1.

D Z I E C K O T E R M I N A L N I E C H O R E

2.

D Z I E C K O A U T Y S T Y C Z N E

3.

D Z I E C K O Z A D H D

Terapia zajęciowa w chorobach

wieku rozwojowego

„ Jeżeli otrzymałeś czegoś więcej niż inni w

postaci dobrego zdrowia, uzdolnień, energii,
sukcesów, radosnego dzieciństwa,
harmonijnej atmosfery domowej, nie traktuj
tego jako oczywiste.

Należysz do ludzi szczęśliwych, a zatem

jesteś powołany, aby wiele ofiarować innym"

Albert

Schweitzer

Niepełnosprawność i choroby przewlekłe w życiu dziecka

W Polsce za osobę niepełnosprawną uważa się taką, której

psychiczny, fizyczny lub umysłowy stan
w sposób trwały lub okresowy ogranicza, utrudnia bądź w pełni
uniemożliwia wykonywanie ról społecznych, a przede
wszystkim zdolności ułatwiające wykonywanie zawodowej
pracy .

W myśl Konwencji Praw Dziecka – art.23 pkt1 cyt:
„Dziecko psychicznie i fizycznie niepełnosprawne winno mieć

zapewnione pełne i normalne życie, w warunkach
zabezpieczających jego godność, umożliwiających osiągnięcie
niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo w życiu
społecznym” , powinniśmy dziecko niepełnosprawne traktować
w sposób podmiotowy i koncentrować się na tym co potrafi, na
jego umiejętnościach, a nie na jego upośledzeniu i brakach

Cechy choroby przewlekłej



Pojawia się w różnym wieku;



Ma długotrwały przebieg;



Może towarzyszyć choremu przez całe życie;



Może mieć łagodny lub burzliwy przebieg;



Sposób leczenia jest długi, żmudny i uciążliwy;



Sposób leczenia wiąże się często z
koniecznością długotrwałych pobytów w
szpitalu oraz rozłąki z bliskimi;



Niektóre choroby zagrażają bezpośrednio
życiu dziecka.

Trudności dzieci i młodzieży najczęściej zwiazane są z:



dolegliwościami somatycznymi związanymi
z chorobą (np. ból),



stresami związanymi z diagnozowaniem i
leczeniem,



lękiem przed śmiercią lub krótszym trwaniem
życia,



świadomością ograniczeń,



niepewnością co do możliwości zdobycia zawodu,
zawarcia małżeństwa, posiadania potomstwa,



zmianą klimatu w rodzinie.

Psychologiczne następstwa przewlekłej choroby:



lęk, smutek, poczucie zagrożenia;



koncentracja na potrzebach podstawowych (picie,
jedzenie, poczucie bezpieczeństwa);



koncentracja na aktualnej sytuacji, na „tu i teraz”,
niechęć do planowania i myślenia o przyszłości;



utrata perspektywy życiowej oraz nadziei;



poczucie braku wpływu na zdarzenia;



obniżenie samooceny, poczucia własnej wartości,
poczucie wstydu i bycia innym;



ograniczenie stymulacji zewnętrznej szczególnie przy
długotrwałym unieruchomieniu, leżeniu w łóżku;



obniżenie motywacji do działania — bierność, nuda.

Główne cele pomocy dziecku przewlekle choremu i jego

rodzinie



Poszukiwanie wraz z dzieckiem takich obszarów
aktywności, które są dla niego dostępne i dozwolone,
pomimo choroby. Proponowanie takich działań, z których
może czerpać radość i satysfakcję.



Zachęcanie dziecka do tworzenia planów i myślenia o
przyszłości oraz pomaganie w ich realizacji.



Wyrabianie w dziecku poczucia wpływu na zdarzenia ,
szukanie sfer i obszarów aktywności, w których jest to
możliwe, umożliwienie dziecku wykazania się
samodzielnością w podejmowanych decyzjach i
działaniach.



Budowanie przyjaznych relacji z rówieśnikami.



Utrzymywanie dobrej atmosfery w rodzinie.



Przystosowanie się do choroby dziecka — uczenie się
nowych umiejętności związanych z opieką nad nim,
leczeniem i organizacją życia domowego,



Odbudowa poczucia bezpieczeństwa,



Radzenie sobie z przykrymi uczuciami — uczenie się
rozmawiania o chorobie, uczuciach z nią związanych i
innych trudnych sprawach.



Stwarzanie warunków i stymulowanie rozwoju
psychoruchowego, intelektualnego i społecznego dziecka.



Umacnianie w dziecku poczucia własnej wartości poprzez
stwarzanie sytuacji umożliwiających mu kreatywne
działania, odnoszenie sukcesu oraz dokonywanie
samodzielnych wyborów.

Terapia poprzez zabawę

Zabawa jest naturalną formą aktywności dziecka charakterystyczną. To

jedna z najważniejszych „sił napędowych” rozwoju dziecka,
odpowiadająca jego potrzebom.

Cechy zabawy:
Zabawa jest jedną z metod wychowawczych dziecka, która:
− jest czynnością wykonywaną dla przyjemności,
− jest działaniem atrakcyjnym, wykonywanym dobrowolnie,
− jest zachowaniem swobodnym pozbawionym motywacji materialnych,
− jest główną formą wyrażania zainteresowań dziecka,
− jest czynnikiem kształtowania osobowości,
− jest środkiem rozwoju psychiki dziecka,
− jest sposobem zaspokojenia potrzeby ekspresji i twórczości,
− jest formą aktywnego wypoczynku i odprężenia,
− jest główną formą poznawania rzeczywistości,
− jest naturalną i wrodzoną metodą uczenia się dziecka.

Cele terapii przez zabawę



Głównym celem działania jest wspomaganie i ukierunkowanie
rozwoju dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami
rozwojowymi, aby osiągnąć wszechstronny jego rozwój.

Cele szczegółowe:
− wspieranie rozwoju intelektualnego dziecka,
− wspieranie rozwoju umiejętności komunikowania się dziecka,
− wspieranie umiejętności wyrażania przez dziecko własnych uczuć, przeżyć,
spostrzeżeń,
− budzenie wrażliwości estetycznej dziecka,
− budzenie w dziecku troski o bezpieczeństwo własne i innych,
− wspieranie rozwoju społeczno-moralnego dziecka,
− wspieranie rozwoju psychofizycznego dziecka,
− wspieranie umiejętności samodzielnego działania dziecka,
− wspieranie rozwoju przynależności dziecka do grupy i integracji społecznej

Znaczenie zabawy

Zabawa dzięki temu, że sprawia dzieciom radość i przyjemność, uatrakcyjnia pracę,
pomaga prowadzącemu w realizacji określonych celów wychowawczych.
Dziecko uczestnicząc w zabawie:
− zaspokaja swoje potrzeby,
− kształci osobowość,
− poznaje siebie i innych,
− poznaje swoje możliwości i zainteresowania,
− uczy się samoakceptacji i akceptacji innych,
− uczy się wyrażać swoje uczucia,
− uczy się współpracy w grupie,
− wdraża się w role społeczne,
− wyrabia nawyk słuchania i dostosowywania się do poleceń wydawanych
przez prowadzącego zajęcia,
− usprawnia małą i dużą motorykę,
− rozwija wyobraźnię i fantazję,
− poprawia werbalizację i komunikację,
− uczy się radzenia sobie z zaburzeniami, problemami psychicznymi i emocjonalnymi,
− zdobywa nowe doświadczenia,

Całościowe zaburzenia rozwoju

Całościowe
zaburzenia rozwoju
(CZR; pervasive
developmental
disorder, PDD) –
kategoria
diagnostyczna
obejmująca rozległe
nieprawidłowości
rozwojowe, które
zaburzają
podstawowe funkcje
psychiczne, m.in.
uwagę, motorykę,
percepcję,
wpływające na
czynności społeczne i
rozwój języka.

W zakres CZR wchodzi obecnie 5

jednostek:



autyzm dziecięcy



zespół Aspergera



zespół Retta



dziecięce zaburzenia dezintegracyjne



i inne rozległe zaburzenia rozwoju nieujęte w

innych kategoriach diagnostycznych

Przyczyny CZR



Przyczyny CZR nie są znane. Dotychczas nie odkryto
czynnika odpowiedzialnego za rozwój zaburzeń ze
spektrum autyzmu.



Kogo dotykają CZR?

CZR diagnozowane są u pięciorga na 10 000 rodzących się

dzieci. CZR częściej występują u chłopców, oprócz zespołu
Retta, który prawie zawsze diagnozowany jest u dziewczynek.

CZR diagnozuje się zwykle przed ukończeniem przez

dziecko 3 roku życia. Diagnozę najczęściej stawia psycholog
lub psychiatra po wnikliwej obserwacji zachowania dziecka i
przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z jego rodzicami.

Ze względu na to, że każde dziecko jest

inne, nie istnieje jedna metoda, która
oddziałuje najlepiej na wszystkie dzieci.
Najważniejsze jest by terapia była
indywidualnie wypracowana dla
konkretnego dziecka, uwzględniała jego
specyficzne potrzeby i zaburzenia, mocne
i słabe strony, tylko wtedy może być
skuteczna.

Charakterystyczne grupy cech zachowań autystycznych

1. Zaburzony rozwój społeczny:



trudności w kontaktach z innymi dziećmi,



Niechęć do przytulania (rzadko odwrotnie)



Chęć pozostawiania w samotności



Brak lub ograniczony kontakt wzrokowy

2. Niezwyczajny rozwój mowy:



Echolalie



Pozorna głuchota (nadwrażliwość lub niedowrażliwość słuchowa)



trudności w wyrażaniu potrzeb, zamiast słów gestykulacja (wskazuje potrzeby używając ręki drugiej osoby)

3. Zachowania niepożądane:



Nadużywa lub skrajnie ogranicza ruchliwość fizyczną



Stereotypie ruchowe



Śmiech w nieodpowiednich sytuacjach



Agresja lub autoagresja

4. Czynności powtarzające się i niechęć do zmian



Ciągła dziwaczna i schematyczna zabawa



Kręcenie przedmiotami



Niewłaściwe przywiązanie do przedmiotów



Dążenie do monotonii , wpadanie w rutynę, niechęć do jakichkolwiek zmian

5. Inne zachowania: brak strachu przed niebezpieczeństwami wyraźna niewrażliwość na ból, nierównomierny

rozwój, schematyczne zabawy

Leczenie i terapia

Plan leczenia opracowywany jest indywidualnie dla każdego

dziecka w zależności od:

wieku, stanu zdrowia i historii medycznej dziecka.
głębokości zaburzenia
rodzaju zaburzenia
tolerancji i podatności dziecka na określone działania,

procedury i terapie

sytuacji rodzinnej
Terapia może obejmować:
psychoterapię indywidualną dziecka
terapię grupową
terapię logopedyczną
psychoedukację dla rodziców

Najczęściej stosowane formy i metody

terapii



Program TEACH



Terapia behawioralna



Terapia sensoryczna



Terapia medyczna



Terapia holding



Metoda Opcji Kauffmana

Inne formy terapii:



Trening umiejętności społecznych



Muzykoterapia



Dogoterapia. Hipoterapia



Metoda w. Sherborne, Knillów

Podstawowe zasady terapii

Środowisko, w którym przebywa dziecko powinno być kontrolowane, ograniczone
bodźcami.

1. Środowisko słuchowe: budynek, sala, gdzie jest najmniejsze rozpraszanie dźwięków;

2. Środowisko wzrokowe: pomieszczenia pomalowane stonowanymi kolorami farb nie
dającymi odbić; wyposażone ubogo, w miarę jednobarwne wykładziny (meble, zasłony,
rolety nie przepuszczające światła); zabawki schować należy w szafkach; oświetlenie
żarówką. Nauczyciel powinien ubierać odzież w naturalnym kolorze raczej nie
wzorzystą, nie powinien stać na tle okna.

3. Otoczenie dotykowe: preferowane jest zakładanie dziecku ubrań bawełnianych.

4. Otoczenie węchowe: pomieszczenie, gdzie nie dochodzi dużo zapachów.

Informacje ważne dla procesu terapii

1. Nawiązanie kontaktu wzrokowego – na poziomie oczu dziecka przy
każdej czynności i poleceniu.
2. Wydawanie jasnych, krótkich poleceń.
3. Korzystne jest siedzenie na przeciwko dziecka później - obok niego.
4. Kontakt twarzą w twarz – kontrolowanie wzroku dziecka.
5. Ważna jest ekspresja twarzy i mowy (na początku „przerysowanie
emocji”).
6. Struktura, rytuał zajęć (miejsce, czas, osoba), plan dnia i pracy,
miejsce

7.Odpowiedni system motywacji i stosowanie pozytywnych wzmocnień
8. Naprzemienność zadań trudnych i nowych z zadaniami

opanowanymi i lubianymi

9. Krótkie przerwy, nagroda za powrót do zadania
10. za każdo dobrze wykonano zadanie stosujemy nagrodę (od razu)

sfery rozwijane w terapii



Naśladowanie (ruchy motoryki dużej,małej,użycie przedmiotów, sekwencja ruchów, zabawa)



Dopasowyanie (identyczne przedmioty, obrazki, przedmioty do zdjęć i zdjęcia do przedmiotów,
kolory kształty, litery)



Mowa bierna (rozumienie mowy):wykonywanie poleceń jednoetapowych, wskazywanie części ciała,
wskazywanie przedmiotów, osób, identyfikowanie pomieszczeń, identyfikowanie emocji,
wykonywanie poleceń złożonych)



Naśladowanie mowy: wzmacniani wszelkich wokalizacji, imitacje określonych
dźwięków,naśladowanie słów)



Mowa czynna, Rozumienie mowy: odpowiadanie na pytania, proszenie o pożądane rzeczy,
adekwatne odpowiadanie tak/nie, zaimki osobowe, określanie funkcji przedmiotów, nazywanie
miejsc, emocji, opisywanie przedmiotów, odmiana przez przypadki, konwersacje



Umiejętności szkolne: czytanie, liczenie, pisanie, umiejętności społeczne



Samodzielność: czynności samoobsługowe- uczymy metodą małych kroczków, stosująć plany
aktywności,



Zachowania społeczne: umiejętne stosowanie form grzecznościowych, zachowanie w miejscach
publicznych, przebywanie w grupie rówieśniczej, odczuwanie emocji i odpowiednie reakcje



Zabawa: proste zabawy zabawkami, zabawy ruchowe, tematyczne, plany aktywności

Rodzaje wzmocnień



Rzeczowe



Dotyczące przywilejów lub aktywności



Społeczne



Symboliczne: żetonowe-tokeny

Ćwiczenie



Kształtowanie umiejętności metodą małych

kroków



Gr.1 mycie rąk



Gr 2 robienie herbaty



Gr 3 mycie zębów

ADHD

ADHD jest to
schorzenie
neurorozwojowe,
którego objawy
układają się w trzy
grupy:



kłopoty z kontrolą

własnej
impulsywności



nadmierna

aktywność ruchowa



zaburzenia

koncentracji uwagi

Klasyfikacja ADHD



W Polsce obowiązuje obecnie

Międzynarodowa Klasyfikacja ICD-10, określa
ona ADHD jako zaburzenie hiperkinetyczne
(Hyperkinetic Disorder; F.90)

Objawy i epidemiologia



W populacji dziecięcej częstość występowania szacuje się na

około od 3% do 5%, szczyt rozpoznawania przypada między 6 a 9

rokiem życia



Częściej zespół rozpoznaje się u chłopców, ze względu na fakt, że

u nich na pierwszy plan wysuwają się objawy związane z

nadruchliwością i impulsywnością



U dziewczynek dominuje podtyp ADHD z zaburzeniami w

koncentracji bez nadruchliwości



Wcześniej uważano, że z ADHD się „wyrasta”, najnowsze badania
pokazują, iż niektóre objawy się wygaszają lub zmieniają obraz.

U około 70% pacjentów utrzymują się w okresie dorastania i 30-

50% w wieku dorosłym



Badania dowodzą, iż osoby dorosłe z ADHD mogą mieć trudności
z osiągnięciem wyższego wykształcenia, utrzymaniem stałego
związku (częstsze rozwody), utrzymaniem stałej pracy

Przyczyny



Czynniki pozagenetyczne 20% (urazy

okołoporodowe, uszkodzenia CUN w wyniku
przebytych operacji lub innych schorzeń)



Teoria genowa

•

Zatrucia ołowiem, alergie pokarmowe na
barwniki i konserwanty

•

ADHD nabyte-wyćwiczone – znaczeni
zakłócania pracy mózgu różnymi bodźcami

Kryteria diagnostyczne- koncentracja

uwagi

1. Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach

podczas zajęć, krótki czas uwagi

2. Dziecko ma trudności z utrzymaniem uwagi na grach i

zadaniach

3. Często wydaje się, że nie słyszy, co się do niego mówi

4.

Ma kłopoty z wykonywaniem instrukcji po kolei i dokończeniem

zadania

5. Ma trudności w zorganizowaniu sobie pracy i wykonaniem

czynności do końca

7. Często gubi rzeczy codziennego użytku
8. Łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców
9. Często zapomina co ma robić dalej w codziennej aktywności

( idzie myć zęby i zapomina)

6 z powyższych objawów musi utrzymać się przez okres 6 miesięcy

Kryteria diagnostyczne- nadruchliwość



1. Często ma nerwowe ruchy rąk albo wierci się na

krześle



2. Wstaje podczas zadania lub w innych sytuacjach,

gdy jest wymagane siedzenie na miejscu (np.

posiłek)



3. Wchodzi, wspina się na meble, chodzi po

pomieszczeniu



4. Często ma trudności ze spokojnym bawieniem

się lub odpoczynkiem



5. „Biega jak nakręcone”. Dziecko często jest w

ruchu, występuje nadmierna aktywność ruchowa.



6. nadmiernie gadatliwe

Kryteria diagnostyczne-impulsywność



1. Dziecko często wyrywa się z odpowiedzią, zanim

pytanie zostanie zadane do końca.



2. Nie udaje się stać w szeregu lub poczekać na

swoją kolej w grze lub sytuacji grupowej.



3. Dziecko często przerywa lub przeszkadza innym

(np. wtrąca się do zabawy lub rozmowy innych

osób).

6 z powyżej wymienionych objawów impulsywności i

nadruchliwości musi się utrzymać przez okres 6

miesięcy

Podstawowe zasady postępowania

1.Praca na pozytywnych wzmocnieniach
czyli nagradzamy pożądane zachowania dziecka
Zachowanie+ wzmocnienie (nagroda)= powtarzalność danego

zachowania.

2. Konsekwencja postępowania; za dane zachowanie – umówiona

konsekwencja.

3. Mówimy językiem prostym i zrozumiałym, wydajemy polecenia

krótko i zwięźle.

4. Nie dajemy się prowokować dziecku, panujemy nad emocjami.

Dziecko z ADHD bada granice i wytrzymałość danej osoby, tylko
konsekwencja i opanowanie dają szanse na powodzenie w pracy
z dzieckiem.

5. Utrzymujemy stały kontakt z rodzicami, najpierw chwalimy

wysiłki później przedstawiamy uwagi krytyczne.

Metody wspierające leczenie



Integracja sensoryczna



Kinezjologia edukacyjna



Metoda Ruchu rozwijającego W.Sherborne



Biofeedback



Hipoterapia, dogoterapia



Terapię zajęciową



Techniki relaksacyjne



Kinezjologię edukacyjną



Preparaty wspomagające (kwasy omega-3,

zioła)

Umiejętne wypełnianie czasu wolnego:



1. zajęcia sportowe, rytmika, kółka zainteresowań,
ukierunkowane zabawy ruchowe, długie spacery



2. majsterkowanie, rysowanie, kredkowanie,
malowanie farbami, wycinanie- rozładowują napięcie
i poprawiają sprawność rąk,



3. ograniczanie do minimum telewizji i gier
komputerowych ( dostarczają one dodatkowych
bodźców wpływających na pobudliwość!), natomiast
zwiększenie ilości bodźców słuchowych (radio,
opowiadania) te sprzyjają koncentracji uwagi,



4. Izolacja od wielobodźcowego środowiska
szczególnie podczas zadań i ćwiczeń

Rola zabawy w pracy z dzieckiem z

ADHD



Wśród zabaw można wyróżnić:



integrujące z grupą



ruchowe i energetyzujące



relaksacyjne i uspakajające



zabawy i ćwiczenia związane z emocjami