Hanna Sroczyńska
Przygotowania Słowacji do wprowadzenia euro  aspekty ekonomiczne i
praktyczne oraz wnioski dla Polski
Główne tezy
" Wypełniając kryteria konwergencji, Słowacja wykazała się znacznym poziomem stabilności
gospodarczej. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że konieczne będzie podejmowanie dalszych
działań w celu utrzymania korzystnej sytuacji ekonomicznej kraju.
" Przystąpienie Słowacji do strefy euro, w świetle obecnych perturbacji w gospodarce
światowej i niepewnej sytuacji na globalnych rynkach finansowych, wpłynie pozytywnie na
stabilność słowackiej gospodarki i jej postrzeganie przez inwestorów.
" Zakres praktycznych przygotowań do wprowadzenia euro jest bardzo szeroki i wymaga
rozłożenia procesu przygotowań na kilka lat. Przygotowania te dotyczą niezwykle istotnych
kwestii zarówno w okresie poprzedzającym akcesję do strefy euro, jak również po przyjęciu
wspólnej waluty, dlatego ważna jest efektywna współpraca wszystkich instytucji
zaangażowanych w proces wymiany walut.
" Prowadząc przygotowania do przyjęcia euro, Polska może czerpać z doświadczeń innych
państw obszaru wspólnej waluty. Użyteczne mogą okazać się szczególnie doświadczenia
nowych państw członkowskich, które w ostatnich latach dokonywały wymiany swoich walut
narodowych na euro. Trzeba jednak uwzględniać specyfikę poszczególnych państw przy
wyborze harmonogramu i rozwiązań dotyczących wprowadzenia euro.
1. Wstęp
Z 1 stycznia 2009 r. Słowacja przystąpi do strefy euro i będzie czwartym państwem, po Słowenii,
Cyprze i Malcie, z grupy 10 państw przyjętych do Unii Europejskiej (UE) w maju 2004 r., które
dokona wymiany waluty narodowej na euro. Po akcesji Słowacji do strefy euro, obszar wspólnej
waluty będzie obejmował 16 państw członkowskich UE. Przyjęcie przez Słowację wspólnej
1
waluty spowoduje wzrost liczby ludności strefy euro o 5,4 mln do ponad 325 mln obywateli.
Natomiast całkowite PKB strefy euro wzrośnie o 54,8 mld euro z obecnych 8919,2 mld euro1.
Ostateczną decyzję umożliwiającą wprowadzenie euro na Słowacji podjęła Rada Unii
Europejskiej 8 lipca 2008 r. Decyzja ta była poprzedzona oceną konwergencji gospodarczej i
prawnej Słowacji, która została przeprowadzona równolegle przez Komisję Europejską i
Europejski Bank Centralny (EBC) i została opublikowana przez obie instytucje w raportach o
konwergencji w maju 2008 r. Zarówno Komisja Europejska, jak i EBC oceniły, że Słowacja
spełniła wymagane kryteria konwergencji, jednocześnie wskazując na konieczność
podejmowania działań w celu uniknięcia wzrostu poziomu inflacji w przyszłości. Dało to
podstawę do poparcia (17 czerwca 2008 r.) przez Parlament Europejski przystąpienia Słowacji do
strefy euro oraz podjęcia przez Radę Europejską politycznej decyzji o akcesji Słowacji do strefy
euro na szczycie w dniach 19 20 czerwca 2008 r.
Obecnie Słowacja jest na etapie ostatnich przygotowań do wprowadzenia do obiegu euro i
wycofania waluty narodowej. Stoją więc przed nią wyzwania sprawnego dokonania tej operacji
oraz przygotowania obywateli, przedsiębiorców oraz administracji publicznej do wprowadzenia
nowego środka płatniczego. Jednym z najważniejszych aspektów przyjęcia euro jest
niedopuszczenie do zawyżania cen. W związku z tym zostały podjęte działania, takie jak:
podwójne podawanie cen, przyjęcie kodeksu etycznego, a po 1 stycznia 2009 r. monitoring cen,
które mają zapobiec nieuzasadnionym wzrostom cen.
Celem artykułu jest omówienie zbieżności ekonomicznej gospodarki słowackiej, która została
oceniona w raportach o konwergencji Komisji Europejskiej i EBC z maja 2008 r. Na podstawie
powyższych raportów w artykule dodatkowo zaprezentowano poziom konwergencji Polski w
świetle gospodarczych kryteriów z Maastricht. Przedstawienie sytuacji ekonomicznej w Polsce
wydaje się szczególnie uzasadnione w świetle jasno sformułowanych planów polskiego rządu
przyjęcia euro przez Polskę na początku 2012 r. Ponadto w artykule zostały przedstawione
wskaz
niki makroekonomiczne odnoszące się do okresu po publikacji raportów o konwergencji
oraz prognozy gospodarcze dotyczące Słowacji i związane z tym wyzwania. Druga część pracy
1
Statistics Pocket Book, European Central Bank, October 2008.
2
została poświęcona omówieniu praktycznych aspektów wprowadzenie wspólnej waluty na
Słowacji, również w porównaniu do innych państw, które dokonywały wymiany walut
narodowych na euro w przeszłości. Pracę zamykają konkluzje, w tym również wnioski dla
Polski.
2. Sytuacja ekonomiczna Słowacji
Aby przyjąć walutę euro, Słowacja musiała spełnić kryteria konwergencji, zwane również
kryteriami z Maastricht, które zostały określone w art. 121 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską. Kryteria konwergencji gospodarczej obejmują kryteria fiskalne odnoszące się do
deficytu sektora finansów publicznych i długu publicznego oraz kryteria monetarne, które
dotyczą stabilności cen, długoterminowych stóp procentowych, a także stabilności kursu
walutowego.
2.1. Deficyt budżetowy i dług publiczny
W momencie oceny pod kątem kryteriów konwergencji w maju 2008 r. Słowacja była objęta
decyzją Rady UE z 5 lipca 2004 r. w sprawie występowania nadmiernego deficytu2. Decyzja ta
została nałożona z powodu występowania w 2003 r. deficytu sektora instytucji rządowych i
samorządowych na Słowacji, przekraczającego wartość odniesienia. Deficyt ten nie był
wynikiem nadzwyczajnego zdarzenia pozostającego poza kontrolą władz słowackich ani
istotnego pogorszenia koniunktury.
Od 2002 r. następował wyraz
ny spadek deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych
w Słowacji, a w 2007 r., który był rokiem referencyjnym dla kryteriów fiskalnych, osiągnął on
wysokość 2,2% PKB, przy wartości referencyjnej wynoszącej 3% PKB. Dług publiczny również
znalazł się poniżej wartości referencyjnej 60% PKB i wyniósł w 2007 r. 29,4% PKB. Dla
porównania w Polsce w roku referencyjnym 2007 wskaz
niki deficytu budżetowego i długu
2
Decyzja nr 2005/182/WE, Dz.Urz.UE 2005 L 062, s. 16 17.
3
publicznego wynosiły odpowiednio 2,0% PKB i 45,2% PKB3. Podobnie jak Słowacja Polska
była również objęta procedurą występowania nadmiernego deficytu4.
Prognozy dotyczące sytuacji finansów publicznych na Słowacji na 2008 r. mówiły o dalszym
spadku zarówno deficytu budżetowego, jak i długu publicznego do wartości odpowiednio 2,0%
PKB i 29,2% PKB i nieznacznym ich wzroście w 2009 r. do wartości 2,3% PKB i 29,7% PKB5.
W związku z tym Komisja Europejska uznała, że nadmierny deficyt budżetowy na Słowacji
został zredukowany w sposób wiarygodny i trwały do wielkości poniżej 3% PKB. Mając to
uwadze, Komisja Europejska rekomendowała Radzie UE uchylenie decyzji o występowaniu
nadmiernego deficytu na Słowacji. W swoim raporcie o konwergencji z maja 2008 r. Komisja
Europejska uznała, że Słowacja spełni kryterium stabilnej sytuacji finansów publicznych, jeśli
Rada UE uchyli tę decyzję. Rada UE uchyliła decyzję o występowaniu nadmiernego deficytu na
Słowacji 3 czerwca 2008 r.6, co było koniecznym warunkiem wstępnym do wprowadzenia euro
w tym kraju 1 stycznia 2009 r.
2.2. Stabilność cen
Podczas okresu referencyjnego dla kryterium stabilności cen, od kwietnia 2007 r. do marca 2008
r., dwunastomiesięczny wskaz
nik inflacji HICP (Harmonised Index of Consumer Prices) dla
Słowacji wynosił 2,2% i był poniżej wielkości referencyjnej równej 3,2%7. Na tej podstawie
Komisja Europejska oceniła pozytywnie stopień wypełnienia przez Słowację kryterium
stabilności cen, podkreślające jednak konieczność podjęcia działań zmniejszających zagrożenia
inflacyjne. W tym samym czasie w Polsce inflacja HICP miała wysokość 3,2%. W związku z
prognozami wzrostu tej wartości Komisja Europejska uznała w swoim raporcie o konwergencji z
maja 2008 r., że Polska nie spełnia kryterium stabilności cen.
3
Convergence report 2008 (prepared in accordance with Article 122(2) of the Treaty), Commission of the European
Communities, Brussels, 7.5.2008, COM(2008) 248 final.
4
Rada UE zakończyła procedurę dotyczącą nadmiernego deficytu w Polsce 8 lipca 2008 r.
5
Economic Forecast, Spring 2008, European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs,
s. 107.
6
Council closes excessive deficit procedures for Czech Republic, Italy, Portugal and Slovakia, Council of the
European Union, Luxembourg, 3 June 2008, 10127/08 (Presse 158).
7
Wartość referencyjna dla kryterium stabilności cen jest liczona poprzez dodanie 1,5 punktu procentowego do
średniej inflacji z trzech państw członkowskich UE o najniższym jej poziomie.
4
Analiza danych historycznych dla Słowacji pokazuje, że inflacja w tym kraju była na zmiennym,
czasami także wysokim poziomie, na skutek wpływu czynników zewnętrznych oraz
dostosowania w cenach regulowanych i podatkach pośrednich. Najniższy roczny poziom
wskaz
nika HICP, wynoszący 1,2%, odnotowano latem 2007 r. Sytuacja ta była
odzwierciedleniem silnego kursu korony i niskiego wzrostu regulowanych cen energii i paliw. W
następnych miesiącach inflacja rosła, głównie na skutek wstrząsów w gospodarce światowej,
które miały wpływ na ceny paliw i żywności, oraz wzrostu cen w sektorze nieregulowanych
usług. W pierwszym kwartale 2008 r. wskaz
nik HICP wyniósł na Słowacji 3,4% i przez kolejne
miesiące systematycznie rósł, osiągając poziom 4,4% w sierpniu 2008 r.8
EBC w swoim raporcie o konwergencji z maja 2008 r. wyraził obawy dotyczące możliwości
utrzymania na Słowacji niskiej inflacji, zaznaczając, że jej poziom był tymczasowo zmniejszany
przez aprecjację kursu korony. Na podstawie badań ekonometrycznych ocenia się bowiem, że
aprecjacja kursu walutowego korony mogła przyczynić się do obniżenia średniej inflacji w
Słowacji w 2007 r. o więcej niż 1 punkt procentowy9. Po wprowadzeniu euro, gdy na ceny nie
będzie już oddziaływał trend umacniania się waluty krajowej, presja inflacyjna może rosnąć.
Ponadto EBC określił inne czynniki, które mogą mieć wpływ na wzrost poziomu inflacji w
Słowacji. Do czynników tych zaliczył zacieśnianie się sytuacji na rynku pracy, ostatnie wzrosty
światowych cen energii, czy też proces nadrabiania zaległości przez gospodarkę Słowacji w
nadchodzących latach. Zarówno Komisja Europejska, jak i EBC wskazali na środki, które
powinny zostać podjęte w celu utrzymania niskiego poziomu inflacji, m.in. dyscyplina płac,
konsolidacja fiskalna i wspieranie konkurencji na rynkach produktu i dalsza liberalizacja
gospodarki. W kontekście obaw związanych w rosnącą presją inflacyjną na Słowacji należy
zwrócić uwagę na sytuację Słowenii, która jako pierwsze nowe państwo członkowskie UE
przystąpiła do strefy euro 1 stycznia 2007 r. Obecnie wskaz
nik inflacji HICP w Słowenii jest
najwyższy wśród wszystkich państw strefy euro i od początku 2008 r. kształtuje się na poziomie
ponad 6%.
8
Statistics Pocket Book..., s. 37.
9
H. Cygan, A. Jev%0ń�k, P. Pradelle, P. %7ń�kov� P., Exchange rate pass-through to inflation in Slovakia, European
Commission s Directorate-General for Economic and Financial Affairs,  ECFIN Country Focus , Volume 5, Issue 8,
12.09.2008, s. 5.
5
2.3. Długoterminowe stopy procentowe
Od czasu przystąpienia Słowacji do UE średnie długoterminowe stopy procentowe w tym kraju
były poniżej wartości referencyjnej10, a w okresie referencyjnym od kwietnia 2007 r. do marca
2008 r. wynosiły 4,5%, również poniżej wartości referencyjnej dla tego okresu wynoszącej 6,5%.
Dla porównania w Polsce średnie długoterminowe stopy procentowe w powyższym okresie
referencyjnym były także poniżej wartości referencyjnej i wynosiły 5,7%11.
Podczas okresu referencyjnego długoterminowe stopy procentowe na Słowacji wykazywały w
zasadzie taką samą dynamikę, jak odpowiadające im długoterminowe stopy procentowe w strefie
euro12. Różnica w stosunku do porównywalnych stóp na obszarze euro zmniejszała się szybko od
2002 r., a w kwietniu 2007 r. praktycznie nie była widoczna. U podstaw tego trendu leżały
zmniejszająca się premia za ryzyko (country-risk premia) związana z konsolidacja finansową,
daleko idącymi reformami strukturalnymi w latach 2002 2005, a w póz
niejszym okresie także z
korzystnymi perspektywami inflacyjnymi. Od połowy 2007 r. pojawiła się dodatnia różnica o
wartości około 30 punktów bazowych, która obrazuje niewielki spadek długoterminowych stóp
procentowych w strefie euro. W okresie od kwietnia 2008 r., czyli po okresie referencyjnym
przyjętym w ostatnich raportach o konwergencji Komisji Europejskiej i EBC, długoterminowe
stopy procentowe na Słowacji systematycznie rosły, osiągając najwyższą wartość 5,06% w lipcu
2008 r. i 4,95% w sierpniu 2008 r.13.
2.4. Stabilność kursu walutowego
Słowacka korona została włączona do mechanizmu kursowego ERM II (Exchange Rate
Mechanizm) 28 listopada 2005 r. i uczestniczyła w nim przez okres dłuższy niż wymagane dwa
lata. Kurs centralny został ustalony na 1 euro = 38,4550 koron słowackich przy standardowym
paśmie wahań +/- 15%14. Będąc w ERM II, słowacka korona wykazywała, występujący już
10
Wartość referencyjna dla kryterium długoterminowych stóp procentowych jest liczona poprzez dodanie 2,0
punktów procentowych do średniej długoterminowej stopy procentowej z trzech państw członkowskich UE o
najniższym poziomie inflacji.
11
Convergence report 2008 (prepared in accordance with Article 122(2) of the Treaty)...
12
Raport o konwergencji, Europejski Bank Centralny, maj 2008, s. 58.
13
Statistics Pocket Book..., s. 47.
14
Communique, European Union, Brussels, 25 November 2005,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication6148_en.pdf.
6
wcześniej, trend do aprecjacji. Trend ten załamał się tymczasowo w drugim kwartale 2006 r. z
powodu niepewności odnośnie do przyszłości polityki fiskalnej po wyborach oraz ogólnej presji
na waluty środkowoeuropejskie. Następnie nastąpiła silna aprecjacja korony słowackiej w okresie
lipiec 2006 r.  marzec 2007 r. Z tego względu podjęto decyzję o rewaluacji parytetu centralnego
o 8,5% z dniem 19 marca 2007 r., co doprowadziło do zmiany kursu centralnego na 1 euro =
35,4424 koron słowackich. Standardowe pasmo wahań zostało zachowane15. Zgodnie z oceną
zawartą w raportach o konwergencji kurs korony słowackiej ulegał stopniowej aprecjacji w
stosunku do euro, jednak mieścił się w dozwolonym paśmie wahań. Kolejna rewaluacja  o
17,6472% została dokonana 29 maja 2008 r., czyli już po przedstawieniu raportów o
konwergencji Komisji Europejskiej i EBC. Nowy kurs centralny został ustalony na 1 euro =
30,1260 koron słowackich, przy utrzymaniu standardowego przedziału wahań16. W związku z
przeprowadzeniem ostatniej rewaluacji korony słowackiej, posłowie Parlamentu Europejskiego,
Werner Langen (CDU) i Alexander Radwan (CSU) wyrazili opinię, że Słowacja powinna
odłożyć planowane wprowadzenie wspólnej waluty, gdyż ich zdaniem naruszyła ona warunki
przyjęcia do strefy euro17.
Ostatecznie, kurs wymiany korony na euro został ustalony na poziomie określonym podczas
ostatniej rewaluacji z maja 2008 r. i przyjęty decyzją Rady UE podczas posiedzenia 8 lipca 2008
r. Słowacka korona opuści ERM II z chwilą przystąpienia kraju do strefy euro 1 stycznia 2009 r.
Komisja Europejska uznała, w raporcie o konwergencji z maja 2008 r., że Polska nie spełnia
kryterium stabilności kursu walutowego. Polski złoty nie należy do systemu ERM II. Zgodnie z
harmonogramem wprowadzania euro, przyjętym przez polski rząd 28 paz
dziernika 2008 r.,
włączenie polskiej waluty do tego mechanizmu ma nastąpić w pierwszej połowie 2009 r. Według
oceny Komisji Europejskiej polska waluta narodowa umocniła się w stosunku do euro podczas
dwuletniego okresu referencyjnego o prawie 13%18.
15
Communique, European Union, Brussels, 16 March 2007,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication6059_en.pdf.
16
Communique, European Union, Brussels, 28 May 2008,
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/publication12651_en.pdf.
17
Ch. Garach, Slovakia's 2009 accession too early, say MEPs,  Europolitics , 2 June 2008.
18
Convergence report 2008 (prepared in accordance with Article 122(2) of the Treaty)..., s. 22.
7
Poniższa tabela przedstawia poziom konwergencji gospodarczej Słowacji oraz Polski wraz z
wartościami referencyjnymi dla poszczególnych ekonomicznych kryteriów zbieżności, z
wyłączeniem kryterium stabilności kursu walutowego. Podsumowując, Słowacja spełniła
wszystkie monetarne kryteria zbieżności oraz osiągnęła wartość deficytu budżetowego i długu
publicznego poniżej odpowiednich wartości referencyjnych. Pozwoliło to Komisji Europejskiej
rekomendować Radzie uchylenie decyzji o istnieniu nadmiernego deficytu na Słowacji, co było
niezbędnym warunkiem do wprowadzenia euro w tym kraju. Z kolei według oceny Komisji
Europejskiej przedstawionej w raporcie o konwergencji z maja 2008 r. Polska spełniła jedynie
kryterium długoterminowych stóp procentowych.
Tabela 1. Wskaz
niki konwergencji gospodarczej dla Słowacji i Polski  wg oceny z maja
2008 r.
(z wyłączeniem kryterium stabilności kursu walutowego)
Deficyt / nadwyżka Dług publiczny
Długoterminowe
Inflacja HICP
instytucji instytucji
stopy procentowe
kwiecień 2007-
rządowych i rządowych i
kwiecień 2007-
marzec 2008
samorządowych samorządowych
marzec 2008
(średnioroczna
(wartość średnioroczna w
2007 2007
zmiana w %)
%)
(jako % PKB) (jako % PKB)
Słowacja -2,2 29,4 2,2 4,5
Polska -2,0 45,2 3,2 5,7
Wartość
-3,0 60,0 3,2 6,5
referencyjna
y
ródło: Convergence report 2008 (prepared in accordance with Article 122(2) of the Treaty), Commission of the
European Communities, Brussels, 7.5.2008, COM(2008) 248 final.
Przystępując do strefy euro, Słowacja stanie się bardziej wiarygodnym miejscem do
inwestowania niż pozostałe kraje w regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Już obecnie, w
sytuacji międzynarodowego kryzysu gospodarczego i finansowego, słowacka giełda notuje
mniejsze spadki niż giełda w Warszawie  słowacki indeks SAX od 15 września obniżył się o
6,3%, podczas gdy w tym samym okresie indeks WIG spadł o ponad 30%19. Państwa
członkowskie UE, które obecnie nie należą do strefy euro, zaczynają wyrażać coraz większe
poparcie dla idei wprowadzenia wspólnej waluty. W Szwecji obecne badania wskazują na 47%
poparcie dla przyjęcia euro. Podczas gdy w referendum w 2003 r. wynosiło ono 42%. Z kolei w
Danii, która obok Wielkiej Brytanii ma prawo wyboru, czy chce uczestniczyć w strefie euro 
19
P. Czuryło, Euro pomogło Słowacji,  Rzeczpospolita , 25.10.2008 r.
8
tzw. klauzula opt-out, pojawiły się głosy o kosztach związanych z pozostawaniem poza obszarem
wspólnej waluty, gdy w ciągu ostatniego miesiąca dwukrotnie podnoszono stopy procentowe w
obronie kursu korony20.
3. Praktyczne aspekty wprowadzenia euro w Słowacji
Krajowy plan wprowadzenia euro na Słowacji (National Plan for the Introduction of the Euro)
został przygotowany wspólnie przez słowacki bank centralny (N�rodn� Banka Slovenska) i
Ministerstwo Finansów. Przyjęcie tego planu przez Rząd Republiki Słowacji miało miejsce w
lipcu 2005 r. Plan określał ogólne ramy praktycznych przygotowań do wymiany oraz
przedstawiał zadania administracji publicznej i różnych sektorów gospodarki w tym zakresie.
Dwukrotnie dokonano aktualizacji tego planu  w marcu 2007 r. i w kwietniu 2008 r.
Organem kontrolującym wypełnianie założeń krajowego planu wprowadzenia euro i stojącym na
czele przygotowań do wymiany waluty narodowej na euro jest Krajowy Komitet Koordynujący,
któremu przewodniczy minister finansów, a współprzewodniczy prezes banku centralnego
Słowacji21. Dodatkowo działa pięć komitetów roboczych, które są odpowiedzialne za aspekty
techniczne przygotowań do wprowadzenia euro22. Ponadto rząd słowacki powołał pełnomocnika
rządu ds. wprowadzenia euro, który jest odpowiedzialny za bieżącą koordynację przygotowań do
przyjęcia wspólnej waluty.
Przygotowania organów administracji publicznej do wprowadzenia euro są kierowane przez
komitet roboczy ds. sektora instytucji rządowych i samorządowych. Z badania dotyczącego
przygotowania administracji publicznej do wprowadzenia euro wynika, że w czerwcu 2008 r.
80% organów administracji wszystkich szczebli dysponowało listą systemów IT wymagających
20
Single currency gains appeal for outsiders,  Financial Times , 29.10.2008 r.
21
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, June 2005, s. 7.
22
Komitety odpowiedzialne za przygotowania do wprowadzenia euro od strony technicznej to: komitet roboczy ds.
banków i sektora finansowego, komitet roboczy ds. sektora instytucji rządowych i samorządowych, komitet roboczy
ds. sektora niefinansowego i ochrony konsumentów, komitet roboczy ds. legislacji, komitet roboczy ds. komunikacji.
Początkowo utworzono również komitet roboczy ds. technologii informatycznej i statystyki, ale został on połączony
z komitetem roboczym ds. sektora instytucji rządowych i samorządowych.
9
adaptacji, jednak tylko 18% z nich przeprowadziło testy nowych, skonwertowanych systemów23.
Poszczególne instytucje posiadają własne strategie szkolenia kadry. Zwraca się jednak uwagę, że
konieczne są dalsze, praktyczne szkolenia urzędników mających do czynienia z gotówką i/lub
mających bezpośredni kontakt z obywatelami. Koszty przygotowania wymiany zostały
uwzględnione w budżetach na lata 2008 2009, a obecny budżet państwa jest przygotowywany w
koronie słowackiej i zostanie przeliczony na euro.
W przypadku przedsiębiorstw, instytucjami odpowiedzialnymi za nadzorowanie i wspieranie ich
w przygotowaniach do wymiany są Ministerstwo Gospodarki i Krajowa Agencja ds. Rozwoju
Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Druga z wymienionych instytucji zajmuje się przede
wszystkim budowaniem zasobów w zakresie doradztwa na poziomie regionalnym,
organizowaniem seminariów dla przedsiębiorców i zaopatrywaniem ich w materiały
informacyjne. Badania Komisji Europejskiej przeprowadzone w czerwcu 2008 r. pokazały, że
80% słowackich firm już wtedy rozpoczęło przygotowania do wymiany korony na euro, a prawie
90% przedsiębiorców czuło się bardzo dobrze lub raczej dobrze poinformowanych o
wprowadzeniu euro. 67% przedsiębiorców określiło niezbędne dostosowania systemów
informatycznych, 65% poinformowało pracowników o planowanych zmianach i prawie połowa
zidentyfikowała inne obszary swojej działalności, na które będzie miało wpływ wprowadzenie
euro24.
Za wprowadzenie do obiegu euro i wycofywanie korony odpowiedzialny jest bank centralny
Słowacji. Zamówił on 188 milionów banknotów euro i 500 milionów monet euro ze słowacką
stroną narodową. Dla porównania, w przypadku Polski szacunki mówią, że zapotrzebowanie na
monety euro będzie wynosić 2,5 mld25. Banknoty euro wprowadzone do obiegu w Słowacji
zostaną pożyczone z austriackiego banku centralnego, a monety będą wybijane w mennicy
Słowacji w Kremnicy. Mennica posiada już doświadczenie w produkcji dużej liczby monet na
zamówienia zagranicznych klientów, dlatego też nie powinny wystąpić problemy w produkcji
23
Seventh report on the practical preparations for the future enlargement of the euro area, Commission of the
European Communities, COM(2008) 480 final, s. 3.
24
Seventh report on the practical preparations for the future enlargement of the euro area..., s. 9.
25
A. Kalinowska, Przygotowania do emisji monet euro w Unii Europejskiej i w Polsce,  Wspólnoty Europejskie
2000, nr 9 (109), s. 62.
10
monet euro na potrzeby Słowacji. Kolejnym ważnym punktem przygotowań do wprowadzenia
euro jest kwestia zaopatrywania pierwotnego (fronloading). Zaopatrywanie banków
komercyjnych działających na Słowacji w gotówkę euro rozpoczęło się w paz
dzierniku 2008 r.
Bank centralny Słowacji podpisał umowy na zaopatrywanie w euro z 16 bankami komercyjnymi,
jednak większość banknotów i monet euro, odpowiednio 81,5% i 75%, zostanie dostarczonych
do trzech największych banków działających w kraju. W przypadku przedsiębiorców słowackich,
niewielka ich ilość, około 16% firm obracających gotówką, wykazało zainteresowanie wstępnym
zaopatrywaniem w walutę euro. W okresie listopad grudzień 2008 r. planowane jest tzw. wtórne
zaopatrzenie w gotówkę euro (sub-frontloading) sektora detalicznego przez banki komercyjne.
Uaktualniony w kwietniu 2008 r. plan wprowadzenia euro przewiduje produkcję mini zestawów
(mini-kits), z których każdy będzie się składał z 38 monet euro o wartości 500 koron słowackich.
Przed 1 stycznia 2009 r. obywatele będą mogli zakupić te zestawy w bankach i oddziałach
poczty26.
Przystąpienie Słowacji do strefy euro odbędzie się według scenariuszu  big bang . Oznacza to,
że euro zostanie wprowadzone do obiegu gotówkowego i bezgotówkowego jednocześnie, bez
okresu przejściowego. Pozwoli to na usprawnienie procesu wymiany walut i zminimalizowanie
jego kosztów. Również w Słowenii, na Cyprze i Malcie przejście z walut narodowych na euro
odbywało się według tego scenariusza. Natomiast w pierwszych 12 państwach członkowskich
strefy euro wspólna waluta była wprowadzana wg tzw. scenariusza madryckiego27. W państwach
tych, ze względu na dużą skalę całego przedsięwzięcia, wspólna waluta była używana w okresie
przejściowym, od początku 1999 r. (w przypadku Grecji od początku 2001 r.) do końca 2001 r.,
wyłącznie w obrocie bezgotówkowym, a dopiero od początku 2002 r. w obrocie gotówkowym.
Wraz z wprowadzeniem euro na Słowacji rozpocznie się okres podwójnego obiegu korony
słowackiej i euro, podczas którego na terytorium Słowacji będzie można dokonywać płatności w
obu tych walutach. W czasie trwania okresu podwójnego obiegu podstawowymi kanałami
wprowadzenia euro będą bankomaty, które od 1 stycznia 2009 r. (od 2:00 godziny) mają
26
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, Ministerstvo Financi� Slovenskej Republiky, N�rodn�
Banka Slovenska, Update April 2008, s. 18.
27
Szczegółowy harmonogram realizacji UGiW został przyjęty przez Radę Europejską w grudniu 1995 r. w
Madrycie.
11
wydawać tylko banknoty euro, a także sektor detaliczny, gdyż zgodnie z tzw. ustawą ramową
(umbrella law) reszta w sklepach powinna być wydawana tylko we wspólnej walucie28. Ponadto
bardzo istotną rolę będzie odgrywał sektor bankowy. Banki będą miały wydłużone godziny
pracy, a 1 stycznia i w weekend 3 4 stycznia 2009 r. w bankach będzie można dokonywać
wymiany gotówkowej. Podczas okresu podwójnego obiegu wymiana walut nie będzie podlegała
żadnym ograniczeniom ilościowym oraz będzie dokonywana bezpłatnie. Równocześnie monety i
waluty korony słowackiej będą stopniowo wycofywane z obiegu. Według raportu Komisji
Europejskiej z obiegu zostanie wycofanych około 165 milionów banknotów korony słowackiej i
425 milionów monet. Banknoty będą przechowywane i następnie niszczone w pomieszczeniach
banku centralnego. Okres podwójnego obiegu na Słowacji będzie trwał do 16 stycznia 2009 r.29.
Podobnie krótkie okresy podwójnego obiegu przyjęto w Słowenii w 2007 r. (14 dni) oraz na
Cyprze i Malcie w roku 2008 (1 miesiąc). W przypadku pierwszych dwunastu państw
członkowskich strefy euro okres podwójnego obiegu walut narodowych i euro trwał
maksymalnie do końca lutego 2002 r., czyli krócej niż początkowo zakładane 6 miesięcy30.
Po zakończeniu okresu podwójnego obiegu korona przestanie być prawnym środkiem płatniczym
na terytorium Słowacji. Będzie istniała możliwość wymiany tej waluty na euro w banku
centralnym Słowacji oraz bankach komercyjnych. W tych ostatnich wymiana monet słowackiej
korony na euro będzie możliwa do 30 czerwca 2009 r., a banknotów do 31 grudnia 2009 r., z tym
że po 19 stycznia 2009 r. banki będą mogły pobierać opłaty za wymianę ponad 100 monet lub
banknotów. Natomiast w banku centralnym Słowacji będzie można wymieniać monety korony
słowackiej na euro do końca 2013 r., a banknoty bezterminowo31.
W kontekście wprowadzenia euro niezwykle istotne jest podjęcie działań mających na celu
zapobieganie wzrostowi cen. Jednym z takich działań jest obowiązek podwójnego podawania
cen, co pozwoli przygotować społeczeństwo do wymiany waluty narodowej na euro. Zasady
28
Sprzedawcy mają prawo odmówić przyjęcia płatności w koronach słowackich w przypadku, gdy nominalna
wartość banknotów i monet ponad czterokrotnie przekracza kwotę do zapłaty.
29
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, Ministerstvo Financi� Slovenskej Republiky, N�rodn�
Banka Slovenska, Update April 2008, s. 10.
30
Oręziak L., Euro nowy pieniądz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 53.
31
Komisja Europejska, http://ec.europa.eu/economy_finance/the_euro/your_country_euro9157_en.htm
12
podwójnego podawania cen zostały określone przez słowacki rząd w marcu 2008 r.32. Podwójne
podawanie cen w koronach słowackich i euro jest obowiązkowe od sierpnia 2008 r. i zakończy
się z 31 grudnia 2009 r. Póz
niej słowaccy przedsiębiorcy mogą dobrowolnie kontynuować
podawanie cen w obu walutach przez następne 6 miesięcy33. Ponadto ceny będą na bieżąco
monitorowane. Instytucją odpowiedzialną za te działania będzie Słowacka Inspekcja Handlu.
Posiada ona kompetencje do wydawania ostrzeżeń i nakładania kar pieniężnych w wysokości do
60 tys. euro w przypadku osoby prawnej i 3 tys. euro dla osoby fizycznej bezpośrednio
odpowiedzialnej za nadużycie. Słowacki Urząd Statystyczny również zajmuje się statystycznym
monitorowaniem cen, a ponadto bada społeczne postrzeganie inflacji. Jest to o tyle istotne, że
inflacja postrzegana może oddziaływać na oczekiwania inflacyjne, a przez to na inflację
rzeczywistą34. Ponadto pełnomocnik rządu ds. wprowadzenia euro razem ze Słowackim
Stowarzyszeniem Przedsiębiorców rozpoczęli projekt  kodeksu etycznego , którego
sygnatariusze są zobowiązani do przestrzegania reguł wprowadzenia euro i niewykorzystywania
procesu wymiany w celu osiągnięcia zysku. Pod powyższym projektem podpisało się około 1000
przedstawicieli władz miejskich, administracji regionalnej oraz innych uczestników rynku35.
4. Wnioski
Aby uzyskać członkostwo w strefie euro, Słowacja musiała spełnić m.in. kryteria zbieżności
gospodarczej. Według oceny Komisji Europejskiej i EBC Słowacja spełniła wszystkie wymagane
warunki przyjęcia euro. Zwrócono wprawdzie uwagę na niebezpieczeństwo wzrostu inflacji na
Słowacji w przyszłości, jednak ostatecznie nie zaostrzono kryterium stabilności cen i w obu
raportach znalazła się pozytywna ocena konwergencji ekonomicznej Słowacji. W tym
kontekście, akcesja Słowacji do strefy euro jest dobrym sygnałem dla Polski, która zamierza
podjąć działania mające na celu przyjęcie euro na początku 2012 r. Trzeba jednak podkreślić, że
rosnąca presja inflacyjna może mieć negatywne skutki dla dalszego rozwoju gospodarczego kraju
32
Decree of the Ministry of Economy of the Slovak Republic of 12 March 2008 concerning the details of dual display
with regard to consumer protection, Zbierka z�konov %0ń. 97/2008.
33
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, op. cit. s. 46.
34
T. Ciszak, A. Górska, S. Jakubiec, M. Siemaszko, Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na
euro,  Materiały i Studia nr 224, NBP, Warszawa, styczeń 2008 r., s. 13.
35
Code of Ethics for the Euro Changeover, http://www.euromena.sk/code-of-ethics-for-the-euro-changeover/9610s.
13
i Słowacja powinna mieć na uwadze rekomendacje Komisji Europejskiej i EBC, dotyczące
utrzymania stabilności cen. Również w perspektywie członkostwa Polski w strefie euro należy
pamiętać o konieczności uzyskania trwałego poziomu niskiej inflacji.
Jednym z najważniejszych wyzwań stojących obecnie przed Słowacją w związku z wymianą
walut jest niedopuszczenie do zawyżania cen. Z tego powodu istotne jest, aby działania takie jak
monitoring cen były przeprowadzane sprawie i objęły swoim zasięgiem jak największą liczbę
punktów sprzedaży i instytucji mających bezpośredni wpływ na podawanie cen w nowej walucie.
Doświadczenia Słowacji i obecnych państw strefy euro w zakresie działań przygotowawczych do
wymiany walut mogą okazać się niezwykle cenne dla Polski. Jest to szczególnie ważne w
kontekście przyjęcia przez polski rząd, 28 paz
dziernika 2008 r., mapy drogowej wprowadzenia
euro w Polsce. Dokument ten przedstawia czteroletni harmonogram wprowadzenia wspólnej
waluty, począwszy od listopada 2008 r., kiedy ma zostać powołany pełnomocnik ds. euro, a
skończywszy na okresie podwójnego obiegu waluty narodowej i euro po wprowadzeniu tego
drugiego w 2012 r. W ramach tego planu przewidziane jest stworzenie narodowego planu
wprowadzenia euro na początku 2009 r. Dzięki temu instytucje zaangażowane w proces wymiany
walut będą mogły się do niego odpowiednio przygotować. Konieczne będzie także zapewnienie
efektywnej współpracy pomiędzy tymi instytucjami, w szczególności między bankiem
centralnym a ministerstwem finansów, ale także z innymi organami administracji publicznej i
organizacjami pozarządowymi. Czerpanie z doświadczeń innych państw w kwestii tworzenia
planu wprowadzenia euro i ram współpracy pomiędzy instytucjami odpowiedzialnymi za jego
realizację może okazać się bardzo pomocne.
Ponadto Polska będzie musiała podjąć decyzję o przyjęciu scenariusza wprowadzenia euro,
uwzględniając przy tym wielkość polskiego rynku i występujące na nim uwarunkowania.
Państwa, które początkowo tworzyły strefę euro, wprowadzały euro wg tzw.  scenariusza
madryckiego , z zachowaniem okresu przejściowego. Natomiast Słowacja, Słowenia, Cypr i
Malta przyjęły scenariusz  big bang , przy czym trzeba pamiętać, że są to państwa znacznie
mniejsze od Polski. Podobnie, niezbędne będzie uwzględnienie specyfiki Polski przy organizacji
kwestii logistycznych, takich jak produkcja monet euro z polską stroną narodową, wcześniejsze
zaopatrywanie polskich podmiotów w euro, określenie warunków wprowadzania do obiegu euro
14
i wycofywania złotówki bądz
wyznaczenie długości okresu podwójnego obiegu waluty
narodowej i euro.
Podsumowując, rozwiązania instytucjonalne oraz organizacyjne przyjęte przez Polskę w związku
z planowaną akcesją do strefy euro będą w dużym stopniu determinowane przez czynniki
krajowe. Niemniej jednak bogate doświadczenie obecnych 15 państw tworzących obszar euro
oraz Słowacji z pewnością dostarczy cennych wskazówek i rozwiązań, które będą mogły być
przeniesione na polski grunt. Trzeba również pamiętać, że oprócz wspomnianych kwestii
ekonomicznych i praktycznych, Polska, podobnie jak Słowacja i obecne państwa strefy euro,
będzie musiała przeprowadzić zmiany w prawie krajowym w związku z przyjęciem euro.
Procedury legislacyjne będą dotyczyły zmiany konstytucji, a także poszczególnych ustaw oraz
uchwalania nowych aktów prawnych np. ustawy ramowej.
Bibliografia
Publikacje książkowe
Oręziak L., Euro nowy pieniądz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Artykuły i opracowania
Ciszak T., Górska A., Jakubiec S., Siemaszko M., Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z
zamianą tolara na euro,  Materiały i Studia nr 224, NBP, Warszawa, styczeń 2008
Code of Ethics for the Euro Changeover, http://www.euromena.sk/code-of-ethics-for-the-euro-
changeover/9610s
Council closes excessive deficit procedures for Czech Republic, Italy, Portugal and Slovakia,
Council of the European Union, Luxembourg, 3 June 2008, 10127/08 (Presse 158)
Cygan H., Jev%0ń�k A., Pradelle P., %7ń�kov� P., Exchange rate pass-through to inflation in Slovakia,
European Commission s Directorate-General for Economic and Financial Affairs,  ECFIN
Country Focus , Volume 5, Issue 8, 12.09.2008
Czuryło P., Euro pomogło Słowacji,  Rzeczpospolita , 25.10.2008
15
Economic Forecast, Spring 2008, European Commission, Directorate-General for Economic and
Financial Affairs
Garach Ch., Slovakia's 2009 accession too early, say MEPs,  Europolitics , 2 June 2008
Kalinowska A. Przygotowania do emisji monet euro w Unii Europejskiej i w Polsce,  Wspólnoty
Europejskie 2000, nr 9 (109)
Komisja Europejska, http://ec.europa.eu/economy_finance/the_euro/your_country_
euro9157_en.htm
Statistics Pocket Book, European Central Bank, October 2008
Single currency gains appeal for outsiders,  Financial Times , 29.10.2008
Akty prawne
Decyzja nr 2005/182/WE, Dz.Urz. UE 2005 L 062, s. 16 17
Decree of the Ministry of Economy of the Slovak Republic of 12 March 2008 concerning the
details of dual display with regard to consumer protection, Zbierka z Z�konov %0ń. 97/2008
Convergence report 2008 (prepared in accordance with Article 122(2) of the Treaty),
Commission of the European Communities, Brussels, 7.5.2008, COM(2008) 248 final
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, June 2005
National Euro Changeover Plan for the Slovak Republic, Ministerstvo Financi� Slovenskej
Republiky, N�rodn� Banka Slovenska, Update April 2008
Raport o konwergencji, Europejski Bank Centralny, maj 2008
Seventh report on the practical preparations for the future enlargement of the euro area,
Commission of the European Communities, COM(2008) 480 final
16