*

Fryderyk Frobel

i jego system

wychowania

przedszkolnego

Fryderyk Wilhelm
August Frobel (1782-
1852)- urodził się w
małej wiosce
Oberweissbach w
Turyngii. Matka
zmarła, gdy był małym
chłopcem, ojciec
pastor wychowywał go
w surowej religijnej
atmosferze, w izolacji
od rówieśników, co
wpłynęło na jego
późniejsze poglądy.

Jego pierwszą placówką nauczycielsko-

wychowawczą była szkoła we

Frankfurcie prowadzona przez Grunera.

Blisko 10 letnia praktyka, obserwacje

poczynione w zakładzie Pestalozziego

oraz w szkołach prywatnych utwierdziły

go o konieczności przeprowadzenia

reformy szkolnictwa w Niemczech.

Sądził, że należy ją rozpocząć od

wprowadzenia zmian w wychowaniu

domowym i objęcia planową opieką

dzieci w wieku 3-6 lat.

W 1826 r. opublikował dzieło pt.

Wychowanie człowieka, sztuka

chowania, nauczania i uczenia się, w

którym poświecił dużo uwagi

najwcześniejszemu etapowi rozwoju

dziecka oraz zabawie jako

podstawowej formie jego działalności.

Uznając nauczanie szkolne za kolejny

etap po wychowaniu domowym,

zwracał uwagę na znaczenie metod

pedagogicznych i form pracy z

dzieckiem w obu tych okresach.

Swą koncepcję wychowania człowieka oparł

Frobel na filozofii idealistycznej, która

zakładała, że istnieje pierwiastek boski,

przenikający całą przyrodę i występujący we

wszystkich formach działalności ludzkiej.

Pierwiastek ten wyrażają wrodzone

każdemu człowiekowi instynkty: pracy,

wiedzy, artystyczny i religijny. Są to siły

napędowe rozwoju dziecka w pierwszym

okresie życia, ujawniające się poprzez

zabawę. Dziecko rozwija się i wzrasta jak

roślina, przejawiając samorzutnie swe

wrodzone zdolności i skłonności.

Do podstawowych zadań wychowawcy

należy więc zapewnienie warunków

naturalnego rozwoju, obserwowanie

dziecka i ochranianie jego zabaw i

zajęć. Wychowawca powinien zdawać

sobie sprawę, że o możliwościach

rozwojowych dziecka zdecydowała

sama natura, wyposażając je z zdolności

i skłonności, których zmienić nie

można.

Było to stanowisko skrajnie

naturalistyczne, wyznaczające

nauczycielowi rolę bierną i

pozbawiające go możliwości

świadomego kształtowania postawy

życiowej wychowanka. Wychowawca

działa tylko z ukrycia, inspiruje i

pobudza, dostarcza odpowiednich

materiałów do zabawy, a stroną

aktywną jest dziecko.

Podążając za myślą Pestalozziego uważał

że wszelkie wiadomości, jakie powinno

opanować dziecko w wieku

przedszkolnym, należy oprzeć na 3

podstawowych pojęciach: liczba, kształt,

słowo. Kształtom geometrycznym Frobel

nadał szczegółowe znaczenie. Za idealny

kształt uznał odzwierciedlający jasność i

wielkość, spoczynek i ruch (więc godzący

cechy sprzeczne)uznał kulę. Była ona- w

jego ujęciu- obrazem wszechświata.

Poznawanie w przyrodzie różnych

kształtów, odwzorowywanie ich w

zabawach i zajęciach zaspokaja

naturalną ciekawość dzieci, pobudza

je do twórczości i działania. Natura

dostarcza bogatego materiału,

mogącego służyć dzieciom: kamyczki,

gałązki, ziarna, śnieg itd. Z nich

dziecko odtwarza poznane przedmioty,

zdobywa wiedzę o ich cechach i

przeznaczeniu.

„Dary”- opracowany przez Frobla

materiał dydaktyczny, który ma służyć

kształtowaniu wiedzy dziecka o

świecie i wzbogacaniu pojęć w

systematyczny, logicznie

uporządkowany sposób.

Podstawowymi elementami tego

zestawu są kula, sześcian i walec.

*

Kula- obrazuje ruch, a zarazem

kształt idealny i podstawowy; stanowi
tezę.

*

Sześcian- jest antytezą kuli,

wyobraża on równość i spoczynek.

*

Walec- łączy cechy kuli i sześcianu,

a więc ruchu i spoczynku, jedności i
wielości; wyraża on próbę pogodzenia
przeciwstawnych cech jako swoista
ich synteza.

6 „darów” Frobla

*

I dar- różnokolorowe piłki; 3 o

barwach zasadniczych (czerwony,
żółty, niebieski) i 3 o barwach
pochodnych (pomarańczowy, zielony,
fioletowy). Piłka jest pierwszą
zabawką dziecka, manipulując nią
uczy się określać położenie, ruchy i
cechy (np. jest blisko, daleko; toczy
się; jest barwna; kulista). Wymaga od
dziecka stosowania się do reguł i
liczenia się z rówieśnikami.

*

II dar- pudełko, które mieści kulę,

walec i sześcian. Klocki te służą do
przeprowadzania porównań,
odróżniania form kulistych od
graniastych, rozpoznawania linii
prostej i krzywej, wyobrażenia
ciężaru. Dziecko operując klockami
zdobywa w zabawie szereg
wiadomości i doświadczeń.

*

III dar- sześcian podzielony na

osiem równych części. Dzieląc go
wytwarza się pojęcie o całości i
części. Dziecko może składać małe
sześciany w jeden duży, rozkładać go
na części, stwierdzać identyczność
kształtów małych sześcianów i
dużego. Opanowuje też nowe pojęcia,
jak: ściana, krawędź, wysokość,
szerokość, długość.

*

IV dar- to ten sam sześcian, lecz

inaczej podzielony. Jedno przecięcie
pionowe i trzy poziome dają 8
klocków w kształcie cegiełek. Tym
razem dziecko obserwuje że małe
klocki różni się od sześcianu nie tylko
wielkością, ale i formą geometryczną.
Wprowadzać tu można nowe pojęcia:
prostokąt, łaski, leży.

*

V dar- sześcian większy od

poprzednich. Został on przecięty 2
razy poziomo, a następnie górna jego
warstwa została przecięta przekątną
na 2 części, tworząc trójgraniaste
połówki sześcianów. Sześcian jest
podzielony w taki sposób, by uzyskać
dużą liczbę i rozmaitość brył. Dziecko
dowiaduje się o możliwościach
dzielenia bryły, poznaje nowe formy
geometryczne, nowe nazwy, poznaje
wewnętrzną strukturę bryły.

*

VI dar- pudełko zawierające tabliczki

(cegiełki)o płaszczyznach
odpowiadających poznanym kształtom
(trójkąty, kwadraty). Z tabliczek tych
poprzez odpowiednie cięcie otrzymuje
się: trójkąty prostokątne
równoramienne, trójkąty prostokątne
nierównoramienne, trójkąty
równoboczne i różnoboczne. Frobel
określa rozmiary tabliczek i zaleca, by
barwy poszczególnych płaszczyzn były
wyraźne i harmonijne.

Posługiwanie się tymi tabliczkami z

zabawie powinno zaspokajać u dziecka

potrzebę odczuwania piękna (mozaika

kształtów i barw), wprowadzać nowe

pojęcie płaszczyzny (kwadrat, trójkąt),

przyczyniać się do rozwoju

samodzielności i twórczości, a

równocześnie stanowić ćwiczenie

dłoni.

Wprowadzenie do zabawy klocków

było niewątpliwym sukcesem

pedagogiki przedszkolnej.

„Ogródek dziecięcy”

Nazwy „Kindergarten” (ogródek dziecięcy)
użył Frobel po raz pierwszy w 1840 r.
Najważniejszym środowiskiem
wychowawczym dla dziecka miała być
rodzina, „ogródek” miał pełnić rolę wzorcową
dla rodziców i być pewnym uzupełnieniem.
Miało być to miejsce samorzutnego i
starannie chronionego rozwoju, dziecko było
tam traktowane na wzór swobodnie
rozwijającej się rośliny, wychowawczyni zaś
pełniła rolę troskliwej ogrodniczki.

Wychowawca w „ogródku dziecięcym”

powinien rozumieć sens i znaczenie

zabawy, dostarczać do niej

odpowiedniego materiału, śpiewać,

rysować, rozmawiać i bawić się z

dziećmi.

Celem „ogródka dziecięcego” miało

być nie tylko sprawowanie nadzoru

nad dzieckiem w wieku

przedszkolnym, ale także stworzenie

warunków do harmonijnego rozwoju

ciała i umysłu, w ćwiczeniach

zmysłów, w zbliżaniu do świata

przyrody oraz w poznawaniu i

zaspokajaniu ich własnych potrzeb i

dążeń.

Program pracy w „ogródkach

dziecięcych”

Obejmował on:

*

Zabawy ze śpiewem na wolnym

powietrzu

*

Prace w ogródku

*

Zabawy i zajęcia z zastosowaniem darów

*

Zabawy i zajęcia artystyczne i techniczne

Frobel szczegółowe znaczenie nadawał
rozmowom, opowiadaniom, piosenkom
śpiewanym przez dzieci.

Frobel dzięki swojej działalności dokonał
przełomu w dziejach wychowania
przedszkolnego. Przede wszystkim:

*

Uświadomił znaczenie zabawy jako

podstawowej aktywności dziecka

*

Zwracał uwagę na wrodzoną dziecku

potrzebę aktywności, postulował wnikliwą
obserwację jego zachowania się i rozwoju

*

W „ogródkach” uwzględnił podstawowe

zasady dydaktyczne” poglądowości,
aktywności, dostępności,
systematyczności, logicznej kolejności

*

Widział konieczność organizowania

szkół, które przygotowywałyby
wychowawców do pracy z małymi
dziećmi i założył pierwszy tego typu
zakład

*

Podniósł rangę wychowania

przedszkolnego rozpatrując rozwój
dziecka w wieku 3-6 lat w powiązaniu
z późniejszą nauką szkolną.

Wady systemu Frobla

*

Zajęcia i zabawy były prowadzone

schematycznie, według określonych
wzorów i przy użyciu tekstów nie
wzbogacających wyobraźni dziecka

*

Opracowane przez niego prawidła

dydaktyczne ograniczały w praktyce
rozwój twórczości dziecka

*

Symbolika darów była niezrozumiała

dla dzieci przedszkolnych, jak
również dla samych wychowawców.

Literatura:
Zarys dziejów wychowania
przedszkolnego, W. Bobrowska-
Nowak, WSiP Warszawa 1978.

Przygotowały:
Izabela Brzozowicz
Maria Nowak
Marta Nowak