Jak mózg buduje

świadomość?

Wykonał: ManDee

Czym jest świadomość?

To podstawowy i fundamentalny stan

psychiczny, w którym jednostka zdaje sobie
sprawę ze zjawisk wewnętrznych, takich jak
własne procesy myślowe, oraz zjawisk
zachodzących w środowisku zewnętrznym i
jest w stanie reagować na nie (somatycznie
lub autonomicznie).

Zakres pojęcia
„świadomość”

Świadomość otoczenia (czyli czujność) może być pewnego rodzaju
odwzorowaniem cech środowiska w umyśle. Jednym z przejawów tak
rozumianej świadomości jest reprezentacja obiektów postrzeganych
wzrokowo. Badania Williama T. Newsome nad neuronami okolicy
środkowej skroniowej pokazały że ich wyładowania odpowiadają
obserwowanym przez makaki cechom ruchu (prędkość i kierunek).
Świadomość samego siebie to rodzaj reprezentacji
swojego organizmu na tle reprezentacji środowiska. Taką świadomość
stwierdzono u szympansów, po zaobserwowaniu faktu, że małpy te, gdy
zaznaczono na ich twarzy plamę, starały się ja wytrzeć, gdy zobaczyły
swe odbicie w lustrze. Podobną zdolność wykazują niemowlęta ludzkie
około drugiego roku życia.
Samoświadomość to, z kolei, wiedza o procesach jakie zachodzą
między odwzorowaniami, czy też reprezentacjami umysłowymi
(świadomość świadoma samej siebie).

Neuronalne korelaty świadomości
wzrokowej

Jest to aktywność mózgu, która towarzyszy

wyłącznie świadomym doznaniom
wzrokowym.

Według Cricka i Kocha pierwszym krokiem

do zrozumienia świadomości wzrokowej jest
znalezienie właśnie tych korelatów, czyli
ustalenie, jakie procesy neuronalne
towarzyszą świadomemu spostrzeganiu
wzrokowemu. Chodzi o to jakie procesy
mózgowe gwarantują, że spostrzeżenie stanie
się treścią świadomości.

Jak bada się neuronalne korelaty
świadomości?

Metoda obrazów bistabilnych

Jak bada się neuronalne korelaty
świadomości?

Metoda współzawodnictwa siatkówek

Jeśli każdemu oku przedstawimy różne bodźce,
dochodzi do zdumiewającego zjawiska: zamiast
widzieć nałożone na siebie obrazki, widzimy raz, a
jeden raz drugi. W normalnych warunkach, kiedy
każde oko rejestruje jedynie nieco inny obszar pola
widzenia, mózg wykorzystuje oba przekazy i
uzgadnia jeden obraz. Gdy nie można ustalić jednej
wersji, obraz widziany przez jedno oko będzie
pojawiał się w świadomości na zmianę z obrazem z
drugiego oka.

Stymulacja bodźcami pod- i
nadprogowymi

Bodziec podprogowy – mimo przetwarzania przez
układ zmysłowy nie jest spostrzegany świadomie

Jak można uczynić bodźce podprogowymi?

Stosuje się w tym celu kilka metod zwanych
maskowaniem. Masowanie polega na
manipulowaniu wyrazistością bodźca poprzez
wyświetlenie konkurencyjnego bodźca przed
bodźcem, równocześnie lub po bodźcu maskowanym.
W skrajnych przypadkach wyrazistość bodźca
maskowanego może spaść do takiego poziomu, że
badany nie jest w stanie go zauważyć.

Maskowanie wsteczne

W maskowaniu wstecznym, krótko po

pojawieniu się bodźca maskowanego
wyświetla się maskę . Mówimy o
maskowaniu wzorem, jeśli maska ma
określoną strukturę, zwykle składająca się z
elementów podobnych do bodźca
maskowanego. Maskowanie takie jest
najskuteczniejsze, jeśli maska pojawia się
natychmiast po bodźcu.

Maskowanie wsteczne

Maskowanie za pomocą metakontrastu

Po obiekcie maskowanym wyświetlamy figurę
stanowiącą swego rodzaju ramkę –
wewnętrzny kontur maski przylega mniej lub
bardziej dokładnie do zewnętrznego konturu
bodźca poprzedzającego.

Prymowanie podprogowe

Pozwala ono sprawdzić czy bodźce

podprogowe wpływają na nasze zachowanie.
Technika ta polega na wyświetlaniu bodźca
prymującego, który dzięki maskowaniu nie
może zostać świadomie zarejestrowany, a
dopiero potem bodźca zasadniczego, na
który należy w określony sposób zareagować.
Okazuje się, że reakcja na bodziec – cel zależy
od tego, co przedstawiał bodziec prymujący.

Zjawisko stłoczenia

Gdzie powstaje świadomy percept?

Stymulacja określonym bodźcem zmysłowym aktywuje
konkretne struktury mózgowe, jednak nie każda aktywacja
prowadzi do powstania świadomego perceptu. Jest na
przykład oczywiste, że zniszczenie siatkówki oka czy kory
wzrokowej prowadzi do ślepoty. Można z tego wysnuć
wniosek, że wywołana stymulacją wzrokową aktywność
tych struktur jest konieczna do powstania świadomego
perceptu. Jednak badania pokazują, że u osób ociemniałych
z uszkodzoną siatkówką stymulacja kory wzrokowej polem
magnetycznym prowadzi do powstania fotyzmów.

Fotyzmy – wrażenia świetlne powstające bez stymulacji
światłem.

Gdzie powstaje świadomy percept?

Obecnie dominują dwa poglądy na to jaka

aktywność jest korelatem świadomości.
Według jednego (podejście lokalistyczne),
każde świadome doznanie oznacza aktywację
konkretnych neuronów w określonych
okolicach mózgu. Inna teoria uważa
świadomość za rozproszoną aktywność,
zależną, np. od tego, co spostrzegamy. W tym
przypadku problem NCVA (neuronalne korelaty
świadomości) sprowadza się do pytania, jakie
warunki powinna spełniać aktywność, aby
towarzyszyła jej świadomość.

Jak wygląda świadomy percept?

Podejście globalistyczne

Według globalistów ważny nie jest obszar mózgu, który
jest aktywowany bodźcem, lecz siła całościowej
aktywacji mózgu. Innymi słowy, aby jakaś aktywność
neuronalna stała się świadoma, konieczne jest, aby
odpowiednie ośrodki wyładowywały się odpowiednio
silnie, tworząc dynamiczną strukturę wzajemnych
relacji, specyficzny wzorzec wyładowań. Świadomość
powstaje na skutek chwilowej, trwającej zaledwie kilka
milisekund, synchronizacji aktywności dziesiątków
milionów neuronów.
Można sobie wyobrazić, że świadomość działa podobnie
jak uwaga, ale niekoniecznie jest z nią tożsama.

Świadomość a uwaga

Związek między uwagą a świadomością wydaje się
bardzo ścisły: jeśli na coś zwracamy uwagę, staje się to
treścią naszej świadomości.
Zjawisko ślepoty uwagowej przekonuje nas jednak, że w
pewnych sytuacjach nasza uwaga może prześlizgiwać się
po oglądanej scenie, lecz widziane przedmioty nie stają
się treścią świadomości. Podobnie wygląda omówione
wcześniej zjawisko stłoczenia – mimo, że badany pilnie
zwraca uwagę na bodziec, nie jest w stanie go rozpoznać.
Skoro tak możemy przyjąć, że uwaga jest konieczna, ale
niewystarczająca do powstania świadomego perceptu.
Bez uwagi nie ma świadomości, ale można zwracać na
coś uwagę i nie stanie się to treścią świadomości.

W jaki sposób mózg buduje

świadomość?

Badania pokazują, że treść świadomości

istotnie koreluje z aktywnością różnych
struktur korowych, znajdujących się zarówno
w korze potylicznej, jak i skroniowej. Najlepiej
„świadomość” wyjaśnia koncepcja
globalistyczna, która głosi, że świadomy
percept powstaje na skutek tworzenia się
chwilowych synchronizacji między różnymi
ośrodkami mózgowymi (nie tylko w wybranych
jego częściach odpowiadających za odbieranie
danego bodźca).

Bibliografia



Piotr Jaśkowski - Neuronauka poznawcza, jak

mózg tworzy umysł s. 164 – 183



pl.wikipedia.org