CHOROBY GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH

I. TRĄDZIK

TRĄDZIK ZWYCZAJNY (POSPOLITY) (Acne vulgaris)

jest to schorzenie mieszków włosowych i gruczołów łojowych, występujące głównie w wieku

młodzieńczym

Epidemiologia

- dotyczy ok. 80% populacji w wieku 11-30 lat, według niektórych 100%

- jednakowo często u dziewcząt i chłopców

- u części przed 12 r.ż. i utrzymuje się po 30 r.ż.

Etiopatogeneza

czynniki genetyczne

- skłonność do nadmiernego wydzielania łoju

- zaburzenia w budowie mieszków włosowych oraz nadmiernego rogowacenia ich ujść

- skłonność do ciężkich postaci trądziku

czynniki hormonalne

-zwiększona produkcja androgenów gł. w okresie pokwitania (testosteron pod wpływem 5 α

reduktazy zamieniany jest w dihydrotestosteron-DHT, odgrywający główną rolę)

- zmiany trądzikowe zależą nie tyle od ilości hormonów, a głównie od nadmiernej reaktywności

aparatu włosowo-mieszkowego

- nadmierna produkcja łoju o nieprawidłowym składzie (zmniejszona ilość kw. linolowego)

- nadmierne rogowacenie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych i ujść mieszków

włosowych (mikrozaskórniki – zaskórniki)

- zwiększone zasiedlanie zaskórników przez bakterie beztlenowe (Propionibacterium acne

Czynniki zaostrzające

- dieta bogatowęglanowa (u 10%), produkty mleczne ?

- zwiększona wilgotność, nadmierne pocenie

- kosmetyki, leki

- stresy

- okres okołomiesiączkowy

- słońce (w nadmiarze)

- nadmierna pielęgnacja

Obraz kliniczny

- zaskórnik otwarty (rzadko przyczyną stanu zapalnego)

- zaskórnik zamknięty (+ bakterie) = stan zapalny (grudki, krosty, nacieki, cysty, guzki zapalne)

- nasilony łojotok

Lokalizacja

okolice bogate w gruczoły łojowe i mieszki włosowe - twarz (99%), plecy (90%), klatka piersiowa (70%), rzadko ramiona, pośladki

Przebieg

- przewlekły, często wiele lat (zwykle <10 lat)

- często poprawa w okresie letnim (u ok. 60%), ale zaostrzenie po nadmiernym nasłonecznieniu

- rozpoczęcie życia seksualnego nie ma wpływu na przebieg trądziku

- zaostrzanie się zmian w okresie okołomiesiączkowym u 60-70% dziewcząt

- rola diety – u 10% bogatowęglanowa

Powikłania – przebarwienia pozapalne, blizny zanikowe, blizny przerosłe (keloidy)

Postacie trądziku zwyczajnego

- trądzik zaskórnikowy

- trądzik grudkowo-zaskórnikowy

- trądzik grudkowo-krostkowy

- trądzik ropowiczy (Acne phlegmonosa) (nacieki zapalne, cysty, przetoki, blizny)

- trądzik skupiony (Acne conglobata) głębokie nacieki i torbiele ropne, liczne duże zaskórniki
– gojenie z wytworzeniem nierównych przerosłych blizn

Diagnostyka

- badania nie są w trądziku konieczne !!!

- posiewy bakteriologiczne - jedynie w przypadku nieskutecznej prawidłowo prowadzonej terapii

- badania hormonalne – w przypadku zmian utrzymujących się > 25. r.ż., współistnienia

hirsutyzmu, zaburzeń miesiączkowania

Leczenie

- wielomiesięczne, najczęściej wieloletnie, systematyczne !!!

- prawidłowa pielęgnacja skóry – mycie 2xdz, preparatami nie zawierającymi spirytus i mydeł

antybakteryjnych, stosowanie kosmetyków nie działających komedogennie

- preparaty stosuje się na całą skórę

Leczenie miejscowe

- retinoidy (pochodne witaminy A) – Retin A, Isotrex, Differin

- nadtlenek benzoilu – Benzacne, Akneroxid, Lubexyl, Brevoxyl

- antybiotyki – klindamycyna (Dalacin T, Clindacne), erytromycyna (Davercin, Aknemycin, Zineryt), detreomycyna

- kwas azelainowy – Skinoren

- inne – hydroxykwasy, siarka, ichtiol, metronidazol

Leczenie ogólne

- antybiotyki przez 3-6 miesięcy – tetracykliny (Tetracyclinum, Tetralysal, Doxycyclinum),

rzadziej makrolidy i biseptol

- leczenie hormonalne – u dziewcząt > 20r.ż. (gł. Diane -35 przez około 8 miesięcy)

- izotretinoina (kwas 13-cis witaminy A) – łączna dawka 120-150mg/kg – trwałe remisje u 60%

pacjentów

TRĄDZIK ODWRÓCONY (Acne inversa, hidradenitis suppurativa)

lokalizacja – pachy, pachwiny, okolica okołoodbytnicza, wargi sromowe, pośladki

zmiany skórne – bolesne, zapalne guzki, które ulegają rozmiękaniu, pęknięciu i drążą w głąb tkanki podskórnej tworząc przetoki – sączenie cuchnącej treści ropnej i gojenie się z pozostawieniem pozaciąganych blizn

objawy towarzyszące – duża bolesność zmian, objawy ogólne – złe samopoczucie, gorączka

przebieg – bardzo przewlekły

leczenie

ogólne - izotertinoina – przejściowa poprawa, częste nawroty, antybiotykoterapia – pewna poprawa, kortykosteroidy – na krótko w małych dawkach

miejscowe - preparaty odkażające

chirurgiczne - jedyna forma postępowania, przynosząca trwałe wyleczenie (wycięcie zmian)

TRĄDZIK PIORUNUJĄCY (Acne fulminans)

- ciężka i bardzo rzadka postać trądziku

- występuje głównie u młodych chłopców (13-17 r.ż.)

- zmiany skórne – typu acne phlegmonosa z rozpadem i powstawaniem owrzodzeń pokrytych

krwotocznymi strupami

- objawy ogólne – gorączka, bóle stawowe, złe samopoczucie

- badania dodatkowe – przyspieszone OB, leukocytoza

- leczenie – izotertinoina + kortykosteroidy

II. TRĄDZIK RÓŻOWATY (Rosacea)

przewlekła zapalna dermatoza skóry, cechująca się obecnością wykwitów rumieniowych, grudkowych, krostkowych i teleangiektazji na podłożu łojotokowym i zaburzeń naczynioruchowych

Epidemiologia

- częste schorzenie - 0,2 - 2% populacji

- u obu płci, częściej u kobiet, u mężczyzn zwykle cięższy przebieg

- początek zwykle około 30 r.ż., choć może występować po 20 r.ż. lub w późniejszych dekadach

- częściej u osób z jasną karnacją

Etiopatogeneza

- etiologia pozostaje nadal niejasna

- zaburzenia naczynioruchowe – nerwica naczynioruchowa, stopniowe trwałe rozszerzenie

naczyń (teleangiektazje)

- zwiększenie łojotoku i zaburzenie składu łoju (nie zawsze ?)

- zaburzenia hormonalne

- zakażenie Helicobacter pylori

- czynniki wyzwalające i zaostrzające – gorące napoje, alkohol, gorące i pikantne posiłki,

czynniki atmosferyczne (zimno, wiatr, słońce), stres, leki (sterydy !!!) i kosmetyki, miesiączka

Obraz kliniczny
Lokalizacja - gł. środkowa część twarzy – czoło, grzbiet nosa, broda, policzki, rzadko dekolt, szyja

Zmiany skórne w zależności od fazy

cecha znamienna - teleangiektazje i brak zaskórników !!!

okres wstępny- nwystępuje już u nastolatków lub tuż po 20r.ż., częste napadowe czerwienienie twarzy, podrażnienia po lekach miejscowych najczęściej stosowanych w leczeniu trądziku

I okres - rumieniowy I-y objaw – rumień środkowej części twarzy, początkowo przemijający (+pieczenie, bolesność, pulsowanie skóry)

II okres - grudkowo-krostkowy - rumień utrwalony, liczne teleangiektazje, zmiany głębsze, rozleglejsze, pojawiają się grudki, krosty (jałowe)

III okres - naciekowy - zmiany głębsze naciekowe, guzowate, przerost gruczołów łojowych i

tkanek w postaci guzowatych tworów (skóry i tkanki podskórnej nosa) rhinophyma – występuje 20x częściej u mężczyzn

Odmiany trądziku różowatego

postać piorunująca (rosacea fulminans)

- większe ogniska naciekowe, występujące nagle

- liczne wykwity krostkowe

- objawy ogólne

- występuje rzadko, częściej u kobiet

okołoustne zapalenie twarzy (dermatitis perioralis)

- szczególna postać rosacea, sprowokowana często stosowaniem miejscowych

kortykosteroidów, nie koniecznie fluorowanych (też pasty z fluorem)

- lokalizacja wokół warg

- rozsiane liczne grudki, czasem krostki

Objawy towarzyszące rosacea

- zmiany oczne - tzw. trądzik różowaty oczny, występuje u ponad połowy pacjentów z rosacea

- nadciśnienie tętnicze

- alergia wziewna i pokarmowa

- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego

Przebieg - przewlekły, wieloletni z okresami zaostrzeń pod wpływem różnych czynników

Leczenie - unikanie czynników zaostrzających, w tym ochrona przed słońcem, unikanie agresywnych zabiegów kosmetycznych, dobór odpowiednich kosmetyków

Miejscowe - metronidazol (Metronidazol, Rozex), antybiotyki (erytromycyna, klindamycyna)

kwas azelainowy (Skinoren), przeciwdrożdżakowe – imidazolowe, preparaty

zawierające siarkę, ichtiol

Ogólne - antybiotyki (tetracykliny-najskuteczniejsze), metronidazol, izotretinoina – lek z wyboru

w ciężkich postaciach, kortykosteroidy (w połączeniu z izotretioniną)

Chirurgiczne - dermabrazja, laser CO2 – leczenie z wyboru w przypadku rhinophyma

CHOROBY GRUCZOŁÓW POTOWYCH

NADMIERNE POCENIE

NADMIERNE POCENIE UOGÓLNIONE

- w stanach fizjologicznych - w przypadku podwyższonej temperatury otoczenia, w stresie

przy wysiłku fizycznym

- w stanach chorobowych - w ostrych stanach gorączkowych, w gruźlicy, malarii, cukrzycy, w

chorobie Hodgkina, w nadczynności tarczycy, w schorzeniach

neurologicznych, w stanach uzależnienia (amfetamina, kokaina)

NADMIERNE POCENIE ZLOKALIZOWANE (EMOCJONALNE)

- nasila się w okresie pokwitania i zwykle ustępuje w wieku starszym

- czynniki wyzwalające: stres, napięcie emocjonalne, ból, nikotyna, kofeina

- lokalizacja – pachy, dłonie, stopy, rzadziej – nos, kark, okolica okołoodbytnicza

- sprzyja powstawaniu maceracji i wtórnych nadkażeń bakteryjnych i grzybiczych

Leczenie

ogólne - gł. w przypadku pocenia uogólnionego, leki antycholinergiczne

miejscowe - antyperspiranty oparte o formalinę, sole glinu, cyrkonu (Spirial, Etiaxil, Driclor),

preparaty osuszające zawierające związki przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne,

wstrzyknięcia toksyny botulinowej (co 6-12 miesięcy)

POTÓWKI (Miliaria)

powstają najczęściej wskutek przegrzania organizmu i niewłaściwej pielęgnacji (u dzieci,

w klimacie tropikalnym)

POTÓWKI ZWYKŁE

- odmiana najbardziej powierzchowna

- występują w postaci drobnych (1-2mm) licznych pęcherzyków (śródnaskórkowych), bez

objawów towarzyszących

- lokalizacja – tułów i zgięcia skóry

- przebieg – ustępują samoistnie po kilku dniach

POTÓWKI CZERWONE

- odmiana najczęściej występująca (+zakażenie bakteryjne)

- występują w postaci drobnych (1-2mm) licznych czerwonych grudek lub wykwitów grudkowo-

pęcherzykowych

- objawy towarzyszące – pieczenie, świąd

- lokalizacja – w skupiskach na tułowiu i w fałdach skórnych, u dzieci na twarzy

- przebieg – ustępują samoistnie po kilku dniach

- leczenie – prawidłowa pielęgnacja (podstawa), spirytus salicylowy, preparaty odkażające