Czesław Niemen

ŻYCIORYS

Czesław Niemen, właściwie Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki

(ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach, zm. 17
stycznia 2004 w Warszawie) –
polski kompozytor, multiinstrumentalista, piosenkarz i autor
tekstów piosenek. Dwukrotnie żonaty: z Marią Klauzunik i
Małgorzatą Niemen. Z pierwszego małżeństwa ma córkę Marię
Gutowską, a z drugiego córki Natalię i Eleonorę.

Czesław Niemen urodził się jako Czesław Juliusz Wydrzycki 16
lutego 1939 w Starych Wasiliszkach w ówczesnymwojewództwie
nowogródzkim. Jego rodzicami byli Anna z domu Markiewicz
(1897–1986) i Antoni Wydrzycki (1896–1960), wykonujący liczne
prace rzemieślnicze, m.in. strojenie fortepianów, naprawa
zegarów. Miał siostrę Jadwigę (ur. 1926). Śpiewał już w szkole
dziesięciolatce oraz w chórze kościelnym. W latach 1953–54
uczęszczał do szkoły muzycznej w Grodnie. Grał na organach w
kościele w rodzinnej miejscowości i śpiewał w szkolnym zespole,
który koncertował w innych szkołach.
Jak wspomina jego kolega ze szkoły muzycznej w Grodnie Mikołaj
Szyszygin, Czesław uczęszczał z nim do Szkoły Muzycznej w
Grodnie przez rok, jednak został z niej wyrzucony, gdyż opuszczał
zajęcia. Razem grali na występach szkolnych, Szyszygin
na domrze a Wydrzycki na bajanie (rosyjska odmiana akordeonu).

DZIECIŃSTWO I WCZESNA

MŁODOŚĆ

Został przesiedlony do powojennej Polski w 1958 w
ramach ostatniej fali masowych wysiedleń Polaków z Kresów
Wschodnich. Rodzina Wydrzyckich zamieszkała
w Świebodzinie, Białogardzie i Kołobrzegu, a Czesław znalazł się
w Gdańsku, gdzie rozpoczął naukę w średniej szkole muzycznej.
Uczył się grać na fagocie. Równocześnie występował w
studenckich teatrach, kabaretach i klubie Żak w Gdańsku,
śpiewając po hiszpańsku i polsku piosenki latynoamerykańskie,
akompaniując sobie na gitarze. Dwie z tych piosenek pojawiły się
potem na jego pierwszej płycie. W 1958 ożenił się z pielęgniarką
Marią Klauzunik, z którą miał córkę Marię (ur. 1960). Mieszkali
w Sopocie. Rozwiedli się w 1971.

POCZĄTKI MUZYCZNE

W 1962 odniósł duży sukces na Festiwalu Młodych Talentów
w Szczecinie i odbył trasę po kraju z zespołem Czerwono-Czarni.
W początkach kariery, po odniesieniu pierwszych sukcesów w
konkursach wykonawców amatorów, zaczął występować z
zespołem Niebiesko-Czarni. 10 października 1962 nagrał z nimi
małą płytę, tzw. EP, z 4 utworami, w tym śpiewaną przez siebie
piosenką Lekcja twista. Związał się uczuciowo z solistką
zespołu Adą Rusowicz. W 1963 wystąpił na I Festiwalu Polskiej
Piosenki w Opolu z własną kompozycją „Wiem, że nie wrócisz”,
która przeszła niezauważona. Wyróżniono go tam dopiero w 1964
r.
W grudniu 1963 wystąpił z grupą Niebiesko-Czarni w słynnej
paryskiej sali Olympia. W tym okresie, za namową
żony Franciszka Walickiego Czesławy, Wydrzycki zaczął
posługiwać się pseudonimem artystycznym Niemen, jako nie
tylko atrakcyjniejszym marketingowo w Polsce, ale także
łatwiejszym do wymówienia dla cudzoziemców. Później oficjalnie
zmienił nazwisko na Niemen-Wydrzycki.

Nazwisko Niemen Wydrzycki przyjął od rzeki Niemen, płynącej w
pobliżu jego miejsca urodzenia. Stosował on jednak
odmianęNiemena, Niemenem, inną niż w przypadku nazwy rzeki.
Dziennikarz Andrzej Ibis-Wróblewski sugerował, że Wydrzycki
powinien odmieniać swój pseudonim tak jak rzekę
– Niemna, Niemnem. Artysta z tym się jednak nie zgodził.
Z grupą Niebiesko-Czarni występował na koncertach w Polsce,
m.in. na festiwalu w Sopocie w 1965, na Węgrzech i we Francji.
W listopadzie 1965 wystąpił jako solista na festiwalu w Rennes. Z
zespołem nagrał kilka małych płyt, zrealizował też wiele nagrań
dla radia. Zakończył z nim współpracę w listopadzie 1965 roku.
po trasie koncertowej w Jugosławii.
Czesław Niemen debiutował jako piosenkarz bigbitowy,
śpiewając rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The
Beatles oraz ballady. Do największych przebojów pierwszego
okresu należą dynamiczny utwór „Czy wiesz?” i sentymentalna
ballada „Pod Papugami”. Wkrótce jednak zaczął zmierzać w
stronę ambitniejszej muzyki, adresowanej do bardziej
wymagającej młodzieży akademickiej. Utwory z okresu
współpracy z grupą Niebiesko-Czarni nagrał potem na nowo na
płycie Czy mnie jeszcze pamiętasz? z grupą Akwarele.

Od 18 do 20 stycznia 1964 Czesław Niemen wraz z grupą
Niebiesko-Czarni występował przed koncertami Marleny
Dietrich w Sali Kongresowej w Warszawie. W pierwszej części
koncertu Marlene Dietrich usłyszała utwór Niemena „Czy mnie
jeszcze pamiętasz”, który w listopadzie 1964 r. nagrała na płytę z
własnym tekstem („Mutter, hast du mir vergeben”).
Oficjalnie opuścił zespół Niebiesko-Czarni w listopadzie 1965, a
jesienią 1966 wraz z muzykami zespołu Chochoły utworzył
zespół Akwarele. W roku następnym odbył z nimi pierwszą trasę,
rozpoczętą koncertem 16 stycznia 1967 r. w Jeleniej Górze.
Dokonał nagrań dla radia i na małą płytę, a w kwietniu 1967 r.
zarejestrował materiał na longplay Dziwny jest ten świat.

SUKCES

25 czerwca 1967 wystąpił z piosenką tytułową z płyty "Dziwny
jest ten świat" na festiwalu w Opolu, gdzie wzbudził wielkie
zainteresowanie i otrzymał m.in. Nagrodę Polskiego Radia.
Piosenka „Dziwny jest ten świat” stała się najbardziej znanym z
polskich protest-songów i hymnem młodzieży końca lat
sześćdziesiątych.
W 1967 Czesław Niemen wystąpił m.in. na festiwalu w
Sopocie oraz w Kolonii w Niemczech, a w styczniu 1968 śpiewał
na targach MIDEM w Cannes. Niemen nagrał album Sukces,
który został złotą płytą, stał się też bohaterem krytycznego filmu
krótkometrażowego pod tym tytułem, w reżyserii Marka
Piwowskiego, który pokazano w czerwcu 1968. W
październiku 1968 r. Niemen i Akwarele nagrali jeszcze płytę Czy
mnie jeszcze pamiętasz?, a w grudniu Niemen odebrał
wspomnianą złotą płytę. Od lutego 1969 do lipca 1970 Czesław
Niemen z zespołem występował we Włoszech, początkowo jako I
Niemen, a pod lipca 1969 jako Niemen Enigmatic, w zmienionym
składzie. Nagrał kilka singli, zarejestrował też fragmenty
koncertów. Grał głównie w klubach, a w czerwcu 1970 r. wystąpił
na festiwalu Cantagiro. Czesław Niemen blisko związał się z
piosenkarką Faridą, z którą w listopadzie 1970 odbył trasę po
Polsce.

LATA 70

W swej twórczości Czesław Niemen włączał się w kolejne
dominujące w światowej muzyce rockowej prądy, tworząc własne,
indywidualne i charakterystyczne odmiany muzyki – od rocka
psychodelicznego przez symfoniczny Rock
progresywny (album Niemen Enigmatic z monumentalnym
utworem Bema pamięci żałobny rapsod do tekstu C. K. Norwida)
aż po awangardowy jazz-rock (albumy Niemen Vol. 1 i Niemen
Vol. 2) oraz muzykę elektroniczną.
W październiku 1969, w przerwie włoskich występów,
grupa Niemen Enigmatic nagrała tak zatytułowaną płytę z
czterema kompozycjami do słów wybitnych polskich poetów,
która ukazała się na początku 1970. Na przełomie 1969/70
zrealizowano też film ilustrujący utwór Bema pamięci żałobny
rapsod. Album ten stał się rewelacją i do dziś jest regularnie
wybierany na jedną z dwóch najlepszych płyt polskiego rocka.

W styczniu 1971 nowy skład Niemen Enigmatic zarejestrował
materiał na podwójny album Niemen z ambitną muzyką w stylu
zmierzającym do jazzu, częściowo do słów Norwida. Występował
w kraju oraz m.in. w Czechosłowacji i Finlandii. W tym czasie
Czesław Niemen uzyskał mieszkanie w Warszawie przy ul.
Niecałej 8, finalizował też sprawę rozwodową. Pod koniec 1971
wziął udział w nagraniu płyty z muzyką Andrzeja Kurylewicza. W
ciągu całej swej kariery wielokrotnie wspomagał różnych
artystów w nagraniach i brał udział w zbiorowych
przedsięwzięciach muzycznych czy muzyczno-teatralnych.
Napisał wiele utworów dla innych wykonawców, m.in. Dla Ady
Rusowicz. Przez lata powstały dziesiątki wersji jego piosenek.

Jesienią 1971 Niemen zetknął się
z awangardowym kontrabasistą Helmutem Nadolskim. Z nim
oraz z muzykami grupy SBB stworzył Grupę Niemen, która
działała od grudnia 1971 do sierpnia 1973. Występował z nią i
nagrywał trębacz Andrzej Przybielski. W
styczniu 1972 w Monachium nagrano płytę Strange Is This
World, w sierpniu 1972 w kraju dwie płyty częściowo
improwizowane Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2, a w sierpniu 1973,
również w Monachium, album Ode to Venus. Zespół jego wystąpił
w kilku krajach europejskich i zebrał pozytywne recenzje krytyki
muzycznej. Równocześnie Czesław Niemen zaczął nagrywać
muzykę filmową, którą tworzył przez prawie 10 lat. Wiosną 1973
zarejestrował też w Monachium utwory na płytę
solową Russische Lieder. W styczniu i lutym 1974 z
renomowanymi muzykami sesyjnymi nagrał w Nowym
Jorku płytę Mourner's Rhapsody. Zagraniczna kariera Niemena
nie rozwinęła się jednak zgodnie z oczekiwaniami muzyka, jak i
jego polskich fanów.

Grupa Niemen zakończyła swoją działalność koncertem
w Białymstoku w sierpniu 1973. W następnym miesiącu powstała
grupa Niemen Aerolit, która nagrała m.in. materiał na
pośmiertną płytę 41 Potencjometrów Pana Jana, a w końcu
roku 1974 płytę zatytułowaną nazwą zespołu. Jego działalność
przerwała śmierć perkusisty Piotra Dziemskiego w marcu 1975,
którą Niemen głęboko przeżył. Zadedykował mu płytę Katharsis,
nagraną solo również w 1975.
Czesław Niemen, od 1968 grający na organach Hammonda, z
wolna rozbudował swoje klawiszowe instrumentarium, dodając
najpierw melotron, a potem, jako pierwszy polski
muzyk, syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie wówczas
wyposażenie pozwoliło mu nagrać wspomniany, prawie całkowicie
elektroniczny album, stawiający go w jednym rzędzie z takimi
awangardowymi muzykami i grupami jak Tangerine
Dream, Klaus Schulze czy Vangelis.

NAGRODY I ZŁOTE

PRZEBOJE

W 1975 Niemen poślubił swą drugą żonę Małgorzatę, z którą
miał dwie córki Natalię (ur. 1976) i Eleonorę (ur. 1977).
Występował solo i w zmieniających się składach, nagrywał sporo
muzyki teatralnej, od początku 1977 korzystając ze studia Teatru
Narodowego w Warszawie. Na przełomie lat 1976/77 nagrał
podwójną płytę Idée fixe, wydaną na początku 1978. Latem 1976
otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury i Złoty Krzyż
Zasługi. Pod koniec roku odbył wielkie tournée po ZSRR, gdzie
wystąpił też w październiku 1977 i kwietniu 1979 W maju 1977
nagrał koncert dla telewizyjnego bloku Studio 2, potem
występował w USA, a w lutym 1978 koncertował na festiwalu
jazzowym w Bombaju. W 1977 roku dał recital na na Festiwalu
Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze.Latem 1978 zaproszono go
do Hawany na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów.

W 1978 ukazała się kaseta ze złotymi przebojami artysty, a rok
później płyta z podobnym materiałem. W czerwcu 1979 Czesław
Niemen wystąpił na festiwalu w Opolu, a 24 sierpnia 1979
w Sopocie zdobył Grand Prix Festiwalu Interwizji piosenką Nim
przyjdzie wiosna. We wrześniu 1979 odwiedził rodzinne Stare
Wasiliszki. Pod koniec roku Polskie Nagrania bez wiedzy
Niemena wydały na krajowym rynku kompilacyjną
płytę Postscriptum, która została opracowana jedynie w celach
promocyjnych na targi MIDEM w Cannes odbywające się w
styczniu 1980 roku (był to jeden z wielu przypadków
lekceważenia artystycznej woli muzyka). Krytyk
muzyczny Wacław Panek poświęcił mu książkę Kształty mitu. W
1981 roku Czesław Niemen opracował kompozycje muzyczne do
spektaklu teatralnego pt. ”Tragedia Romantyczna”, którego
osiem przedstawień w katowickim Spodku widziało 52 tysiące
osób, a który był wystawiony przez studentów WRTV i
górnośląską Solidarność.

LATA 80

Karierę Czesława Niemena zakłóciło wprowadzenie stanu
wojennego. W maju 1982 z grupą Kombi wystąpił w Sztokholmie,
ukazała się też kaseta z jego muzyką filmową. Później występował
sporadycznie, np. w listopadzie 1984 grał w Teatrze
Wybrzeże w Gdańsku, a 12 grudnia 1985 grał w
klubie Stodoła w Warszawie. 11 i 12 lipca 1986 zaśpiewał na
zlocie Old Rock Meeting w Operze Leśnej w Sopocie, a jesienią
zagrał na festiwalu Jazz Jamboree w Warszawie. W 1987 wystąpił
w Jarocinie, potem grał w Skandynawii, a 29 listopada 1987 dał
koncert w Queen Elizabeth Hall w Londynie. W 1988 wznowiono
kilka jego płyt, m.in. Dziwny jest ten świat, Czy mnie jeszcze
pamiętasz? i Niemen Enigmatic. W 1989 ukazała się pierwsza od
wielu lat płyta Niemena z nowym materiałem, przygotowywana
przez lata Terra Deflorata.

Czesław Niemen zdobył pewną popularność na Zachodzie,
zwłaszcza w krajach anglosaskich (gdzie nagrał kilka
awangardowych albumów), lecz mimo swego wielkiego
potencjału artystycznego nigdy nie zdołał się przedrzeć do
pierwszej ligi progresywnego rocka. Pozostał czynnym muzykiem
także w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku
koncertując, komponując i sporadycznie nagrywając, zajmując
się głównie pisaniem muzyki filmowej i teatralnej. W latach 90.
zajął się również malarstwem oraz grafiką komputerową.
Był wegetarianinem.

LATA 90

1 marca 1990 Niemen wystąpił na Festiwalu w San Remo, a rok
później ponownie na MIDEM. W 1992 wziął udział w
spektaklu Księga Krzysztofa Kolumba w Teatrze Muzycznym w
Gdyni. W maju 1993 grał w Nowym Jorku. Zaczął
publikować felietony w miesięczniku muzycznym Tylko Rock.
Gorąco protestował przeciw pirackim edycjom jego nagrań, które
wtedy obficie pojawiły się na kasetach magnetofonowych, a
potem na kompaktach. Wyraźnie dawał do zrozumienia, że nie
zamierza nagrywać nowych płyt do czasu prawnego uregulowania
sytuacji na rynku muzycznym.
W 1995 ukazała się pierwsza autoryzowana przez Niemena
składanka kompaktowa jego nagrań Sen o Warszawie. Artysta
zaczął przymierzać się do wznowienia zasadniczej części swego
dorobku, co nastąpiło w 2002 i 2003. Wcześniej, bo w 1999
Czesław Niemen został wybrany na wykonawcę wszech czasów w
plebiscycie „Polityki”

[10]

, wystąpił też wtedy w Trójce. Zaś 29

września 2001 wystąpił w Warszawie na koncercie pamięci C. K.
Norwida, a 17 listopada 2001 wyszła ostatnia jego płyta
studyjna spodchmurykapelusza, promowana singlem
kompaktowym z trzema wersjami utworu Jagody szaleju. Została
przychylnie przyjęta przez słuchaczy i krytyków.

CHOROBA

Od wielu lat Czesław Niemen cierpiał na nowotwór układu
chłonnego, który próbował zwalczyć przy pomocy medycyny
naturalnej. Zmarł 17 stycznia 2004 roku w
szpitalu onkologicznym w Warszawie z powodu powikłań
związanych z zapaleniem płuc, na które zachorował w szpitalu.
Jego zwłoki, zgodnie z ostatnią wolą artysty, zostały skremowane.
30 stycznia 2004 urna z prochami została złożona w
katakumbach na Starych Powązkach w Warszawie. Żegnało go
ok. 2,5-3 tysięcy ludzi, w tym oficjalni przedstawiciele władzy. W
momencie rozpoczęcia pogrzebu, o godzinie 13.00, z
inicjatywy Marka Niedźwieckiego, wiele stacji radiowych
w Polsce wyemitowało „Dziwny jest ten świat”, oddając w ten
sposób hołd zmarłemu artyście.

BIBLIOGRAFIA

http://pl.wikipedia.org/wiki/Czes%C5%82aw_Niemen

MUZYKA

„Czesław Niemen - Czas jak rzeka"

Wykonał :
NarutoShipu
den