Choroby gruczołów

Choroby gruczołów

wewnętrznego wydzielania

wewnętrznego wydzielania

Choroby gruczołów wewnętrznego wydzielania

Choroby gruczołów wewnętrznego wydzielania

rzadko notuje się w praktyce weterynaryjnej, ze

rzadko notuje się w praktyce weterynaryjnej, ze

względu na trudności diagnostyczne i często

względu na trudności diagnostyczne i często

mało konkretny obraz objawów klinicznych.

mało konkretny obraz objawów klinicznych.

Najczęściej mówi się o nadczynności lub

Najczęściej mówi się o nadczynności lub

niedoczynności poszczególnych gruczołów.

niedoczynności poszczególnych gruczołów.

Przyczynami niedoczynności

Przyczynami niedoczynności

najczęściej są:

najczęściej są:



1. niewystarczająca sekrecja hormonu z powodu

1. niewystarczająca sekrecja hormonu z powodu

zaniku lub zmian wstecznych gruczołu lub z

zaniku lub zmian wstecznych gruczołu lub z

powodu braku odpowiednich prekursorów

powodu braku odpowiednich prekursorów

hormonalnych

hormonalnych



2. nadmierne wiązanie lub przyspieszony rozpad i

2. nadmierne wiązanie lub przyspieszony rozpad i

wydalanie hormonu

wydalanie hormonu



3. niewrażliwość organów docelowych na

3. niewrażliwość organów docelowych na

działanie hormonu

działanie hormonu

Przyczynami nadczynności

Przyczynami nadczynności

najczęściej są:

najczęściej są:



1. zwiększona sekrecja w skutek guzów

1. zwiększona sekrecja w skutek guzów

nowotworowych lub uszkodzenia

nowotworowych lub uszkodzenia

mechanizmu sprzężenia zwrotnego

mechanizmu sprzężenia zwrotnego



2. zwiększonego wiązania, rozpadu lub

2. zwiększonego wiązania, rozpadu lub

wydalania hormonu

wydalania hormonu



3. nadwrażliwości organów docelowych

3. nadwrażliwości organów docelowych



UWAGA!!! – układ hormonalny ściśle

UWAGA!!! – układ hormonalny ściśle

współdziała z układem nerwowym!!!

współdziała z układem nerwowym!!!

Przysadka

Przysadka



Skład: 3 płaty – przedni i środkowy to część

Skład: 3 płaty – przedni i środkowy to część

gruczołowa i tylni to część nerwowa

gruczołowa i tylni to część nerwowa



Niedoczynność części gruczołowej u zwierząt

Niedoczynność części gruczołowej u zwierząt

prowadzi do karłowatości lub gigantyzmu.

prowadzi do karłowatości lub gigantyzmu.



Karłowatość – zahamowanie rozwoju i wzrostu

Karłowatość – zahamowanie rozwoju i wzrostu

kości długich, opóźniona wymiana zębów

kości długich, opóźniona wymiana zębów

mlecznych, objawy typowe dla niewydolności

mlecznych, objawy typowe dla niewydolności

tarczycy i kory nadnerczy.

tarczycy i kory nadnerczy.



Gigantyzm – zwiększony apetyt i pragnienia,

Gigantyzm – zwiększony apetyt i pragnienia,

wzrost masy czaszki, powiększenie głowy i

wzrost masy czaszki, powiększenie głowy i

klatki piersiowej, zgrubienie kończyn,

klatki piersiowej, zgrubienie kończyn,

nadmierny przyrost okrywy włosowej oraz

nadmierny przyrost okrywy włosowej oraz

cukrzyca

cukrzyca

Przysadka

Przysadka



Zaburzenia czynnościowe części nerwowej – wiążą

Zaburzenia czynnościowe części nerwowej – wiążą

się zwykle z hormonem antydiuretycznym

się zwykle z hormonem antydiuretycznym

( wazopresyną).

( wazopresyną).



Moczówka prosta – polidypsja, poliuria,

Moczówka prosta – polidypsja, poliuria,

odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, ciężar

odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, ciężar

właściwy moczu 1,002 do 1,005, suchość błon

właściwy moczu 1,002 do 1,005, suchość błon

śluzowych i skóry, lizawość, postępujące

śluzowych i skóry, lizawość, postępujące

wyniszczenie.

wyniszczenie.



Rozpoznanie- oznaczenie poziomu hormonu,

Rozpoznanie- oznaczenie poziomu hormonu,

badanie moczu.

badanie moczu.



Leczenie- wazopresyna donosowo w dawce 0,05 ml

Leczenie- wazopresyna donosowo w dawce 0,05 ml

2 x dz u psów o masie 10-15 kg.

2 x dz u psów o masie 10-15 kg.

Nadnercza

Nadnercza



Składają się z 2 odrębnych anatomicznie i

Składają się z 2 odrębnych anatomicznie i

fizjologicznie części: rdzenia i kory. Część korowa

fizjologicznie części: rdzenia i kory. Część korowa

pozostaje pod wpływem przysadki i wydziela

pozostaje pod wpływem przysadki i wydziela

hormony sterydowe ( kortykosteroidy +

hormony sterydowe ( kortykosteroidy +

androgeny, progesteron i estrogeny wydzielane

androgeny, progesteron i estrogeny wydzielane

także przez gruczoły płciowe). Część rdzenna

także przez gruczoły płciowe). Część rdzenna

ściśle związana z układem nerwowym wydziela

ściśle związana z układem nerwowym wydziela

katecholaminy.

katecholaminy.



Kortykosteroidy dzielimy pod względem

Kortykosteroidy dzielimy pod względem

fizjologicznym na glikokortykoidy ( kortyzol,

fizjologicznym na glikokortykoidy ( kortyzol,

kortykosteron) oraz

kortykosteron) oraz

mineralokortykoidy( aldosteron).

mineralokortykoidy( aldosteron).

Działanie glikokortykoidów sprowadza się

Działanie glikokortykoidów sprowadza się

do:

do:



1. stymulowania procesu tworzenia glukozy z

1. stymulowania procesu tworzenia glukozy z

białek i tłuszczów oraz hamowanie rozpadu glukozy

białek i tłuszczów oraz hamowanie rozpadu glukozy

przez zmniejszenie możliwości wykorzystania jej

przez zmniejszenie możliwości wykorzystania jej

przez tkanki.

przez tkanki.



2. działanie przeciw zapalnie i przeciw świądowe.

2. działanie przeciw zapalnie i przeciw świądowe.



3. wpływu na układ krwiotwórczy i krew w postaci

3. wpływu na układ krwiotwórczy i krew w postaci

litycznego oddziaływania na tkankę limfatyczną i

litycznego oddziaływania na tkankę limfatyczną i

limfocyty( zmniejszenie ilości eozynofilów we krwi

limfocyty( zmniejszenie ilości eozynofilów we krwi

obwodowej i pobudzenie erytropoezy).

obwodowej i pobudzenie erytropoezy).



4. stymulowania procesu zatrzymania przez nerki

4. stymulowania procesu zatrzymania przez nerki

wody i Na, a zwiększonego wydalania K.

wody i Na, a zwiększonego wydalania K.

Podstawową funkcją aldosteronu jest utrzymanie

Podstawową funkcją aldosteronu jest utrzymanie

odpowiedniego ciśnienia krwi.

odpowiedniego ciśnienia krwi.

Rdzeń nadnerczy

Rdzeń nadnerczy



Nie jest kontrolowany przez żaden z hormonów

Nie jest kontrolowany przez żaden z hormonów

tropowych i wydziela katecholaminy: adrenalinę,

tropowych i wydziela katecholaminy: adrenalinę,

noradrenalinę i dopaminę.

noradrenalinę i dopaminę.



Katecholaminy działają na układ krążenia,

Katecholaminy działają na układ krążenia,

mięśniówkę gładką i procesy przemiany materii.

mięśniówkę gładką i procesy przemiany materii.

Powodują wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie

Powodują wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie

akcji serca oraz pogłębienie oddechów i

akcji serca oraz pogłębienie oddechów i

podwyższenie poziomu cukru we krwi, a także

podwyższenie poziomu cukru we krwi, a także

ograniczenie motoryki przewodu pokarmowego.

ograniczenie motoryki przewodu pokarmowego.

Niedoczynność kory nadnerczy

Niedoczynność kory nadnerczy



Pierwotna – zwyrodnienie lub zanik tkanki korowej.

Pierwotna – zwyrodnienie lub zanik tkanki korowej.

Objawy – brak apetytu, wymioty, biegunka, spadek

Objawy – brak apetytu, wymioty, biegunka, spadek

masy ciała oraz zaburzenia w układzie krążenia:

masy ciała oraz zaburzenia w układzie krążenia:

wzrost Ht, spadek ciśnienia krwi, zapaść

wzrost Ht, spadek ciśnienia krwi, zapaść

naczyniowa.

naczyniowa.



Wtórna – spowodowana jest niedostatecznym

Wtórna – spowodowana jest niedostatecznym

wydzielaniem ACTH, brak jest zaburzeń

wydzielaniem ACTH, brak jest zaburzeń

elektrolitowych ponieważ wydzielanie aldosteronu

elektrolitowych ponieważ wydzielanie aldosteronu

nie jest kontrolowane przez ACTH, mogą też

nie jest kontrolowane przez ACTH, mogą też

występować objawy charakterystyczne dla

występować objawy charakterystyczne dla

niewydolności przysadki.

niewydolności przysadki.

Niedoczynność kory nadnerczy

Niedoczynność kory nadnerczy



Rozpoznawanie – trudne, mało swoiste objawy kliniczne,

Rozpoznawanie – trudne, mało swoiste objawy kliniczne,

które nakładają się na objawy choroby podstawowej.

które nakładają się na objawy choroby podstawowej.



Laboratoryjnie – test Thorna: ocena spadku eozynofilów

Laboratoryjnie – test Thorna: ocena spadku eozynofilów

po injekcji ACTH(rano przed karmieniem). Dawka ACTH

po injekcji ACTH(rano przed karmieniem). Dawka ACTH

0,25 – 0,5 mg/kg m.c po 6 godz ocena u psów, po 10

0,25 – 0,5 mg/kg m.c po 6 godz ocena u psów, po 10

godz u krów. Spadek 50 % eozynofilów świadczy o

godz u krów. Spadek 50 % eozynofilów świadczy o

zachowanej funkcji kory nadnerczy.

zachowanej funkcji kory nadnerczy.



Oznaczanie poziomu 17 – hydroksykortykosteroidów w

Oznaczanie poziomu 17 – hydroksykortykosteroidów w

plazmie lub ilości wydalania ich metabolitów w moczu.

plazmie lub ilości wydalania ich metabolitów w moczu.



Leczenie sprowadza się do wyrównania zaburzeń w

Leczenie sprowadza się do wyrównania zaburzeń w

gospodarce wodno-elektrolitowej i podaży octanu

gospodarce wodno-elektrolitowej i podaży octanu

dezoksykortykosteronu 1-3 mg/10 kg i.m przez kilka dni.

dezoksykortykosteronu 1-3 mg/10 kg i.m przez kilka dni.

Nadczynność kory nadnerczy

Nadczynność kory nadnerczy



Syndrom Cushinga psów

Syndrom Cushinga psów



Objawy: nadmierny rozrost podściółki tłuszczowej

Objawy: nadmierny rozrost podściółki tłuszczowej

w górnej części szyi, wilczy apetyt, zmniejszenie

w górnej części szyi, wilczy apetyt, zmniejszenie

napięcia i zanik mięśni brzucha ( obwisły brzuch).

napięcia i zanik mięśni brzucha ( obwisły brzuch).

Skóra staje się sucha, szorstka, niekiedy

Skóra staje się sucha, szorstka, niekiedy

nadmiernie pigmentowana. U 40 % psów można

nadmiernie pigmentowana. U 40 % psów można

stwierdzić miejscową mineralizację skóry mimo

stwierdzić miejscową mineralizację skóry mimo

normalnego poziomu Ca i P w surowicy.

normalnego poziomu Ca i P w surowicy.

Zwapnienia można stwierdzić również w narządach

Zwapnienia można stwierdzić również w narządach

miąższowych i mięśniach. U samców dochodzi do

miąższowych i mięśniach. U samców dochodzi do

zaniku jąder, u suk do zaniku cieczki.

zaniku jąder, u suk do zaniku cieczki.



Rozpoznanie – eozynopenia, limfopenia, wzrost

Rozpoznanie – eozynopenia, limfopenia, wzrost

glukozy, cholesterolu, Aspat, Alat, A.P.

glukozy, cholesterolu, Aspat, Alat, A.P.

Nadczynność kory nadnerczy

Nadczynność kory nadnerczy



Leczenie- chirurgiczne usunięcie obu nadnerczy –

Leczenie- chirurgiczne usunięcie obu nadnerczy –

bardzo trudne!!!, Izomer orto, para insektycydu

bardzo trudne!!!, Izomer orto, para insektycydu

DDD- działający wybiórczo na nadnercza p.o w

DDD- działający wybiórczo na nadnercza p.o w

dawce 50 mg/kg przez 5-10 dni, tydzień przerwy i

dawce 50 mg/kg przez 5-10 dni, tydzień przerwy i

ponownie w tej samej dawce. Po całkowitym

ponownie w tej samej dawce. Po całkowitym

ustąpieniu objawów zalecane są dawki

ustąpieniu objawów zalecane są dawki

podtrzymujące 8-10 mg/kg/dzień.

podtrzymujące 8-10 mg/kg/dzień.

Przytarczyce

Przytarczyce



Konie mają 4 przytarczyce, często leżą w tkance

Konie mają 4 przytarczyce, często leżą w tkance

łącznej powyżej grzbietowej granicy tarczycy, ale

łącznej powyżej grzbietowej granicy tarczycy, ale

lokalizacja jest zmienna. Produkują PTH i

lokalizacja jest zmienna. Produkują PTH i

kalcytoninę. PTH różni się od ludzkiego sekwencją

kalcytoninę. PTH różni się od ludzkiego sekwencją

aminokwasów w C- końcowym odcinku, taka sama

aminokwasów w C- końcowym odcinku, taka sama

sekwencja jest w N- końcowym odcinku ( zestawy

sekwencja jest w N- końcowym odcinku ( zestawy

do oznaczeń zawierają przeciwciała dla C –

do oznaczeń zawierają przeciwciała dla C –

końcowego odcinka)

końcowego odcinka)



W weterynarii używa się systemu pomiarowego

W weterynarii używa się systemu pomiarowego

dla 3 różnych rodzajów przeciwciał : skierowane w

dla 3 różnych rodzajów przeciwciał : skierowane w

środkowy odcinek łańcucha, skierowane w C –

środkowy odcinek łańcucha, skierowane w C –

końcowy odcinek i w N- końcowy

końcowy odcinek i w N- końcowy

PTH

PTH



Działa na układ kostny, nerki i przewód

Działa na układ kostny, nerki i przewód

pokarmowy

pokarmowy



1. Zatrzymanie Ca przez nerki ( zwiększa

1. Zatrzymanie Ca przez nerki ( zwiększa

resorpcję zwrotną), wzrost wydalania P.

resorpcję zwrotną), wzrost wydalania P.



2. Powoduje resorpcję wapnia z kości poprzez

2. Powoduje resorpcję wapnia z kości poprzez

aktywację cyklazy adenylowej

aktywację cyklazy adenylowej



3. Zwiększa wchłanianie Ca z jelit, ale tylko przy

3. Zwiększa wchłanianie Ca z jelit, ale tylko przy

udziale 1,25 dihydrocholekalcyferolu

udziale 1,25 dihydrocholekalcyferolu



Antagonistycznie działa kalcytonina.

Antagonistycznie działa kalcytonina.

Przytarczyce- konie

Przytarczyce- konie



U koni obserwuje się pierwotną, wtórną i

U koni obserwuje się pierwotną, wtórną i

pseudonadczynność przytarczyc.

pseudonadczynność przytarczyc.



Pierwotne bardzo rzadkie.

Pierwotne bardzo rzadkie.



Wtórne – żywieniowe: zły stosunek Ca do P = ch.

Wtórne – żywieniowe: zły stosunek Ca do P = ch.

Otrębowa, Ca i P w osoczu prawidłowy, wzrasta

Otrębowa, Ca i P w osoczu prawidłowy, wzrasta

wydalanie P z moczem. Leczenie – dieta.

wydalanie P z moczem. Leczenie – dieta.



Zatrucie witaminą D3 – wzrost stężenia Ca, P w

Zatrucie witaminą D3 – wzrost stężenia Ca, P w

normie, wapnienie tkanek miękkich.

normie, wapnienie tkanek miękkich.



Pseudonadczynność – chłoniaki, nowotwory

Pseudonadczynność – chłoniaki, nowotwory

żołądka

żołądka

Przyczyny hiperkalcemii

Przyczyny hiperkalcemii



1. Pierwotna nadczynność przytarczyc

1. Pierwotna nadczynność przytarczyc



2. Guzy nowotworowe

2. Guzy nowotworowe



3. Hiperwitaminoza D3

3. Hiperwitaminoza D3



4. Niedoczynność kory nadnerczy

4. Niedoczynność kory nadnerczy



5. Niewydolność nerek, choroby układu kostnego (

5. Niewydolność nerek, choroby układu kostnego (

osteomyelitis, osteodystrofia przerostowa)

osteomyelitis, osteodystrofia przerostowa)



6. Przedawkowanie preparatów Ca

6. Przedawkowanie preparatów Ca



7. Odwodnienie dużego stopnia

7. Odwodnienie dużego stopnia



8. Wzrost PTH znaczny lub średni przemawia za

8. Wzrost PTH znaczny lub średni przemawia za

pierwotną nadczynnością przytarczyc.

pierwotną nadczynnością przytarczyc.

Pierwotna nadczynność przytarczyc

Pierwotna nadczynność przytarczyc



Gruczolaki, hiperplazja.

Gruczolaki, hiperplazja.



Objawy – polidypsja, poliuria, ogólna słabość,

Objawy – polidypsja, poliuria, ogólna słabość,

nietolerancja wysiłkowa, utrata apetytu, spadek

nietolerancja wysiłkowa, utrata apetytu, spadek

masy ciała, wymioty, zaparcia.

masy ciała, wymioty, zaparcia.



W badaniach – hiperkalcemia, normofosfatemia

W badaniach – hiperkalcemia, normofosfatemia

do hipofosfatemii, hipostenuria, alkalizacja

do hipofosfatemii, hipostenuria, alkalizacja

moczu, zwapnienia w nerkach.

moczu, zwapnienia w nerkach.



Uwaga!!! Przy niewydolności nerek wzrost PTH

Uwaga!!! Przy niewydolności nerek wzrost PTH

spowodowany jest zaburzeniami w jego krążeniu.

spowodowany jest zaburzeniami w jego krążeniu.

Zawsze oznaczyć Ca zjonizowany – niski przy

Zawsze oznaczyć Ca zjonizowany – niski przy

niewydolności nerek, wysoki w pierwotnej

niewydolności nerek, wysoki w pierwotnej

nadczynności przytarczyc.

nadczynności przytarczyc.