Marian Poniewiera marzec 2007
Materiały powielane powstały na podstawie wykładów pracowników Zakładu Geodezji i Ochrony Terenów Górniczych Pol. Śl.
w Gliwicach oraz na podstawie literatury i nie stanowią publikacji w rozumieniu ustawy o prawach autorskich
POMIARY K
TÓW
Kąt poziomy to kąt dwuścienny między płaszczyznami pionowymi, na których leżą ramiona
mierzonego kąta.
Kąt pionowy to kąt nachylenia kierunku w stosunku do płaszczyzny poziomej, mierzony
w płaszczyz
nie pionowej.
kąt pionowy i poziomy
kąt pionowy nachylenia i kąt pionowy zenitalny
W
GIELNICA
ELEMENTY I URZ
DZENIA INSTRUMENTÓW OPTYCZNYCH
Luneta
Charakterystycznymi cechami lunety są powiększenie, jasność i pole widzenia.
Siatki celownicze
Libella
Libella jest to szklana kapsułka wypełniona eterem lub alkoholem, w której
pozostawiona jest bańka gazowa. Libella pudełkowa (sferyczna) reaguje na pochylenia
w dowolnym kierunku. Libella rurkowa reaguje na zmianę pochylenia w płaszczyz
nie
pionowej, w której leży jej oś. Na górnej, wypukłej powierzchni kapsułki naniesiona jest
podziałka.
Libella pudełkowa
1
Libella rurkowa
Pionownik optyczny
Pionownik jest to
urządzenie realizujące optyczną lub laserową oś pionową. Może być instrumentem
samodzielnym, ustawianym w spodarce na statywie lub wmontowanym do spodarki albo
alidady teodolitu.
Pion optyczny
TEODOLIT
Teodolit jest to instrument, który służy do pomiarów kątów poziomych i pionowych.
Teodolity dzielimy na :
-� tradycyjny,
-� elektroniczny.
Ze względu na dokładność na:
-� techniczny (1c),
-� precyzyjny (1cc)
teodolit + dalmierz = tachimetr ( total station )
Budowa teodolitu
Teodolit ustawia się na trójnożnym statywie. Za pomocą pionu sznurkowego lub
optycznego centruje się go nad punktem. Teodolit składa się z:
-� spodarki,
-� koła poziomego z podziałką kątową (limbusa),
-� alidady z lunetą i kołem pionowym.
Systemy odczytowe koła poziomego i pionowego
2
SPRAWDZANIE I REKTYFIKACJA TEODOLITU
Najważniejszymi błędami teodolitu, wynikającymi z niespełnienia warunków osiowych są:
-� błąd libelli alidadowej,
-� błąd kolimacji,
-� błąd inklinacji,
-� błąd ustawienia kresek siatki celowniczej,
-� błąd indeksu.
Osie geometryczne teodolitu:
i-i  oś obrotu alidady (oś główna)
p-p  oś obrotu lunety
c-c  oś celowa
l  oś libelli alidadowej
a-l
a
Błąd libelli alidadowej
Libelle powinny być tak zamocowane na alidadzie, aby oś libelli rurkowej l
a
(płaszczyzna główna libelli pudełkowej Q) była prostopadła do osi głównej teodolitu i.
Wykrywanie i rektyfikacja błędu rurkowej libelli alidadowej:
a) pierwsze położenie, b) drugie położenie
Błąd kolimacji
Oś celowa lunety musi być prostopadła do osi jego obrotu.
Błąd kolimacji usuwa się przez przesunięcie śrubkami rektyfikacyjnymi siatki
celowniczej. Kąt średni z wyników uzyskany przy dwóch położeniach lunety jest wolny od
tego błędu.
Błąd inklinacji
Oś obrotu lunety powinna być prostopadła do osi głównej instrumentu.
Pomiar kąta przy dwóch położeniach eliminuje wpływ błędu inklinacji na wynik.
Błąd ustawienia kresek siatki celowniczej
Błąd indeksu
3
POMIAR K
TA POZIOMEGO
Kąt należy mierzyć teodolitem zrektyfikowanym, tj. o sprawdzonych warunkach
osiowych. Do czynności przygotowawczych na stanowisku zaliczamy:
-� centrowanie,
-� poziomowanie,
-� usunięcie błędu paralaksy siatki celowniczej.
POMIAR K
TA PIONOWEGO
Kąty pionowe mierzy się do płaszczyzny poziomej albo od kierunku zenitu.
Dziennik pomiaru kąta poziomego
Nr I położenie II położenie
Nr celu Średnia Szkic
Kąt ą
stanowiska lunety lunety
L 87g,9450 287 g,9600 87 g,9525
C 40 g,9100
P 128 g,8600 328 g,8650 128 g,8625
Tyczenie prostych odcinków trasy
Tyczenie prostej w przód
Tyczenie polega na wyznaczaniu położenia punktów pośrednich na prostej, Tyczenie w przód 
wewnątrz odcinka, tyczenie wstecz -na przedłużeniu odcinka AB. (nie więcej niż 1/3 jego dłu-
gości). Tyczenie "ze środka" stosuje się, gdy z punktu A nie widać punktu B (np. wzgórze) lub gdy są
to punkty ścienne, zza których nie można prowadzić obserwacji. Wybór metody tyczenia zależy od
długości odcinka, ukształtowania terenu, widoczności oraz wymaganej dokładności.
Tyczenie prostej w przód w dwóch położeniach lunety.
4
Tyczenie ze środka.
a*b
"= sin ą
a+b
Tyczenie prostej na podstawie pomiaru kąta w punkcie pomocniczym.
ą
1
" = d
1
ą ą
1+ 2
ą
2
" = d
2
ą ą
1+ 2
Tyczenie prostej na podstawie pomiaru kątów w punkcie pomocniczym, gdy nieznane są
odległości
Można również założyć specjalne osnowy geodezyjne, z których tyczymy punkty trasy.
5
Pomiar długości
Długość staramy się mierzyć poziomą lub redukujemy na poziom d =d*cosą
0
Pomiar długości dalmierzem kreskowym
D=100�"l
D=100�"l�"cos2 �ą
Pomiar przy poziomej osi celowej
Pomiar przy pochylonej osi celowej
Elektromagnetyczny pomiar odległości
Literatura:
1. Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo Stabil. Kraków 2002
2. Jamka M., Zielina L.: Geodezja inżynieryjna. Podręcznik dla studentów wyższych szkół
technicznych. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2001r.
3. Przewłocki S.: Geodezja dla kierunków niegeodezyjnych. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002r.
6