Nieformalne grupy
rówieśników

Miejsce człowieka w

grupach

Człowiek już od momentu urodzenia uczestniczy w

różnego rodzaju grupach.

Pierwszą z nich jest rodzina, która dla większości

jest grupa najważniejsza.

Stopniowo każde dziecko wchodzi i przynależy do

wielu grup: grono przyjaciół, znajomych, rodziców,
krewnych, grupy rówieśników w szkole i poza nią, a
następnie organizacji społecznych, politycznych,
grupy towarzyskiej i zawodowej oraz własnej rodziny.

Przynależność do grupy na ogół sprzyja wytworzeniu

się poczucia silnego związku i solidarności z
członkami tej grupy.

Ma to duże znaczenie dla procesu kształtowania się

osobowości człowieka.

Grupa rówieśnicza

jest to określona zbiorowość ludzi w tym

samym lub bardzo zbliżonym wieku.
Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej
są oprócz wieku, przynależności do wspólnej
struktury

organizacyjnej,

występowanie

określonych kontaktów, brak istotnych
różnic w poziomie wiedzy i rozwoju
intelektualnym jej członków.

Grupa nieformalna

to taka, w której podstawowym czynnikiem jest

więź emocjonalna łącząca poszczególnych
członków i zaspokajająca ich potrzeby
psychiczne.

Grupy nieformalne nie są odgórnie organizowane,

powstają spontanicznie i nie zawsze można mieć
nad nimi kontrolę wychowawczą.

Powstawanie zespołów wśród młodzieży w wieku

dorastania jest zjawiskiem powszechnym, łatwo
to zaobserwować zarówno na terenie klas
szkolnych jak i w życiu pozaszkolnym.

Grupy te wykazują szereg dalszych cech wspólnych:



Po pierwsze, mieszczą się w skali
grup małych, liczą bowiem w
zasadzie po kilku członków



Mają charakter spontaniczny, akces
wszakże nowych członków do
różnorodnych grup tego typu nie jest
w jednakowym stopniu łatwy



Niski stopień organizacji



Niewielkie jest w nich zróżnicowanie
ról i pozycji społecznych

ZRÓŻNICOWANIE RÓWIEŚNICZYCH
GRUP NIEFORMALNYCH

Na zasadzie ogólnej w

socjologii rozróżnia się
powszechnie trzy kategorie
nieformalnych grup
rówieśniczych:



Dziecięce grupy zabawy.



Młodzieżowe tzw. Paczki.



Grupy dewiacyjne, np. gangi albo w
szerokim rozumieniu bandy

Nie jest to podział dokonany na jakiejś
wspólnej zasadzie, raczej wydziela on trzy
kategorie grup jako typy, z których każdy
odznacza się odrębnym układem cech, takich
jak:



rodzaj zaspokajanych przez grupę potrzeb i
odpowiadających im doświadczeń,



wiek uczestników,



stopień przeciwstawności czy konfliktowości w
stosunku do wartości reprezentowanych przez
dorosłych itp.

W celu zaakcentowania najbardziej
istotnych problemów
wychowawczych, przedstawię
pokrótce trzy wspomniane wcześniej
typy grup nieformalnych.

Grupy zabawowe

Kliknij ikonę,
aby dodać
obraz

są to grupy typowo dziecięce, umożliwiające
zaspokajanie potrzeby zabawy z zespole,
pojawiające się w trzecim - czwartym roku
życia. W miarę gromadzenia doświadczeń
związanych z zabawą, kształtują się grupy
względnie stałe i trwałe. Z tego powodu
grupy zabawy dzieci najmłodszych
charakteryzuje się w socjologii jako
najbardziej nieformalne i przelotne. Są to
typowe grupy uczenia się ról społecznych
przez naśladownictwo i wyobraźnię. Grupy te
nie mają jeszcze norm własnych, tworzą się
w miejscach nie pozostających pod kontrolą
dorosłych, co stanowi duże zagrożenie z
powodu możliwości przerodzenia się takich
grup w grupy dewiacyjne.

Paczki

Kliknij ikonę,
aby dodać
obraz

są to niewielkie grupy, rekrutujące się
spośród młodzieży szkolnej. Grupy te cechuje
względna trwałość. Szczególnie znamienna
dla tej formacji jest silna więź między
członkami i wysoki stopień solidarności,
mimo słabej organizacji grupy. Dzięki takiej
więzi tworzy się duża intymność wzajemnych
stosunków przyjacielskich, ktora wywiera ona
ogromny wpływ na jednostkę. Sytuacja taka
w wielu przypadkach może wymknąć się
spod kontroli prowadząc do wielu konfliktów,
gdyż lojalność wobec "paczki" jest tym
większa, im bardziej "paczka"
w doświadczeniach swych wchodzi w konflikt
z normami ogólnospołecznymi.

Grupy
dewiacyjne -
gangi i bandy

Kliknij
ikonę, aby
dodać
obraz

są to grupy młodzieżowe w wieku dojrzewania lub w
wieku młodzieńczym. Cechuje je wyższy stopień
organizacji, z wyraźnie określonymi rolami, z
dominującą rolą autokratycznego przywódcy.
Rozwijają one i przechowują własną subkulturę,
tradycje i morale, negują obowiązujące ogólnie
wartości kulturowe i normy społeczne. Uczestnictwo
młodych ludzi w tego typu grupach nieformalnych
wynika z cech osobowości charakterystycznych dla
wieku młodzieńczego, które mają podłoże
biologiczne, ale są uwarunkowane czynnikami
społecznymi i kulturowymi oraz błędami procesu
wychowawczego. Należy więc pamiętać, iż
młodzieżowe ruchy nie są czymś stałym lecz
występują w określonym kontekście społecznym i
ulegają zmianom wraz ze zmianami, które zachodzą
w otoczeniu; ponadto inspirują się one wzajemnie,
współegzystują ze sobą lub się zwalczają.

GRUPY WYMIENIONYCH TRZECH TYPÓW RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE
pod względem struktury i funkcji między grupami w warunkach

typowych dla poszczególnych środowisk:



wsi,



miasteczek,



miast większych,



a zwłaszcza miast wielkich,



i różnych ich dzielnic.

Istotne są też różnice pod względem



struktury i



funkcji

między grupami w warunkach charakterystycznych dla

szczególnie dynamicznych przemian społecznych – w rejonach
uprzymysłowianych i strefach przechodzących proces
urbanizacji – a grupami środowisk stabilnych

ROLA NIEFORMALNYCH GRUP RÓWIEŚNIKÓW W PROCESIE
USPOŁECZNIENIA

Główne źródła wpływu:



z samej grupy (otóż struktura nieformalnej grupy
rówieśniczej jako układ ról takich ról
równouprawnionych stanowi pierwsze źródło jej
wpływu na uspołecznienie)



z sytuacji życiowej i osobowości jej członków ( gdy w
środowiskach jednostka czuje się odrzucana, grupa
rówieśników stanowi dla niej odskocznię w dążeniu do
zdobycia uznania i bezpieczeństwa – w jakiej może
odzyskać równowagę w swoich stosunkach ze
środowiskiem. Tym tłumaczy się z jednej strony
„niewolnicze” podporządkowanie się członka grupie, z
drugiej zaś olbrzymi wpływ grupy na niego).

Uspołeczniający wpływ grupy rówieśniczej przejawia się na dwa

sposoby:

► powodując rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w

grupie – grupa wywiera wpływ przez na członków przez swój charakter, swoją
autonomiczność i przez fakt, że uczestniczą oni czynnie w życiu tej
społeczności; w toku tego uczestnictwa, tzn. w pełnieniu roli społecznej członka
grupy na zasadzie: „równy z równymi”, w ramach obowiązującego systemu
norm, przede wszystkim dzięki zdecydowanej motywacji tego uczestnictwa
jednostka identyfikuje się w najwyższym stopniu z grupą; przynależność do
takiej grupy otwiera przed jej członkami możliwość zdobycia uznania
społecznego i bezpieczeństwa; w zależności od rodzaju pełnionej roli w grupie
jednostka zdobywa w niższym lub w wyższym stopniu poczucie własnej
wartości oraz pewność posiadania prestiżu wśród rówieśników, który w
przypadku gdy grupa jest atrakcyjna, promieniuje na szersze środowisko
[funkcja rehabilitowania osobowości społecznej]; uczestnictwo w grupie
rówieśniczej pogłębia i demokratyzuje mechanizmy uspołecznienia =>
nieformalna grupa rówieśnicza funkcjonująca normalnie w procesie
uspołecznienia mobilizuje do dojrzałego działania z większą efektywnością niż
rodzina, tym samym wspiera ogólny proces uspołecznienia,

► rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez

zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań w stosunkach z dorosłymi
– grupa odgrywa swoista rolę w zależności od zakresu
udostępnianych przez nią doświadczeń: od doświadczeń
związanych z zabawą młodszych i starszych dzieci po całe
bogactwo doświadczeń zdobywanych w gronie skupiającej się w
paczkach młodzieży w okresie wczesnej i późniejszej adolescencji,
a odpowiadających jej potrzebom; w każdym typie nieformalna
grupa rówieśnicza odgrywa swoistą rolę; doświadczenia
poczynione wg spontanicznych potrzeb rówieśników mają swoisty,
niezastąpiony udział w gromadzeniu wiedzy z poszczególnych
dziedzin, kształtowaniu umiejętności, przekonań, poglądu na świat
i społeczeństwo itd.
Z drugiej strony grupy te ograniczają swobodny rozwój jednostki:
tłumią niektóre cechy indywidualne, wytwarzając maniery, pozy,
snobizm itd.