KOORDYNACJA POLITYK

EKONOMICZNYCH WE

WSPÓŁCZESNYM

ŚWIECIE

Cz. I- BILANS

PŁATNICZY JAKO

WYRAZ RÓWNOWAGI

W GOSPODARCE KRAJU

OBSZARY BADAWCZE

• RÓWNOWAGA ZEWNĘTRZNA
I WEWNĘTRZNA.
• POJĘCIE BILANSU PŁATNICZEGO.
• RÓWNOWAGA BILANSU

PŁATNICZEGO.

• ISTOTA, ZAKRES I FORMY

KOORDYNACJI

.

LITERATURA:

 M. Burda, C. Wyplosz, Makroekonomia. PWE Warszawa 1995;

 R.E. Hall, J .B. Taylor Makroekonomia, PWN Warszawa 2000;

 F. Machlup, Integracja gospodarcza Narodziny, renesans idei,

Warszawa 1986;

 W. Morawiecki, Międzynarodowe organizacje gospodarcze, PWN

Warszawa 1982;

 P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Ekonomia 2, PWN Warszawa 1996.

LITERATURA:

 Barro R. Makroekonomia, rozdz. 16,
 Bożyk P.+ 2, Miedzynarodowe stosunki

ekonomiczne, PWE, Warszawa 1998, s. 317-
397;

 Kamecki Z., J. Sołdaczuk, W. Sierpiński,

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE,
Warszawa 1987, s.216- 236;

 Kamerschen, Nardinelli, Mc Kenzie, Ekonomia,

s. 853- 857;

LITERATURA:

 Klawe A.J., A. Makać, Zarys międzynarodowych

stosunków ekonomicznych, s. 351;

 K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy

system walutowy, PWN, Warszawa 1983;

 Międzynarodowe stosunki gospodarcze, red. A.

Budnikowski i E.Kawecka-Wyrzykowska, PWE,
Warszawa 1996, s. 207- 225.

Pojęcie bilansu płatniczego

W praktyce międzynarodowej stosuje się

najczęściej pojęcie bilansu płatniczego sformułowane

w IV Podręczniku Międzynarodowego Funduszu

Walutowego, według którego bilans płatniczy jest

rejestrem statystycznym określonego okresu:

a) transakcji w zakresie dóbr, usług i dochodów między

gospodarką danego kraju i resztą świata,

b) przenoszenia własności i innych zmian dotyczących złota

monetarnego , SDR, aktywów i pasywów danej gospodarki

względem pozostałych,

c) transakcji jednostronnych i zapisów przeciwstawnych

niezbędnych do zachowania równowagi zapisów z punktu

widzenia rachunkowości.

Ujmując problem inaczej możemy stwierdzić, że :

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem

wszystkich płatności dokonanych między rezydentami

( mieszkańcami- osobami fizycznymi i prawnymi) krajowymi a

zagranicą w danym okresie, zazwyczaj w określonym roku.

Można wyróżnić trzy podstawowe części bilansu płatniczego

każdego kraju:

 bilans obrotów bieżących,

 bilans obrotów kapitałowych

 oraz bilans obrotów wyrównawczych.

BILANSE CZĄSTKOWE

TRANSAKCJE

salda

Bilans handlowy

Wpływy z eksportu

Wypłaty za import

BH

Bilans obrotów usługami Wpływy

Wypłaty

BU

Bilans

obrotów

bieżących

Bilans obrotów

majątkowych i transferów

nieodpłatnych

Wpływy

Wydatki

BOM

Bilans obrotów bieżących

danego kraju.

obejmuje wszelkie jego płatności związane z
międzynarodową wymianą towarów i usług
oraz koszty (dodatnie lub ujemne) obsługi
kapitału zagranicznego.

Zazwyczaj wyróżnia się następujące jego części składowe:

1.

bilans handlowy

, czyli zestawienie porównawcze wartości

importu i eksportu dokonanego przez rezydentów danego kraju w

stosunku do partnerów zagranicznych;

2.

bilans obrotów usługami

, czyli zestawienie płatności z

tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą, w tym

z tytułu świadczenia usług transportowych, ubezpieczeniowych

itp.;

3) bilans procentów i dywidend

, jest to

zestawienie wpływów i wydatków z
tytułu

obsługi kapitału obcego. Mam tu

na myśli

wpływy i wydatki

:

-

z tytułu zagranicznych inwestycji

bezpośrednich (dywidendy),
-

a także z tytułu udzielonych i (lub)

uzyskanych pożyczek
krótkoterminowych (procenty).

4) bilans wydatków rządowych nie
uwzględnionych gdzie indziej.

Chodzi tu o:

-

tzw. transfery rządowe (np. składki

płacone różnym organizacjom i instytucjom,
nieodpłatne dostawy towarów w ramach
różnorodnej międzynarodowej pomocy
gospodarczej),

-

a także o tzw. transfery nieodpłatne, w

tym głównie o prywatne transfery
emigrantów, pracowników sezonowych itd.,

które nie powodują powstania zobowiązań w
kraju partnerskim czy w grupie takich
krajów.

Bilans

obrotów

kapita-

łowych

Bilans krótkotermino-

wych prywatnych prze-

pływów kapitałowych

prywatnych podmiotów

gospodarczych( bez

przepływów

realizowanych przez BC

Kredyty

otrzymane= zmia-

ny krótkotermino-

wych należności

wobec zagranicy.

Kredyty udzielone

= zmiany krótko-

terminowych

zobowiązań

płatniczych

KK

Do bilansu obrotów kapitałowych są
zaliczane przepływy kapitału we wszystkich
formach, tzn. kapitału portfolio i kapitału
inwestycyjnego (produkcyjnego).

Bilans ten obejmuje

:

1) bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi, tj.
bilans obejmujący przepływ wszelkich pożyczek,
kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji
na ogół nie dłuższym niż rok;
2) bilans obrotów kapitałami długoterminowymi, tzn

.

bilans obejmujący przepływy kapitału
średnioterminowego i długoterminowego

w

formie:

 zagranicznych inwestycji bezpośrednich
(produkcyjnych),

 inwestycji pośrednich (prywatne lokaty
w papierach wartościowych)

 średniookresowych i długookresowych
kredytów prywatnych, rządowych i kredytów
organizacji międzynarodowych.

Bilans

długo-

termino-

wych

prywa-

tnych

prze-

pływów

kapitało-

wych (

bez prze-

pływów

realizowa

nych

przez BC)

Nakłady kapitałowe netto

obcokrajowców w danym

kraju - zmiany długo-

terminowych zobowiązań

wobec zagranicy.

Nakłady kapitałowe netto

rezydentów danego kraju

wobec zagranicy - zmiany

długookresowych

zobowiązań.

KD

Bilans

obrotów

wyrów-

nawczych

Bilans obrotów dewizo-

wych - bilans obrotów

wyrównawczych banku

centralnego

Zmiany zobowią-

zań zagranicznych

banku

centralnego.

Zmiany należności

banku

centralnego.

BOD

Suma

sald

0

Bilans obrotów wyrównawczych

określany

jest też mianem bilansu obrotów dewizowych
banku centralnego danego kraju.

Z rachunkowego punktu widzenia bilans

płatniczy, jak wskazuje jego nazwa, jest zawsze

zrównoważony.

W naszym przykładzie oznacza to, że:

BH+BU+BOM+KK+KD+BOD=0.

Mimo że równość ta jest zawsze zachowana, jej

poszczególne elementy przyjmują wartości bądź

ujemne (np. deficyt bilansu handlowego), bądź

dodatnie (np. dodatnie saldo obrotów kapitałowych,

tzn. KK > 0 i KD > 0).

Wartości zmian każdego z elementów są bowiem

notowane

z jednej strony w aktywach

(np. wpływy z

eksportu towarów lub usług czy też import kapitału

netto),

z drugiej zaś w pasywach

(np. wydatki na

import czy też eksport kapitału netto).

W ostatecznym efekcie dodatnie

saldo obrotów dewizowych (

tzn. + BOD

)

jest równoznaczne ze zmniejszeniem
wielkości netto zasobów dewiz banku
centralnego lub zmniejszeniem wielkości
jego zobowiązań wobec zagranicy, i
odwrotnie.

Od równowagi rzeczywistej bilansu płatniczego należy

odróżniać jego równowagę pozorną.

Równowaga rzeczywista ma miejsce wówczas, gdy

należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności

gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń i nie

towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka

ani deficyt należności i zobowiązań.

Równowaga pozorna ma natomiast miejsce wtedy,

kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana

wskutek restrykcyjnej polityki ekonomicznej

Przebadaliśmy w trakcie wcześniejszych spotkań

korzyści i skutki polityki makroekonomicznej.

W dość znacznych przypadkach polityka taka

prowadzona jest nie w krajach o cechach autarkii lecz w

sytuacjach odpowiadających warunkom obecnego

międzynarodowego systemu powiązań gospodarczych.

Można stwierdzić, że w gospodarce o

stałym kursie walutowym

polityka pieniężna

nie może być wykorzystywana do celów
stabilizacji wewnętrznej.
Gdy kapitał jest

mobilny, tak jak to ma

miejsce w rozwiniętych krajach bez kontroli
dewizowej, to w zasadzie

bank centralny

zaniecha kontroli podaży pieniądza,

jeśli

musi podtrzymywać kurs walutowy

( dlaczego?).

Ponadto mały kraj o

stałym kursie

walutowym

przyjmie prawdopodobnie

automatycznie

cele polityki

makroekonomicznej w zakresie stabilności
cen identyczne jak w kraju, z którym wiąże
swoją walutę

(dlaczego?).

Płynne kursy walutowe

oferują

znacznie więcej swobody w wykorzystaniu
polityki pieniężnej do celów stabilizacji
wewnętrznej.

Swoboda ta może się okazać

wątpliwym dobrodziejstwem, jeśli system
polityczny danego kraju wymaga
wewnętrznej dyscypliny w odniesieniu do
polityki pieniężnej.

Płynne kursy walutowe

nie izolują

jednak gospodarki od skutków polityki
makroekonomicznej w innych krajach.

Dlatego międzynarodowa koordynacja polityki
makroekonomicznej mogłaby być w zasadzie
pożyteczna.

O prowadzeniu polityki

makroekonomicznej w gospodarce światowej
można myśleć jako o grze-

każdy kraj jest

uczestniczącym w niej graczem.

RÓWNOWAGA WEWNĘTRZNA

– globalny popyt jest równy

rozmiarom produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie.

W warunkach opóźnionego i powolnego

dostosowania się płac i cen, niższy poziom globalnego popytu
powoduje zmniejszenie produkcji przez przedsiębiorstwa,
zwolnienia pracowników i prowadzi do przymusowego
bezrobocia.

Dopiero wtedy, gdy płace i ceny obniżą się

wystarczająco, by umożliwić odbudowę popytu globalnego do
poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie, możliwe jest
przywrócenie równowagi wewnętrznej.

RÓWNOWAGA ZEWNĘTRZNA

– saldo rachunku

obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero.

Y = C + I + G + (Ex – Im)

Produkcja krajowa

Y

równa się globalnemu popytowi,

który jest sumą:

wydatków na konsumpcję,

inwestycje, dobra i usługi nabywane przez państwo
oraz eksport netto – nadwyżki eksportu Ex nad
importem Im

.

Kryzys

Ożywienie

Deficyt

Nadwyżka

Większe oszczędności,
bardziej restrykcyjna polityka
fiskalna i pieniężna

Ożywienie za granicą,
niższy realny kurs walutowy

Kryzys za granicą,
wyższy realny kurs walutowy

Mniejsze oszczędności,
łagodniejsza polityka
fiskalna i pieniężna

W warunkach równowagi wewnętrznej i zewnętrznej w

gospodarce nie występuje ani kryzys, ani ożywienie, a saldo

rachunku obrotów bieżących wynosi zero.

Każda z ćwiartek wykresu przedstawia zaburzenia, które

powodują naruszenie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Na przykład,

restrykcyjna polityka fiskalna i pieniężna

prowadzi do obniżenia popytu globalnego i spadku produkcji

krajowej,

ale jednocześnie występuje nadwyżka w obrotach

bieżących spowodowana zmniejszeniem popytu na import.

Z kolei

ożywienie za granicą

prowadzi, przez

wzrost popytu na eksport danego

kraju do ożywienia

w jego gospodarce i powstanie nadwyżek na

rachunku obrotów bieżących.

Każdy kraj w swej polityce gospodarczej ma

funkcję

dobrobytu społecznego obejmującą stabilność produkcji i

stabilność cen.

Decydenci wybierają odpowiednie narzędzia, aby

zminimalizować kombinację obu rodzajów straty.

J eśli jednak między krajami występuje interakcja,

to wybór reguły polityki w jednym kraju będzie oddziaływał

na funkcję dobrobytu społecznego w innym kraju.

Kraj 1

może poprawić swoją sytuację makroekonomiczną

przez pogorszenie sytuacji kraju 2.

J eśli jednak kraj 1 to uczyni

, kraj 2 może zastosować

odwet lub przynajmniej strzec własnych interesów

, co będzie

mieć szkodliwe skutki

uboczne dla kraju 1.

Byłby to wybór polityki bez współpracy.

W celu osiągnięcia takiego opartego na

kooperacji rezultatu

konieczny byłby

prawdopodobnie pewien zakres koordynacji
międzynarodowej

lub dyskusji na temat

polityki, tak -jak to miało miejsce po II wojnie
światowej w Bretton Woods.

Oznacza to, że z teoretycznego punktu

widzenia

możliwy zakres koordynacji polityki

gospodarczej w skali międzynarodowej wynika
przede wszystkim

z istniejących obszarów

współzależności gospodarek poszczególnych
państw.

W miarę zwiększania się stopnia

współzależności, rozszerzania się jego zakresu na
coraz to nowe dziedziny, rozwija się

potencjalny

zakres międzynarodowej koordynacji polityki
makroekonomicznej.

Niektórzy ekonomiści

(na przykład, T.

Gyohten- Handbook of International Economics ,
Vol.II, Elsevier 1985)

wyodrębniają trzy różne

etap rozwoju koordynacji polityki gospodarczej.

Początkowo koordynacja rozwinęła się

w dziedzinie stosunków walutowych,

kształtowania kursów walutowych (etap
1).

Następnie (1986 r.) nastąpiło
przesunięcie w kierunku

koordynacji

polityki makroekonomicznej (etap 2).

Po zaawansowaniu procesu koordynacji
makroekonomicznej nacisk położono

na

politykę strukturalną (etap 3).

Przedstawiona ewolucja nie zawiera

oczywiście wszystkich obszarów koordynacji.

Również przejście z jednego etapu do

drugiego nie oznacza zaniechania koordynacji
polityki, która wystąpiła na wcześniejszym
etapie, ale raczej rozszerzenie jej zakresu.

Przykładem innych obszarów

koordynacji polityki gospodarczej w skali
międzynarodowej może być:

polityka rolna w ramach krajów EWG,

polityka handlowa i przemysłowa

czy ochrony środowiska.

Charakterystycznym zjawiskiem jest to, że

w przypadku

polityki handlowej

koordynacja,

która ma na celu

promowanie wolnego handlu

[proces koordynacji. przebiega m.in. przez WTO
( dawniej GATT)],

oznacza zmniejszenie

zakresu oddziaływania państwa.

Natomiast

koordynacja polityki

makroekonomicznej

, a w jej ramach polityki

pieniężnej, kursu

walutowego czy fiskalnej,

wiąże się

ze zmianą kierunków i zwiększeniem

ekonomicznej roli państwa.

Koordynacja w ramach polityki

makroekonomicznej obejmuje przede wszystkim

politykę

pieniężną i fiskalną.

Jednakże proces

koordynacji polityki

fiskalnej

w skali międzynarodowej jest

znacznie

trudniejszy

niż polityki pieniężnej.

Analizując te zagadnienia ,

ekonomiśc

i

( przynajmniej niektórzy np. V. Tanzi)

raczej

pesymistycznie odnoszą się do możliwości
skutecznej międzynarodowej koordynacji polityki
fiskalnej,

zmierzającej do kształtowania popytu w

skali globalnej.

Natomiast uważa się, że

koordynacja polityki

fiskalnej może być w wysokim stopniu odpowiednia w

odniesieniu do pewnych aspektów strukturalnych,

obejmujących reformy podatkowe.

Na uwagę zasługuje stwierdzenie wymienionego

ekonomisty, że :

"...jeżeli byłyby koordynowane

reformy podatkowe

«sprzyjające podaży» ,

to mogłyby pomóc w promowaniu

szybszego wzrostu światowego i bardziej wydajnej

gospodarki".

Również wpływ

polityki pieniężnej i

fiskalnej, o jednakowych efektach
ekspansywnych w skali kraju

, może być

przeciwstawny w skali gospodarki światowej.

Wskazują na to ekonomiści, podkreślając,

że np.

ekspansywna polityka fiskalna

,

podwyższając realną stopę procentową i
powodując aprecjację waluty, będzie zwiększać
eksport innych krajów

i tym samym stymulować

zagraniczne gospodarki.

Natomiast ekspansywna polityka

pieniężna

, która tymczasowo obniży stopę

procentową, będzie prowadziła do

deprecjacji

waluty i -

przeciwnie do polityki fiskalnej

-

zmniejszy eksport innych krajów

.

Będzie tym samym stymulować gospodarkę
krajową.

Próba definicji:

przez koordynację polityki

makroekonomicznej i gospodarczej rozumieć
będziemy podejmowaną wspólnie przez grupę
krajów próbę formułowania tej polityki .

Oznacza to , że istota koordynacji tkwi w

uzgodnionym w sferze międzynarodowej

- doborze

celów i środków oddziaływania rządu na
gospodarkę.

Koordynacja polityki gospodarczej, jak z tej

definicji wynika - jest procesem, który może
przybierać bardzo zróżnicowane formy i metody,
od:

 wymiany informacji na temat celów,
priorytetów, prognoz,

 poprzez „zarządzanie kryzysowe”,

 unikanie konfliktów za pomocą
dzielenia celów,

 wspólne określanie celów pośrednich,

DO CZĘŚCIOWEJ I PEŁNEJ
KOORDYNACJI.

Inne klasyfikacje polegają na wyodrębnieniu

koordynacji:
-

dyskrecjonalnej i opartej na zasadach-

inaczej
można ją określić jako ad hoc
(epizodycznej)

i zinstytucjonalizowanej;
-

opartej na jednym i wielu wskaźnikach;

-

formalnej i nieformalnej (explicite and

tacit);
-

w systemie hegemonicznym i

symetrycznym;
-

globalnej i regionalnej.

W przypadku koordynacji

dyskrecjonalnej

i

opartej na zasadach

stosowane argumenty

nawiązują do znanego sporu, toczonego np.
między nurtem

keynesowskim a

monetarystycznym w odniesieniu
do polityki fiskalnej i pieniężnej

.

Przykładem koordynacji opartej na

jednym

wskaźniku

może być system uwzględniający

stałe

kursy walutowe

lub wyznaczający

obszar

zmienności wskaźnika polityki pieniężnej ( wąż
parytetu).

W przypadku systemu

wielu wskaźników

proces koordynacji opiera się na

analizie

całego zestawu wskaźników

, obejmującego

zmienne polityki fiskalnej i monetarnej.
Koordynacja w systemie

hegemonicznym

występuje wówczas, gdy jeden kraj może mieć,
przy wspólnej zgodzie,

dominującą pozycję

przy ustalaniu kierunków polityki

(np. system

oparty na złocie, System z Bretton Woods czy
Europejski System Monetarny).

Jeżeli wpływy poszczególnych krajów są

rozłożone równomiernie, to możemy mówić o

systemie symetrycznym

(np. proces

koordynacji przebiegający w Grupie 7).