Polityka i prawo ochrony środowiska
w Unii Europejskiej

1

Instytucje i agencje UE
a środowisko i jego ochrona

•

Rada

•

Parlament Europejski

•

Komisja

•

Europejska Agencja Środowiska

•

IMPEL

•

administracja państwa członkowskiego
– Polski wykonująca funkcje
wspólnotowej administracji ochrony
środowiska

2

TFUE - Rada

•

Rada Europejska

▫daje Unii impulsy niezbędne do rozwoju

oraz określa ogólne kierunki działań i
priorytety polityczne

▫nie pełni ona funkcji ustawodawczej

•

Rada Unii Europejskiej

▫funkcja prawodawcza
▫Rada ds. Środowiska

 skład – ministrowi państw członkowskich

UE właściwych ds. środowiska

 spotkania – około 4 razy do roku

3

TFUE – Parlament Europejski

•

współlegislator, uprawnienia w zakresie budżetu i demokratyczna
kontrola nad wszystkimi organami europejskimi

•

aktualnie jest 20 komisji PE, w tym:

▫Komisja Ochrona Środowiska Naturalnego, Zdrowie Publiczne i

Bezpieczeństwo Żywności

 Komisja zajmuje się

 1. polityką ochrony środowiska, środkami ochrony środowiska, a w szczególności:

▫powietrze, ziemia, zanieczyszczenie wód, gospodarowanie odpadami i odzysk, niebezpieczne

substancje i produkty, poziomu hałasu, zmiana klimatu, różnorodność biologiczna

▫zrównoważony rozwój
▫międzynarodowe i regionalne środki i umowy dotyczące ochrony środowiska
▫szkoda w środowisku i jej naprawa
▫Europejska Agencja Środowiska

 2. zdrowiem publicznym, a w szczególności

▫programy i akcje szczególne w dziedzinie ochrony zdrowia, produkty kosmetyczne i

farmakologiczne, bioterroryzm a ochrona zdrowia, Europejska Agencja Oceny Produktów
Medycznych oraz Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób

 3. bezpieczeństwem żywności, a w szczególności:

▫oznakowanie i bezpieczeństwo żywności
▫przepisy weterynaryjne dotyczące ryzyka dla zdrowia ludzi
▫kontrole żywności i systemów jej produkcji prowadzone przez władzę publiczną
▫Europejska Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i Europejski Urząd ds. Żywności i Weterynarii

4

TFUE – Komisja Europejska

•

art. 17 TUE – Komisja:

▫wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy
▫zastrzeżona inicjatywa prawodawcza

 poza wyjątkami przewidzianymi Traktatami

▫czuwa nad stosowaniem Traktatów i środków przyjmowanych przez

instytucje

▫nadzoruje stosowanie prawa Unii pod kontrolą ETS
▫pełni funkcje koordynacyjne, wykonawcze i zarządzające zgodnie z

warunkami wynikającymi z Traktatów

•

Komisarz ds. Środowiska jako jeden z 27 komisarzy Komisji

▫tak do 1 listopada 2014 r.

•

Dyrekcje Generalne Komisji:

▫DG Środowisko
▫DG Działań w sprawie Klimatu
▫DG ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa
▫DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi
▫DG ds. Zdrowia i Konsumentów
▫DG ds. Energii

5

6

Europejska Agencja Środowiska
(European Environment Agency-EEA)

•

agencja unijna powołana w 1990 r., w pełni działająca od
1993 r.

•

siedziba w Kopenhadze

•

akty prawne:

▫TFUE
▫Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1210/90 z dnia 7 maja

1990 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Agencji
Ochrony Środowiska oraz Europejskiej Sieci Informacji i
Obserwacji Środowiska (Dz. Urz. UE L 120 z 11.05.1990)

 obowiązujące do 9 czerwca 2009 r.

▫Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr

401/2009

z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie

Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiej Sieci
Informacji i Obserwacji Środowiska (wersja ujednolicona)
(Dz. Urz. UE L 126 z 21.05.2009)

7

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 1

1. Niniejsze rozporządzenie ustanawia

Europejską Agencję

Środowiska

, zwaną dalej "Agencją", i zmierza do utworzenia

Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska.

2. Aby osiągnąć cele w zakresie ochrony i poprawy środowiska,

które zostały określone w Traktacie i w kolejnych programach
działania Wspólnoty w dziedzinie środowiska, oraz w zakresie
zrównoważonego rozwoju Agencja i Europejska Sieć Informacji
i Obserwacji Środowiska zapewniają Wspólnocie i
państwom członkowskim:

a) obiektywne, wiarygodne i porównywalne informacje,

które umożliwią Wspólnocie i państwom członkowskim
podjęcie niezbędnych środków na rzecz ochrony
środowiska, ocenę wyników tych działań i odpowiednie
informowanie opinii publicznej o stanie środowiska;
oraz

b) niezbędne w tym celu wsparcie techniczne i naukowe.

8

Artykuł 7

Agencja ma osobowość prawną.

Korzysta we wszystkich państwach
członkowskich z najszerszej
zdolności do czynności
prawnych przyznawanej osobom
prawnym zgodnie z ich prawem.

9

EEA – rozporządzenie nr nr
401/2009

Artykuł 2

Aby osiągnąć cel określony w art. 1, Agencja ma następujące

zadania

:

a)

ustanowienie i koordynowanie sieci

określonej w art. 4, we współpracy z

państwami członkowskimi; w tym kontekście Agencja jest odpowiedzialna za
gromadzenie, przetwarzanie i analizę danych, w szczególności w dziedzinach
określonych w art. 3;

b) zapewnianie Wspólnocie i państwom członkowskim obiektywnych

informacji koniecznych do określenia ram oraz wdrożenia trafnej i
skutecznej polityki w zakresie środowiska; w tym celu udostępnianie Komisji w
szczególności informacji potrzebnych do pomyślnej realizacji jej zadań dotyczących
wskazywania, przygotowania i oceny środków oraz aktów prawnych w zakresie
środowiska;

c) pomaganie w zakresie monitorowania środków środowiskowych poprzez właściwe

wspieranie spełniania wymagań w zakresie sprawozdawczości (włączając w to
udział w opracowywaniu kwestionariuszy, rozpatrywaniu sprawozdań państw
członkowskich i rozpowszechnianie wyników) zgodnie z wieloletnim programem
prac i w celu skoordynowania sprawozdawczości;

d) doradzanie poszczególnym państwom członkowskim, na ich prośbę i jeśli jest to

zgodne z rocznym planem pracy Agencji w sprawie rozwijania, tworzenia i
rozbudowywania ich systemów monitorowania działań w dziedzinie środowiska,
pod warunkiem że takie działania nie zagrażają realizacji innych zadań określonych
w niniejszym artykule; takie informacje obejmują również specjalistyczne przeglądy
dokonywane przez ekspertów na szczególny wniosek państw członkowskich;

10

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 2

Aby osiągnąć cel określony w art. 1, Agencja ma następujące

zadania

:

e) rejestrowanie, zestawianie i ocena danych o stanie środowiska, sporządzanie

specjalistycznych sprawozdań na temat jakości, wrażliwości i presji na środowisko na
terytorium Wspólnoty, zapewnienie jednolitych kryteriów oceny danych o środowisku,
które mają być stosowane przez wszystkie państwa członkowskie, dalsze rozwijanie i
utrzymanie referencyjnego ośrodka informacji o środowisku; Komisja korzysta z tych
informacji przy realizacji swojego zadania polegającego na zapewnieniu
wprowadzenia w życie aktów prawnych Wspólnoty w zakresie środowiska;

f) pomoc w zapewnieniu porównywalności danych uzyskiwanych w skali Europy,

a w razie konieczności zachęcanie poprzez właściwe środki do lepszego
zharmonizowania metod pomiarowych;

g) wspieranie włączania europejskich informacji środowiskowych do

międzynarodowych programów monitorowania środowiska, takich jak programy
ustanowione przez Organizację Narodów Zjednoczonych i jej wyspecjalizowane
agencje;

h) publikowanie co pięć lat sprawozdań o stanie środowiska, tendencjach i

perspektywach, uzupełnianych przez wskaźnikowe sprawozdania skupiające się na
poszczególnych zagadnieniach;

i) stymulowanie rozwoju i zastosowania technik prognozowania środowiska, aby

umożliwić podejmowanie odpowiednich środków zapobiegawczych we właściwym
czasie;

11

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 2

Aby osiągnąć cel określony w art. 1, Agencja ma następujące

zadania

:

j) stymulowanie rozwoju metod oceny kosztów szkód w środowisku i

kosztów prowadzenia polityki zapobiegania zniszczeniom środowiska, jego
ochrony i odnawiania;

k) stymulowanie wymiany informacji o najlepszych dostępnych

technologiach zapobiegania szkodom w środowisku lub zmniejszania tych
szkód;

l) współpraca z organizacjami i programami określonymi w art. 15;
m) zapewnienie szerokiego upowszechniania w społeczeństwie

wiarygodnych i porównywalnych informacji o środowisku, w szczególności
o stanie środowiska, by zrealizować to założenie, promowanie
wykorzystania nowoczesnych technologii teleinformatycznych do tego
celu;

n) wspieranie Komisji w procesie wymiany informacji o rozwoju metodologii

przeglądów ekologicznych i najlepszej praktyki;

o) pomaganie Komisji w rozpowszechnianiu informacji o wynikach badań

środowiskowych, w formie, która może najlepiej pomóc w rozwoju
polityki.

12

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 3

1.

Główne

obszary działania

Agencji

obejmują, na ile to

możliwe, wszystkie elementy umożliwiające jej gromadzenie
informacji pozwalających, w kontekście zrównoważonego
rozwoju, na opisanie aktualnego i przewidywalnego stanu
środowiska z następujących punktów widzenia:

a) jakość środowiska;
b) presja na środowisko;
c) wrażliwość środowiska.

(...)
3. Agencja może współpracować także w dziedzinie wymiany

informacji z innymi instytucjami, włączając w to europejską
sieć wprowadzania w życie i stosowania prawodawstwa
dotyczącego ochrony środowiska(sieć IMPEL).

W swojej działalności Agencja unika powtarzania

istniejących działań innych instytucji i organizacji.

13

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 3

2. Agencja dostarcza

informacje, które można bezpośrednio

wykorzystać przy wprowadzaniu w życie polityki
Wspólnoty w zakresie środowiska.

Pierwszeństwo

przypada następującym

obszarom działania

:

a) jakość powietrza i emisje do atmosfery;
b) jakość wody, zanieczyszczenia wód i zasoby wodne;
c) stan gleby, fauny i flory oraz biotopów;
d) przeznaczenie gruntów i zasobów naturalnych;
e) zarządzanie odpadami;
f) emisja hałasu;
g) substancje chemiczne niebezpieczne dla środowiska;
h) ochrona wybrzeży i morza.

W szczególności uwzględniane są zjawiska transgraniczne oraz

zjawiska dotyczące wielu państw i globalne.

Uwzględniany jest również wymiar społeczno-ekonomiczny.

14

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

EEA
http://www.eea.europa.eu/about-us/governance

15

Artykuł 8

1.

Agencja

posiada

zarząd

składający się



z jednego przedstawiciela z każdego państwa członkowskiego

PL - GIOŚ



i dwóch przedstawicieli

Komisji

.



Ponadto każde inne państwo, które uczestniczy w Agencji, zgodnie z odnośnymi
postanowieniami, może mieć jednego przedstawiciela.



Ponadto

Parlament Europejski

desygnuje na członków zarządu dwóch

wybitnych naukowców posiadających szczególne kwalifikacje w dziedzinie
ochrony środowiska, którzy są wybierani na podstawie osobistego wkładu, jaki
mogą wnieść w pracę Agencji.

Każdy członek zarządu może być reprezentowany przez członka

zastępującego.

PL – obecnie: osoba z Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku

2. Zarząd wybiera spośród swoich członków przewodniczącego na okres trzech

lat i uchwala swój regulamin. Każdy członek zarządu ma jeden głos.

Zarząd wybiera biuro, któremu może powierzyć decyzje wykonawcze, zgodnie z

przyjętymi przez siebie zasadami.

3. Przyjęcie

decyzji zarządu

wymaga większości

dwóch trzecich członków

zarządu.

16

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 8

4.

Zarząd

przyjmuje

wieloletni program pracy

oparty na

dziedzinach

priorytetowych

, określonych w art. 3 ust. 2, którego podstawą jest projekt

przedłożony przez dyrektora wykonawczego, o którym mowa w art. 9, po
konsultacjach z komitetem naukowym, o którym mowa w art. 10, oraz po
otrzymaniu opinii Komisji. Bez uszczerbku dla corocznej procedury
budżetowej Wspólnoty, wieloletni program pracy obejmuje preliminarz
wieloletniego budżetu.

5. W ramach wieloletniego programu

zarząd

przyjmuje

co roku program

pracy Agencji

na podstawie projektu przedłożonego przez dyrektora

wykonawczego, po konsultacji z komitetem naukowym i po otrzymaniu opinii
Komisji. Program może być korygowany w ciągu roku według tej samej
procedury.

6. Zarząd przyjmuje roczne sprawozdanie w sprawie działań Agencji oraz

przesyła je w terminie do dnia 15 czerwca Parlamentowi Europejskiemu,
Radzie, Komisji, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz państwom
członkowskim.

7. Agencja przesyła corocznie organom budżetowym wszystkie informacje

mające znaczenie dla wyników procedur oceny.

17

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 9

1. Na czele Agencji stoi

dyrektor wykonawczy

, mianowany przez

zarząd

na wniosek Komisji,

na pięcioletni okres, który może

być przedłużany.

Dyrektor wykonawczy jest prawnym przedstawicielem Agencji.

Dyrektor wykonawczy jest odpowiedzialny za:

a) prawidłowe przygotowanie i realizację decyzji oraz programów

przyjętych przez zarząd;

b) bieżące administrowanie Agencją;
c) wykonywanie zadań określonych w art. 12 i 13;
d) sporządzanie i publikowanie sprawozdań wymienionych w art.

2 lit. h);

e) wszystkie sprawy kadrowe, za realizację zadań określonych w

art. 8 ust. 4 i 5.

Dokonując naboru pracowników naukowych Agencji, dyrektor

zasięga opinii komitetu naukowego, o którym mowa w art. 10.

2. Dyrektor wykonawczy odpowiada przed zarządem za

wykonywanie swoich obowiązków.

18

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 10

1.

Zarząd

i

dyrektor wykonawczy

są wspierani przez

komitet

naukowy

, który przedstawia opinie

w przypadkach przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu
oraz na temat wszelkich spraw naukowych dotyczących

działalności Agencji skierowanych do niego przez zarząd lub
przez dyrektora wykonawczego.

Opinie komitetu naukowego są publikowane.
2.

Komitet naukowy

składa się z członków posiadających

szczególne kwalifikacje w dziedzinie środowiska,
desygnowanych przez zarząd na czteroletnią kadencję,
która może być jeden raz powtórzona, przy uwzględnieniu
między innymi dziedzin naukowych, które powinny być
reprezentowane w komitecie, dla wspierania Agencji w jej
działalności. Komitet funkcjonuje zgodnie z regulaminem
przewidzianym w art. 8 ust. 2.

PL – obecnie jest polski ekspert z UW – ekonomia środowiska

19

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 11

1. Kalkulacje wszystkich przychodów i wydatków Agencji są

sporządzane na każdy rok obrachunkowy pokrywający się
z rokiem kalendarzowym i są wprowadzane do budżetu
Agencji.

2. Przychody i wydatki budżetowe są zrównoważone.

3. Na przychody Agencji, bez uszczerbku dla innych

źródeł, składa się dotacja Wspólnoty uwzględniona w
budżecie ogólnym Wspólnot Europejskich oraz
opłaty za świadczone usługi.

4. Wydatki Agencji obejmują między innymi wynagrodzenia

dla pracowników, wydatki administracyjne i na
infrastrukturę, koszty operacyjne i wydatki odnoszące się
do umów zawartych z instytucjami lub organizacjami
wchodzącymi w skład sieci i ze stronami trzecimi.

20

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 12

1. Każdego roku zarząd, na podstawie projektu sporządzonego przez

dyrektora wykonawczego, przygotowuje preliminarz przychodów i
wydatków Agencji na następny rok budżetowy. Preliminarz ten
zawiera projekt planu zatrudnienia i jest przekazywany Komisji przez
zarząd najpóźniej do dnia 31 marca.

2. Preliminarz przekazywany jest przez Komisję Parlamentowi

Europejskiemu oraz Radzie (zwanymi dalej władzą budżetową)
łącznie ze wstępnym projektem ogólnego budżetu Wspólnot
Europejskich.

3. Na podstawie preliminarza Komisja wprowadza do wstępnego

projektu ogólnego budżetu Wspólnot Europejskich oszacowania, które
uważa za niezbędne w odniesieniu do planu zatrudnienia oraz
wysokości dotacji, które mają zostać ujęte w ogólnym budżecie
przedkładanym władzy budżetowej zgodnie z art. 272 Traktatu.

4. Władza budżetowa zatwierdza środki przeznaczone na dotacje

dla Agencji.

Władza budżetowa przyjmuje plan zatrudnienia dla Agencji.

21

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 12

5.

Budżet jest przyjmowany przez zarząd. Staje się

ostateczny po ostatecznym przyjęciu ogólnego
budżetu Wspólnot Europejskich. W razie potrzeby
jest odpowiednio dostosowywany.

6. Zarząd jak najszybciej powiadamia władzę budżetową

o swoim zamiarze realizacji jakiegokolwiek projektu,
który może mieć znaczące implikacje dla finansowania
budżetu, w szczególności o wszelkich projektach
dotyczących nieruchomości, takich jak wynajem lub
zakup budynków. Zarząd powiadamia o tym Komisję.

W przypadku gdy organ władzy budżetowej powiadomił o

swoim zamiarze wydania opinii, przesyła swoją opinię
zarządowi w terminie sześciu tygodni po dniu
powiadomienia o projekcie.

22

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 15

1. Agencja aktywnie dąży do współpracy z innymi organami i programami

wspólnotowymi, szczególnie ze Wspólnym Centrum Badawczym, Urzędem
Statystycznym Wspólnot Europejskich (Eurostat) oraz z programami
badawczo-rozwojowymi w zakresie środowiska. W szczególności:

a) współpraca ze Wspólnym Centrum Badawczym obejmuje zadania określone w

załączniku I pkt A;

b) współdziałanie z Eurostatem i statystycznym programem Wspólnot

Europejskich przebiega zgodnie z wytycznymi określonymi w załączniku I pkt B.

2. Agencja współpracuje także z innymi podmiotami, takimi jak: Europejska

Agencja Kosmiczna, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Rada
Europy, Międzynarodowa Agencja Energii oraz Organizacja Narodów
Zjednoczonych i jej wyspecjalizowane agencje, szczególnie Program Ochrony
Środowiska Narodów Zjednoczonych, Światowa Organizacja Meteorologiczna i
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej.

3. Agencja może współpracować w dziedzinach wspólnych interesów z tymi

instytucjami w państwach niebędących członkami Wspólnot Europejskich, które
mogą dostarczyć dane, informacje i fachową wiedzę, metodologie zbierania danych,
analizy i oceny, które są interesujące dla obu stron i konieczne do udanej realizacji
zadań Agencji.

4. Współpraca określona w ust. 1, 2 i 3 musi w szczególności uwzględniać

potrzebę unikania jakiegokolwiek powielania wysiłków.

23

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Artykuł 19

Agencja jest otwarta dla państw, które

nie należą do Wspólnoty, ale które
podzielają troskę Wspólnoty i ich
państw członkowskich o realizację
celów Agencji, na mocy umów
zawartych między nimi a Wspólnotą
zgodnie z procedurą art. 300 Traktatu.

TFUE – obecnie art. 300 TWE to art.

218 TFUE

24

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

EEA – III 2010 r.

•

państwa członkowskie EEA –

obecnie 32

▫27 państw członkowskich UE
▫Islandia, Liechtenstein, Norwegia,

Szwajcaria, Turcja

•

państwa współpracujące

▫Albania, Bośnia i Hercegowina,

Chorwacja, Macedonia, Czarnogóra,
Serbia

25

26

Artykuł 4

1.

W skład sieci wchodzą:

a) główne elementy składowe krajowych sieci informacyjnych;
b) krajowe punkty kontaktowe;
c) centra tematyczne.

2. Państwa członkowskie informują Agencję o głównych elementach

składowych ich krajowych sieci informacji o środowisku, szczególnie w
dziedzinach priorytetowych, o których mowa w art. 3 ust. 2, włączając w
to każdą instytucję, która według ich oceny mogłaby wnieść wkład w
pracę Agencji i uwzględniając potrzebę objęcia geograficznym zasięgiem
sieci jak największej części ich terytoriów.

Państwa członkowskie współpracują odpowiednio z Agencją i

uczestniczą w pracach

Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji

Środowiska

zgodnie z programem pracy Agencji poprzez zbieranie,

zestawianie i analizowanie danych w całym kraju.

Państwa członkowskie mogą przyłączyć się do takiej współpracy również na

szczeblu międzynarodowym.

27

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

EIONET

Artykuł 4

3. Państwa członkowskie mogą w szczególności wyznaczyć

spośród instytucji, o których mowa w ust. 2, lub spośród innych
organizacji utworzonych na terytoriach tych państw, "krajowy
punkt kontaktowy" w celu

koordynacji lub przekazywania

informacji, jakie mają być dostarczane na szczeblu
ogólnokrajowym, do Agencji i do instytucji lub organizacji
wchodzących w skład sieci, włączając w to centra
tematyczne, o których mowa w ust. 4.

4. Państwa członkowskie, w terminie do dnia 30 kwietnia 1994 r., mogą

także określać instytucje lub inne organizacje utworzone na ich
terytoriach, którym można powierzyć konkretne zadanie współpracy
z Agencją w zakresie niektórych tematów będących przedmiotem
szczególnego zainteresowania.

Wskazana w ten sposób instytucja powinna mieć uprawnienia do

zawarcia umowy z Agencją w sprawie działania jako centrum
tematyczne sieci w odniesieniu do konkretnych zadań.

Centra te współpracują z innymi instytucjami wchodzącymi w

skład sieci.

28

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

EIONET

Artykuł 4

5.

Centra tematyczne

są wyznaczane przez zarząd, określony

w art. 8 ust. 1, na okres nieprzekraczający czasu trwania
każdego wieloletniego programu pracy, o którym mowa w
art. 8 ust. 4. Centrum może być jednak wyznaczane
ponownie.

6. Rozdzielenie konkretnych zadań centrom tematycznym

wykazuje się w wieloletnim programie pracy Agencji, o którym
mowa w art. 8 ust. 4.

7. W szczególności w świetle wieloletniego programu pracy

Agencja dokonuje okresowych przeglądów elementów
składowych sieci, o których mowa w ust. 2, a także dokonuje
zmian, o których może zadecydować zarząd, z uwzględnieniem
nowych podmiotów wyznaczonych przez państwa
członkowskie.

29

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

EIONET

EIONET

•

polski punkt kontaktowy EIONET

▫Inspekcja Ochrony Środowiska



Główny Inspektor Ochrony Środowiska

 urząd GIOŚ - Departament Monitoringu i Informacji

o Środowisku

•

centra tematyczne EIONET – obecnie 5:

▫Woda – Praga
▫Powietrze i Zmiana Klimatu – Bilthoven, Holandia
▫Zrównoważona Konsumpcja i Produkcja –

Kopenhaga

▫Informacja o wykorzystaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym gruntów – Barcelona

▫Różnorodność biologiczna - Paryż

30

Artykuł 5

Agencja może, w drodze odpowiednich

ustaleń, szczególnie w formie umowy,
powierzyć realizację zadań instytucjom
lub organizacjom wchodzącym w skład

sieci

, o której mowa w art. 4.

Państwo członkowskie może postanowić, w

odniesieniu do krajowych instytucji lub
organizacji znajdujących się na jego
terytorium, że takie ustalenia z Agencją są
dokonywane w porozumieniu z krajowym
punktem kontaktowym.

31

EEA – rozporządzenie nr nr 401/2009

Państwowy monitoring
środowiska

uPOŚ

32

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Art. 25.

 1. Źródłem informacji o środowisku jest w szczególności

państwowy monitoring środowiska

.

2. 

Państwowy monitoring środowiska

stanowi system pomiarów,

ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia,
przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

3. Państwowy monitoring środowiska wspomaga działania na rzecz

ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie
organów administracji i społeczeństwa o:

  1)   jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu

standardów jakości środowiska określonych przepisami i
poziomów, o których mowa w art. 3 pkt 28 lit. b i c, oraz
obszarach występowania przekroczeń tych standardów i
poziomów;

  2)   występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i

przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-
skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem
elementów przyrodniczych.

33

Art. 26. 

1. 

Państwowy monitoring środowiska

obejmuje, uzyskiwane na podstawie

badań monitoringowych, informacje w zakresie:

  1)   jakości powietrza;
  2)   jakości wód śródlądowych powierzchniowych i podziemnych

oraz morskich wód wewnętrznych i wód morza terytorialnego;

  3)   jakości gleby i ziemi;
  4)   hałasu;
  5)   promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych;
  6)   stanu zasobów środowiska, w tym lasów;
  7)   rodzajów i ilości substancji lub energii wprowadzanych do

powietrza, wód, gleby i ziemi;

  8)   wytwarzania i gospodarowania odpadami.

2. Badania monitoringowe przeprowadza się w sposób cykliczny, stosując

ujednolicone metody zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych.

3. W ramach państwowego monitoringu środowiska są gromadzone i

sporządzane dane dotyczące stanu środowiska, do których przekazywania
Rzeczpospolita Polska jest obowiązana na mocy zobowiązań
międzynarodowych.

34

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Art. 27. 

1. 

Państwowy monitoring środowiska

zbiera dane na podstawie:

  1)   pomiarów dokonywanych przez organy administracji,

obowiązane na podstawie ustawy do wykonywania badań
monitoringowych;

  2)   danych zbieranych w ramach statystyki publicznej,

określanych corocznie w programach badań statystycznych
statystyki publicznej;

  3)   informacji udostępnionych przez inne organy administracji;
  4)   pomiarów stanu środowiska, wielkości i rodzajów emisji, a

także ewidencji, do których prowadzenia obowiązane są
podmioty z mocy prawa albo na mocy decyzji;

  5)   innych niż wymienione w pkt 4 informacji, uzyskanych

odpłatnie lub nieodpłatnie od podmiotów niebędących organami
administracji.

2. Zasady funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska oraz

zadania organów Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie jego
koordynacji określają przepisy ustawy o Inspekcji Ochrony
Środowiska.

35

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Art. 28. 

Podmioty korzystające ze środowiska,

obowiązane z mocy prawa
oraz na mocy decyzji

do pomiaru poziomu substancji lub

energii w środowisku oraz wielkości
emisji,



gromadzą i przetwarzają

dane z

zachowaniem zasad określonych w
ustawie

i

nieodpłatnie udostępniają

informacje

na potrzeby państwowego monitoringu
środowiska.

36

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Art. 29. 

1. Organy administracji obowiązane do wykonywania

badań monitoringowych mają obowiązek wzajemnego,
nieodpłatnego udostępniania informacji o
środowisku.

1a. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska udostępniają

nieodpłatnie organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
gromadzone w ramach państwowego monitoringu
środowiska, dane zawierające wyniki pomiarów, o których
mowa w art. 90 ust. 1.

2. Inne organy administracji, dysponujące informacjami,

które mogą być wykorzystane na potrzeby państwowego
monitoringu środowiska, są obowiązane do ich
nieodpłatnego udostępniania organom, o których mowa w
ust. 1.

37

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)

Inspekcja Ochrony

Środowiska

jako organy polskiej administracji ochrony środowiska
współpracujące z EEA i EIONET

38

39

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 2. 

1. Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należy:

1)   kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i

racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody;

2)   kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze

środowiska oraz zakresu, częstotliwości i sposobu prowadzenia

pomiarów wielkości emisji;

2a)  kontrola zawartości siarki w ciężkim oleju opałowym stosowanym w

instalacjach energetycznego spalania paliw oraz w oleju do silników

statków żeglugi śródlądowej;

3)   udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji;

4)   udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji

realizowanych jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na

środowisko;

5)   kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko

przed zanieczyszczeniem;

6)  podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z

naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska lub

naruszeniem warunków korzystania ze środowiska;

7)   współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami

kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz

organami administracji państwowej i rządowej, samorządu

terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi i

opiekunami społecznymi;

40

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 2 ust. 1 c.d.

8)   

organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu

środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny

jego stanu oraz zachodzących w nim zmian;

9)   opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-

pomiarowych;

10)  inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom

oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego;

11)  kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych;

12)  kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w

zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i

opłacie depozytowej;

12a) nadzór i kontrola w zakresie postępowania z substancjami kontrolowanymi

oraz z produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi te substancje;

13)  kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń,

z wyłączeniem kontroli laboratoryjnej, w zakresie postępowania z

organizmami genetycznie zmodyfikowanymi;

14)  kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku,

podlegających ocenie zgodności w zakresie spełniania przez nie zasadniczych

lub innych wymagań dotyczących ochrony środowiska, określonych w

przepisach odrębnych;

14a) weryfikacja rocznych raportów, o których mowa w ustawie z dnia 22

grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów

cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784);

41

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 2 ust. 1 c.d.

14b) ocena jakości informacji zawartych w raportach, o których mowa

w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania

emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 130,

poz. 1070);

15)  wykonywanie zadań określonych w ustawie z dnia 29 czerwca

2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz. U. Nr

124, poz. 859);

15a) kontrola przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów

wycofanych z eksploatacji;

15b) kontrola przestrzegania przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.

o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180,

poz. 1495), z wyjątkiem przepisów art. 41 pkt 2 i 3;

15c) wykonywanie zadań związanych ze zbieraniem danych do

Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń oraz

prowadzeniem Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu

Zanieczyszczeń;

15d) wykonywanie zadań określonych w ustawie z dnia 10 lipca 2008 r.

o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865);

16)  wykonywanie innych zadań określonych odrębnymi przepisami.

2. Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem zadań, o których mowa w

ust. 1, sprawuje minister właściwy do spraw środowiska.

3. Inspekcja Ochrony Środowiska współpracuje z Szefem Krajowego

Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do

realizacji jego zadań ustawowych.

42

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 3

1. Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska

określone w art. 2 wykonują:

1)   Główny Inspektor Ochrony Środowiska;
2)   wojewoda przy pomocy wojewódzkiego

inspektora ochrony środowiska jako kierownika
wojewódzkiej inspekcji ochrony środowiska,
wchodzącej w skład zespolonej administracji
wojewódzkiej.

2. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska

wykonuje w imieniu wojewody zadania i
kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska
określone w ustawie i przepisach odrębnych.

43

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 1. 

Główny Inspektor Ochrony

Środowiska jest

centralnym

organem administracji rządowej

,

powołanym do

▫kontroli przestrzegania przepisów o

ochronie środowiska

▫oraz badania i oceny stanu środowiska,
nadzorowanym przez ministra właściwego

do spraw środowiska.

44

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 4

1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska kieruje

działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska. (...)

3. Głównego Inspektora Ochrony Środowiska powołuje

Prezes Rady Ministrów, spośród osób wyłonionych

w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru, na

wniosek ministra właściwego do spraw środowiska.

Prezes Rady Ministrów odwołuje Głównego

Inspektora Ochrony Środowiska.

4. Zastępcę Głównego Inspektora Ochrony Środowiska

powołuje minister właściwy do spraw środowiska,

spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i

konkurencyjnego naboru, na wniosek Głównego

Inspektora Ochrony Środowiska. Minister

właściwy do spraw środowiska odwołuje Zastępcę

Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. (...)

45

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Art. 16

1. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska mogą zwrócić się do

każdego organu administracji państwowej i rządowej

oraz organu samorządu terytorialnego

▫ o udzielenie informacji

▫ lub udostępnienie dokumentów i danych związanych z

ochroną środowiska.

2. W razie stwierdzenia

nieprawidłowości

w zakresie

ochrony środowiska

w działalności organów, o których

mowa w ust. 1

, organy Inspekcji Ochrony Środowiska

kierują

wystąpienie

, którego treścią może być w

szczególności wniosek o:

1)   wszczęcie postępowania administracyjnego;
2)   dopuszczenie do udziału w toczącym się

postępowaniu.

3. W przypadku skierowania wystąpienia, o którym mowa w

ust. 2, organom Inspekcji Ochrony Środowiska przysługują

prawa strony w postępowaniu administracyjnym i

postępowaniu przed sądem administracyjnym.

46

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Państwowy monitoring środowiska

Art. 23

1. Tworzy się

państwowy monitoring środowiska

.

2. Państwowy monitoring środowiska obejmuje zadania wynikające z

odrębnych ustaw, zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej

Polskiej oraz innych potrzeb wynikających z polityki ekologicznej

państwa.

3. Państwowy monitoring środowiska realizowany jest na podstawie:

1)   wieloletnich programów państwowego monitoringu

środowiska opracowanych przez Głównego Inspektora
Ochrony Środowiska i zatwierdzanych przez ministra
właściwego do spraw środowiska;

2)   wojewódzkich programów monitoringu opracowanych

przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i
zatwierdzonych przez Głównego Inspektora Ochrony
Środowiska.

4. Wojewódzkie programy monitoringu zawierają zadania określone

w wieloletnich programach państwowego monitoringu

środowiska.

47

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Państwowy monitoring środowiska

Art. 23

5. Programy

państwowego monitoringu środowiska

obejmują, dla

poszczególnych elementów środowiska, zadania realizowane w

sieciach:

1)   krajowych;
 2)   regionalnych (wojewódzkich i międzywojewódzkich).

6. W programach państwowego monitoringu środowiska można

uwzględnić zadania realizowane w sieciach lokalnych.

7. Celem

sieci krajowych jest monitorowanie głównych elementów

środowiska

, z uwzględnieniem zobowiązań międzynarodowych

wynikających z umów i konwencji wiążących Rzeczpospolitą

Polską, dla potrzeb oceny skuteczności działań podejmowanych

w skali kraju na rzecz ochrony środowiska.

8.Celem

sieci regionalnych jest monitorowanie głównych

elementów środowiska na obszarze województwa (sieci

wojewódzkie) lub kilku województw (sieci międzywojewódzkie)

,

dla oceny wojewódzkich i międzywojewódzkich działań

podejmowanych na rzecz ochrony środowiska.

9. Celem

sieci lokalnych jest monitorowanie wybranych

elementów środowiska istotnych z uwagi na lokalne

uwarunkowania

.

48

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Państwowy monitoring środowiska

Art. 24

Działalność państwowego monitoringu środowiska koordynują organy

Inspekcji Ochrony Środowiska, w tym:

1)   sieci krajowe i regionalne - Główny Inspektor Ochrony

Środowiska;

2)   sieci lokalne - Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w

uzgodnieniu z Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska.

Art. 25

1. Organy administracji rządowej oraz samorządowej, prowadzące

rejestry, wykazy, pomiary, analizy i obserwacje stanu

środowiska

, są

obowiązane do nieodpłatnego udostępniania danych

o stanie środowiska uzyskanych w trakcie ich działalności dla potrzeb

państwowego monitoringu środowiska

.

2. Informacje o środowisku i jego ochronie na obszarze województwa

objęte państwowym monitoringiem środowiska są gromadzone przez

wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska i przekazywane

Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska.

3. Laboratoria zajmujące się pomiarami środowiskowymi powinny

wdrożyć system jakości oraz posiadać akredytację w rozumieniu

ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z

2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.

49

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska
(t.j. Dz.U. z 2007 Nr 44, poz. 287 ze zm.)

Państwowy monitoring środowiska

Art. 25a

Główny Inspektor Ochrony Środowiska ustala sposób gromadzenia i

przetwarzania danych oraz zakres i sposób przekazywania informacji, o

których mowa w art. 25 ust. 2.

Art. 25b

Główny Inspektor Ochrony Środowiska opracowuje, nie rzadziej niż raz na 4

lata,

raport o stanie środowiska w Polsce

, uwzględniając w

szczególności dane z państwowego monitoringu środowiska.

Art. 27

Minister właściwy do spraw środowiska może, dla celów kontroli i badań

stanu środowiska, określić, w drodze rozporządzenia, warunki i metody

prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz stężeń i poziomów substancji

lub energii w środowisku, uwzględniając zobowiązania międzynarodowe

Rzeczypospolitej Polskiej oraz postęp w zakresie technik pomiarowych.

Art. 28

1. Inspekcja Ochrony Środowiska zapewnia

informowanie społeczeństwa o

stanie środowiska

.

2. Właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska nieodpłatnie udostępnia

organom administracji informacje, o których mowa w art. 25 ust. 2.

3. Na wniosek producenta zamierzającego prowadzić ekologiczne

gospodarstwo rolne właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska wydaje

zaświadczenie informujące, że na terenie, na którym położone jest

gospodarstwo rolne, nie nastąpiło przekroczenie dopuszczalnych stężeń

szkodliwych substancji zanieczyszczających powietrze i wodę.

IMPEL

50

IMPEL

•

Europejska sieć wprowadzania w życie i
stosowania prawodawstwa dotyczącego
ochrony środowiska

•

IMPEL to stowarzyszenie
międzynarodowe, z siedzibą w Brukseli,
powołane zgodnie z prawem belgijskim,
powstałe w 1992 r.

•

IMPEL działa na podstawie umowy (aktu
założycielskiego)

•

IMPEL jest siecią nieformalną, ale
włączaną do prac dotyczących środowiska
i jego ochrony przez UE

51

IMPEL

•

MISJA - wkład w ochronę środowiska poprzez promowanie
efektywnej implementacji i stosowania unijnego prawa ochrony
środowiska

•

CEL – nadanie właściwego impulsu w obrębie Unii, państw
kandydujących i państw EOG, do wzmożenia dbałości o
efektywności wspólnotowego prawa ochrony środowiska, m.in.
poprzez takie środki jak:

▫ wymiana informacji i doświadczeń między władzami lokalnymi,

regionalnymi i narodowymi w tym przedmiocie

▫ promowanie rozwoju krajowych sieci władz właściwych ds.

środowiska

▫ wspieranie procesu wzajemnego poznawania i rozumienia

odrębności krajowych systemów prawnych

▫ podejmowanie wspólnych projektów
▫ wspieranie Komisji i innych instytucji europejskich poprzez

dostarczanie informacji i przedkładanie opinii o możliwych
trudnościach we wdrażaniu i stosowaniu planowanych i już
obowiązujących przepisów ochrony środowiska

▫ poszukiwanie nowych prawnych instrumentów władczych i

niewładczych jako alternatyw lub uzupełnienia istniejących
rozwiązań prawnych

52

IMPEL

•

członkami tego stowarzyszenia międzynarodowego mogą
być

organy właściwe ds. środowiska

▫pochodzące z:

 państw członkowskich UE

 państwa założycielskie: Holandia, Wielka Brytania, Czechy,

Belgia, Portugalia, Słowacja, Węgry, Francja

 państw kandydujących do UE
 państw EOG

▫posiadające osobowość prawną, albo będące częścią osoby

prawnej



PL – członkiem jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska



obecnie – ogółem około 40 członków IMPEL

•

inne podmioty mogą uzyskać status obserwatorów

•

członek IMPEL wyznacza podmioty, które go reprezentują
we władzach i pracach IMPEL:

▫krajowego koordynatora IMPEL
▫krajowego przedstawiciela IMPEL

53

IMPEL - władze

•

walne zgromadzenie – jest najwyższą władzą
IMPEL

▫podejmowanie środków urzeczywistniających cel

IMPEL i wykonywanie kompetencji
niezastrzeżonych dla innych organów, m.in.:

 rozstrzyga co do członkostwa lub statusu obserwatora
 wyznacza politykę IMPEL
 przyjmuje przepisy wewnętrzne, budżet roczny,

wieloletni i roczny plan pracy, ostateczne raporty

•

walne zgromadzenie IMPEL zwoływane jest
przynajmniej raz na rok

•

nadzwyczajne walne zgromadzenie może być
zwołane w określonych okolicznościach przez
zarząd IMPEL

54

IMPEL - władze

•

zarząd – organ wykonawczy IMPEL (2 lata)

▫bieżące prowadzenie spraw tego stowarzyszenia
▫wykonywanie uchwał walnego zgromadzenia
▫reprezentowanie IMPEL na zewnątrz
▫przygotowywanie posiedzeń walnego zgromadzenia

•

zarząd IMPEL wspierany jest sekretariatem

•

skład zarządu IMPEL

▫przewodniczący i wiceprzewodniczący
▫krajowi koordynatorzy lub krajowi przedstawiciele IMPEL z

poprzedniego, obecnego i przyszłego państwa przewodniczącego
UE

▫przewodniczący klasterów IMPEL

•

klastery IMPEL to fora pracy IMPEL w wybranych
problemach:

▫Doskonalenie zezwoleń, inspekcji i egzekwowanie
▫Transgraniczne przemieszczanie odpadów
▫Lepsze prawo

55

Przykładowe projekty IMPEL

•

listopad 2008 r. – II Przewodnik („krok po
kroku”) planowania inspekcji w sprawach
środowiska

•

listopad 2009 r. – Aspekty praktyczne i
stosowalność planowanej zmiany
dyrektywy WEEE

56