1

1. Ludzkim wytworom – dziełom

(głównie!!!)

2. Procesom wytwarzania tych dzieł
3. Osobom – autorom dzieł

2

Materialny/niematerialny wytwór aktywności

ludzkiej (np.. Pomysł/idea)

Proces prowadzący do powstania wytworu
Osoba/grupa osób (zespół

badawczy/artystyczny)

Otoczenie (klimat środowisko) –

sprzyjające/szkodliwe dla twórczości (to
Mooney dodał to triady!!!)

3

• Propozycję Mooney’a
Product Process Person Environment

4

Tak, jeśli środowisko zostanie

sprowadzone do Nacisku społecznego
(wtedy ostatni czynnik: Press)

*wydaje się jednak, że środowisko to

coś więcej niż tylko presja społeczna

5

Nowy i wartościowy
• Koniunkcja dwóch cech: nowości i

wartości

6

• Nowość jest cechą ciągłą – nie jest

dychotomiczna

• Wytwór może być nowy, ale tylko z

punktu widzenia indywidualnego

człowieka, a nie nowe w ogóle

Atrybut nowości jest względny =

atrybut twórczości też jest względny

7

1. Wartości poznawcze
2. Wartosći estetyczne
3. Wartości pragmatyczne
4. Wartości etyczne

8

•Z poszukiwaniem prawdy i

poszerzaniem jej obszaru

•Cel: PRAWDA

(konstruowanie teorii, organizowanie

wypraw badawczych, projektowanie

eksperymentów)

9

•Z poszukiwaniem i

tworzeniem piękna (głównie

artyści, poeci i pisarze)

•Cel: PIĘKNO

• Wytwory mogą być materialne (obraz, rzeźba,

zapis w konwencjonalnej notacji) lub

niematerialne (utwór muzyczny/taneczny)

10

• Warunków życia codziennego
• Cel: UŻYTECZNOŚĆ
• Domena wynalazców, projektantów i

inżynierów

11

• Z poszukiwaniem i tworzeniem dobra
• Np.: założenie fundacji

charytatywnej/zgromadzenia

zakonnego, działalność polityczna

• Ten rodzaj twórczości nie jest

powszechnie uznany! (Nęcka –

ważna, ale słabo poznana domena

aktywności twórczej człowieka)

12

Od kontekstu:
• Historycznego
• Kulturowego
• Społecznego
• Politycznego

13

• Twórczość to proces prowadzący do

nowego wytworu, który jest
akceptowany jako użyteczny lub do
przyjęcia dla pewnej grupy w
pewnym okresie.

14

• Steina

15

• może funkcjonować jako dzieło

twórcze lub nie

16

• Ocena społeczna nie tyle rozpoznaje

dzieła twórcze, ile je tworzy

• Pewne wytwory stają się twórcze

ponieważ są do przyjęcia dla pewnej

grupy w pewnym okresie, ale przestają

być twórcze jeśli grupa zmieni zdanie

• Twórczość nie jest trwałym i

obiektywnie istniejącym atrybutem –

jest nietrwała i powoływana do

istnienia dzięki pozytywnej ocenie

społecznej

17

•

Radykalizacja toku myślenia z definicji Steina

• Twórczość to cecha przypisywana

pewnym wytworom w wyniku:

1.

Mniej lub bardziej systematycznych analiz

2.

Na podstawie sugestii

3.

Stereotypu

4.

Efektu „Halo”

Twórcze jest to i tylko to co nam się takie

wydaje!

18

Zdolność osoby do produkowania

wytworów charakteryzujących się

koniunkcją dwóch cech: nowości i

wartości

KREATYWNOŚĆ

KREATYWNOŚĆ

19

Najczęściej: forma obserwowalnego

zachowania – produkcja nowych i
wartościowych wytworów (np.:
wierszy, dowcipów kabaretowych)

Wytworem może być samo zachowanie

(twórczość choreograficzna)

20

• NIE -> składają się na nią również

procesy poznawcze i cechy
indywidualne danej osoby

21

• Elitarne
• Egalitarne

22

• O twórczości można mówić tylko w

odniesieniu do wybitnych umysłów,

zdolnych do tworzenia dzieł o bardzo

dużej wartości i odpowiednio dużej

dawce nowości

• Jest to cecha wyjątkowa i rzadka,

wrodzona i niepodatna na jakiekolwiek

oddziaływanie treningowe i stymulacyjne

• Przedstawiciele: Simonton („geniusz”,

analiza faktów biograficzno-

historycznych), Csikszentmihalyi (analiza

wywiadów z uznanymi twórcami)

23

• Na analizie wywiadów z uznanymi

twórcami

• Na analizie faktów historyczno-

biograficznych

24

Przekonanie: każdy człowiek jest

twórczy, ale nie wszyscy w
jednakowym stopniu

Twórczość to cecha jak każda inna –

ciągła (nie dychotomiczna)

25

• Rogers i psychologia humanistyczna: twórczość jak poczucie

bezpieczeństwa ma być nieodłącznym atrybutem osoby

ludzkiej

• Rozwój człowieka: dzieci przejawiają wiele zachowań

oryginalnych, dostosowanych do okoliczności i trafnie

rozwiązujących problem

– np.: twórczość lingwistyczna (zachowania werbalne dzieci,

polegające na trafnym użyciu przez nie wyrażeń językowych dzięki

samodzielnemu opanowaniu ogólnej reguły gramatycznej)

• Gdy przyjmiemy, że twórczość jest cechą powszechnie

występującą ale niejednakowo rozwiniętą, możemy stosować

techniki rozwijania twórczości, wspomagania twórczego

rozwoju, treningu umiejętności twórczych

• Psychologia poznawcza i kognitywistyka: idea jedności

procesów poznawczych

– nie ma jakościowych różnic między poznaniem twórczym a tym

występującym podczas wykonywania rutynowych zadań życia

codziennego

• Metodologia: Jeśli twórczość byłaby bardzo rzadka,

występowałyby problemy związane z jej badaniem

26

Nie ma jakościowych różnic między

poznaniem twórczym a poznaniem

biorącym udział w wykonywaniu

rutynowych zadań różnica sprowadza się

do:

• Perkins: celu, któremu podporządkowane

są procesy poznawcze

• Nęcka: szczególnego sposobu przebiegu

procesów poznawczych

• Weisberg: nie ma różnic (jakościowo

swoista twórczość, rozumiana jako
działalność genialnych umysłów, jest
mitem)

27

• Cechy osobowości
• Czynniki motywacyjne
• Wpływy zewnętrzne
• Przypadek

28

•Barsalou i Prinz (1997)

29

• Wyjątkowa: wprowadza zasadnicze zmiany

w życie całych społeczności

• Przyziemna: ma wymiar indywidualny, to

„koń roboczy”

– Odpowiada za większość ludzkich osiągnięć
– Sprawia, że twórczość wyjątkowa staje się

możliwa

30

• Obie polegają na produkowaniu

nowości - takich form zachowania,
które służą lepszemu przystosowaniu
jednostki do otoczenia

31

1. PRODUKTYWNOŚĆ

2. Tworzenie poznawczych

reprezentacji świata w postaci
SĄDÓW

3. Tworzenie i wykorzystywanie

PLASTYCZNYCH form
REPREZENTACJI OBIEKTÓW

32

• Zdolność do wytwarzania

nieskończenie dużej liczby wytworów
– głównie symbolicznych

– Skończona liczba reprezentacji

(symboli, słów) umożliwia (dzięki
kombinacjom i zasadzie rekursji)
tworzenie nieskończonej liczby
struktur.

33

• Do wprowadzonego przez

Chomsky’ego pojęcia TWÓRCZOŚCI

LINGWISTYCZNEJ

34

• Spostrzegany stan rzeczy można

opisać na nieskończenie wiele
sposobów

• Każdy opis wymaga konstruowania w

umyśle odpowiednich struktur
poznawczych

35

• Nawet subtelne zmiany w ramach

reprezentacji obrazowych odpowiadają

zmianom w obiektach

reprezentowanych

• Człowiek może dostroić reprezentacje

do cech konkretnego

otoczenia/swojego aparatu

percepcyjnego

• Możliwa jest plastyczność

reprezentowania świata w umyśle

36

Poznawanie jest w swojej istocie

zjawiskiem twórczym (polega na

plastycznym i twórczym

przetwarzaniu nowości)

Umysł ludzki jest twórczy w sowjej

naturze

37

• Wg psychologów humanistycznych:

można! np.:

– Maslow: twórczość w zakresie

samorealizacji (self-actualized creativity)

• Samorealizacja ma twórczy wymiar z samej

swojej istoty

• Talent twórczy (w określonej dziedzinie)

charakteryzuje ludzi już samorealizujących
się

38

• Istnieją przeszkody, które ograniczają

rozwój możliwości tkwiących w
człowieku:

• Społeczne i emocjonalne

uwarunkowania aktywności twórczej
(np.: presja środowiska)

39

• Aktywność, kóra mogłaby

doprowadzić do wartościowych dzieł,
gdyby była kontynuowana
wystarczająco długo

40

• W badaniach rozwojowych
• Podczas trenowani zdolności

twórczych

41

• Twórczość bez dzieł polega na:

– Dysponowaniu rozwiniętym (ale

zahamowanym) potencjałem

intelektualnym, niezbędnym do

produkowania nowych i wartościowych

wytworów

– Przejawianiu określonych form

zachowania, które jest typowe dla

dojrzałe „prawdziwej” aktywności

twórczej

Twórczość jako cecha indywidualna =

KREATYWNOŚĆ

42

• NIE

43

• Jawne
• Ukryte
• Triadowe

44

• Zostały jasno zdefiniowane

• Podane do publicznej wiadomości

• Zazwyczaj są obiektywne

– Niezależne od osoby nimi się

posługującej

45

• Obiektywnie stwierdzalne dowody

społecznego uznania:

– dzieła
– autora dzieła

• Np.:

– Ilość cytowań, nakłady i liczba wydań

książek, ceny dzieł

– Podejście historiometryczne Simontona

46

• Głównie częstość:

– Grywania utworów poszczególnych

kompozytorów

– Wymieniania w słownikach i

encyklopediach + ilość poświęconego
im miejsca

• Częstość występowania danych

przedziałów interwałowych w
muzyce danej epoki

47

•Guilforda

48

• W myśleniu dywergencyjnym

(wytwarzanie dużej ilości pomysłów
na problem otwarty)

49

• Nadmierna podatność na ukryte

wymagania sytuacji
eksperymentalnej

50

• Płynność
• Giętkość
• Oryginalność

51

• Jako łatwość wytwarzania

pomysłów

– liczba podanych rozwiązań

• Można wyróżnić płynność:

– Słowną (jak najwięcej słów

rozpoczynających od litery „L”)

– Ideacyjną (jak najwięcej rozwiązań

problemu)

– Skojarzeniową (jak najwięcej skojarzeń

ze słowem owca)

52

• Gotowość do zmiany kierunku

myślenia

– Różnorodność pomysłów – liczba

kategorii, do których można je zaliczyć

• Można wyróżnić 2 rodzaje giętkości:

– Spontaniczną (niewymuszona zmiana

kierunku myslenia)

– Adaptacyjną (modyfikacja procesów

myślenia wynikająca z konieczności
dostosowania się do
okoliczności/warunków zadania)

53

• Zdolność do wytwarzania reakcji:

– Nietypowych
– Niepowtarzalnych
– Niezwykłych

• Coś jest oryginalne jeśli pojawia się

tylko u określonej liczby badanych

(np.: 5%)

54

• Do osoby: Płynność i giętkość

– To dana osoba taka jest, a nie wytwór

(nie możńa powiedzieć, że wytwór jest
giętki/płynny)

• Do wytworu: Oryginalność

55

Płynność i giętkość – one dotyczą

cechy

56

• Oryginalność

57

• Staranność (ilość pracy włożona w

ekspresja pomysłu – np.: ilość
szczegółów, słów)

58

• TAK

– Skala Semantyczna Dzieł Twórczych

O’Quin i Besemer

59

• Nowości
• Sensowności
• Stylu

60

• Zadziwiający
• Oryginalny

61

• Logiczny
• Przydatny
• Wartościowy
• Zrozumiały

62

• Naturalny
• Dobrze wykonany
• Elegancki

63

• 55
• Każda zawiera 2 przeciwstawne

przymiotniki i 7 dyskretnych punktów
oceny :

– (oryginalny)1 2 3 4 5 6

7(konwencjonalny)

64

• Działają Implicite

– Nie są definiowane/ujawniane przed

przystąpieniem do oceny

• Założenia: każdy ma jakieś

wyobrażenia nt.:

– Czym jest dzieło twórcze
– Jakie cechy powinno przejawiać

• Są bardziej subiektywne niż

kryteria jawne

65

• Technikę oceny konsensualnej

Amabile

• Kryteria emocjonalne

66

• Teoretyczną

– Nowość
– Wartość

• Operacyjną

– Wytwór lub reakcja jest twórcza o

tyle, o ile właściwie dobrani
obserwatorzy, niezależnie od siebie
zgadzają się co do tego

67

• Ocena ludzi kompetentnych w danej

dziedzinie

– Np.: wiersze powinni oceniać dojrzali

poeci

68

• CAT = Consensual Assessment Technique

• Wybór zadania dla osób badanych

– do próbki, nosi znamiona prawdziwej twórczości (np.

pisanie wiersza) -> dbałość o trafność ekologiczną

• Dobór sędziów (osoby zajmujące się tą działką,

minimum kilkunastu)

• Ocena twórczości i innych właściwości

wytworów (kilkanaście skal)

• Ocena względnej wartości wytworów – lista

rankingowa

• Każdy sędzia ocenia wytwory osobno, w

losowej kolejności

• Każdy sędzia ma kierować się własnym,

subiektywnym poczuciem twórczości

69

• By unikali naturalnej tendencji do

oceniania niektórych produkcji ze
względu na inne kryteria
(lubieni/estetykę/jakość techniczą)

70

• Tworząc listę rankingową wewnątrz

puli wytworów, które otrzymali do
oceny

• Po to, żeby unikali oceniania

wytworów zw. na ich obiektywną,
bezwzględną wartość

71

• Zawsze powyżej 0,70

– Czasami nawet do 0,90

• Zazwyczaj w odniesieniu do

twórczości wskaźniki zgodności są
wyższe niż w odniesieniu do innych
subiektywnych kryteriów

72

• Metoda jest bardzo pracochłonna

• Występują problemy z doborem

odpowiednich sędziów

73

• Bruner (esej o twórczości 1978)

74

• Subiektywne reakcje emocjonalne

– Skuteczne zdziwienie =

• szok + akceptacja
• Zaskoczenie + zgoda

75

• Dzieło, które możemy określić jako

twórcze:

– Zaskakuje

• Nowość
• Niezwykłość

– Skłania do akceptacji

• Przydatność
• Użyteczność
• Trafność

76

• Początkowa nieufność

• Brak zrozumienia

• Szok
• Efekt powtórnej oceny

– Późniejsza rekacja na dzieło jest lepsza

niż pierwotna = to coś może być
wartościowe

• Reakcje w stylu

– Nigdy bym na to nie wpadł – oryginalność
– Tak bym właśnie zrobił - użyteczność