BADANIE OGÓLNE MOCZU
Analityka ogólna i techniki pobierania materiału
Katedra Analityki Medycznej
Zakład Chemii Klinicznej
02/03.10.12
Iwona Bil-Lula
Brunzel NA. Diagnostyka Laboratoryjna.
Część I i II. Kemona H, Mantur M
(Red.). Elsevier U&P, Wrocław, 2010.
European Urinalysis
Guidelines
Efektywna diagnostyka chorób (w tym układu
moczowego) powinna się opierać o standaryzowane
procedury obejmujące: zbiórkę materiału, transport i
analizę sensu stricto.
W okresie od lat 1990 do 2000 wiele towarzystw i
grup roboczych (Finnich Working Group, NCCLS,
JCCLS) na całym świecie podejmowało próby
sformułowania rekomendacji obejmujących badanie
moczu.
W 2000 roku European Urinalysis Group (EUG) we
współpracy z ESCMID (European Society for Clinical
Microbiology and Infectious Diseases) pod
patronatem European Confederation of Laboratory
Medicine (ECLM) opracowała European Urinalysis
Guidelines.
Ze względu na brak nowszych zaleceń, wytyczne te
obowiązują do dnia dzisiejszego.
Cel badania ogólnego moczu
BADANIE OGÓLNE MOCZU JEST PRZYDATNE DO:
- wykrywania i/lub ró\
nicowania: chorób nerek i dróg
moczowych oraz chorób ogólnoustrojowych wpływających
na zmiany składu moczu: chorób wątroby, dróg
\
ółciowych, zaburzeń gosp. wodno-elektrolitowej,
zaburzeń metabolicznych, zatruć (w ramach badania
przesiewowego)
- oceny postępu zmian chorobowych
- oceny skuteczności leczenia lub wystąpienia powikłań
Badanie ogólne moczu
" Ocena właściwości fizycznych
" Ocena właściwości chemicznych
" Badanie mikroskopowe osadu moczu
Próbki moczu- najczęściej wykorzystywane do
analizy
(zalecenia ECLM)
1. Pierwsza poranna próbka moczu (próbka standardowa)
- bezpośrednio po spoczynku nocnym (co najmniej 8 godz., pozycja le\
ąca), mocz
utrzymywany co najmniej 4 h w pęcherzu (mocz odpowiednio zagęszczony, dogodne
warunki do namna\
ania się bakterii)
- na czczo, bez wysiłku fizycznego
- środkowa porcja strumienia
- próbka zalecana do badania ogólnego moczu, badania cytologicznego, do oceny
białkomoczu ortostatycznego
2. Druga poranna próbka moczu
- Pojedyncza próbka, pobrana po 2-4 h od pierwszej porannej mikcji, po wypiciu 200 ml wody
po
godzinie 22.00 dnia poprzedniego
- Próbka podlega zmianom wynikającym z przyjmowania posiłków i aktywności fizycznej
- bardziej praktyczna w przypadku pacjentów ambulatoryjnych (gdy czas i warunki transportu
próbki
nie spełniają wymaganych kryteriów)
Rodzaje próbek moczu- najczęściej
wykorzystywanych do analizy c.d.
(zalecenia ECLM)
3. Próbka losowa (oddana o dowolnej porze dnia, w dowolnej objętości, bez
przygotowania pacjenta).
- wykorzystywana głównie do wskazań doraz
nych, nagłych np. ozn. narkotyków
- Obarczona wysokim prawdopodobieństwem wyników fałszywie ujemnych i/lub
dodatnich
- jako badanie ogólne przesiewowe (w wyniku nale\
y uwzględnić, i\
wartość
diagnostyczna wyniku jest ograniczona ze wzgl. na nieznane czynniki).
- Próbka ta idealnie nadaję się do badań cytologicznych , pobrana ze środkowego
strumienia po
uprzednim nawodnieniu pacjenta lub wykonaniu wysiłku fizycznego.
4. Próbka okresowa (pobierana w określonym przedziale czasowym) np.:
Próbka ze zbiórki dobowej:
- odrzucić pierwszą poranną porcję moczu!!!
- ka\
dą kolejną zbierać do sterylnego pojemnika o poj. 2-3 L ze środkiem
konserwującym lub/i przechowywać w temp. +4�C, w zaciemnieniu
- zbiórkę zakończyć dokładnie po 24 h, dołączając pierwszą poranną porcję moczu.
- Zmierzyć objętość moczu dobowego , pobrać próbkę ok. 200 ml i przesłać w ciągu 30
min do lab.
Próbka okresowa - najczęstsze błędy
Włączenie do zbiórki dobowej dwóch porannych porcji moczu;
 zgubienie próbki, co zmniejsza objętość całkowitą zbiórki i wpływa na stę\
enie
oznaczanych składników;
Niedokładny pomiar objętości całkowitej zbiórki;
Brak wymieszania próbki okresowej przed pobraniem próbki do badania
(niejednorodność próbki);
Nieprawidłowe przechowywanie próbki moczu pobieranego w ramach zbiórki
okresowej;
Poniewa\
odpowiednio przeprowadzona zbiórka okresowa moczu ma znaczący wpływ
na
wiarygodność uzyskanego wyniku badania, nale\
y bezwzględnie poinstruować pacjenta
(PISEMNA INSTRUKCJA)o prawidłowym przeprowadzeniu zbiórki okresowej !!!
Pobranie moczu do badania- inne metody
Metoda cewnikowania pęcherza moczowego
- pacjent nieprzytomny
- niemowlęta
- dorośli ze wskazań doraz
nych
(głównie do badań mikrobiologicznych lub badania ogólnego, nie pobierać moczu
z worka zało\
onego na stałe)
Za pomocą punkcji nadłonowej pęcherza
- u noworodków
- u chorych z zaka\
eniem bakteryjnych dróg moczowych
- u chorych z przerostem gruczołu krokowego, z zało\
oną urostomią pęcherzową
- wykonuje lekarz
Specjalne sterylne worki plastikowe, mocowane plastrami (noworodki)
zbiórka maks. do 1 godziny (gwałtowny wzrost prawdopodobieństwa kontaminacji)
wysokie ryzyko zanieczyszczenia florą fizjologiczną skóry
POJEMNIKI NA PRÓBKI MOCZU
Próbka standardowa Zbiórka 24-h Mocz z cewnika Worki dla
niemowląt
(co najmniej 50 ml) (3 l)
Prawidłowe pobieranie próbki moczu do
badania- uwagi ogólne
Jakość próbki moczu jest kluczowa dla wiarygodności wyniku badania.
Niezbędnym warunkiem uzyskania wiarygodnego wyniku, odzwierciedlającego
aktualny stan zdrowia pacjenta jest uzyskanie próbki o właściwym zagęszczeniu!!!
Stopień zagęszczenia pobranej próbki jest zale\
ny głównie od stopnia nawodnienia
pacjenta oraz od czasu inkubacji moczu w pęcherzu moczowym.
Nieprawidłowe pobranie jak równie\
przechowywanie próbki moczu mo\
e
prowadzić do zmian jej składu, a przez to będą miały wpływ na wiarygodność
wyniku badania!!!
DLATEGO BEZWGL
DNIE KAśDEGO PACJENTA NALEśY POINFORMOWAĆ USTNIE I
PISEMNIE
(najlepiej w formie popartej pismem obrazkowym)
O ZASADACH POPRAWNEGO POBRANIA PRÓBKI MOCZU DO BADANIA
LABORATORYJNEGO!!!
Pobieranie standardowej próbki moczu do badania
(wg. ECLM i EUG)
1. Mocz do badania ogólnego nale\
y pobrać rano, na czczo, po wypoczynku
nocnym, przy zachowaniu standardowej diety, po odstawieniu leków (jeśli
nie zaburza to leczenia).
2. Mocz do badania nale\
y pobrać po porannej toalecie zewnętrznych
narządów moczowo-płciowych; (mycie tylko wodą!, osuszenie ręcznikiem
papierowym)
3. Mocz nale\
y oddać do czystego, suchego, sterylnego (badanie
mikrobiologiczne) i przez
roczystego naczynia jednorazowego u\
ytku (50-
100 ml)
4. Pobrać porcję świe\
ego moczu z porannej mikcji, po odrzuceniu
pierwszej porcji (ze środkowego strumienia), unikając kontaktu moczu z
okolicami narządów płciowych i rękami
5. Próbkę dostarczyć do laboratorium w mo\
liwie najkrótszym czasie od
pobrania (do 30 min). W przeciwnym razie nale\
y próbkę odpowiednio
Pobieranie standardowej próbki moczu do badania
(wg. ECLM i EUG)- instrukcja w formie graficznej
Zalecenia przed planowanym pobraniem
moczu
Unikanie znacznych wysiłków i długotrwałych marszów;
Unikanie pobrań w okresie okołomenstruacyjnym i podczas
miesiączki;
Unikanie stosunków płciowych przynajmniej na dzień przed
pobraniem moczu do badania (podwy\
szona ilość białka i komórek
w moczu);
Unikanie skrajnego ograniczenia lub nadmiernego przyjmowania
płynów przez pobraniem moczu;
PRAWIDA
OWE OZNAKOWANIE PRÓBKI
MOCZU
Pojemnik zawierający próbkę moczu, przesłany do laboratorium powinien zawierać
następujące
informacje:
Imię i nazwisko pacjenta
Numer pesel (data urodzenia)
Metoda pobrania próbki
Data i godzina pobrania próbki (czas zbiórki)
Symbol dodanego środka konserwującego
lub kod identyfikujący pacjenta i rodzaj próbki
Informacje nale\
y umieścić na pojemniku. Nie umieszczać na zakrętce!!!
KONSERWACJA PRÓBEK MOCZU
Materiał powinno się dostarczyć do laboratorium czasie do 30 min od pobrania (nie dłu\
szym ni\
2 godz.)!
Środek/sposób Zastosowanie Zalety/Wady
konserwujący
Schłodzenie próbki do Badanie ogólne moczu do 4 godzin od pobrania Tak pobrana próbka nie nadaje się do oceny krystalurii (w schłodzonym
temp. 4�C moczu wytrącają się np. moczany i fosforany);
Zamrożenie do Oznaczanie: bilirubiny, urobilinogenu; aminokwasów, Zniszczenie elementów morfotycznych;
-20�C Kreatyniny;
Kwas borowy Oznaczanie: białka, mocznika, 5-HIAA, hydroksyproliny; Konserwuje białka i el. upostaciowione;
Kw. ortoborowy Nie interferuje w badaniu ogólnym (poza pH);
Działa bakteriostatycznie
Może interferować w pomiarach leków i hormonów
Kwas solny Oznaczenia: fosforanów, aminokwasów, Ca, amin Uszkadza elementy komórkowe, wytrąca substancje rozpuszczone;
katecholowych, szczawianów, cytrynianów, cystyny, 5- Nie może być stosowany w analizie ogólnej moczu;
HIAA, hydroksyproliny, kwasu homowalininowyego
(HVA), kwasu wanilino-migdałowego (VMA)
Lodowaty kw. octowy Oznaczenia: hormony, kwas wanilinomigdałowy, kwas Uszkadza elementy komórkowe, wytrąca substancje rozpuszczone;
homowanilinowy Nie może być stosowany w analizie ogólnej moczu;
Tymol Konserwacja osadu; Hamuje wzrost bakterii i drożdży; Zabezpiecza glukozę przed rozpadem;
Konserwuje el. upostaciowione;
interferuje w ozn. białka;
Utrwalacz Saccomanno Badanie cytologiczne; Konserwacja elementów komórkowych;
Formalina Konserwacja osadu; Konserwuje El. upostaciowione;
Silny reduktor- zaburzenia oznaczeń chemicznych;
Na2Co3 Oznaczanie porfiryn i porfobilinogenu; URB Nie może być stosowany do ogólnej analizy moczu;
NaF Oznaczanie glukozy i leków; Hamuje glikolizę;
Zaburza pomiary na testach paskowych;
ZMIANY PODCZAS PRZECHOWYWANIA
np..:
Zmiana koloru (np. utlenianie bilirubiny do zielonej biliwerdyny, Hb do
MetHb, URB do urobiliny)
Zapach amoniakalny (rozkład mocznika- do amoniaku)
Wzmocniona woń (namna\
anie Pseudomonas sp.)
Wzrost zmętnienia (wzrost bakterii, krystalizacja subst. rozpuszczonych)
Wzrost pH- (rozkład mocznika do amoniaku)
Spadek pH (rozkład bakteryjny glukozy do kwasów metabolicznych )
Spadek ilości glukozy (glikoliza bakteryjna, glikoliza komórkowa)
Spadek ilości ciał ketonowych (spontaniczne ult. kwasu acetooctowego do
acetonu, lotny; rozkład bakteryjny kw. acetooctowego)
Spadek bilirubiny sprzę\
onej (utlenianie do biliwerdyny, hydroliza do wolnej
bilirubiny)
Wzrost azotynów (wzrost bakterii)
Degradacja elementów morfotycznych (zwłaszcza w moczu hipotonicznym,
zasadowym)
SCHEMAT BADANIA MOCZU
TESTY PASKOWE
Wstępne badanie moczu
Chemia sucha (reakcja wybranego składnika moczu z układem
odczynników umieszczonym na stałym podło\
u, reagującym
zmianą barwy na obecność poszukiwanego składnika)
Badanie półilościowe (ocena wzrokowa) i ilościowe (czytnik
pasków- pomiar reflektometryczny)
Szybkie i proste w u\
yciu
Stosowane w moczu nie odwirowanym
Mała czułość (zale\
na od producenta!!!), niska swoistość
Przed interpretacją wyniku nale\
y zapoznać się z
charakterystyką testu
Obecnie większość laboratoriów stosuje testy paskowe do
rutynowej analizy chemicznej moczu
Ka\
dy nieprawidłowy składnik moczu wykryty testem
paskowym wymaga potwierdzenia badaniem biochemicznym i
mikroskopowym !
TESTY PASKOWE C.D.
Pasek testowy (np. Multistix 10 SG, Siemens) zawiera pola testowe
(1-kilkunastu) nasączonych odczynnikami do wykrywania m.in. :
- Białka
- Glukozy
- Ciał ketonowych
- Barwników \
ółciowych (BIL, URB)
- Związków nitrowych
- Erytrocytów
- Leukocytów
- pH
- Bakterii
- Cię\
aru właściwego
- Wit.C
BADANIE TESTEM PASKOWYM:
1) Mocz dokładnie wymieszać w pojemniku
2) Zanurzyć pasek testowy w moczu, tak aby nasączyć wszystkie pola
testowe
3) Po wyciągnięciu nasączonego paska, nale\
y trzymać go w pozycji
poziomej, aby zapobiec przelewaniu moczu pomiędzy polami
reakcyjnymi
4) Usunąć nadmiar moczu, przesuwając poziomo uło\
ony pasek
wzdłu\
dłu\
szej krawędzi i pionowo wzdłu\
krótszej po brzegu
pojemnika z moczem lub dotykając paskiem bibuły
5) Inkubować pasek w pozycji poziomej przez czas zalecany przez
producenta, w temp. pokojowej
6) Odczytać wyniki oznaczeń. Zabarwienie pól testowych nale\
y
porównać wzrokowo z barwną skalą załączoną do opakowania lub
naklejoną na opakowaniu. Pasek poło\
yć na białym, dobrze
oświetlonym podło\
u lub trzymać poziomo przy barwnej skali na
opakowaniu, tak aby odczytywane pola korespondowały z polami
na skali barwnej
Pole kompensacyjne- zabarwienie tego pola świadczy o obecności w moczu
substancji barwnych, które barwią bibułę testową i mogą być przyczyną
błędnych odczytów. Nale\
y zbadać mocz metodami chemicznymi i
INNE TESTY PASKOWE
- albumina i/lub kreatynina np. CLINITEK� Mikroalbumin lub MicroalbuPHAN
- (większa czułość (nawet 12-20 mg/l) i swoistość ni\
standardowe paski do badania moczu)
- Metody immunochemiczne (Immunodip, Paski odczynnikowe Micral)
- Reakcje chemiczne (Clinitek, MultistixPRO)
Badania przesiewowe:
- cukrzyca,
- choroby nerek,
- nadciśnienie,
- Uogólniona choroba naczyń
Parametr Zasada testu Składniki wykrywane Czułość testu na Wynik fałszywie Wynik fałszywi ujemny
badany podstawie pozytywny
TESTY PASKOWE
Multistix ,
Chemstrip,
Rapignost
Gęstość zmiana zabarwienia wskaz
nika protony polielektrolitów 1,000-1,030 duże stężenia jonów silnie alkaliczne środowisko
względna (błękit bromotymolowy) uwalniane w zależności dwuwartościowych, St. Glukozy i mocznika > 1g/dl
od ilości subst. duże stężenie białka,
zjnizowanych w moczu kwas mlekowy i
Test nie uwzględnia zw. ketokwasy
niedysocjujących
(glukoza, mocznik,
kreatynina)
pH zmiana zabarwienia wskaz
nika H+ pH 5-9 zbyt długie przechowywanie moczu może prowadzić
(błękit bromotymolowy i do jego alkalizacji (rozkład mocznika do amoniaku
czerwień metylowa) przez bakterie)
- inhibitory anhydrozy węglanowej powodują
alkalizację moczu
- leki zakwaszające
- interferencja dużej ilości białka
Białko zmiana zabarwienia wskaz
nika Albumina, mniej czułe na 15-30 mg/dl chinina, chlorchinina Obecność białka innego niż
(błękit tetrabromofenolowy) w globuliny, Hb, alkalizacja moczu albumina, silne zabarwienie
zależności od ilość białek, które mukoproteiny nadmierny wysiłek moczu
są akceptorami H+ Praktycznie nie fizyczny i pozycja
wykrywają białka B-J stojąca
duża gęstość wzgl.
Glukoza reakcja oksydazy glukozy z glukoza 40-75 mg/dl detergenty obecne w kwas askorbinowy, ketony,
wytworzeniem nadtlenku moczu (utl.) środowisko H+,; glikoliza
wodoru utleniającego HCL wynikająca z niewłaściwego
chromogen w obecności przechowywania próbki
peroksydazy
Parametr Zasada testu Składniki Czułość Wynik fałszywie Wynik fałszywie ujemny
badany wykrywane pozytywny
Bilirubina sprzęganie z solą diazoniową w bilirubina 0,4-0,8 mg/dl fenazopirydyna rozkład pod wpływem światła
środowisku H+ zestryfikowana (w moczu o zmienionej zbyt długie przechowywanie
barwie zaleca się moczu,
wykonanie próby Rosina azotyny (inhibitory)
lub zastosowanie testu kwas. askorbinowy
tabletkowego)
URB sprzęganie z p-DEABA w środowisku urobilinogen 0,2-1 mg/dl Kw. p-aminobenzoesowy, rozpad pod wpływem światła
H+ sulfonamidy, rozpad pod wpływem formaliny
porfobilinogen (środek konserwujący)
nie wykrywa niedoboru!!!
Ketony R. kwasu acetooctowego i acetonu z kwas acetooctowy, 5-10 mg/dl Substancje zawierające zbyt długie przechowywanie
nitropruzydkiem sodu i glicyną w aceton grupy  SH; moczu;
środowisku OH- fenyloketony Obecność kwasu beta-
(paski Chemstrip i Rapignost) wysoka g.wzgl. hydroksymasłowego
silne zabarwienie moczu;
lewodopa
Erytrocyty reakcja utleniania nadtlenku Hb erytrocytów, 5-20/�l bakteriuria (peroksydazy) białkomocz, kwas askorbinowy i
(krew) kumenu i tetrametylobenzydyny Hb wolna, 0,02-0,06 mg/dl leki (metronidazol, L-dopa) inne reduktory
pod wpływem aktywności mioglobina barwniki spożywcze wysoka g. wzgl.
pseudoperoksydazowej Hb i Mb krew menstruacyjna formaldehyd
zespół zmiażdżenia
Silne środki utl.(mydła,
detergenty)
Parametr Zasada testu Składniki Czułość Wynik fałszywie Wynik fałszywie
badany wykrywane pozytywny ujemny
Leukocyty Liza leukocytów, uwolnienie granulocyty i monocyty, 5-20/�l wydzielina z pochwy wysoka g. wzgl.; wysokie st.
estareazy granulocytarnej, makrofagi nieswoista reakcja z glukozy >20 g/L, białka >5g/L,
utlenianie estru indoksylu i r. peroksydazą Tetracykliny, cefalosporyny
z solą dwuazową bakteryjną, nie wykrywa limfocytów!!!
formaldehyd Wit.C
detergenty ult.
Intensywne
zabarwienie moczu
Azotyny Redukcja azotanów azotyny powstające pod 0,05-0,1mg/dl Mocz barwny, bakterie nie wytwarzające
pokarmowych do azotynów wpływem reduktazy Namnażanie się reduktazy;
przez bakterie, reakcja z azotanowej bakterii w wyniku zbyt krótkie zatrzymanie
aminą aromatyczną z Klebsiella, E. coli, złego moczu w pęcherzu (<4 h);
utworzeniem soli Proteus., Aerobacter, przechowywania zbyt małe stężenie azotanów w
dwuazowej, sprzęganie soli Citrobacter , moczu
dwuazowej z pochodną Staphylococcus spp., kwas askorbinowy,
aromatyczną do barwnej bakterie gram+
pochodnej
Kwas odbarwienie 2,6- kwas askorbinowy >10 mg/dl inne substancje obecność substancji silnie
askorbinowy dwuchlorofenoloindofenolu redukujące utleniających
w ujawnieniem koloru
podłoża
Poniewa\
istnieje niebezpieczeństwo uzyskania wyników fałszywie poz/neg przy zastosowaniu jedynie testu
paskowego, wg.
zaleceń ECLM ocena morfologiczna osadu moczu stanowi integralną część badania ogólnego !!! W
praktyce lab. dodatni
KONTROLA JAKOŚCI PASKÓW
codzienna kontrola wyglądu pasków testowych;
codzienna kontrola numeru partii;
Codzienna kontrola pól reakcyjnych przy u\
yciu kontroli co najmniej
pozytywnej i negatywnej:
o Jako kontrolę negatywną mo\
na zastosować wodę destylowaną
o Jako kontrolę pozytywną mo\
na stosować materiał
wieloskładnikowy przygotowany we własnej pracowni lub dostępny
na rynku materiał kontrolny;
o Nale\
y pamiętać, aby dobór stę\
eń parametrów w materiale
kontrolnym odpowiadał zakresowi krytycznemu danego parametru
na pasku !!!
AUTOMATYCZNE CZYTNIKI PASKÓW
ECLM zaleca ocenę testów paskowych przy u\
yciu czytników
automatycznych. W ten sposób istnieje szansa ograniczenia błędów
wynikających z subiektywnej obserwacji analityka i zachowania
stałych
warunków odczytu.
Zalety:
Stałość czasu odczytu pasków
Stałość odczytu intensywności barwy pól reakcyjnych
Eliminacja wpływu czynników jak:
- naświetlenie
- Subiektywna ocena zabarwienia analityka
Du\
a przepustowość ( nawet kilkaset wyników/godz.)
Wady:
Brak zdolności niektórych czytników do kompensacji barw wynikających
z ró\
nego zabarwienia moczu
AUTOMATYCZNE CZYTNIKI PASKÓW
Wynik moczu prawidłowego- wydruk z czytnika
TESTY TABLETKOWE I CHEMICZNE
PRÓBÓWKOWE
TESTY TABLETKOWE TESTY CHEMICZNE PRÓBÓWKOWE
Np.:Icotest (BIL), Clinitest (cukry redukujące), Acetest
" świe\
e odczynniki,
(ketony)
" codzienna kontrola jakości odczynników
" Ulegają uszkodzeniu przy ekspozycji na światło,
nadmiernej temp., wilgoci
" Konieczność codziennej kontroli jakości tabletek
(zmiana barwy, zanieczyszczenie, uszkodzenie,
przekroczona data wa\
ności);
" U\
ywane jako metoda alternatywna do próbek
moczu o intensywnym zabarwieniu
(zafałszowane wyniki testów paskowych);
" Reakcja identyczna jak na pasku;
WYKONYWANE W CELU:
1) POTWIERDZENIA WYNIKÓW UZYSKANYCH TESTEM PASKOWYM;
2) JAKO METODY DO PRÓBEK MOCZU O INTENSYWNYM ZABARWIENIU;
3) JAKO TESTY O WI
KSZEJ CZUA
OŚCI DLA OKREŚLONYCH PARAMETRÓW;
4) ZE WZGL
DU NA INN
SWOISTOŚĆ NIś TESTY PASKOWE
WYNIK BADANIA OGÓLNEGO MOCZU
Wyniki jakościowe (dodatni, ujemny)
Jednostki ustalone arbitralnie w skali porządkowej (ujemny, 1+, 2+, 3+...)
" Pojedyncze stę\
enie ustalone arbitralnie: 1+ (0,3 g/L) lub
" Zakres pomiarowy:1+ (0,2-1,0 g/L)
Wyniki ilościowe (konkretna wartość liczbowa oceniona metodą ilościową)
WA
AŚCIWOŚCI FIZYCZNE MOCZU
WA
AŚCIWOŚCI FIZYCZNE MOCZU
Barwa bezbarwny
jasnożółty
żółty
ciemnożółty
pomarańczowożółty
czerwony
krwisty
brunatny
Przejrzystość klarowny
lekko mętny
mętny
Zapach Swoisty (obecnie nie umieszczany na wyniku badania)
Nieswoisty
Ciężar właściwy 1,003-1,035 g/cm3
WA
AŚCIWOŚCI CHEMICZNE MOCZU
Parametr
Odczyn kwaśny
obojętny
zasadowy
Białko brak
Glukoza brak
Bilirubina brak
Urobilinogen prawidłowy
Ciała ketonowe brak
Krew brak
DOBOWA OBJ
TOŚĆ MOCZU
600 ml- 2500 ml /dobę
uzale\
niona od poda\
y płynów
300 ml/dobę - objętość minimalna, pozwalająca usunąć zbędne produkty
przemiany materii
OLIGURIA (skąpomocz)- zmniejszone wydalanie moczu do 400 ml/dobę
ANURIA (bezmocz)- wydalanie moczu w ilości mniejszej ni\
100 ml/dobę
POLIURIA (wielomocz)- wydalanie moczu w ilości przekraczającej 3 l/ dobę
NYKTURIA- wydalanie w ciągu nocy więcej ni\
500 ml moczu (mo\
liwość
wystąpienia przewlekłej, postępującej niewydolności nerek)
Przyczyny zaburzonej objętości wydalanego moczu:
- choroby mią\
szowe nerek; przewlekła niewydolność nerek (faza zaawansowana)
- kamica nerkowa
- cukrzyca (nawet do 8 l na dobę)
- zaburzenia wydzielenia ADH (moczówka prosta)
ZM
TNIENIE MOCZU
Przyczyny Uwagi
Wytrącenie się (bezpostaciowych fosforanów w moczu obojętnym lub zasadowym) lub bezpostaciowych
kryształów moczanów (mocz obojętny lub kwaśny).
Niska temp. (4�C) przechowywania moczu sprzyja krystalizacji!
Forma sprawdzenia: fosforany zanikają pod wpływem silnego kwasu nieorganicznego moczany
zanikają po podgrzaniu moczu
Obecność ropy Infekcje
Forma sprawdzenia: zmętnienie nasila się po dodaniu kwasu i nie zanika po podgrzaniu
Drobnoustroje zmętnienie jednolite, opalizujące, nie zanika po odwirowaniu
Erytrocyty Forma sprawdzenia: mocz brunatnieje po dodaniu silnego kwasu i/lub po ogrzaniu; erytrocyty
opadają na dno po odwirowaniu
Śluz, kał, kontrast Przetoka odbytniczo-pęcherzowa
radiologiczny, Zanieczyszczenie
kamienie
Leukocyty, Proces zapalny
Dro\
d\
e, rzęsistek Traktowane jako zanieczyszczenia z dróg rodnych
Plemniki Traktowane jako zanieczyszczenie
Tłuszcz, Zespół nerczycowy,
Chłonka, Niedro\
ność przewodów limfatycznych,
Parafina Kremy dopochwowe
ZMIANY ZABARWIENIA MOCZU
Barwa moczu
BARWA PRZYCZYNA UWAGI
śółty urochrom, Barwa prawidłowa
urobilina, uroerytryna (prawidłowe ilości)
Bezbarwny, jasno\
ółty Rozcieńczenie moczu Moczówka prosta, Środki moczopędne
Du\
a poda\
płynów
Cytrynowo-\
ółta Senes, chryzarobina, tetracykliny Mocz kwaśny
śółty Ryboflawina Preparaty witaminowe (B)
śółto-pomarańczowa Zagęszczenie moczu Utrata płynów, niska poda\
płynów,
odwodnienie, gorączka
Bilirubina, urobilina, sulfsalazyna śółta piana, mocz zasadowy,
śółto-zielona Bilirubina, biliwerdyna śółta piana
Ryboflawina
Bursztynowa Bilirubina, biliwerdyna, nitrofurantoina śółta piana (bilirubina)
Czerwona lub brązowa Hb, Ery, krew menstruacyjna. Dodatnie białko w teście paskowym, krew
mioglobina, Mentsruacyjna, skrzepy, śluz, uszkodzenie mięśni
Porfiryny Ujemne białko w teście paskowym, mo\
e
być bezbarwny
MetHb
Barwniki: fuksyna, buraki, b. anilinowe Kwaśne pH
L-dopa, tymol, preparaty \
elaza Barwniki w \
ywności, środki konserwujące
Czerwono-pomarańczowa Senes, chryzarobina Mocz zasadowy
Rifampicyna Leczenie przeciwgruz
licze
Czerwono-ró\
owa moczany Masywna krystaluria
Purpurowa Porfiryny Mo\
liwość moczu bezbarwnego
Brązowo-czarna MetHb, kw. homogentyzynowy, Krew, środowisko kwaśne, alkaptonuria
melanina
OBECNOŚĆ PIANY
MOCZ PRAWIDA
OWY MOCZ O MOCZ O
PODWYśSZONYM PODWYśSZONYM
ST
śENIU BIAA
KA ST
śENIU BILIRUBINY
(albuminy)
Po odpowiednio długim Biała, gęsta piana o du\
ej śółta piana
mieszaniu biała piana, stabilności
zanikająca krótko po
odstawieniu próbki
ODCZYN MOCZU
pH=4,5-8,0 (w zale\
ności od diety),
przy diecie mieszanej, świe\
y mocz pH ok. 5,0-6,0
Ocena testem paskowym (pH) , papierkiem wskaz
nikowym (kwaśny, obojętny,
zasadowy) lub pehametrem
Badanie przydatne do monitorowania leczenia (leki alkalizujące/zakwaszające) (UTI,
kamienie) i u pacjentów z zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej
Mocz kwaśny Mocz zasadowy Mocz obojętny:
" Dieta mięsna, wysokobiałkowa " Infekcje dróg moczowych
" Dieta jarska
" Gorączka bakteriami wytwarzającymi
" Kwasica metaboliczna ureazę
- cukrzyca " Dieta jarska
- głodówka " Dieta niskowęglowadanowa
- mocznica " Zasadowica metaboliczna
" Kwasica oddechowa " Zasadowica oddechowa
" Niewydolność nerek " Mocz dziecięcy
" Leki zakwaszające np. wic.C
" Infekcje dróg moczowych
bakteriami wytwarzającymi
kwasy np. Escherichia coli
CI
śAR WA
AŚCIWY MOCZU
Przypadkowa próbka moczu: 1,001-1,035 g/cm3 (1001-1035 g/dm3)
Mocz dobowy: 1,015-1,020 g/cm3
Wartości <1,010 mogą świadczyć o nadmiernym nawodnieniu a >1,020 o
odwodnieniu pacjenta
Zale\
y od:
- poda\
y płynów
- zawartości substancji rozpuszczonych (zjonizowanych i niezjonizowanych)
(elektrolity, glukoza, fosforany, węglany, kontrast radiologiczny )
- zdolności nerek do zagęszczania i rozcieńczania moczu
Ocena gęstości względnej:
" Urometr (coraz rzadziej stosowany) (pomiar gęstości)
" Densytometr drgań harmonicznych w stacjach roboczych do analizy moczu
( fale dz
więkowe) (pomiar gęstości)
" test paskowy (zmiany pKa w polielektrolicie)
" refraktometr (metoda referencyjna) (współczynnik refrakcji)
CI
śAR WA
AŚCIWY MOCZU C.D.
ZWI
KSZONY CI
śAR WA
AŚCIWY ZMNIEJSZONY CI
śAR WA
AŚCIWY
MOCZU MOCZU
Odwodnienie Nadmierna poda\
płynów
Zmniejszona diureza Środki moczopędne
Proteinuria Moczówka prosta
Glukozuria Choroby nerek:
Choroby gorączkowe - Zapalenie kłębuszków nerkowych
Obecność środków kontrastowych - Odmiedniczkowe zapalenie nerek
Poda\
środków wielkocząsteczkowych - Nadciśnienie nerkopochodne
(mannitol) - Przewlekła niewydowlność nerek
- Uszkodzenie cewek nerkowych przez leki
Wstrząs i ostra niewydolność krą\
enia
OSMOLALNOŚĆ
Osmolalność moczu- stę\
enie substancji osmotycznie czynnych
(mole/milimole) na 1 kg rozpuszczalnika (wody).
Wartość prawidłowa: 275-900 mOsm/kg H2O
Zale\
y gównie od stę\
enia elektrolitów, mocznika i amoniaku.
Pomiar za pomocą osmometru (obni\
enie punktu zamarzania moczu w
stosunku do punktu zamarzania wody).
1 miliosmol (1 mmol/kg wody) powoduje spadek temp. zamarzania
cieczy o 1,86�C.
Lepsza ocena zagęszczenia moczu. Powinna być oceniania u chorych
na intensywnej terapii i \
ywionych pozajelitowo.
ZAPACH MOCZU
Swoisty (świe\
o oddany mocz osoby zdrowej)
* Obecnie nie umieszcza się informacji o zapachu swoistym. Zmiana
swoistego
zapachu wymaga odnotowania na wyniku badania.
Brak zapachu  małe dzieci i mocz rozcieńczony
Zapach owocowy- obecność związków ketonowych (aceton)
Zapach H2S- obecność ropy lub cystynurii
Zapach amoniaku- zbyt długie przechowywanie moczu (temp. pok.)
Zapach spoconych stóp- kwasica izowalerianowa i glutarowa
Zapach syropu klonowego- Choroba syropu klonowego
Zapach mysi- fenyloketonuria
Zapach kapusty- malabsorpja metioniny
Mocz zjełczały- tyrozynemia
WA
AŚCIWOŚCI CHEMICZNE MOCZU-
GLUKOZA
Mocz prawidłowy: nieobecna (15-60 mg/dl; < 300 mg/dobę- ilość
niewykrywalna metodami rutynowymi)
Glukozuria (cukromocz)- zwiększone wydalanie glukozy z moczem wynika
z :
1) podwy\
szonego stę\
enia glukozy w surowicy i przekroczenia progu
nerkowego (160-180 mg/dl) (wartość progu nerkowego jest zmienna osobniczo; w nefropatii
cukrzycowej ulega obni\
eniu)
2) zaburzonej resorpcji glukozy w kanalikach nerkowych
GLUKOZURIA PRZEDNERKOWA GLUKOZURIA NERKOWA
Cukrzyca Zatrucie metalami cię\
kimi
Ch. wątroby i trzustki Choroby genetyczne
Zespół Cushinga Cią\
a
Akromegalia Zespół Fanconiego
Nadczynność tarczycy
Stres, stany lękowe
Udar mózgowo-naczyniowy
TESTY PASKOWE DO WYKRYWANIA I
OZNACZANIA GLUKOZY
oksydaza glukozy
glukoza + O2 + H2O kwas glukonowy + H2O2
peroksydaza chrzanowa
H2O2 + chromogen (red) chromogen (utl) + H2O
AKCEPTORY O2 w reakcji wskaz
nikowej:
4-aminofenazon (klasyczna reakcji Trindera, =500 nm)
4- aminoantypiryna
3-metylo-2-benzotiazolina
Wyniki fałszywie dodatnie: detergenty obecne w moczu (utl.), HCL, peroksydazy
Wyniki fałszywie ujemne: kwas askorbinowy, ketony> 40 mg/dl, kwas. gentyzynowy,
środowisko H+,; glikoliza wynikająca z niewłaściwego przechowywania próbki
WYKRYWANIE CUKRÓW W MOCZU- METODY
CHEMICZNE
PRÓBY REDUKCYJNE
nieswoiste dla glukozy (cukry: glukoza, fruktoza, maltoza, galaktoza i
pentoza i inne substancje redukujące)
wyniki fałszywie dodatnie:
mocz stę\
ony
du\
a zawartość kreatyniny, barwników moczowych, kw.
glukuronowego
proteinuria
poda\
kofeiny, morfiny, dekstranu
PRÓBY REDUKCYJNE
1) Próba Benedicta (powszechnie jako test tabletkowy)
glukoza, aldo-, ketocukry
Siarczan miedziowy ró\
ny odcień barwy w zale\
ności od
(zasadowy r-ór winianu sodowo-potasowego) stę\
enia cukru (\
ółty/czerwony)
Czułość: 0,25 g/dl
2) Próba Fehlinga (czułość 0,1 g/dl)
glukoza temp.
Wodorotlenek miedzi Tlenek miedzi Czerwony osad
(zasadowy r-ór winianu sodowo-potasowego)
* redukcja bez ogrzewania (kwas homogentyzynowy)
3) Próba Nylandera (najlepsza)
glukoza
Wodorotlenek bizmutu Bizmut metaliczny (czarny osad)
(zasadowy r-ór winianu sodowo-potasowego)
Czułość: 0,05 g/dl
RÓśNICOWANIE CUKRÓW
REDUKUJ
CYCH
Dodatni test skryningowy na obecność cukrów redukujących u
dorosłych w większości przypadków wskazuje na glukozurię.
W przypadku dzieci < 2 r.\
. rutynowe badanie moczu powinno
zawsze włączać test skryningowy na obecność substancji
redukujących (np. Clinitest) ze względu na ryzyko wrodzonej
galaktozemii prowadzącej do cię\
kich powikłań (test paskowy
wykrywa glukozę).
W przypadku dodatniego testu na obecność cukrów
redukujących , konieczna jest ich identyfikacja. Obecnie do tego
celu stosuje się metody chromatograficzne (chromatografia
bibułowa, chromatografia cienkowarstwowa).
GLUKOZA W MOCZU
Obecnie, stę\
enie glukozy w moczu jest zastępowane oznaczaniem
stę\
enia glukozy we krwi.
Oceny w moczu dokonuję się jednak, w celu:
o Sprawdzenia niepoprawnego oznaczenia we krwi
o U chorych nie pozwalających na pobranie krwi
o U kobiet w cią\
y
OZNACZENIE ILOŚCIOWE GLUKOZY
Stężenie glukozy w moczu zależy od szeregu czynników, m.in. :
- wielkości diurezy,
- podaży i rodzaju spożywanych pokarmów węglowodanowych,
- wartości progu nerkowego (cecha odmienna osobniczo),
- czasu gromadzenia moczu w pęcherzu,
- metabolizmu leukocytów i bakterii,
- czasu przechowywania moczu przez badaniem.
Z tego względu uważa się , że ocena stężenia glukozy w moczu ma małą wartość
diagnostyczną, a ocena półilościowa testem paskowym niesie wystarczającą
informację dla klinicysty. Na prośbę klinicysty glukozę można oznaczyć w moczu
metodami enzymatycznymi (heksokinazową, GOD/POD)
METODY ENZYMATYCZNE OZNACZANIE
GLUKOZY
METODA HEKSOKINAZOWA
ZASADA: ufosforylowanie glukozy pod wpływem heksokinazy do glukozo-6-fosforanu, który pod wpływem
dehydrogenazy jest specyficznie utleniany do 6-fosfoglukonianiu, redukując NADP+ do NADPH2.
Pomiaru absorbancji dokonuje się przy 340 nm.
Obserwuje się wzrost absorbancji proporcjonalny do stę\
enia glukozy.
heksokinaza
glukoza + ATP glukozo-6-P + ADP
dehydrogenaza G-6-P
glukozo-6-P + NADP+ 6-fosfoglukonian + NADPH + H
referencyjna
ilościowa
czuła i swoista
dobra dokładność
wysoka precyzja
kinetyczna lub punktu końcowego
manualna lub zautomatyzowana
GOD/POD
ZASADA: glukoza w środowisku O2, ulega utl. pod wpływem oksydazy do kw. glukonowego i
H2O2 wykorzystany w reakcji wskaz
nikowej z peroksydazą..
oksydaza glukozy
glukoza + O2 + H2O kwas glukonowy + H2O2
peroksydaza chrzanowa
H2O2 + chromogen (red) chromogen (utl) + H2O
AKCEPTORY O2 w reakcji wskaz
nikowej:
4-aminofenazon (klasyczna reakcji Trindera, =500 nm)
4- aminoantypiryna
3-metylo-2-benzotiazolina
Pierwsza reakcja jest swoista i specyficzna, natomiast reakcja wskaz
nikowa nie
jest specyficzna !!
ilościowa
dobra swoistość, dokładność, precyzja
kinetyczna lub punktu końcowego
manualna lub zautomatyzowana, stosowana w paskach testowych przy zastosowaniu KI
BARWNIKI śÓA
CIOWE
BILIRUBINA W MOCZU
Substancja progowa (2 mg/dl)
Wartość prawidłowa w moczu : <0,02 mg/dl
W warunkach prawidłowych w moczu obecne są niewielkie ilości
bilirubiny związanej (wolna - patologia)
Zwiększone stę\
enie bilirubiny związanej:
- Zwiększona produkcja w wątrobie
- Niedro\
ność przewodów \
ółciowych (zapalenie, kamica, guz)
METODY WYKRYWANIA BILIRUBINY W MOCZU
1) Ocena wzrokowa próbki moczu
Podwy\
szone stę\
enie bilirubiny w moczu nadaje mu barwę ciemno\
ółto-
brą\
ową.Po wstrząśnięciu próbki, na powierzchni tworzy się \
ółta piana.
2) Test paskowy i tabletkowy (Icotest)
H+
Sól dwuazoniowa + bilirubina sprze\
ona azobilirubina (zmiana barwy)
Czułość: 0,5 mg/dl (test paskowy), 0,05-0,1 mg/dl (Icotest)
Wynik fałszywie dodatni: fenazopirydyna, chlorpromazyny
Wynik fałszywie ujemny: rozkład pod wpływem światła, zbyt długie przechowywanie
moczu,azotyny (inhibitory),kwas. askorbinowy
METODY CHEMICZNE (PRÓBÓWKOWE)
WYKRYWANIA BILIRUBINY W MOCZU
Próba Foucheta
FeCl3
Bilirubina (BaCl2) zielona biliwerdyna
Największa czułość: 0,1 mg/dl
Próba Rosina
Jod (utl.)
Bilirubina zielona biliwerdyna na granicy płynów
Próba Gmelina
stę\
. kwas azotowy (utl.)
Bilirubina zielona biliwerdyna
(wykonywać przy braku obecności białka w moczu)
UROBILINGEN
Wartość prawidłowa: d" 1 mg/dl
Zaleca się oznaczanie w próbce 2-godzinnej zebranej pomiędzy godz. 14.00 a 16.00 (najwy\
sze
stę\
enie, związane z większym wydalaniem URB w moczu zasadowym; podwy\
szenie pH moczu po
posiłku)
WZROST ST
ŻENIE URB W MOCZU BRAK URB W MOCZU
Nasilony katabolizm Hb : - zaburzenia produkcji żółci
- anemia hemolityczna - niedrożność przewodu żółciowego
- hemoliza wewnątrznaczyniowa - brak flory bakteryjnej w przewodzie
- nadkrwistość pokarmowym
Zwiększona produkcja URB:
- stany zapalne jelit
- stany zapalne dróg żółciowych
Zaburzenia funkcji hepatocytów:
- WZW (ostre i przewlekłe)
- marskość wątroby
- toksyczne uszkodzenie wątroby
- uszkodzenie wtórne ( ostra
choroba niedokrwienna serca,
zatrucie CO)
- rak wątroby
Przerwanie krążenia wrotno-wątrobowego:
(zamknięcie lub uszkodzenie żyły wrotnej)
WYKRYWANIE URB W MOCZU
PRÓBA ERLICHA- test paskowy Multistix
Mocz świe\
y!!! (utlenianie URB)
H+
URB + p-dimetyloaminobenzaldehyd czerwony kompleks
Czułość: 0,2-1 mg/dl
Wyniki fałszywie dodatnie: Kw. p-aminobenzoesowy, sulfonamidy, porfobilinogen
Wyniki fałszywie ujemne: rozpad pod wpływem światła, rozpad pod wpływem formaliny
(środek konserwujący), azotyny, nie wykrywa niedoboru!!!
WYKRYWANIE URB W MOCZU
Metoda Watsona-Schwartza (modyfikacja metody Erlicha)
H+
Mocz+ odcz. Erlicha + octan sodowy czerwone zabarwienie
czerwone zabarwienie + chloroform Górna warstwa wodna (porfobilinogen i inne)
Dolna warstwa chloroformowa (URB)
Ekstrakcja warstwy wodnej butanolem.
Czułość: 0,6 mg/dl dla porfobilinogenu
PORFIRYNY
Glicyna + bursztynylo-CoA kwas delta-aminolewulinowy
uroporfirynogen porfobilinogen
koproporfirynogen protoporfirynogen
protoporfiryna
Hem
PORFIRYNY C.D.
PORFIRIE to grupa chorób metabolicznych, w większości uwarunkowanych genetycznie,
spowodowanych obni\
oną aktywnością poszczególnych enzymów biorących udział w
biosyntezie hemu. Bloki enzymatyczne na co najmniej 7 poziomach syntezy prowadzą do
gromadzenia się produktów pośrednich syntezy hemu.
PORFIRYNY
Czerwone zabarwienie moczu (brak obecności Ery, Hb)
Dodatnia próba na URB (próba Erlicha)
1) Metoda Hoescha (porfobilinogen)
2 ml odcz. Erlicha + 2 krople moczu czerwone zabarwienie na
powierzchni a po wstrząśnięciu w
całej objętości
Wykrywalność: 20 mg/l
2) Metoda Watsona-Schwartza (modyfikacja metody Erlicha)
H+
Mocz+ odcz. Erlicha + octan sodowy czerwone zabarwienie
czerwone zabarwienie + chloroform Górna warstwa wodna (porfobilinogen i inne)
Dolna warstwa chloroformowa (URB)
Ekstrakcja warstwy wodnej butanolem.
Czułość: 0,6 mg/dl dla porfobilinogenu
CIAA
A KETONOWE W MOCZU
78% Kwas �-hydroksymasłowy (nie wykrywany testem paskowym, próbą
Legala)
20% Kwas acetylooctowy
2% Aceton (równie\
dekarboksylacja kw. acetylooctowego in vitro)
< 2 mg/dl, <20 mg/dobę (niewykrywalne rutynowymi metodami)
Substancja wydalana z moczem w mechanizmie progowym (70 mg/dl)
Zwiększone wydalanie:
- Cukrzyca
- Mocznica
- Głodówka
- Dieta uboga w węglowodany a bogata w tłuszcze
- Stany gorączkowe
- Odwodnienie
- Śpiączka ketonowa
- Znaczny wysiłek fizyczny
CIAA
A KETONOWE W MOCZU- TESTY
PASKOWE
OH-, nitropruzydek sodu
Acetylooctan purpurowe zabarwienie (Multistix, Ketostix)
OH-, nitropruzydek sodu
Aceton purpurowe zabarwienie (Chemstrip, Rapignost)
Acetylooctan Glicyna
o Wyniki jakościowe lub półilościowe
o Czułość: dla acetylooctanu 5-10 mg/dl, dla acetonu: 50-70 mg/dl
Wyniki fałszywie pozytywne: Substancje zawierające grupy  SH; fenyloketony, wysoka g.wzgl., silne
zabarwienie moczu; lewodopa
Wyniki fałszywie negatywne: zbyt długie przechowywanie moczu
CIAA
A KETONOWE W MOCZU- Acetest
OH-, nitropruzydek sodu
Aceton purpurowe zabarwienie
Acetylooctan Glicyna, laktoza
o Wyniki jakościowe
o Czułość: dla acetylooctanu 5-10 mg/dl, 20 mg/dl dla acetonu
Wyniki fałszywie pozytywne: Substancje zawierające grupy  SH; fenyloketony, wysoka g.wzgl., silne
zabarwienie moczu; lewodopa
Wyniki fałszywie negatywne: zbyt długie przechowywanie moczu (próbki schładzać i natychmiast badać)
Glicyna- umo\
liwia reakcję z acetonem
Laktoza- zwiększa intensywność zabarwienia produktu
CIAA
A KETONOWE W MOCZU- METODY
CHEMICZNE
Próba Legala
OH-, nitropruzydek sodu kw. Octowy
Aceton wiśniowe zabarwienie intensywności
Acetylooctan
" niespecyficzność: kreatynina (zanika po zakwaszeniu)
" 15-20-krotnie większa czułość dla acetylooctanu ni\
dla acetonu
Próba Langego (obecnie rzadko stosowana)
nawarstwienie
amoniaku
Aceton + nitropruzydek + H+ fioletowy pierścień na granicy płynów
Acetylooctan
KRWIOMOCZ-hematuria
Obecność e"3 RBC/ HPF
w dwóch na trzy przebadane próbki moczu.
(American Urological Association)
HPF -w polu widzenia mikroskopu pod powiększeniem x 400)
RBC- erytrocyty
KRWIOMOCZ-hematuria
Ostre lub przewlekłe kłębuszkowe zapalenie
nerek,
Toczeń trzewny,
Zespół Goodpasteure`a
Nefropatia IgA,
Zapalenie kłębkowe przy zapaleniu naczyń
Zmiany cukrzycowe
Choroby śródmią\
szowe nerek
Choroby naczyń nerkowych (zawał nerki,
zakrzepica)
Kamica
Gruz
lica nerki
Choroby metaboliczne
Infekcje dróg moczowych
Kamica
Nowotwory w obrębie pęcherza
KRWIOMOCZ, HEMOGLOBINURIA,
MIOGLOBINURIA
Zasada testów paskowych wykorzystuje właściwości
pseudoperoksydazowe cząsteczki HEMU. Test wykrywa erytrocyty, Hb
i Mb!!!
Testy chemiczne próbowkowe równie\
wykrywają Ery, Hb i Mb
KONIECZNE RÓśNICOWANIE poprzez badanie mikroskopowe
moczu, ocenę barwy osocza, chemiczne badanie osocza
Krwiomocz Hemoglobinuria Mioglobinuria
Choroby nerek i dróg Hemoliza Uszkodzenie mięśni:
moczowych wewnątrznaczyniowa -Zespół zmia\
d\
enia,
Silna gorączka Oparzenia o du\
ej -Ostre niedokrwienie
Urazy powierzchni -Oparzenia
Wysiłek fizyczny Zaka\
enie krętkiem bladym Drgawki
Nowotwory Wysiłek fizyczny Alkoholizm i narkomania
Leki przeciwkrzepliwe Zapalenie wielomięśniowe
Toksyczne uszkodzenie
Wysiłek fizyczny
KREW W MOCZU- PRÓBA CHEMICZNA
PRÓBA PIRAMIDONOWA
(właściwości pseudoperoksydazowe HEMU)
HEM, H+
H2O2 + piramidon fioletowy pochodna
Do 4 ml przegotowanego i ostudzonego moczu dodać kilka kropli lodowatego
kwasu
octowego i 4 ml nadtlenku wodoru. Wymieszać.
Nawarstwić alkoholowym roztworem piramidonu.
* Gotowanie usuwa wpływ peroksydazy leukocytarnej.
KREW W MOCZU
o Świe\
e i nieuszkodzone krwinki czerwone nie ulegają rozpuszczeniu w moczu.
o Metodą ró\
nicowania obecności krwinek świe\
ych vs hemoglobiny w moczu jest jego
WIROWANIE.
Po odwirowaniu, świe\
e krwinki opadają na dno próbówki
Hb ulega rozpuszczeniu w moczu i mo\
na ją wykryć zarówno w moczu wirowanym
jak i nieodwirowanym.
Testy paskowe wykrywają ERY, Hb i mioglobinę.
Obecność krwinek czerwonych w osadzie i jednocześnie ujemny wynik testu
paskowego  na krew sugerują interferencję np. kwasu askorbinowego.
Brak krwinek czerwonych w osadzie i dodatni wynik testu paskowego  na krew mo\
e
świadczyć o obecności Hb i/lub mioglobiny oraz rozpadzie krwinek czerwonych lub
interferencji np. peroksydaz bakteryjnych, silnych utleniaczy itp..
Ró\
nicowanie hemoglobinurii i mioglobinurii
TEST HEMOGLOBINURIA MIOGLOBINURIA
Ocena wzrokowa barwy moczu Od ró\
owego do brązowego Brązowa
Test paskowy  na krew + +
Ocena wzrokowa wyglądu Ró\
owe (hemoliza) Wygląd prawidłowy
osocza
< 10x górna granica >40x górna granica
Ocena aktywności CK w moczu przedziału referencyjnego przedziału
referencyjnego
N
Testy chemiczne w osoczu: ę!
Ocena stę\
enia mioglobiny
(testy immunochemiczne) �!
N
Ocena stę\
enia haptoglobiny
(testy immunochemiczne,
elektroforetyczne)