
dawcą

Dawca planuję
rozmowę o
rekrutacji

- Dawca zna kilka
strategii
przekierowania
rozmowy na
temat
krwiodawcstwa

-Dawca planuje

kiedy, gdzie i jak
przeprowadzi

rozmowę o
krwiodawstwie
-Dawca rozpoznaje

dogodne możliwości
rozmowy o

krwiodawstwie

Dawca mówi o
własnych
doświadczeniac
h

- Dawca jest
zdolny do
rozmowy o
własnych
doświadczeniach

- Donor czuje się
odpowiedzialny
za czynienie
rozgłosu na
temat banków
krwi

Dawcy mają
pozytywne
doświadczenia z
oddawaniem krwi i
czują się
wartościowi i
doceniani

Dawca pyta, czy
rodzina,
przyjaciele lub
koledzy mogliby
być
zainteresowani
oddawaniem
krwi

- Dawca jest
pewny, że będzie
mógł zapytać czy
inni byliby
zainteresowani
oddawaniem krwi

Dawca
odpowiada na
pytania

- Dawca zna
odpowiedzi na
najbardziej
prawdopodobne
pytania

- Dawca jest
pewny, że będzie
w stanie
odpowiadać na
pytania

Dawca pomaga
pot. dawcom
zarej. się

- Dawca zna
różne metody
rejestr. się jako
nowy dawca krwi

- Dawca czuje się
zdolny pomóc
innym w
rejestracji

CELE ZMIANY

CELE ZMIANY

DETERMINANTY

DETERMINANTY

CELE

CELE

WYKON

WYKON

A-WCZE

A-WCZE

Określanie celów wykonawczych

Co grupa docelowa ma zrobić?

Zachowania cząstkowe

(np. zdrowa przekąska w trakcie lunchu)

Zachowania przygotowawcze

(np. zakup zdrowej przekąski)

Zachowania przygotowawcze

1.Kupić owoce lub sprawić, żeby ktoś kupił
2. Zabrać owoce do szkoły
3. Sięgnąć po owoce jako przekąskę
4. Wypróbować różne rodzaje owoców

Zachowania składowe



Zachowania zdrowotne – na ogół szeroka konceptualizację

np. „uprawiaj ćwiczenia fizyczne przez 30 minut dziennie”.



Brakuje detali, na których oprzeć można interwencję



Cele wykonawcze klaryfikują (objaśniają), co dokładnie ma wykonać osoba objęta
interwencją (lub środowiskowe czynniki sprawcze).



Od zachowania  do opisu jego komponentów

Zachowanie 1  Zachowanie 2  zachowanie 3

 zachowanie 4

Determinanty



Osobiste: pod kontrolą jednostki



Postawy



Poczucie własnej skuteczności



Nawyki



Zewnętrzne: poza kontrolą jednostki



Dostępność



Koszt



Normy

Matryca

Matryca

Determinanty

1

(np. wiedza)

2

(np. poczucie własnej

skuteczności)

Cele

wyko

n-

awcze

1

Kupuje

lub

nabywa

prezerwa

tywy

-wie, gdzie

można nabyć

prezerwatywy

-Wie, gdzie w

sklepie znajdują

się

prezerwatywy

--…

-Wyraża pewność siebie w

zakresie pójścia do sklepu

i zakupu prezerwatyw

- Wyraża pewność siebie w

zakresie radzenia sobie z

możliwym zakłopotaniem

w czasie kupowania

prezerwatywy

2.

…

…

Krok 3: Metody i strategie



Użyj „procesów podstawowych”, aby określić metody
wpływu na zmiany determinant i określić warunki, w
których te metody są najbardziej efektywne



Przejrzyj program z przedstawicielami grupy
docelowej i użyj ich perspektywy wybierając metody
i strategie



Wybierz teoretyczne metody programu



Wybierz lub opracuj praktyczne strategie
dostarczenia metod do grupy interwencji



Upewnij się, że ostateczne strategie (nadal!)
zgadzają się z celami zmiany w matrycy

„Metoda” i „strategia”



Metoda

Ogólny proces wpływu
na zmiany
determinant
zachowania i CzŚ

(np. modelowanie, uczenie
się przez obserwację)

• Strategia

Praktyczna technika
stosowania metody w
sposób pasujący do
grupy docelowej i
kontekstu interwencji

(odgrywanie scenek,
modelowe opowiadania o
rówieśnikach w formie
materiałów
drukowanych, filmy o
wzorach osobowych,
demonstracja)

Metody i strategie



Strategia = urzeczywistnienie metody



Ocena programu z przedstawicielami grupy
docelowej; przyjęcie ich perspektywy w
wyborze metod



Wykorzystanie „procesów podstawowych” w
poszukiwaniu metod teoretycznych i
warunków w jakich dana metoda może być
efektywna

Tabela. Matryca determinant, metod i strategii

(źródło: Lemmans, Abraham, Ruiter, Schaalma, w

przygotowaniu)

Determinan

ty

Metody

Strategie

Źródło

Wiedza

Perswazja

słowna

-Informacja, że każdego roku nowi

krwiodawcy muszą zostać zrekrutowani, aby

zastąpić tych, którzy się wycofują

- Informacja o podstawowych kryteriach, które

musi spełnić przyszły krwiodawca (FAQ)

- Informacja, w jaki sposób nowi krwiodawcy

mogą się rejestrowaćre (FAQ)

(Petty
&
Caciop
po,
1986;
Witte,
1995)

Własna

skutecznoś

ć

Modelowa

nie

- Opowiadanie o postaci modelowej, która

zrekrutowała nowych dawców spośród

rodziny, przyjaciół i kolegów (różne dogodne

możliwości rozmawiania o krwiodawstwie,

łatwość rozmowy o oddawaniu krwi, dzielenie

się doświadczeniami i odpowiadanie na

pytania)

(Bandu
ra,
1986,
1997)

Perswazja

ustana

-Lista często pytań często zadawanych przez

potencjalnych dawców

(Petty
&
Caciop
po,
1986;
Witte,
1995)

Ćwiczenie

kierowane

-Instrukcja jak zacząć rozmowę o oddawaniu

krwi

-Instrukcja jak zdecydować, kogo, gdzie, kiedy

i jak zapytać

(Bandu
ra,
1986,
1997)

Pobudki

do

działania

- Pocztówka przypominająca dawcy o

potrzebie rekrutacji

Taksonomia technik

zmiany zachowania stosowanych

w interwencjach

26 technik zmiany zachowania powiązanych z

teorią

Michie, S., Abraham, Ch. (2008)

Dostarczenie informacji o

związkach zachowanie-

zdrowie

Ogólna informacja o ryzyku

behawioralnym, np. ryzyko

zachorowalności lub śmiertelność

związane z zachowaniem

Model informacja-motywacja-zachowanie

(Fisher, Fisher)

Dostarczenie informacji o

konsekwencjach

Informacja o zyskach i kosztach

działania lub zaniechania działania;

co się stanie, gdy osoba podejmie

lub nie dane zachowanie

Teoria uzasadnionego działania

(Ajzen, Fishbein)

Dostarczenie informacji

o aprobacie ze strony

innych

Co inni myślą o zachowaniu danej

osoby i czy inni zaaprobują lub nie

proponowaną zmianę w

zachowaniu

Teoria uzasadnionego działania

(Ajzen, Fishbein)

Pobudzanie do

formowania

intencji/wytyczania

celów

Zachęcanie osoby, do podjęcia

decyzji lub wyznaczenia ogólnego

celu,

np. „W przyszłym tygodniu będę

ćwiczył przez 30 minut w

poniedziałek, środę i czwartek”

Teoria Społeczno Poznawcza

(Bandura)

Michie, S., Abraham, Ch. (2008)

Pobudzanie do

identyfikacji

przeszkód/barier

Określenie przeszkód w

podejmowaniu zachowania i

planowanie sposobów ich

pokonania

Teoria Społeczno-Poznawcza

Dostarczenie

ogólnej zachęty

Chwalenie lub nagradzanie osoby

za wysiłek lub wykonanie –

niezależnie od standardów

wykonania

Teoria Społeczno-Poznawcza

Wyznaczanie

stopniowanych

zadań

Wyznaczenie prostych zadań i

zwiększanie stopnia trudności do

poziomu, w którym osiągnięte

zostaje zachowanie docelowe

Teoria Społeczno-Poznawcza

Dostarczenie

instrukcji

Opowiedzenie osobie, w jaki

sposób wykonać dane

zachowanie i/lub zachowania

przygotowawcze

Teoria Społeczno-Poznawcza

Modelowanie/

/demonstrowanie

zachowania

Ekspert pokazuje osobie, jak

poprawnie wykonać dane

zachowanie, np. osobista

prezentacja w klasie lub film

Teoria Społeczno-Poznawcza

Dostarczanie

Dostarczanie

nagród

nagród

warunkowych

warunkowych

Pochwała, zachęta lub nagroda

Pochwała, zachęta lub nagroda

materialna, która jest bezpośrednio

materialna, która jest bezpośrednio

powiązana z wykonaniem

powiązana z wykonaniem

określonego zachowania

określonego zachowania

Uczenie

Uczenie

wykorzystywania

wykorzystywania

wskazówek

wskazówek

Naucz osobę, jak

Naucz osobę, jak

znajdować/umieszczać w otoczeniu

znajdować/umieszczać w otoczeniu

wskazówki , które będą

wskazówki , które będą

przypominać im o danym

przypominać im o danym

zachowaniu włączając w to pory

zachowaniu włączając w to pory

dnia oraz elementy różnych

dnia oraz elementy różnych

kontekstów

kontekstów

Zgoda na kontrakt

Zgoda na kontrakt

Umowa (np. poświadczona

Umowa (np. poświadczona

podpisem) obejmująca kontrakt na

podpisem) obejmująca kontrakt na

konkretne zachowanie, które ma

konkretne zachowanie, które ma

zostać wykonane. Pozostaje

zostać wykonane. Pozostaje

materialny ślad postanowienia

materialny ślad postanowienia

jednej osoby przy świadku.

jednej osoby przy świadku.

Zachęcaj do mowy

wewnętrznej

Zachęta do stosowania

autoinstrukcji i autozachęt (głośno

lub w myślach), które wspierają

działanie

Pobudzanie do

zrewidowania

celów

behawioralnych

Przemyślenie

wcześniejszych celów i

intencji

Pobudzenie do

wytyczania

specyficznych

celów

Szczegółowy plan

tego, co osoba ma

zrobić, łącznie ze

zdefiniowaniem

częstotliwości,

intensywności lub

czasu trwania oraz

przynajmniej jednego

kontekstu: gdzie,

kiedy, jak i z kim

Dostarczenie

komunikatów

zwrotnych o

działaniu

Dostarczanie

informacji na temat

odnotowanych

zachowań lub ocena

poziomu wykonania na

tle określonych

standardów lub

poziomu wykonania

innych osób

Bodziec do

monitorowania

własnego

działania

Poproszenie, by osoba

notowała określone

zachowania, np.

„pamiętnik”

Planowanie wsparcia

społecznego

Skłanianie osoby do

rozważenia, jak inni mogliby

wpłynąć na ich zachowanie

poprzez dostarczenie im

pomocy lub wsparcia

instrumentalnego

Teorie wsparcia społecznego

Pobudzanie

identyfikacji z wzorem

osobowym

Wskazywanie jak osoba może

stanowić wzór dla innych i

wpływać na ich zachowanie

Dostarczenie

sposobności do

porównań społecznych

Umożliwienie obserwacji

wykonywania zachowań

innych osób, np. grupa,

wideo, analiza przypadku

Teoria porównań społecznych

(Festinger)