0
Bankowość hipoteczna
Specyfika funkcjonowania banku hipotecznego
dr Gabriel Główka
prof. Marek Bryx
dr Ryszard Uchman
dr Magdalena Cicharska
mgr Michał Glinka
mgr A
ukasz Reksa
mgr Urszula Słowik
mgr A
ukasz Reksa
PEA
NE WYKA
ADY ONLINE
WPROWADZENIE
Ze względu na specyfikę działalności banków hipotecznych, a zwłaszcza na jej koncentrację na obszarze związanym zasadniczo z
jednorodnym rodzajem ryzyka (ryzyko sektorowe - rynek nieruchomości), uregulowano ją w akcie prawnym odrębnym od ustawy
Prawo bankowe. Poprzez ograniczenie zakresu dozwolonych czynności banków hipotecznych wskazany został ich specjalistyczny
charakter. Specyfika ich działalności, podobnie jak w minionych okresach historycznych, wymagała wprowadzenia wielu
szczególnych norm ostrożnościowych, które mają zapewnić nie tylko bezpieczeństwo funkcjonowania banków hipotecznych, ale
koncentruje się na bezpieczeństwie emitowanych przez nie listów zastawnych. Ze względu na długoterminowy charakter czynności
bankowych banku hipotecznego i w wielu przypadkach niemożność szybkiego reagowania na pojawiające się zagrożenia, niezbędne
było wprowadzenie mechanizmów prewencyjnych, pozwalających z odpowiednim wyprzedzeniem na eliminowanie lub ograniczanie
ewentualnych negatywnych skutków tych zagrożeń w przyszłości. Celem niniejszego wykładu wskazanie i charakterystyka tych
elementów, które powodują, że działanie banków hipotecznych znacznie różni się od zasad funkcjonowania banków uniwersalnych.
Ich zrozumienie pozwoli na:
1. Usystematyzowanie wiedzy na temat zasad działania całego sektora bankowego;
2. Umiejscowienie w tym systemie banków hipotecznych;
3. Zidentyfikowanie tych problemów, których znajomość jest istotna dla zrozumienia podstaw i
reguł kształtujących profil prowadzonej przez banki hipoteczne działalności;
4. Zrozumienie przesłane, i podstaw tworzenia banków hipotecznych.
Czytając kolejne części, szczególną uwagę należy zwrócić na istotę działania banków hipotecznych oraz szczególny i dosyć
restrykcyjny charakter regulacji prawnych, odnoszących się między innymi do takich obszarów, jak: ocena wartości nieruchomości
stanowiącej zabezpieczenie długookresowego kredytu (bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości), wskaz
nik LTV (loan-to-value
ratio - relacja wartości kredytu do wartości zabezpieczającej go nieruchomości), wymóg pierwszeństwa hipoteki na rzecz banku
hipotecznego, zasady prowadzenia rachunku zabezpieczenia listów zastawnych, "przywilej upadłościowy" dla posiadaczy listów
zastawnych.
Wynikający z ustawy wysoki standard jakościowy listów zastawnych jest podstawowym czynnikiem określającym ich długookresowe
bezpieczeństwo inwestycyjne. Rozwój rynku nieruchomości w Polsce i wzrost zaangażowania banków hipotecznych w jego
finansowanie powoduje zwiększanie emisji listów zastawnych. Rożne grupy inwestorów wykazują swoje zainteresowanie inwestycją
w listy zastawne. Jednak głównie rosnące wciąż aktywa instytucji wspólnego inwestowania określają popyt na długookresowe,
charakteryzujące się wysokim bezpieczeństwem instrumenty finansowe, jakimi są listy zastawne. Rosnący popyt na listy zastawne
powiększa z kolei pulę środków banków hipotecznych, które będą przeznaczone na kolejne kredyty na finansowanie nieruchomości.
Istotną rolę w tym procesie, a tym samym w rozwoju rynku nieruchomości w Polsce, mogą odegrać inwestorzy zagraniczni.
Zdobycie i utrzymanie ich stałego zaufania do polskiego rynku nieruchomości oraz emitowanych w Polsce listów zastawnych
umożliwi bankom hipotecznym pozyskiwanie kapitału nie tylko na rynku krajowym, lecz i poza granicami. Sprzyjać temu będzie
uzyskiwanie przez emitowane w Polsce listy zastawne wysokich ocen agencji ratingowych.
Jednocześnie mając na uwadze cele niniejszego wykładu fakt, że banki hipoteczne działają w ramach całego systemu bankowego i
są instytucjami konkurencyjnymi względem banków uniwersalnych, powinniście Państwo posiadać pewną podstawową wiedzę na
temat ekonomiki i finansowania banków uniwersalnych. W szczególności należy zwrócić uwagę na niezbędną wiedzę z zakresu
0
0
podstawowych zasad ich działania, umiejscowienia banków w gospodarce rynkowej, poznania podstawowych rodzajów ryzyka
ponoszonego przez banki oraz struktury bilansowej i sposobów zarządzania nią.
WPROWADZENIE DO USTAWY O LISTACH ZASTAWNYCH I BANKACH HIPOTECZNYCH
Podstawą prawną działalności banków hipotecznych w Polsce jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i
bankach hipotecznych (zwana dalej Ustawą). Ustawodawca formułując zapisy tej Ustawy, wzorował się na polskim prawodawstwie
przedwojennym oraz na współczesnych, sprawdzonych rozwiązaniach europejskich. W wyniku tych działań Polska, po
kilkudziesięcioletniej przerwie, ponownie znalazła się w grupie krajów, w których emitowany jest list zastawny jako szczególny
rodzaj papieru wartościowego.
Po ponad 60-letniej nieobecności Ustawa z stała się w Polsce jednym z prawnych fundamentów funkcjonowania banków
hipotecznych oraz nowego instrumentu na rynku kapitałowym, jakim jest list zastawny.
Dla funkcjonowania banków hipotecznych istotne znaczenie mają również następujące akty prawne:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe pobierz
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi | pobierz
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 roku O obligacjach | pobierz
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece | pobierz
Uchwała nr 4/2004 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 8 września 2004 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad
wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz zakresu stosowania metod statystycznych
i warunków, których spełnienie umożliwia uzyskanie zgody na ich stosowanie, sposobu i szczegółowych zasad obliczania
współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów
kapitałowych i współczynnika wypłacalności oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z
funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania. |
pobierz
Uchwała nr 5/2002 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia z dnia 18 listopada 2002 r. w sprawie określenia wzoru rejestru
zabezpieczenia listów zastawnych. | pobierz
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z
działalnością banków, | pobierz
Rekomendacja F z dnia 12 listopada 1998 r. (tekst zaktualizowany w 2003 r.) dotycząca podstawowych kryteriów
stosowanych przez Komisję Nadzoru Bankowego przy zatwierdzaniu regulaminów ustalania bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości wydawanych przez banki hipoteczne. | pobierz
Rekomendacja J z dnia 20 lipca 2000 r. dotycząca tworzenia przez banki baz danych odnoszących się do rynku
nieruchomości. | pobierz
Rekomendacja K z dnia 10 paz
dziernika 2001 r. dotycząca zasad prowadzenia przez banki hipoteczne rachunku
zabezpieczenia listów zastawnych i jego projekcji. | pobierz
Rekomendacja S z dnia 15 marca 2006 r. dotycząca dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych
hipotecznie. | pobierz
Istnieje zasadnicza i znacząca różnica w funkcjonowaniu specjalistycznych banków hipotecznych oraz banków uniwersalnych,
wynikająca przede wszystkim z odrębnej regulacji prawnej, jakiej podlegają banki hipoteczne. Zasady działania banków
hipotecznych zostały określone w Dziale III Ustawy, zatytułowanym (Bank hipoteczny), gdzie w art. 9 banki hipoteczne zostały
określone jako instytucje specjalistyczne oraz nazwa "bank hipoteczny" została prawnie zastrzeżona tylko i wyłącznie dla
podmiotów, które otrzymały licencję nadzoru bankowego i zgodę Komisji Nadzoru Bankowego na prowadzenie działalności pod
rygorem ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych.
Zasada specjalizacji oznacza, że banki hipoteczne uzyskują specjalny status na rynku i są wyodrębnionymi i wyspecjalizowanymi
instytucjami, podlegającymi specjalnemu ustawodawstwu dotyczącemu ich działalności. Polskie banki hipoteczne charakteryzują
się pełną specjalizacją.
W art. 12 ustawodawca enumeratywnie przedstawia zakres czynności, jakie bank hipoteczny może wykonywać. Do podstawowych
czynności banku hipotecznego należy:
1. udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką;
2. udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w art. 3 ust. 2;
3. nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz
wierzytelności z tytułu kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt 2;
4. emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:
a. udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz
b. nabytych wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką;
5. emitowanie publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią:
a. wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt
2,
b. nabyte przez bank hipoteczny wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów
niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w pkt 2.
0
0
Porównując tę listę z dozwolonym zakresem działalności banków uniwersalnych przedstawionym w ustawie Prawo bankowe (art. 5 i
art. 6)
ART. 5. i ART 6.
Czynności bankowe zgodnie z prawem bankowym odnoszą się jedynie do banków uniwersalnych
Art. 5.
1. Czynnościami bankowymi są:
1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie
rachunków tych wkładów,
2. prowadzenie innych rachunków bankowych,
3. udzielanie kredytów,
4. udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
5. emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
a. wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
7. wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
2. Czynnościami bankowymi są równie następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
1. udzielanie pożyczek pieniężnych,
2. operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
3. wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
4. terminowe operacje finansowe,
5. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
6. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
7. prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,
8. udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
9. wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisja papierów wartościowych,
10. pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.
3. Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego oraz dokonywanie płatności z jego użyciem określają odrębne przepisy.
4. Działalność gospodarcza, której przedmiotem są czynności, o których mowa w ust. 1, może być wykonywana wyłącznie
przez banki, z zastrzeżeniem ust. 5.
5. Jednostki organizacyjne inne niż banki mogą wykonywać czynności, o których mowa w ust. 1, jeżeli przepisy odrębnych
ustaw uprawniają je do tego.
Art. 6. [Inne czynności dozwolone bankom]
1. Poza wykonywaniem czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2, banki mogą:
1. obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach
inwestycyjnych,
2. zaciągać zobowiązania związane z emisja papierów wartościowych,
3. dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4. dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
5. nabywać i zbywać nieruchomości,
6. świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
a. świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem
wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są
stronami,
7. świadczyć inne usługi finansowe,
8. wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
2. Bank jest obowiązany do sprzedaży składników majątku, o których mowa w ust. 1 pkt 4, w odniesieniu do:
1. nieruchomości - w okresie nie dłuższym niż 5 lat od daty nabycia,
2. pozostałych składników majątku - w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia.
3. Obowiązek, o którym mowa w ust. 2, nie spoczywa na banku, jeżeli przejęte składniki majątku wykorzysta do prowadzenia
własnej działalności bankowej.
należy stwierdzić, że został on znacznie zawężony i ograniczony do dwóch obszarów: udzielania kredytów (zabezpieczonych
hipotecznie i na majątku instytucji zaufania publicznego) oraz emisji listów zastawnych (hipotecznych i publicznych).
Art. 15. ust. 1. wskazuje, że poza czynnościami, o których mowa w art. 12, banki hipoteczne mogą wykonywać wyłącznie czynności,
takie jak:
1. przyjmowanie lokat terminowych,
2. zaciąganie kredytów i pożyczek,
0
0
3. emitowanie obligacji,
4. przechowywanie papierów wartościowych,
5. nabywanie akcji lub udziałów innych podmiotów, których forma prawna zapewnia ograniczenie odpowiedzialności banku
hipotecznego do wysokości zainwestowanych środków, o ile służy to wykonywaniu czynności banku hipotecznego, przy czym
ogólna wartość nabytych akcji i udziałów nie może przekroczyć 10% wysokości funduszy własnych banku hipotecznego.
Podstawowe cechy odróżniające bank hipoteczny od banku uniwersalnego:
1. Zawężenie działalności do udzielania kredytów hipotecznych oraz nabywania od innych banków wierzytelności
zabezpieczonych hipoteką;
2. Wyłączne prawo emisji listów zastawnych, za pośrednictwem, których refinansowana jest działalność kredytowa banku;
3. Konieczność sporządzania wyceny według wartości bankowo-hipotecznej, określającej wartość nieruchomości w perspektywie
długookresowej;
4. Specjalny tryb sprawowania nadzoru przez KNB, GINB i niezależnych Powierników;
Listy zastawne, podobnie jak obligacje, zaliczane są do grupy papierów wartościowych mających charakter świadectwa
zaciągniętego długu. W treści listu zastawnego jego emitent zobowiązuje się wobec inwestora do spełnienia określonych świadczeń
pieniężnych zawartych w warunkach emisji. Polegają one na wypłacie odsetek i wykupie listu zastawnego w sposób i terminach
określonych w warunkach emisji.
List zastawny jest rodzajem dłużnego papieru wartościowego nieco zbliżonym w swojej konstrukcji do obligacji. Jedynym
podmiotem uprawnionym do emisji tego instrumentu są banki hipoteczne. Zgodnie z art. 3 Ustawy jest to papier wartościowy
imienny lub na okaziciela. Jednocześnie ustawodawca definiuje w tymże artykule ust. 1 i ust. 2 dwa podstawowe rodzaje listu
zastawnego. Hipoteczny list zastawny jest papierem, którego podstawę emisji stanowią udzielane przez bank hipoteczny kredyty
zabezpieczone hipotekami, w którym to emitent zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń
pieniężnych. Świadczenia te dzielą się na:
podstawowe, w postaci wartości nominalnej listu, według której następuje jego wykup,
uboczne, którym są odsetki płatne w terminach wskazanych w warunkach emisji.
Natomiast publiczny list zastawny jest papierem imiennym lub na okaziciela, którego podstawą emisji stanowią udzielane przez
bank hipoteczny kredyty zabezpieczone gwarancją lub poręczeniem enumeratywnie wymienionych w ustawie podmiotów:
1. Skarbu Państwa,
2. Narodowego Banku Polskiego,
3. Wspólnot Europejskich lub ich państw członkowskich,
4. Europejskiego Banku Centralnego,
5. Rządów lub banków centralnych państw członkowskich UE,
6. Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju,
7. jednostek samorządu terytorialnego
Konstrukcja zarówno hipotecznego listu zastawnego, jak i publicznego listu zastawnego nakłada na jego emitenta obowiązek
wypłacenia uprawnionemu świadczeń określonych w warunkach umowy. W obu przypadkach odsetki będą wypłacane na bazie stałej
lub zmiennej stopy procentowej według terminów zaznaczonych na tzw. kuponach odsetkowych dołączonych do listu zastawnego. W
art. 5 Ustawy znajdujemy zapis mówiący o tym, że świadczenie z tytułu hipotecznych listów zastawnych może być nominowane w
złotych albo w walutach obcych w rozumieniu ustawy z dnia 2 grudnia 1994 roku Prawo dewizowe.
Ustawa przewiduje, że listy zastawne mogą występować w formie dokumentów lub w formie zdematerializowanej (art. 7 pkt. 1). W
drugim przypadku pozbawione są one materialnego nośnika praw. Jednocześnie należy podkreślić, że nadanie listom zastawnym
formy dokumentu oznacza konieczność zachowania wymogów określonych w art. 6 ustawy co do treści dokumentu listu zastawnego.
Ustawodawca wskazał wyraz
nie jakie elementy powinien zawierać hipoteczny list zastawny, zaliczając do nich tzw. elementy
obligatoryjne i elementy fakultatywne.
Elementy obligatoryjne i fakultatywne listów zastawnych
Do elementów obligatoryjnych zaliczamy:
1. nazwę "hipoteczny list zastawny" w treści samego dokumentu. Chodzi tutaj o podkreślenie, iż nazwa jest oznaczeniem
określonego typu normatywnego papieru wartościowego. Wskazanie w dokumencie powyższego oznaczenia przesądza o
treści praw, jakie przysługują jego nabywcy i z uwagi na te prawa ustawa ograniczyła krąg podmiotów, które mogą
podejmować czynności emisyjne. Dlatego z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu ustawodawca przewidział sankcję
karną za naruszenie zasad emitowania listów zastawnych. Kara, jaką przewidziano w art. 37 Ustawy jest zatem karą za
naruszenie reżimu emitowania listów zastawnych, nie zaś karą za bezprawne posługiwanie się określoną nazwą,
2. wskazanie podstawy prawnej emisji, czyli oznaczenie aktu emisyjnego, na podstawie którego dokonuje się danej emisji
listów zastawnych,
3. nazwę banku hipotecznego, będącego emitentem listów zastawnych oraz jego siedzibę,
4. oznaczenie serii i numeru listów zastawnych,
5. oznaczenie wartości nominalnej listów zastawnych, czyli wartości jego wykupu, terminu wykupu, daty, od której naliczane
są odsetki, terminy wypłaty tych odsetek oraz miejsce płatności i warunki wykupu,
6. wskazanie miejsca i daty wystawienia listów zastawnych,
7. informację, że uprawnionemu z listów zastawnych nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym terminie
przedstawienie go do wykupu,
0
0
8. podpisy osób uprawnionych do zaciągnięcia zobowiązań w imieniu danego banku hipotecznego oraz podpis powiernika.
Na uwagę zasługuje obowiązek zamieszczenia w treści listu zastawnego, zgodnie z art. 6 pkt. 6 Ustawy, informacji, że po upływie
5 lat od dnia emisji bank hipoteczny może dokonać jego umorzenia przed terminem wykupu. Taki zapis koresponduje z przepisem
art. 21 Ustawy, zgodnie z którym bank hipoteczny może umorzyć list zastawny przed terminem wykupu przy spełnieniu
określonych warunków.
Do elementów fakultatywnych zaliczamy natomiast:
1. Informację, że po upływie 5 lat od daty emisji listy zastawne bank hipoteczny może dokonać jego umorzenia przed
terminem wykupu. Informacja ta wraz z warunkiem wykupu umieszczana jest tylko w przypadku listów o terminie
zapadalności dłuższym niż 5 lat,
2. Oznaczenie osoby uprawnionej z listów zastawnych w przypadku, jeśli jest to list imienny.
Wszystkie wymienione elementy obligatoryjne i fakultatywne listu zastawnego odnoszą się zarówno do hipotecznych listów
zastawnych, jak i publicznych listów zastawnych. Należy podkreślić, że mimo konkretnych wskazań Ustawy jakie elementy muszą
stanowić integralną część dokumentu listu zastawnego, brak jakiegokolwiek z nich nie powoduje unieważnienia tego dokumentu. Ma
to natomiast taki skutek prawny, że po stronie posiadacza dokumentu powstaje prawo żądania od emitenta wydania dobrego
dokumentu tj. bez wad prawnych.
List zastawny może występować również w formie zdematerializowanej, a więc w postaci zapisu na nośniku elektronicznym. Wtedy
każdorazowy nabywca listu zastawnego otrzymuje od emitenta tzw. świadectwo depozytowe, które jest imiennym potwierdzeniem
legitymacji do realizacji uprawnień wynikających z papieru wartościowego. Szczegółowo zagadnienie to reguluje art. 10 i art. 11
ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Zapisy te stanowią o konstrukcji świadectwa, elementach obligatoryjnych
oraz trybie i warunkach jego wydawania.
Konstrukcja prawna listu zastawnego wynikająca z ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych oraz innych przepisów
tworzy pewien zbiór funkcji,
FUNKCJE LISTU ZASTAWNEGO
Pierwszą z nich, a zarazem najważniejszą, jest funkcja mobilizacji kapitału przez niektórych błędnie nazywana funkcją
kredytową. Wynika ona wprost z art. 14 Ustawy mówiącego, że Ze środków uzyskanych z emisji listów zastawnych, bank
hipoteczny może refinansować kredyty zabezpieczone hipoteką oraz nabyte wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych
przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką (...). Bezpośrednio oznacza to, że kapitał pozyskiwany z emisji listów zastawnych
może być tylko i wyłącznie wykorzystany do prowadzenia działalności kredytowej przez banki hipoteczne. Należy w tym miejscu
podkreślić, że emisja papierów wartościowych jest najczęściej alternatywnym z
ródłem pozyskiwania kapitału w stosunku do
zaciągania kredytu. W przypadku listów zastawnych jednak środki zdobyte przez ich emisję stanowią podstawę do prowadzenia
działalności kredytowej przez banki hipoteczne.
Jest oczywistym, że każdej emisji towarzyszy efekt lokowania wolnych środków pieniężnych w papiery wartościowe przez
inwestorów, dzięki czemu jest realizowana druga funkcja listów zastawnych tj. funkcja lokacyjna. Dlatego też dla banków
hipotecznych są one z
ródłem pozyskania kapitału, a dla wierzyciela lokowania kapitału, w założeniu, w bezpieczny instrument.
List zastawny posiada również funkcję obiegową, tzn. może on być jak każdy inny papier wartościowy zbywany lub nabywany
przez każdorazowego właściciela, zgodnie z zasadami obrotu papierami wartościowymi. Taka funkcja, pozwalająca jego
właścicielowi w każdej chwili uzyskać zwrot zainwestowanego kapitału wynika ze zdolności obrotowej, jaką posiada list zastawny.
Zdolność ta natomiast przejawia się w dwóch aspektach:
1. materialnym, wynikającym z istnienia określonej wierzytelności pieniężnej, która przez ścisłe zespolenie z dokumentem
staje się przedmiotem obrotu,
2. formalnym, nadającym listom zastawnym określoną postać, pod jaką mogą one funkcjonować w obrocie gospodarczym, tj.
listów zastawnych imiennych lub na okaziciela.
Z powyższą funkcją powiązana jest funkcja wymienna. Oznacza ona możliwość wymiany listów zastawnych na kapitał wraz z
upływem terminu zapadalności w momencie ich "odsprzedaży" bankowi hipotecznemu.
Ostatnią funkcją listów zastawnych, którą należy przedstawić jest funkcja gwarancyjna, wynikająca z odpowiedniego poziomu i
zarazem specyficznego charakteru zabezpieczenia wierzytelności z listów zastawnych. Złożony katalog gwarancji bezpieczeństwa
obrotu listami zastawnymi, wynikający wprost z ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych pozwala żywić przekonanie,
że wierzytelności wynikające z listów zostaną zrealizowane przez bank hipoteczny.
jakie list zastawny może spełniać. Wymienić tutaj należy następujące funkcje:
1. mobilizacji kapitału,
2. lokacyjną,
3. obiegową,
4. wymienną,
5. gwarancyjna.
0
0
WPROWADZENIE DO USTAWY O LISTACH ZASTAWNYCH I BANKACH HIPOTECZNYCH
Pytanie 1
Problematykę listów zastawnych i banków hipotecznych w chwili obecnej w Polsce reguluje:
a) Ustawa,
b) Dyrektywa Prezydenta,
c) Uchwała Komisji Nadzoru Bankowego,
d) Rozporządzenie Ministra Finansów.
Pytanie 2
Które z poniższych stanowią tzw. podmioty publicznego zaufania zgodnie z art. 3 ustawy:
a) Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski,
b) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Wspólnoty Europejskie lub ich państwa członkowskie, Organizacja Narodów
Zjednoczonych,
c) Europejski Banku Inwestycyjny, Europejski Bank Centralny, Bank Inicjatyw Gospodarczych,
d) jednostki samorządu terytorialnego.
Pytanie 3
Które z poniższych funkcji spełniają listy zastawne?
a) mobilizacji kapitału, lokacyjna, arbitrażowa,
b) gwarancyjna, wymienna, lokacyjna,
c) obiegowa, wymienna, spekulacyjna,
d) mobilizacji kapitału, gwarancyjna, obiegowa.
Pytanie 4
Do czynności banków hipotecznych zaliczamy?
a) udzielania kredytów zabezpieczonych hipoteką, emisję publicznych listów zastawnych,
b) emisję hipotecznych listów zastawnych, prowadzenie rachunków bankowych,
c) emisję bankowych papierów wartościowych, nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielanych przez nie
kredytów zabezpieczonych hipotecznie,
d) udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, emisja publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią
nabyte przez banki hipoteczne wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych kredytów niezabezpieczonych hipoteką.
0
0
Pytanie 5
Które z poniższych stanowią podstawę podziału listów zastawnych na grupy?
a) forma obiegu, waluta,
b) rodzaj zabezpieczenia, forma własności,
c) podmiot emisyjny, elementy listu zastawnego.
BEZPIECZEC
STWO BANKÓW HIPOTECZNYCH
Ze względu na swoją funkcję banki hipoteczne należą do jednych z najbezpieczniejszych instytucji na rynku bankowym.
Oznacza to przede wszystkim duży stopień pewności, że nabywcy listów zastawnych otrzymają w
pełnej wysokości i w terminie zainwestowany kapitał i należne odsetki. Listy zastawne powinny być
spłacane nawet w warunkach głębokiej recesji gospodarczej. W przypadku, gdyby w rejestrze
zabezpieczeń listów zastawnych pojawiła się duża liczba kredytów nieregularnych, to środki
pochodzące ze spłaty kredytów oraz egzekucji zabezpieczeń (przez sprzedaż nieruchomości)
wystarczyłyby na spłatę kapitału i odsetek z listów zastawnych.
Tak wysoki stopień bezpieczeństwa banków hipotecznych zapewniają odpowiednie zapisy Ustawy zwane popularnie normami
ostrożnościowymi. Jest to zbiór zasad zapewniających m.in. pełną wypłacalność z listów zastawnych.
Najważniejszą zasadą, w szczególności służącą odzyskaniu przez bank hipoteczny środków na wykup wcześniej wyemitowanych
listów zastawnych jest zasada pokrywania lub pokrycia. Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych przewiduje dwa
sposoby zapewnienia przez bank hipoteczny pokrycia z tytułu przedstawionych mu do wykupu listów zastawnych.
Po pierwsze jest to tzw. zasada pokrycia zwyczajnego lub pełnego zawarta w art. 18 ust.1 i 2 Ustawy. Według niej łączna kwota
nominalnych wartości znajdujących się w obrocie hipotecznych listów zastawnych nie może przekroczyć sumy nominalnych kwot
wierzytelności banku zabezpieczonych hipoteką, stanowiących podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych, z zastrzeżeniem
ust. 3, natomiast dochód banku hipotecznego z tytułu odsetek od wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, o których mowa w ust.
1, nie może być niższy od sumy zobowiązań banku hipotecznego z tytułu odsetek od znajdujących się w obrocie hipotecznych listów
zastawnych. Z tego wynika wprost, że w każdym momencie działalności banku hipotecznego łączna nominalna kwota
wyemitowanych listów zastawnych wraz z odsetkami znajduje pokrycie w wierzytelnościach z kredytów udzielonych przez bank.
Dodatkowo zabezpieczeniu pozycji posiadacza listów zastawnych służy zapis nakazujący bankom przeprowadzenie operacji
ograniczających ryzyko walutowe (tzw. operacje swapowe) w razie, gdyby listy zastawne były nominowane w walucie innej niż
waluta, w której wyrażono wierzytelności banku zabezpieczające wierzytelności wynikające z listów zastawnych. Tym samym bank
powinien tak kalkulować oprocentowanie emitowanych papierów wartościowych, aby nie przekroczyło ono oprocentowania
należnego bankowi z tytułu udzielonych kredytów, lecz co najmniej pokrywało odsetki wypłacane przez bank uprawnionym z listów
zastawnych.
Kolejny element związany z bezpieczeństwem listów zastawnych zawiera art. 18 ust. 3 ustawy o listach zastawnych i bankach
hipotecznych. Zapis ten informuje o drugiej zasadzie tzw. pokryciu zastępczym. Banki otrzymały tutaj uprawnienie do 10%-owego
przekroczenia progu wyznaczonego przez zapis art. 18 ust. 1 (pokrycie pełne). Bank hipoteczny może zatem wyemitować listy
zastawne do wysokości 10% powyżej kwoty pełnego pokrycia, jeżeli są one emitowane w oparciu o wolne środki banku ulokowane w
papierach wartościowych o wysokim stopniu bezpieczeństwa tj. wyemitowane przez podmioty wymienione w art. 3 Ustawy lub
posiadane w gotówce.
Ponadto ustawodawca wprowadził inne regulacje mające charakter buforów bezpieczeństwa. Zaliczyć należy tutaj zasadę
kongruencji, która mówi, że banki hipoteczne muszą przestrzegać zgodności terminów zapadalności listów zastawnych i
wymagalności kredytów hipotecznych. Dotyczy też stałości oprocentowania listów zastawnych, jeśli kredyt ma stałą stopę. Ponadto
banki hipoteczne stosują zasadę kongruencji walut - jeśli banki hipoteczne mają prawo prowadzenia działalności na terenie innych
krajów, to w związku z tą działalnością muszą udzielać kredytów w obcej walucie i są zobowiązane do refinansowania tych kredytów
w takiej samej walucie.
Kolejną z regulacji Ustawy jest zasada ograniczenia łącznego obiegu listów zastawnych, wyrażona w art. 17, która mówi, że łączna
nominalna kwota wyemitowanych listów zastawnych nie może przekroczyć 40-krotności funduszy własnych banku hipotecznego.
W art. 14 została wprowadzona zasada ograniczenia refinansowania kredytów listami zastawnymi. W myśl tej reguły kredyty
hipoteczne mogą być refinansowany tylko w 60% listami zastawnymi, a w pozostałej części z innych z
ródeł. Refinansowanie
kredytów listami zastawnymi może być dokonane jedynie do wysokości 60% wartości bankowo-hipotecznej nieruchomości. Z kolei
łączna kwota wierzytelności - zarówno własnych, jak i kupionych od innych banków - w części przekraczającej 60% bankowo-
hipotecznej wartości nieruchomości nie może przekroczyć 30% ogólnej kwoty wierzytelności banku hipotecznego (art. 13 ust.1).
Kolejnym zabezpieczeniem listów zastawnych jest zapis stanowiący, że wysokość pojedynczego kredytu zabezpieczonego hipoteką
0
0
nie może przekroczyć bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości (art. 13 ust. 2).
Kredyty przeznaczone na nieruchomości w trakcie budowy nie mogą w sumie przekroczyć 10% ogólnej wartości wierzytelności
zabezpieczonych hipotecznie. Z kolei wierzytelność banku hipotecznego, która ma być wpisana do rejestru zabezpieczeń
hipotecznych listów zastawnych, może być zabezpieczona wyłącznie hipoteką wpisaną w księdze wieczystej na pierwszym miejscu.
Przywilej upadłościowy oznacza w przypadku banków hipotecznych, że w momencie upadłości banku hipotecznego wierzyciele
listów zastawnych mają prawo pierwszeństwa zaspokojenia swoich roszczeń z masy pokrycia, którą stanowią hipoteki wpisane do
rejestru pokrycia. Art. 35. ust. 1 określa, że w razie ogłoszenia upadłości banku hipotecznego, wierzytelności wpisane do rejestru
zabezpieczenia listów zastawnych oraz rezerwa, o której mowa w art. 17 ust. 2, tworzą odrębną masę, która służy wyłącznie
zaspokojeniu roszczeń wierzycieli z listów zastawnych; po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli z listów zastawnych nadwyżkę środków
z odrębnej masy zalicza się do masy upadłości banku.
Art.17 ust. 2 z kolei mówi, że do funduszy własnych, stanowiących podstawę wyliczenia kwoty, o której mowa w ust. 1, wlicza się
rezerwę, którą bank hipoteczny może utworzyć w celu zabezpieczenia listów zastawnych.
Nadzór szczególny- Art. 34. 1. W zakresie nieuregulowanym niniejszą Ustawą nadzór nad bankami hipotecznymi wykonywany jest
zgodnie z przepisami Prawa bankowego oraz przepisami o Narodowym Banku Polskim. Ponadto banki hipoteczne podlegają
szczególnemu nadzorowi Narodowego Banku Polskiego co do zgodności ich działalności z przepisami Ustawy. Są dwa rodzaje
nadzoru:
1. NADZÓR NA ZASADACH OGÓLNYCH, /Jest nadzorem, któremu podlegają wszystkie banki w danym systemie bankowym i
dostosowany jest na ogół do działalności banków uniwersalnych./
2. NADZÓR SZCZEGÓLNY. /Zadania nadzoru szczególnego nad bankami hipotecznymi:
zagwarantowanie pokrycia listów zastawnych przez hipoteki, które jakościowo odpowiadają ustawowym wymaganiom,
kontrola przestrzegania przez banki hipoteczne ustawowych norm ostrożnościowych, takich jak granica obiegu listów
zastawnych, maksymalna kwota kredytów hipotecznych, zasada kongruencji itd.,
zapewnienie, że nie ma żadnych ryzyk związanych z niepotrzebnymi transakcjami na rynku pieniężnym (tylko środki,
które są rzeczywiście w danym momencie wolne, mogą być lokowane na tym rynku),
sprawdzenie, czy banki hipoteczne podjęły niezbędne działania pomocnicze w stosunku do działalności podstawowej,
które nie są związane z istotnym ryzykiem (banki hipoteczne nie mogą prowadzić działalności spekulacyjnej na rynku
terminowym: transakcje terminowe mogą być tylko wykonywane w celu zabezpieczenia ryzyka walutowego,
terminowego lub ryzyka stopy procentowej).
/
Jednocześnie Ustawa wprowadza bardzo wiele nowych pojęć, instytucji i rozwiązań, które do momentu jej uchwalenia nie
funkcjonowały.
Pojęcie bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości (art. 2) zostało wprowadzone przez ustawodawcę w trosce o jakość
zabezpieczeń wierzytelności banków hipotecznych. Jest to wartość nieruchomości wyceniona przez rzeczoznawców banku według
specjalnych procedur bankowych zgodnych z obowiązującymi wymogami polskiego prawa.
Wycena wartości bankowo-hipotecznej bazuje na wartości rzeczowej i dochodowej z uwzględnieniem
tych cech nieruchomości, które mogą mieć trwały wpływ na jej wartość. Z reguły wartość bankowo-
hipoteczna jest niższa od wartości rynkowej. W przypadku określenia bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości nie chodzi o nic innego, jak o specjalną, ukierunkowaną na specyfikę kredytowania
nieruchomości procedurę oceny ryzyka rynkowego.
Ogólnie zatem bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości ma z pewnością ścisły związek z
wartością rynkową, ale równocześnie musi dodatkowo uwzględniać 3 podstawowe czynniki:
możliwość wystąpienia negatywnych zjawisk związanych z przejmowaniem nieruchomości od
jej dotychczasowego posiadacza,
nieznany moment w przyszłości dokonywania transakcji sprzedaży nieruchomości,
ograniczenia wolnorynkowego charakteru tej transakcji.
Przy wycenie uwzględnia się tylko takie jej cechy, które przy założeniu racjonalnej eksploatacji mogą
mieć trwały charakter i które może uzyskać każdy posiadacz tej nieruchomości.
Specyfika funkcjonowania banku hipotecznego wymaga, by kredytowane i obciążane hipoteką obiekty mogły przynosić długotrwałe
dochody i aby w przypadku ewentualnej egzekucji, wartość oszacowana w momencie udzielania kredytu i emisji listów zastawnych
zabezpieczała je w całym okresie istnienia wierzytelności hipotecznej. Dlatego też, zgodnie z art. 23 ust. 2 Ustawy, wierzytelności
hipoteczne na nieruchomościach, których eksploatacja zgodnie z przeznaczeniem nie ma trwałego charakteru (np. złoża kopalin) nie
mogą stanowić podstawy emisji listów zastawnych. Za szczególnie ryzykowne ustawodawca uznał szacowanie obiektów w trakcie
budowy. Doświadczenie uczy, że oczekiwania wzrostu cen takich nieruchomości po zakończeniu budowy często nie odpowiadają
cenie sprzedaży, którą można uzyskać na rynku. Dlatego też zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 ustawy, spośród wierzytelności
stanowiących podstawę emisji listów zastawnych jedynie 10% może być zabezpieczonych hipotekami, które ustanawiane są w
trakcie realizacji inwestycji budowlanych.
Ustawa określa więc jedynie ogólne wymagania dotyczące bankowo-hipotecznej wyceny nieruchomości. Szczegółowe zasady w tym
zakresie określone zostają w regulaminie wyceny nieruchomości przyjmowanym przez banki hipoteczne i zatwierdzonym przez
Komisję Nadzoru Bankowego. Ponadto Bank powinien przestrzegać rekomendacji F w tym zakresie.
0
0
Zgodnie z Ustawą, banki hipoteczne podlegają specjalnemu nadzorowi. Elementem podstawowym nadzoru jest instytucja
powiernika i jego zastępcy, którzy są powoływani przy każdym banku hipotecznym przez Komisję Nadzoru Bankowego po
zaciągnięciu opinii banku i nie mogą być pracownikami banku. Muszą to być osoby zaufania publicznego. Zgodnie z art. 27 ustawy
powiernikiem może być jedynie obywatel polski, posiadający wykształcenie wyższe i dający rękojmię rzetelnego wykonania
nałożonych na niego obowiązków. Musi to jednocześnie być osoba fizyczna tzn. funkcji tej nie może sprawować np. firma
audytorska. Powiernik i jego zastępca nie będąc pracownikami banku odpowiadają wprost przed Komisją Nadzoru Bankowego i
wypełniają szereg zadań.
ZADANIA POWIERNIKA
Zadania powiernika według ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych:
1. składanie podpisu na liście zastawnym, o ile jest on wyemitowany w formie dokumentu (art.6),
2. sprawowanie nadzoru nad zdeponowanymi listami zastawnymi, które zostały nabyte przez bank hipoteczny będący
emitentem, w związku z wypełnieniem przez bank hipoteczny wymogu przestrzegania zasady pokrycia (art.16),
3. wyrażania pisemnej zgody na czynność rozporządzającą banku hipotecznego, której przedmiotem jest wierzytelność
hipoteczna wpisana do rejestru zabezpieczeń listów zastawnych (art.24),
4. sprawdzania, czy zobowiązania wynikające ze znajdujących się w obrocie listów zastawnych są w każdym momencie
zabezpieczone przez bank hipoteczny zgodnie z Ustawą (art.30),
5. sprawdzanie, czy przyjęta przez bank hipoteczny bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości została wyceniona zgodnie z
regulaminem wyceny bankowo-hipotecznej banku hipotecznego, zatwierdzonym przez KNB (art.30), przy czym powiernik
nie jest odpowiedzialny za fachowość sporządzenia wyceny, a jedynie za jej zgodność z procedurą określoną w powyższym
regulaminie,
6. sprawdzanie, czy suma wartości nominalnych listów zastawnych, które znajdują się w obrocie, nie przekroczyła wartości
limitu naruszającego zasadę stałości zabezpieczenia, a gdyby taki fakt nastąpił, niezwłoczne o nim zawiadomienie KNB
(art.30),
7. sprawdzenie, czy sposób prowadzenia przez bank hipoteczny rejestru zabezpieczenia listów zastawnych odpowiada
warunkom określonym w Ustawie (art.30),
8. sprawdzanie, czy bank hipoteczny zapewnia zgodnie z przepisami Ustawy zabezpieczenie dla planowanej emisji listów
zastawnych oraz czy zostały dokonane odpowiednie wpisy do rejestru zabezpieczeń listów zastawnych (art.30),
9. bieżące kontrolowanie prawidłowości prowadzenia rejestru zabezpieczeń listów zastawnych (art.31),
10. przekazywanie do KNB do 7 dnia każdego miesiąca zatwierdzonego przez siebie, aktualnego odpisu wpisów w rejestrze
zabezpieczeń listów zastawnych za miesiąc poprzedni (art.31),
11. wyrażanie pisemnej zgody na wykreślenie wpisów w rejestrze zabezpieczeń listów zastawnych (art.31),
12. możliwość badania w dowolnym czasie, w związku z nałożonymi prze art.30 ustawy obowiązkami, ksiąg rachunkowych,
rejestrów, planów i innych dokumentów banku (art.32),
13. możliwość wydawania zleceń bankowi hipotecznemu w przedmiocie czynności, do których powiernik został uprawniony - w
przypadku ich niewykonania ciąży na nim obowiązek powiadomienia o takim stanie rzeczy KNB (art.32).
Instytucja powiernika obowiązująca w większości krajów, w których rozwinął się system bankowości hipotecznej stała się podstawą
prawidłowego funkcjonowania zarówno samych banków, jak i obrotu listami zastawnymi. Powiernik jest jednocześnie osobą
stanowiącą dla potencjalnych inwestorów gwarancję wysokiego poziomu bezpieczeństwa listów. Należy podkreślić, że będąc
podmiotem niezależnym od banku hipotecznego stanowi on ważne ogniwo stanowiące o stabilności oraz standingu banku, a tym
samym całego systemu.
Ostatnim instrumentem jest rejestr zabezpieczeń listów zastawnych. W celu osiągnięcia jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa
działalności banków hipotecznych został stworzony w postaci rejestru zabezpieczeń listów zastawnych jednolity i syntetyczny system
rejestracji wierzytelności hipotecznych, jak i emitowanych na ich podstawie listów zastawnych.
W art. 24 pkt.1 ustawy czytamy: Do rejestru, nad którym kontrolę sprawuje powiernik wpisywane są w odrębnych pozycjach
wierzytelności banku hipotecznego, które stanowią podstawę emisji listów zastawnych.
W rejestrze zabezpieczeń listów zastawnych, prowadzonym odrębnie dla hipotecznych i publicznych listów zastawnych
dokonywane są wpisy wartości udzielonego kredytu do pełnej jego wartości oraz środki mające stanowić zabezpieczenie zastępcze
wymienione w art. 18 ust. 3 Ustawy. W rejestrze uwzględniona jest kwota 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości, która
limituje emisję listów zastawnych.
Rejestr zabezpieczeń listów zastawnych jest dokumentem (najczęściej jednak występuje w formie zapisu komputerowego) bardzo
ważnym dla banku hipotecznego z kilku powodów. Po pierwsze jest on istotnym elementem dla sprawozdań i księgowości banku
hipotecznego, gdyż zamieszczone w nim dane są najprostszą formą wykazania zachowywania przez bank bezpieczeństwa listów
zastawnych oraz prowadzenia przez bank przedsiębiorstwa bankowego. Rejestr jest również gwarancją i podstawą wypłacania
kapitału i należnych odsetek wierzycieli z listów zastawnych, a w ekstremalnej sytuacji upadłości banku hipotecznego.
BEZPIECZEC
STWO BANKÓW HIPOTECZNYCH
0
0
Pytanie 1
1. Do zasad służących zwiększeniu bezpieczeństwa banków hipotecznych należą:
a) ograniczenie podstawowej działalności banku hipotecznego,
b) refinansowanie działalności kredytowej za pomocą listów zastawnych,
c) stosowanie tzw. bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
d) limitowanie poszczególnych działań banku hipotecznego.
Pytanie 2
Zasady zabezpieczenia wypłacalności wierzycieli z listów zastawnych to:
a) zasada łącznej granicy obiegu,
b) zasada stałego zabezpieczenia listów zastawnych,
c) granica refinansowania listami zastawnymi,
d) zasada kongruencji.
Pytanie 3
Obligatoryjne elementy listu zastawnego to:
a) nazwa "hipoteczny list zastawny" lub "publiczny list zastawny",
b) nazwa emitenta,
c) termin wypłaty odsetek
d) podpis powiernika.
Pytanie 4
W oparciu o bankowo-hipoteczną wartość nieruchomości następuje:
a) wyznaczenie maksymalnej wysokości pojedynczego kredytu,
b) ustalenie granicy refinansowania kredytów zabezpieczonych hipoteką,
c) ustalenie granicy nabywania wierzytelności kredytowych innych banków,
d) ustalenie stopy rezerw obowiązkowych dla banku hipotecznego.
Pytanie 5
Wysokość pojedynczego kredytu udzielonego przez bank hipoteczny nie może przekroczyć:
a) 100% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
b) 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
c) 80% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
d) 30% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości.
0
0
EMISJA LISTÓW ZASTAWNYCH NA RYNKU REGULOWANYM
Publiczny obrót papierami wartościowymi uregulowany jest przede wszystkim ustawą Prawo o publicznym obrocie papierami
wartościowymi, która zastąpiła poprzednią ustawę z dnia 22 marca 1991 roku Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi
i funduszach powierniczych. Ponadto inne akty prawne regulują kwestie związane z wprowadzeniem papierów wartościowych do
obrotu publicznego oraz wypełnieniem przez spółki publiczne obowiązków informacyjnych.
Zgodnie z art. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, przez pojęcie publicznego
obrotu papierami wartościowymi rozumie się
proponowanie nabycia lub nabywanie emitowanych w serii papierów wartościowych, przy
wykorzystaniu środków masowego przekazu, albo w inny sposób, jeżeli propozycja skierowana jest do
więcej niż 300 osób albo do nieoznaczonego adresata.
Zgodnie z ustawą, publiczny obrót papierami wartościowymi może być dokonywany wyłącznie po dopuszczeniu papierów
wartościowych do obrotu publicznego. Oznacza to, że oferowanie papierów wartościowych w sposób opisany w art. 2 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi może być dokonane po uzyskaniu zgody
- KPWiG.
Ze względu na swoje ustawowe ograniczenia banki hipoteczne, aby mogły prowadzić swoją działalność kredytową muszą emitować
listy zastawne. Jednocześnie oprócz pozyskania środków na refinansowanie akcji kredytowej, bankom hipotecznym przyświeca
również inny cel w związku z emisją listów zastawnych. Chodzi tutaj o zwiększenie płynności listów, które są nabywane przez
inwestorów.
Należy jednocześnie pamiętać, że bank hipoteczny wprowadzający list zastawne do obrotu publicznego musi liczyć się z poważnymi
kosztami. Do podstawowych kosztów emisji należy zaliczyć przede wszystkim te bezpośrednio związane z samym procesem.
Konieczne jest tutaj upublicznienie prospektu emisyjnego w przypadku oferty publicznej i memorandum informacyjnego w
przypadku oferty niepublicznej, a tym samym zatrudnienie kancelarii prawnej oraz grona doradców ekonomiczno-finansowych. Do
tego dochodzą koszty marketingowe, rozpoznania rynku oraz zaznajomienia potencjalnych nabywców z nowym instrumentem.
Następnie, w fazie bezpośrednio poprzedzającej emisję, należy opłacić gwaranta emisji, maklera emisji oraz dokonać opłat na rzecz
Komisji Papierów Wartościowych i Giełd za dopuszczenie listów zastawnych do obrotu publicznego. Wreszcie bank hipoteczny musi
ponieść koszty - KDPW. Innym istotnym kosztem związanym z wprowadzeniem
listów zastawnych do publicznego obrotu jest również konieczność przekazywania przez bank hipoteczny do wiadomości
publicznej informacji wymaganych przepisami prawa. Zakres tych informacji został określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z
dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie rodzaju, formy i zakresu informacji bieżących i okresowych oraz terminów ich przekazywania
przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.
Po dokonaniu analizy kosztów i korzyści wynikających z emisji bank hipoteczny powinien przystąpić do czynności formalno-
prawnych, których ukoronowaniem będzie efektywne wprowadzenie listów zastawnych do obrotu publicznego. W pierwszym etapie
bank hipoteczny powinien wybrać partnerów, którzy wesprą bank w procesie dopuszczenia do obrotu publicznego. Należy tutaj
wyróżnić dwie grupy podmiotów. Tych partnerów, którzy ze względu na zapisy w ustawie o publicznym obrocie papierami
wartościowymi muszą uczestniczyć (uczestnicy obligatoryjni) w tym procesie oraz tych, którzy są dowolnie dobierani przez bank.
Do grupy pierwszej zaliczamy tzw. /Przez pojęcie to rozumie się dom maklerski lub wydzieloną jednostkę organizacyjną
banku prowadzącego działalność maklerską, który pośredniczy w składaniu wniosku o wyrażenie zgody na wprowadzenie papierów
wartościowych do publicznego obrotu lub składaniu zawiadomienia o emisji oraz oferujący papiery wartościowe w publicznym obrocie./
oraz biegłego rewidenta. Oferującym może być bank prowadzący działalność maklerską lub dom maklerski. Podmiot ten ma za
zadanie organizowanie i przeprowadzanie oferty publicznej listów zastawnych, a w imieniu /Podmiot wystawiający albo
emitujący papiery wartościowe we własnym imieniu - zgodnie z art. 4 pkt. 4 ustawy O publicznym obrocie papierami wartościowymi / lub
/Podmiot będący właścicielem emitowanych w serii papierów wartościowych, występujący do Komisji Papierów
Wartościowych i Giełd z wnioskiem o wyrażenie zgody na ich wprowadzenie do publicznego obrotu - zgodnie z art. 4 pkt. 5 ustawy O
publicznym obrocie papierami wartościowymi / złożyć wniosek do KPWiG o dopuszczenie do publicznego obrotu. Biegły rewident
natomiast bada zgodność sprawozdań finansowych banku hipotecznego załączonych do prospektu emisyjnego lub memorandum
informacyjnego z techniką ich sporządzania przewidzianą w ustawie O Rachunkowości. Nie jest natomiast jego obowiązkiem badanie
poprawności i zgodności za stanem faktycznym danych liczbowych zawartych w sprawozdaniach finansowych. Podpis biegłego
rewident w prospekcie emisyjnym, a tym samym zatwierdzenie jego, jest niezbędnym elementem całego wniosku o dopuszczenie do
obrotu publicznego.
Oprócz obligatoryjnych podmiotów wymienionych powyżej, banki hipoteczne przygotowujące się do emisji posiadają wolną rękę w
wyborze innych partnerów, których zadaniem będzie wspieranie banku i ułatwienie zorganizowania oraz przeprowadzenia publicznej
oferty listów zastawnych. W zależności od indywidualnych potrzeb banku podmioty takie mogą zająć się:
kompleksową obsługą prawną planowanej oferty,
opracowaniem samej koncepcji emisji,
przygotowaniem poszczególnych części prospektu emisyjnego,
przeprowadzeniem analizy ekonomicznej sytuacji bieżącej banku i perspektywy jego rozwoju,
poszukiwaniem ewentualnych nabywców na oferowane papiery,
znalezieniem podmiotów pełniących ewentualne funkcje subemitentów inwestycyjnych lub usługowych.
0
0
Kolejnym etapem jest sporządzenie i przedłożenie KPWiG kompletnego wniosku o wprowadzenie listów zastawnych do obrotu
publicznego. We wniosku zamieszcza się następujące elementy:
nazwę firmy i siedzibę emitenta, którego papiery wartościowe mają być dopuszczone do publicznego obrotu,
podstawowe dane o papierach wartościowych objętych wnioskiem, a w szczególności określenie ich liczby, rodzaju, wartości
nominalnej,
przewidywaną cenę emisyjną lub cenę sprzedaży oraz przewidywaną datę oferty,
oznaczenie domu maklerskiego lub banku prowadzącego działalność maklerską, który będzie oferować papiery wartościowe
objęte wnioskiem.
Wniosek o dopuszczenie papierów wartościowych powinien być podpisany przez osoby mające umocowanie do reprezentowania
emitenta oraz przez osoby reprezentujące oferującego. Zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy O publicznym obrocie papierami
wartościowymi do wniosku załącza się:
prospekt emisyjny oraz jego skrót,
statut lub inny przewidziany przepisami prawa dokument dotyczący tworzenia, działalności i organizacji emitenta,
uchwałę podjętą przez właściwy organ stanowiący emitenta, a w przypadku spółki akcyjnej - uchwałę walnego zgromadzenia
akcjonariuszy o emisji papierów wartościowych i wprowadzeniu ich do publicznego obrotu,
dowód uiszczenia opłaty ewidencyjnej z tytułu wpisu do ewidencji, o której mowa w art. 88 ustawy O publicznym obrocie
papierami wartościowymi.
Najważniejszym elementem wniosku jest prospekt emisyjny. Jest to pierwsze i podstawowe z
ródło informacji o spółce publicznej,
która w oparciu o ten prospekt zamierza przeprowadzić publiczną ofertę swoich papierów wartościowych. Wymaganą przez prawo
treść prospektu emisyjnego reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnie 1998 roku w sprawie szczegółowych
warunków prospektu emisyjnego, skrótu prospektu emisyjnego, memorandum informacyjnego i skrótu memorandum
informacyjnego. Inwestorzy czytający prospekt emisyjny powinni uzyskać rzetelną i kompletną odpowiedz
na wszelkie pytania
dotyczące działalności spółki, jej mocnych i słabych stron, wyników finansowych, sposobu zarządzania, perspektyw rozwoju i
ewentualnych zagrożeń dla jej sytuacji finansowej. Zawarte informacje mają pozwolić m.in. na przeprowadzenie rzetelnej oceny
atrakcyjności planowanej oferty listów zastawnych.
Warte podkreślenia jest to, że Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1998 roku wprowadza tzw. program dłużnych
papierów wartościowych, do których zaliczmy także listy zastawne. Zapis taki stanowi znaczne ułatwienie dla banków hipotecznych
w emisji listów zastawnych, ponieważ nie będą one musiały każdorazowo ubiegać się o zgodę Komisji Papierów Wartościowych i
Giełd podczas kolejnych emisji. Program ten przewidziany jest na okres 5 lat - przez który obowiązuje prospekt emisyjny - podczas
którego banki hipoteczne emitują kolejne serie listów zastawnych w ramach danego programu. Jednocześnie banki hipoteczne mogą
rozpocząć dowolną ilość programów.
Podkreślić należy, że prospekt emisyjny oraz jego skrót powinny zawierać prawdziwe, rzetelne i kompletne informacje o emitencie i
innych wskazanych w Rozporządzeniu osobach, ich sytuacji majątkowej, finansowej i prawnej oraz objętych prospektem listach
zastawnych i zasadach ich wprowadzania do publicznego obrotu. Poszczególne części prospektu emisyjnego muszą być
zamieszczone w kolejności zgodnie z wymogami Rozporządzenia.
Po dokładnym przygotowaniu prospektu emisyjnego oraz innych dokumentów wchodzących w skład wniosku emitent za
pośrednictwem biura maklerskiego lub banku prowadzącego działalność maklerską składa wniosek do Komisji Papierów
Wartościowych i Giełd. Następnie wprowadzający lub emitent zawiera umowę z KDPW, której przedmiotem jest rejestracja w
depozycie papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego. Po uzyskaniu zgody na wprowadzenie listów zastawnych
do publicznego obrotu emitent jest zobowiązany do wyemitowania nie póz
niej niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem subskrypcji lub
sprzedaży listów zastawnych skrótu prospektu emisyjnego. Elementy skrótu ściśle określa ż28 Rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 22 grudnia 1998 roku:
streszczenie najważniejszych informacji odnośnie emitenta i jego grupy kapitałowej zawartych w prospekcie, obejmujące co
najmniej:
specyfikę działalności emitenta i jego grupy kapitałowej,
podstawowe produkty i rynki działalności,
plany i przewidywania w zakresie czynników wpływających na przyszłe wyniki,
czynniki powodujące wysokie ryzyko dla nabywcy listów zastawnych,
cele emisji, na które mają być przeznaczone wpływy uzyskane z emisji,
wskazanie stron umowy o subemisję usługową lub inwestycyjną oraz istotne ich postanowienia,
określenie zasad dystrybucji listów zastawnych,
wskazanie rynku regulowanego oraz decyzji dotyczących dopuszczenia tych papierów wartościowych do obrotu publicznego
na danym rynku,
sprawozdanie finansowe z przytoczeniem opinii audytora o badanych sprawozdaniach finansowych i o porównywalności
danych.
Przed dokonaniem uplasowania listów zastawnych emitent może zabezpieczyć swoją pozycję sprzedającego przed ewentualnością
niezbycia całej serii listów zastawnych emitowanych w ramach danego programu. W takiej sytuacji zawiera umowę z podmiotami
świadczącymi usługi subemisji inwestycyjnej lub subemisji usługowej. W pierwszym przypadku subemitent zobowiązuje się do tego,
że nabędzie na własny rachunek całości lub części listów zastawnych, które podczas pierwszej oferty publicznej nie zostały
sprzedane.
Po dokonaniu wszystkich niezbędnych formalności, doborze partnerów ułatwiających i wspomagających emisję publiczną listów
zastawnych następuje proces emisji listów przez bank hipoteczny. Proces przygotowania i przeprowadzenia oferty subskrypcji listów
zastawnych, podobnie jak etap poprzedni, musi zostać przygotowany z należytą starannością i oczywiście z przestrzeganiem
0
0
obowiązującej litery prawa.
Zgodnie z art. 79 ust. 2 ustawy O publicznym obrocie papierami wartościowymi emitent lub wprowadzający przed dokonaniem
sprzedaży listów zastawnych zobowiązany jest informować Komisję Papierów Wartościowych i Giełd o każdej zmianie danych
zawartych w prospekcie emisyjnym oraz uwzględnić te zmiany w prospekcie emisyjnym i jego skrócie. Bank hipoteczny nie ma
obowiązku podawania w prospekcie ceny listów zastawnych. Musi jednak informować o odsetkach przysługujących z tytułu listów
zastawnych. Cena emisyjna listów może w zależności od sytuacji na rynku zostać podana jako cena minimalna, a ostateczny termin
jej ustalenia to 2 dni przed dniem subskrypcji listów.
Po dokonaniu wszystkich niezbędnych czynności związanych z poinformowaniem potencjalnych inwestorów o subskrypcji, jej
charakterze, wielkości i wartości następuje okres zapisów na listy zastawne. Kiedy bank hipoteczny wreszcie przyjmie wszystkie
zapisy na listy w ciągu 2 tygodni od daty zamknięcia subskrypcji następuje przydział listów zastawnych i wreszcie wydanie ich
kupującym. Proces fizycznej sprzedaży odbywa się za pośrednictwem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Emitent przez
złożenie tzw. listu księgowego do KDPW gwarantuje sobie przyjęcie ich do depozytu. W wyniku tego następuje wprowadzenie
papierów wartościowych na odpowiednie konto emisyjne, nadanie im kodu odróżniającego je od innych papierów wartościowych
oraz wprowadzenie ich na konto uczestników depozytu. Następnie po złożeniu odpowiednich wniosków i spełnieniu określonych
formalności odpowiednie wartości i ilości listów zastawnych zostają zapisane przez KDPW na koncie nabywcy.
ZADANIA SPRAWDZAJ
CE
EMISJA LISTÓW ZASTAWNYCH NA RYNKU REGULOWANYM
Na podstawie załączonej tabeli opłat i prowizji KDPW, KPWiG oraz GPW przedstaw koszty, jakie Bank
hipoteczny musiałby ponieść emitującym na publicznym rynku regulowanym listy zastawne. Do wyliczeń
przyjmij następujące założenia:
a. Wartość emisji 1 mld zł,
b. Oprocentowanie: 3M WIBOR + 0,75%,
c. Termin zapadalności - 10 lat,
d. Kupony wypłacane w cyklu rocznym.
Odpowiedz
prześlij za pomocą wirtualnego dziennika.
EMISJA LISTÓW ZASTAWNYCH PRZEZ POLSKIE BANKI HIPOTECZNE
Obecnie w Polsce istnieją cztery specjalistyczne banki hipoteczne, utworzone na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
listach zastawnych i bankach hipotecznych:
z siedzibą w Warszawie jest pierwszym bankiem hipotecznym, który został utworzony w powojennej
Polsce. Otrzymał zezwolenie na utworzenie banku w dniu 12.03.1999 r. Z dniem wydania decyzji przez Przewodniczącego KNB
(01.12.1999 r.) rozpoczął działalność operacyjną. Od grudnia 2004 r. właścicielem Banku jest Atlas-Vermoegenverwaltungs - GmbH,
spółka zależna Commerzbank AG. Zgodnie z przyjętą strategią BRE Bank Hipoteczny SA będzie prowadził działalność w zakresie
finansowania nieruchomości niemieszkaniowych. Nieruchomości mieszkaniowe w ramach grupy finansowane będą przez BRE Bank
SA.
Ówczesny Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A jako pierwszy na rynku kapitałowym uplasował hipoteczne listy zastawne w ofercie
niepublicznej. A
ączna nominalna wartość Programu Emisji hipotecznych listów zastawnych z dnia 28 czerwca 2001 roku wynosiła
100.000.000 PLN. Na program złoży się kilka kolejnych emisji. Wartość nominalna pojedynczego hipotecznego listu zastawnego to
100.000 PLN, zaś oprocentowanie zmienne i oparte na stawce WIBOR. Jak już zostało wspomniane, pierwsza emisja miała charakter
niepubliczny i była skierowana do banków krajowych. Cała pierwsza pula listów została wykupiona przez BRE Bank, który jest
współudziałowcem i współwłaścielem banku hipotecznego. Bank ten był również organizatorem, dealerem, agentem płatniczym i
depozytariuszem całej emisji. Emisja listów została przeprowadzona w oparciu o wierzytelności Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A.
zabezpieczone hipoteką i wpisane do rejestru zabezpieczeń listów zastawnych prowadzonych przez bank. Każda wierzytelność
wpisana do rejestru zabezpieczona jest hipoteką wpisaną w księdze wieczystej na pierwszym miejscu. Zgodnie z zapisami
memorandum informacyjnego celem emisji było realizowanie ustawowych i statutowych celów działalności Rheinhyp-BRE Bank
Hipoteczny S.A. jako banku hipotecznego w zakresie wykonywania podstawowych czynności bankowych związanych z emisją listów
zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A. z tytułu udzielanych przez Rheinhyp-
BRE Bank Hipoteczny S.A. kredytów zabezpieczonych hipotek.
W czerwcu 2000 roku CERA S.A. (Środkowoeuropejskie Centrum Ratingu i Analiz S.A.) nadała hipotecznym listom zastawnym
wyemitowanym przez Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A. rating "AA+", który oznacza najwyższy poziom ratingu hipotecznych
listów zastawnych porównywany z wiarygodnością papierów dłużnych Skarbu Państwa. Według CERA hipoteczne listy zastawne
Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A. powinny być spłacane nawet w warunkach głębokiej recesji gospodarczej (...). Nabywcy listów
zastawnych będą w pełni zaspokojeni nawet w sytuacji, gdy ceny nieruchomości mieszkaniowych spadną o ponad 40%, a ceny
nieruchomości komercyjnych o 60%.
0
0
z siedzibą w Warszawie powstał w dniu 01.12.1999 r. z przekształcenia HYPO-BANK POLSKA SA w
HypoVereinsbank Bank Hipoteczny SA. W tym samym dniu rozpoczął działalność operacyjną. Akcjonariuszami banku są Bank BPH
SA z siedzibą w Krakowie (99,93% akcji) i PBK Inwestycje SA (0,07% akcji).
Dokładnie pół roku po emisji listów przez Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A., 29 grudnia 2000 roku HypoVereinsbank Bank
Hipoteczny S.A. dokonał pierwszej swojej emisji hipotecznych listów zastawnych w Polsce. Miała ona charakter niematerialny.
Emisja HypoVereinsbank Banku Hipotecznego S.A. została nominowana nie w złotych, a w EURO, z terminem wykupu 1 czerwca
2010 roku i opiewała na łączną kwotę 3.600.000 EURO, która była częścią programu emisji hipotecznych listów zastawnych w latach
2000-2003 o łącznej wartości 1.000.000.000 PLN. Program został zatwierdzony uchwałą z dnia 26 paz
dziernika 2000 roku na
Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy HypoVeriensbanku Bank Hipoteczny S.A. w sprawie emisji hipotecznych listów
zastawnych oraz uchwałą nr 74/2000 z dnia 26 paz
dziernika 2000 roku zarządu HypoVeriensbanku Bank Hipoteczny S.A. w sprawie
hipotecznych listów zastawnych i wyboru agenta emisji. Odsetki od pojedynczego listu o nominalnej wartości 10.000 EURO będą
płacone każdego 1 dnia czerwca każdego roku według oprocentowania wynoszącego 5,95% w skali roku (jest to oprocentowanie
stałe). Wszelkie obowiązki i zadania związane z emisją listów zastawnych, wynikające z umowy emisyjnej przejął Bank Przemysłowo
Handlowy S.A. z Krakowa, który był właścicielem 100% akcji HypoVereinsbank Bank Hipoteczny S.A. W memorandum czytamy
dalej, że (...) Emitent zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych; mających formę
niematerialną, nie podlegający Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 roku Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
Celem emisji, której agentem oraz gwarantem jest Bank Przemysłowo Handlowy S.A. w Krakowie jest pozyskanie kapitału na
realizacje zadań statutowych.
Trzecim bankiem hipotecznym, który rozpoczął działalność na polskim rynku jest Śląski Bank Hipoteczny S.A., będący spółką ING
Banku Śląskiego. Zgodę na prowadzenie działalności operacyjnej od Komisji Nadzoru Bankowego otrzymał w dniu 25 września 2001
roku. Wcześniej tj. w listopadzie 2000 roku otrzymał licencję na utworzenie banku hipotecznego. Kapitał założycielski wyniósł 50
milionów PLN. Śląski Bank Hipoteczny SA z siedzibą w Warszawie otrzymał zezwolenie na utworzenie banku 08.11.2000 r.
Zezwolenie na rozpoczęcie działalności uzyskał 21.09.2001 r. Jedynym akcjonariuszem banku jest ING Bank Śląski SA z siedzibą w
Katowicach. Do chwili obecnej Śląski Bank Hipoteczny dokonał 2 niepublicznych emisji listów zastawnych.
z siedzibą w Warszawie otrzymał zezwolenie na utworzenie banku 18.11.2002 r. Zezwolenie na
rozpoczęcie działalności uzyskał 15.09.2003 r. Jedynym akcjonariuszem banku jest Nykredit A/S z siedzibą w Kopenhadze. Bank jest
w trakcie likwidacji. Akcjonariusz podjął decyzję o prowadzeniu działalności w Polsce w formie oddziału.
W chwili obecnej największy udział w rynku emisji listów zastawnych posiada BRE Bank Hipoteczny, zgodnie z wykresem
zamieszczonym poniżej.
Wykres 1. Wartość emisji listów zastawnych w Polsce
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Fundacji na Rzecz Kredytu Hipotecznego
Wykres 2. Udział polskich banków hipotecznych w emisji listów zastawnych
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Fundacji na Rzecz Kredytu Hipotecznego
0
0
Podstawową barierą utrudniającą dynamiczny rozwój działalności banków hipotecznych w Polsce jest długotrwałe postępowanie
wieczystoksięgowe i nieuregulowane kwestie własnościowe wielu nieruchomości. W sądach rejonowych większych miast
postępowanie o wpis hipoteki do księgi wieczystej trwa średnio kilka miesięcy. Do czasu uzyskania prawomocnego wpisu hipoteki do
księgi wieczystej, kredyt udzielony przez bank hipoteczny nie może stanowić podstawy emisji hipotecznych listów zastawnych i musi
być zrefinansowany z innych z
ródeł - ustawowo ograniczonych. Do polepszenia sytuacji w tym zakresie z pewnością przyczyni się
postępująca komputeryzacja ksiąg wieczystych.
Kolejną ważną barierą były także nieścisłości ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych. W celu usunięcia przeszkód w
rozwoju działalności banków hipotecznych Sejm uchwalił w dniu 5 lipca 2002 r. szeroką nowelizację tej ustawy, która weszła w
życie 09.09.2002 r. Uwzględnia ona m.in. postulaty zgłaszane przez Komisję Nadzoru Bankowego wyrażone w pismach do
Ministerstwa Finansów.
W powyższej nowelizacji m.in.:
1. rozszerzono zakres dozwolonych czynności banku hipotecznego o udzielanie kredytów dla
jednostek samorządu terytorialnego bądz
poręczonych lub gwarantowanych przez te jednostki,
2. zliberalizowano limity dotyczące relacji wartości kredytu do bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu,
3. zwiększono możliwości refinansowania działalności podstawowej ze z
ródeł dodatkowych,
innych niż listy zastawne,
4. umożliwiono bankowi hipotecznemu wypłatę środków kredytowych przed ustanowieniem
hipoteki zabezpieczającej jego spłatę.
Do istotnych barier rozwoju banków hipotecznych należy również obserwowany brak współpracy, a nawet konkurowanie z bankami-
matkami w zakresie kredytowania nieruchomości. Kwestie te są przedmiotem analiz GINB i dyskusji z zarządami banków. GINB
podkreśla w szczególności konieczność wypracowywania spójnej strategii udzielania kredytów na nieruchomości przez całą grupę
bankową, a nie odrębnie przez poszczególnych jej członków.
Rosnąca konkurencja ze strony banków uniwersalnych, które posiadają rozbudowaną sieć oddziałów i nie są związane
szczególnymi normami ostrożnościowymi (ze względu na możliwość większej dywersyfikacji ryzyka niż specjalistyczne banki
hipoteczne).
Z punktu widzenia teoretycznych rozważań co do rozwoju rynku papierów dłużnych zabezpieczonych hipotecznie, należy zwrócić
szczególną uwagę na możliwości tkwiące w potencjale finansowym banków, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych oraz
towarzystw ubezpieczeniowych. To przecież te podmioty staną się głównymi odbiorcami ryzyka inkorporowanego w emitowanych
papierach wartościowych. W roku 2004 wartość aktywów zgromadzonych przez system bankowy w Polsce wyniosła prawie 510
miliardów PLN.
Wykres 3. Aktywa i ich dynamika w polskim sektorze finansowym w latach 1996 - 2005* (w tys. zł)
* dane za trzy kwartały
y
ródło: Opracowanie własne
Według statystyk prowadzonych przez Narodowy Bank Polski od około 4 lat ponad 25% aktywów sektora bankowego ulokowana jest
w papierach wartościowych, z których największy udział posiadają papiery dłużne, w szczególności instrumenty skarbowe. W 2005
roku aż 95% wszystkich papierów zgromadzonych przez banki komercyjne stanowiły papiery dłużne. Jedynie nieco ponad 6
miliardów przypadało na papiery wyemitowane przez finansowe i niefinansowe podmioty.
Według szacunków Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, do roku wartość aktywów netto zgromadzonych przez
OFE w tzw. scenariuszu pesymistycznym wyniesie 146,9 miliarda PLN, podstawowym 167,9 miliarda PLN a w optymistycznym 189,5
miliarda. Interesujące jest to, że są to aktywa długoterminowe. W związku z czym instytucje te będą poszukiwać długoterminowych
i bezpiecznych sposobów lokowania swoich aktywów finansowych. W chwili obecnej w strukturze portfela inwestycyjnego dominują
znajdujące się w obrocie publicznym dłużne papiery wartościowe.
Wykres 4. Struktura portfela inwestycyjnego OFE w roku 2003
0
0
y
ródło: Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
Kolejną grupę inwestorską stanowią towarzystwa ubezpieczeniowe, które na koniec 2005 roku dysponowały aktywami w wysokości
ponad 80 miliardów PLN. Dominującą rolę w aktywach ubezpieczycieli odgrywają papiery skarbowe, których udział w 2004 roku
wynosił prawie 75%. Szacunki wskazują, że za 10 lat sektor towarzystw ubezpieczeniowych zdoła zgromadzić aktywa, których
wartość przekroczy 200 miliardów PLN. Ze względu na wysoką jakość oraz stosunkowo wysokie oprocentowanie hipoteczne listy
zastawne mogą okazać się bardzo interesującym instrumentem inwestycyjnym dla towarzystw ubezpieczeniowych.
Obecnie działa w Polsce 180 funduszy inwestycyjnych. Dla porównania, w podobnej pod względem ludności Hiszpanii działa ich
ponad 2500. Stąd też potencjał wzrostowy tych instytucji jest niebywale wysoki. Na koniec 2004 roku wartość aktywów
zgromadzonych przez fundusze przekroczyła poziom 61 miliardów PLN. Należy się spodziewać, że w okresie najbliższej dekady
fundusze inwestycyjne zgromadzą aktywa w wysokości ponad 150 miliardów PLN. Ze względu na przewidywany silny wzrost udziału
funduszy inwestycyjnych na rynku finansowym nastąpi z pewnością silna dywersyfikacja portfela tych instytucji oraz proces
różnicowania oferowanych produktów, wśród których mogą znalez
ć się fundusze.
Wreszcie ostatnią grupę inwestorów mogą stanowić gospodarstwa domowe. Według szacunków zaprezentowanych przez PeKaO
S.A. w okresie 8 lat oszczędności te powinny wzrosnąć do około 700 miliardów PLN. Cześć środków zostanie ulokowana w bankach,
funduszach inwestycyjnych i instytucjach ubezpieczeniowych.
EMISJA LISTÓW ZASTAWNYCH PRZEZ POLSKIE BANKI HIPOTECZNE
Pytanie 1
Który z poniższych banków hipotecznych dokonał jako pierwszy emisji hipotecznych listów zastawnych?
a) Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny,
b) Śląski Bank Hipoteczny,
c) Nykredit Bank Hipoteczny.
Pytanie 2
Jaka była na koniec 2005 roku szacunkowa wartość polskiego rynku listów zastawnych?
a) 250 mln euro,
b) 115 mln euro,
c) 150 mln euro,
d) 445 mln euro.
0
0
Pytanie 3
Które z poniższych należą do podstawowych barier rozwoju banków hipotecznych w Polsce?
a) zbyt wysoki poziom opodatkowania emisji listów zastawnych,
b) nieuregulowane kwestie własnościowe wielu nieruchomości,
c) brak współpracy a nawet konkurowanie z bankami-matkami,
d) długotrwałe procedury udzielania kredytów.
DOŚWIADCZENIA ZAGRANICZNE
System bankowości hipotecznej jest systemem, który na trwałe zrósł się z rynkami europejskimi. Dzięki specyficznemu sposobowi
finansowania przez listy zastawne, w którym banki hipoteczne nie pozyskują środków bezpośrednio z depozytów ludności i instytucji,
ale czerpią je z rynków kapitałowych, stał się systemem niezwykle efektywnym. W ramach państw europejskich występuje bardzo
wiele różnych odmian i typów banków hipotecznych różniących się między sobą np. formą własności. Jedne należą do państwa, jak
w Norwegii, Francji czy Hiszpanii inne zaś znajdują się w rękach prywatnych, jak w Niemczech czy Polsce. Różnice występują
również w formie pozyskiwania kapitału bowiem emisja listów zastawnych możliwa jest na wiele różnych sposobów. Najczęstszym z
nich jest jednak emisja długoterminowych papierów dłużnych o stałej stopie procentowej.
List zastawny przeżywa w całej Europie od kilku lat prawdziwy renesans. Od lipca 1995 roku do grudnia 2004 roku weszło w życie
trzynaście nowych ustaw o listach zastawnych i bankach hipotecznych. W krajach unijnych istnieje ponad 80 emitentów listów
zastawnych: w tym 53 w Niemczech, 10 w Danii, 5 w Szwecji, po 3 we Francji, Luksemburgu oraz Austrii, 2 w Finlandii, Szwajcarii i
Hiszpanii. Listy zastawne finansują w przybliżeniu 20% pożyczek hipotecznych w Unii Europejskiej i rozwinęły się jako największy
samodzielny komponent prywatnych instrumentów emisyjnych. Ich szacunkowy udział w europejskim rynku kapitałowym wynosi
około 20%. Wielkość emisji oraz udział w rynku poszczególnych państw przedstawia poniższy wykres.
Wykres 5. Udział krajów emitujących listy zastawne w europejskim rynku listów zastawnych (stan na koniec 2004
roku)
y
ródło: Der Pfandbrief Fakten und Daten, Verband deutscher Pfandbrief Emitenten, Berlin 2005, s. 52
W ostatnich dziesięciu latach po rozpoczęciu reform strukturalnych również kraje Europy Środkowej i Wschodniej znacznie rozwinęły
rynek bankowości hipotecznej, odnosząc na tym polu znaczące sukcesy. Dotyczy to przede wszystkim Węgier oraz Czech. Wartość
listów zastawnych znajdujących się w obiegu w obu tych krajach na koniec 2004 roku przekroczyła poziom 7,4 mld euro. Na
Węgrzech banki hipoteczne są obecnie jedynymi instytucjami posiadającymi uprawnienia do udzielania kredytów zabezpieczonych
hipotecznie oraz są wspomagane licznym subwencjami państwowymi. Polska na tle krajów tej części Europy plasuje się po środku
stawki, z wartością emisji nieprzekraczającą 300 mln euro.
Wykres 6. Wartość i liczba emisi listów zastawnych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (stan na koniec 2004
roku)
0
0
y
ródło: Verband deutscher Pfandbrief Emitenten
List zastawny swoje powodzenie zawdzięcza wysokiej renomie wypracowanej przez lata przez głównych jego emitentów - w
międzynarodowej skali prymat wiodą emitenci niemieccy, o czym świadczy powyższy wykres. Warto zatem w tym miejscu przyjrzeć
się kilku najciekawszym rozwiązaniom, jakie zostały zastosowane w wybranych krajach europejskich.
Historycznie sięgający ponad 150 lat wstecz system bankowości hipotecznej w Niemczech
Niemiecki rynek bankowości hipotecznej
Klasycznym instrumentem refinansowania działalności kredytowej banków hipotecznych jest oczywiście list zastawny, który z
łącznym obrotem ponad 1 bln euro stanowi największy segment rynku kapitałowego w Niemczech.
Wykres 1. Wartość listów zastawnych w obiegu
y
ródło: Verband Deutscher Hypothekenbanken
Podobnie jak w Polsce odpowiednie rozwiązania prawne stworzyły z listów zastawnych, obok papierów skarbowych,
najbezpieczniejszą formę inwestowania kapitału. Świadczy o tym choćby fakt, że nie jest znany żaden przypadek, w całej
długoletniej historii systemu bankowości hipotecznej w Niemczech, w którym list zastawny nie byłby terminowo i całkowicie
obsłużony.
Jedną z gwarancji bezpieczeństwa listów zastawnych w Niemczech, podobnie zresztą jak w Polsce, jest zasada pokrycia pełnego
(Deckungsprinzip) oraz zasada pokrycia zastępczego (Ersatzdeckung).
W rozwiązaniach prawnych obowiązujących do 18 lipca 2005 roku, nieco inaczej niż w Polskim prawie ogólna kwota znajdujących
się obiegu publicznych i hipotecznych listów zastawnych może wynieść nie więcej niż 60-krotność kwoty kapitałów własnych.
Ważnym elementem jest również to, że łączna emisja listów zastawnych może stanowić jedynie 60% tzw. bankowo-hipotecznej
wartości nieruchomości (Beleihungswert) stanowiących zabezpieczenie wierzytelności banku. Niemieckie banki hipoteczne
zobowiązane są również zważać na to, aby okres ważności wyemitowanych przez nie listów zastawnych nie przekraczał w sposób
istotny czasu, który jest niezbędny w związku z okresem spłaty kredytu hipotecznego banku (Laufzeitkongruenz). Jako hipoteki
zabezpieczające wierzytelności banku nadają się jedynie te nieruchomości, które przynoszą trwały przychód. Natomiast hipoteki
na placach budów albo na nowych budowlach, które nie są jeszcze skończone i nie dostarczają przychodów, nie mogą łącznie
przekraczać 10% ogólnej kwoty hipotek przeznaczonych do pokrycia listów zastawnych oraz dwukrotności kapitału własnego
banku. Poza tym niemieckie listy zastawne charakteryzują się tzw. zabezpieczeniem pupilarnym co oznacza, że mogą być
nabywane na rzecz osób małoletnich oraz pierwszeństwem zaspokajania wierzycieli z listu zastawnego w przypadku upadłości
banku hipotecznego. Mogą one stanowić również zabezpieczenie lombardowe. Do ciekawostek, a zarazem nieco innych rozwiązań
niż te stosowane w Polsce, należy fakt, że banki hipoteczne mogą zrezygnować z prawa do spełnienia świadczeń z listu
zastawnego na okres maksymalnie 10 lat. Wierzyciele z listów natomiast nie są wyposażeni w prawo ich wcześniejszego
0
0
wypowiedzenia. Podobnie jak w Polsce, istnieje i w Niemczech instytucja powiernika (Treuh�nder) i rejestru pokrycia listów
zastawnych (Deckungsregister), które spełniają wręcz identyczne zadania, jak ma to miejsce w systemie krajowym.
Niemieckie banki uprawnione są do emisji publicznych listów zastawnych (Kommunalpfandbriefe) i hipotecznych listów zastawnych
(Hypotheknenpfandbriefe), które są papierami wartościowymi na okaziciela bądz
imiennymi. Minimalna wartość listu zastawnego
to 100 DEM dla osób fizycznych. Imienne papiery wartościowe emitowane są z reguły w nominale przekraczającym wartość
500.000 euro dochodzących nawet do kwot z przedziału 25.000.000 a 150.000.000 euro. Obrót listami zastawnymi na okaziciela
odbywa się na giełdzie, natomiast imienne listy zastawne sprzedawane lub kupowane są poza rynkiem giełdowym i traktowane
jako wierzytelności. Przeciętny okres zapadalności został znacznie skrócony w ostatnich latach z okresów między 30 a 50 lat do
przedziału 5-10 letniego. Wynikało to z konieczności dopasowania terminów amortyzacji listów zastawnych do przeciętnych
okresów istnienia hipotek, na których listy były zabezpieczone. W Niemczech nabywcami listów zastawnych są najczęściej
towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne oraz banki.
Z reguły wykorzystywana jest stała stopa procentowa z odsetkami wypłacanymi w odstępach rocznych lub półrocznych. Od
początku lat dziewięćdziesiątych coraz częściej oferowane są listy o zmiennym oprocentowaniu zależne od stawek LIBOR lub
FIBOR (tzw. Floater) występujące w następujących postaciach:
1. pożyczki z fazami oprocentowania, gdzie na początku istnienia listów zastawnych posiadają one stałe oprocentowanie, w
kolejnej fazie przekształca się ono w zmienne, by pod koniec terminu zapadalności przekształcić się znowu w stałe,
2. Capped Floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze zmianą stopy referencyjnej, ale najwyżej do określonej stopy (cap),
3. Floor Floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze zmianą stopy referencyjnej, ale nigdy nie obniża się poniżej
określonego minimum stopy (floor),
4. Minimax Floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze zmianą stopy referencyjnej, ale w granicach przedziału pomiędzy
określoną najniższą i najwyższą stopą (collar).
Fizyczna forma, która występuje coraz rzadziej, jest identyczna z polską wersją listu zastawnego. Pojedynczy dokument składa się
z właściwego listowi zastawnemu tzw. płaszcza (Mantel) i z arkusza kuponowego (Zinsscheinblatt). Gdy czas ważności listu jest
dłuższy niż liczba znajdujących się na arkuszu kuponów, to na końcu arkusza znajduje się kupon odnowienia tzw. talon
(Erneurungsschei), za który otrzymuje się nowy arkusz kuponowy.
Specyfiką rynku Niemieckiego są tzw. listy zastawne Jumbo (Jumbo-Pfandbriefe). Wolumen emisji takich listów musi wynieść
minimum 750 mln euro z obowiązkiem powiększenia puli emisji pierwotnej do 1 mld euro w ciągu 180 dni kalendarzowych. W celu
zagwarantowania płynności obrotu muszą to być listy na okaziciela - i w związku z tym podlegają tylko i wyłącznie obrotowi
giełdowemu. Listy te nie mogą zostać umorzone przed terminem ich zapadalności. Stałe oprocentowanie z tych listów wypłacane
jest w cyklu rocznym (tzw. Straight Bond-Format). Do emisji każdego listu zastawnego Jumbo musi powstać konsorcjum
składające się co najmniej z trzech podmiotów (najczęściej banków) tzw. Market Maker, którzy jednocześnie gwarantują
utrzymanie stałego spreadu (0,05 - 0,15 euro w zależności od okresu zapadalności) między wyznaczonymi przez nie notowaniami
kursu pieniężnego i papierowego dla transakcji od 25 do 50 mln euro.
Wraz z pierwszą emisją listów zastawnych Jumbo w maju 1995 roku (dziś ogólna kwota wyemitowanych listów zastawnych Jumbo
znajdujących w obiegu to 390 mld euro) został w krótkim okresie czasu stworzony odrębny i samoistny segment rynku. Do tej
pory zostały wyemitowane listy Jumbo we frankach francuskich, funtach brytyjskich, dolarach amerykańskich, koronach duńskich,
szylingach austriackich, lirach włoskich, frankach szwajcarskich. O powodzeniu tego typu listów świadczy wykres ukazujący
poziom emisji listów zastawnych w poszczególnych latach. Szczególnie w ostatnich latach dużą popularnością cieszą się w
Niemczech tzw. strukturalne listy zastawne. Konstrukcja ich polega na tym, że inwestor zwraca się do banku hipotecznego lub
innego emitenta listów z konkretnym życzeniem konstrukcji listów na swoje indywidualne potrzeby. Bank następnie rozpisuje
emisję na warunkach, jakie zgłosił inwestor. W związku z powyższym występują przypadki, kiedy dana pozycja - związana z
listami zastawnymi - kupowana jest rano a sprzedawana wieczorem.
Wykres 2. Emisja listów zastawnych tradycyjnych i listów Jumbo w Niemczech (dane w miliardach euro)
y
ródło: Verband Deutscher Hypothekenbanken
Obrót niemieckimi listami zastawnymi dokonuje się zarówno na giełdzie, jak i na rynku pozagiełdowym tzw. OTC (Over The
Counter). Ogromne znaczenie ma również uruchomienie przed kilku laty elektronicznego systemu zawierania transakcji GDO
(German Domestic Offerings) firmy Bloomberg i IBIS-R-System, która jest spółka Deutsche B�rse AG. Plasowanie listów
0
0
zastawnych na rynku następuje z reguły przez tzw. komisantów (Kommission�re), którymi najczęściej są banki. Zakupów listów
zastawnych można jednak dokonać także bezpośrednio w emitującym je banku hipotecznym.
Ze względu na otwarcie się rynków zagranicznych oraz pogłębiający się proces globalizacji niemieckie banki hipoteczne coraz
częściej rozwijają swoją działalność poza granicami macierzystego kraju, plasując na zagranicznych giełdach swoje listy zastawne
oraz udzielając kredytów na przedsięwzięcia zlokalizowane na obcym terytorium. W obecnej chwili banki mogą udzielać także
kredytów w krajach Unii Europejskiej, Szwajcarii oraz niektórych krajach Europy środkowowschodniej m.in. w Polsce, na
Węgrzech i w Czechach. Refinansowanie odbywa się przez emisję listów zastawnych. Przy czym w przypadku państw Unii
Europejskiej łączna kwota tych emisji nie może przekroczyć 10% ogólnej wartości masy pokrycia, zaś dla państw Europy
Wschodniej takie listy nie mogą być w ogóle emitowane. A
ączna wartość udzielonych kredytów w krajach Europy Wschodniej nie
może być większa niż kapitał własny banku hipotecznego.
stał się podstawą do stworzenia podwalin funkcjonowania tej gałęzi bankowości w Polsce. Długa jego historia oraz odpowiednie
zapisy prawne ugruntowały bezpieczny, stabilny, rozwinięty, i co należy podkreślić, największy rynek bankowości hipotecznej w
Europie. Korzenie niemieckiego systemu bankowości hipotecznej i listów zastawnych sięgają 1769, kiedy to po wojnie siedmioletniej
Fryderyk II w obliczu pogorszenia się sytuacji szlachty, w szczególności na Śląsku, wydał tzw. Cabinet-Ordere. Stał się on podstawą
dla pierwszego systemu udzielania kredytów na bazie refinansowania przez listy zastawne.
Do 18 lipca 2005 roku banki hipoteczne w Niemczech działały w oparciu o 3 podstawowe akty prawne tj.:
1. Ustawa "Prawo Kredytowe" (Kreditwesengesetz - KWG ),
2. Ustawa o listach zastawnych i pokrewnych skryptach dłużnych (Gesetz �ber Pfandbriefe und verwandte
Schuldverschreibungen �ffentlicher Kreditanstalten - �FG) z 21 grudnia 1927 roku,
3. Ustawa o bankach hipotecznych (Hypothekenbankengesetz - HBG) z dnia 19 grudnia 1990 roku z póz
niejszymi poprawkami.
Zgodnie z obowiązującymi zapisami powyższych ustaw prawo do emisji listów zastawnych mają w Niemczech 53 instytucje, z tego
20 banków hipotecznych, 2 banki morskie (Schiffsbanken), 31 instytucji publiczno-prawnych. Z 20 banków hipotecznych 17 to tzw.
banki "czyste" (reine Hypothekenbanken), a 3 to "mieszane" banki hipoteczne (gemischte Hypothekenbanken), które oprócz
podstawowych czynności banków hipotecznych mogą prowadzić działalność typową dla banków uniwersalnych.
Rysunek 2. Struktura emitentów listów zastawnych w Niemczech w do 18 lipca 2005 roku
y
ródło: Der Pfandbrief: Fakten und Daten, Verband Deutscher Hypothekenbanken, Berlin 2005, s. 27
Banki hipoteczne w Niemczech są emitentami 64% listów zastawnych. Udział banków komercyjnych w tym zakresie wynosi 30%.
Wynika to z faktu, że Landesbanki, będąc bankami niespecjalistycznymi posiadają w swojej ofercie produktów oprócz listów
zastawnych również inne, jak np. lokaty czy obligacje.
Niemieckie banki hipoteczne mogą funkcjonować w formie spółki akcyjnej lub komandytowej na akcjach, które mają obowiązek
publikacji sprawozdań finansowych. Podlegają one szczególnemu nadzorowi Federalnego Urzędu Nadzory ds. kredytów
(Bundesaufsichtsamt f�r das Kreditwesen).
Zasadnicza działalność banków hipotecznych zasadza się na udzielaniu kredytów hipotecznych podmiotom prywatnym oraz
instytucjom prawa publicznego a refinansowaniu ich emisją listów zastawnych zarówno hipotecznych (Hypothekenpfandbriefe) jak
i publicznych (Kommunalschuldverschreibungen). Ponadto banki hipoteczne od 1991 roku mogą przyjmować hipoteki w innych
krajach członkowskich Unii Europejskiej i na tej podstawie emitować listy zastawne. Podobnie jak odzwierciedla to zapis art. 15
polskiej ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych, tak również niemieckie banki hipoteczne mogą pozyskiwać środki na
0
0
udzielanie kredytów komunalnych i hipotecznych poprzez przyjmowanie obcych środków finansowych na oprocentowane lub
nieoprocentowane wkłady, zaciągać pożyczki i emitować inne dłużne papiery wartościowe.
Korzenie duńskiego systemu sięgają najdalej w przeszłość. Już bowiem w 1797 roku powstały pierwsze instytucje zajmujące się
emisją listów zastawnych. Były one oparte na niemieckich "Landszaftach". Dopiero jednak w 1850 roku zostały stworzone podstawy
prawne w postaci ustawy o kredycie hipotecznym, do utworzenia pierwszych banków hipotecznych.
Dziś w Danii funkcjonuje 10 banków hipotecznych, których udział w udzielonych kredytach zabezpieczonych hipotecznie przekracza
80%. Osiem z tych banków powstało jako spółki akcyjne, a 2 jako samodzielne instytucje. Zgodnie z zapisami duńskiej ustawy
prawnie zastrzeżonymi nazwami są list zastawny i bank hipoteczny, które posiadają wyłączność emisji listów, tym samym
refinansując działalność ukierunkowaną na udzielanie długoterminowych kredytów hipotecznych. Banki są jednocześnie ustawowo
zobligowane do emisji tylko i wyłącznie hipotecznych listów zastawnych. Nie mogą emitować publicznych listów zastawnych.
Podobnie jak to ma miejsce w Polsce i w Niemczech przy emisji listów zachowywane są podstawowe zasady bezpieczeństwa tj.
kongruencji terminów spłat i oprocentowania oraz pokrycia pełnego i zastępczego. Oprócz tego nad bezpieczeństwem
funkcjonowania banków, a tym samym i listów zastawnych, czuwa specjalny urząd kontroli zwany Finanstylisnet. Nie istnieje w
ustawodawstwie duńskim instytucja powiernika, który sprawowałby pieczę nad rejestrem listów zastawnych i rejestrem pokrycia
listów zastawnych. W przypadku upadłości banku hipotecznego roszczenia wierzycieli z listów zastawnych zaspokajane są w
pierwszej kolejności. Mają oni prawo zwrócić się o spłacenie zobowiązania z tytułu posiadanych papierów wartościowych do
kredytobiorcy. W takim systemie pożyczkobiorcy odpowiadają solidarnie. Jednocześnie banki hipoteczne zobowiązane są do
tworzenia rezerw od 2,5% do 40% wartości zastawionego obiektu. W przypadku braku współodpowiedzialności kredytobiorcy (2
banki zrezygnowały z tego rozwiązania) banki muszą podnosić poziom rezerw.
Jako pośrednicy między kredytobiorcami i kredytodawcami oraz emitantami hipotecznych listów zastawnych duńskie banki
odgrywają centralną rolę na krajowym rynku kapitałowym. Świadczy o tym chociażby fakt, że na rynku papierów dłużnych o stałym
oprocentowaniu, listy zastawne stanowiły w 2004 roku aż 50% całego obrotu.
Duńskie listy zastawne, zgodnie z ustawą o kredycie hipotecznym, są papierami wartościowymi imiennymi o wysokim standardzie.
Wszystkie papiery dłużne, w tym listy zastawne, są rejestrowane w duńskiej centrali papierów wartościowych
(Vaerdipapircentralen), dlatego też obrót listami odbywa się w sposób zdematerializowany na duńskiej giełdzie.
Charakterystyczną cechą systemu duńskiego jest ścisła równowaga między udzielonymi kredytami a emisją hipotecznych listów
zastawnych. Przy czym, chodzi tu nie tylko o równowagę kwotową, ale również o warunki udzielania kredytu i emisji listów
zastawnych. Dla przykładu przy udzielaniu kredytu na okres 15 lat automatycznie emitowane są listy zastawne o tym samym
terminie wykupu, a nawet opiewające na tę samą kwotę. Nie ma jednak zależności, czy bezpośredniego związku między
kredytobiorcą a inwestorem w listy zastawne. Kredyt musi być spłacony według tzw. wartości parytetowej przez wykupienie listów
zastawnych, które zostały wyemitowane przez bank na sfinansowanie pożyczki. Następnie bank wycofuje z obiegu listy.
Dla przykładu przy udzielaniu kredytu na okres 15 lat automatycznie emitowane są listy zastawne o
tym samym terminie wykupu, a nawet opiewające na tę samą kwotę. Nie ma jednak zależności czy
bezpośredniego związku między kredytobiorcą a inwestorem w listy zastawne. Kredyt musi być
spłacony według tzw. wartości parytetowej przez wykupienie listów zastawnych, które zostały
wyemitowane przez bank na sfinansowanie pożyczki. Następnie bank wycofuje z obiegu listy.
Obrót listami zastawnymi odbywa się na giełdzie papierów wartościowych w Kopenhadze w dosyć
szczególny sposób. Otóż kredytobiorca otrzymuje pożyczkę hipoteczną nie w gotówce bądz
w postaci
przelewu na konto, lecz w formie listu zastawnego, opiewającego na wartość danego kredytu.
Następnie bank hipoteczny sprzedaje list zastawny na giełdzie, a dochód osiągnięty w ten sposób jest
przekazywany kredytobiorcy. W każdym momencie umowy kredytowej klient może dokonać
wcześniejszej spłaty kredytu przez spłacenie odpowiedniej wartości listów zastawnych. Emisja listów
odbywa się w seriach. Aby zwiększyć płynność poszczególnych serii, emisja danej serii trwa 3 lata.
W Danii listy zastawne mogą być emitowane tylko przez banki hipoteczne, a sama emisja wymaga uzyskania przez instytucję
odrębnych uprawnień, które potwierdzają, że bank funkcjonuje zgodnie z prawem o listach zastawnych obowiązującym w Danii.
Obrót listami zastawnymi odbywa się na giełdzie papierów wartościowych w Kopenhadze w dosyć szczególny sposób. Otóż
kredytobiorca otrzymuje pożyczkę hipoteczną nie w gotówce bądz
w postaci przelewu na konto, lecz w formie listu zastawnego,
opiewającego na wartość danego kredytu. Następnie bank hipoteczny sprzedaje list zastawny na giełdzie, a dochód osiągnięty w ten
sposób jest przekazywany kredytobiorcy. W każdym momencie umowy kredytowej klient może dokonać wcześniejszej spłaty
kredytu przez spłacenie odpowiedniej wartości listów zastawnych. Emisja listów odbywa się w seriach. Aby zwiększyć płynność
poszczególnych serii, emisja danej serii trwa 3 lata. Należy jednocześnie podkreślić, że na rynku występują 3 podstawowe rodzaje
hipotecznych listów zastawnych:
1. annuitetowe; ich konstrukcja polega na tym, że łączna kwota wylosowanych listów zastawnych do umorzenia jest na
początku okresu ich istnienia identyczna z kwotą spłaconą przez kredytobiorcę. Kwota ta wprawdzie jest niewielka, ale
wzrasta wraz z okresem istnienia listów zastawnych,
2. seryjne, dla których łączna kwota wylosowanych do umorzenia listów zastawnych jest przez cały okres ich istnienia
identyczna z wartością spłat kredytów hipotecznych,
3. listy, które są realizowane dopiero po ich zapadnięciu, a więc nie są losowane do umorzenia.
Średnia wartość duńskiego hipotecznego listu zastawnego wynosi 150 euro, a przeciętny okres zapadalności to przedział od 3 do 5
lat, przy czym zdarzają się emisje dochodzące do 30 lat. Odsetki wypłacane są w okresach półrocznych bądz
rocznych. Rzadkością
są listy indeksowane, gdzie odsetki są wypłacane w terminach półrocznych.
Listy zastawne są w Danii bardzo popularnym sposobem lokowania rezerw kapitałowych. Jednym z największych segmentów
0
0
nabywców listów, stanowią przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe i różnego rodzaju fundusze emerytalne. Pozostałą strukturę
udziałową inwestorów przedstawia poniższy wykres.
Wykres 7. Struktura inwestorów w duńskie listy zastawne na koniec 2000 roku
y
ródło: "List zastawny w Europie", Zeszyt 13, Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego, Warszawa 2001, s. 13.
W międzynarodowej sprzedaży duńskich listów zastawnych nastąpił przełom. Od początku 1995 roku liczba zagranicznych nabywców
duńskich listów powiększyła się i pod koniec 1998 roku nominalna ilość listów zastawnych za granicą odpowiadała kwocie 11,9
miliarda euro. Sukces rynku hipotecznego Dania zawdzięcza dobrze rozwiniętej sieci banków hipotecznych o ugruntowanej tradycji.
Jednocześnie listy zastawne emitowane przez banki duńskie są bardzo popularnym sposobem inwestowania kapitału, co wynika z ich
wysokiego poziomu rentowności oraz dużej płynności rynku. Wreszcie dobry i stabilny system prawny stanowi o wysokim poziomie
bezpieczeństwa, a tym samym jest podstawą zaufania, jakim obdarzają rynek inwestorzy, zarówno krajowi, jak i zagraniczni.
O ile Niemcy są kolebką rynku listów zastawnych, o tyle Francja
Francuski rynek bankowości hipotecznej
Podobnie jak we wszystkich innych ustawach regulujących działalność banków hipotecznych, tak i we Francji szczególny nacisk
został położony na bezpieczeństwo. W prawie francuskim znajduje odzwierciedlenie zasada pokrycia pełnego, mówiąca, że wartość
aktywów stanowiąca masę pokrycia dla emisji listów zastawnych, musi przekraczać swoją wartością masę pasywów. Została
również ustawowo zapewniona zasada pokrycia zastępczego w papierach emitowanych przez Banki Centralne państw Unii.
Pokrycie zastępcze może występować tylko przez określony czas i nie może wynosić więcej niż 20% aktywów SCF. Powiernik we
francuskim systemie SCF pełni nieco inną rolę, niż choćby ma to miejsce w Niemczech czy w Polsce. Informuje on zarząd i radę
nadzorczą o możliwości wystąpienia zbyt dużego ryzyka, jakie może powstać przy zmianie poziomu oprocentowania (dotyczy to w
szczególności zmiany wartości aktywów ze względu na zmiany poziomu stóp procentowych) oraz o niezadowalającym poziomie
dopasowania terminów spłat, wysokości rat i poziomu oprocentowania od listów zastawnych i kredytów hipotecznych (zasada
kongruencji). Wierzyciele z listów zastawnych posiadają pierwszeństwo dochodzenia swoich długów w razie upadłości SCF. Żaden
inny wierzyciel banku nie jest tak uprzywilejowany. Nawet absolutnie pierwszorzędne (francuskie prawo pracy) wypłaty pensji dla
pracowników muszą ustąpić pierwszeństwa wypłatom dla wierzycieli z listów zastawnych. Niestety nazwa listu zastawnego nie jest
chroniona prawnie, a SCF nie prowadzi rejestru zabezpieczeń listów zastawnych.
Prawo francuskie systematycznie dematerializowało papiery wartościowe emitowane we Francji. W związku z czym, dla żadnych
papierów dłużnych, w tym również listów zastawnych, występujących w obrocie jedynie w formie zapisu komputerowego, nie są
wystawiane świadectwa w formie papierowej. Listy zastawne emitowane we Francji są papierami na okaziciela (najczęstsza form)
lub imiennymi. Jako że obligations fonci�res (francuskie listy zastawne) występują jedynie w formie zdematerializowanej ich
właściciel może rościć sobie prawa z tych papierów w oparciu o szczegółową informację zawarta w prospekcie emisyjnym,
zatwierdzanym przez specjalną instytucję państwową zwaną Op�rations de Bourse (C.O.B.). Prawo francuskie nie przewiduje
szczegółowych uregulowań dotyczących emisji listów zastawnych. W związku z czym banki hipoteczne według własnego uznania
oraz warunków rynkowych ustalają poziom oprocentowania, terminy zapadalności, wartość nominalną oraz zasady wypłaty
odsetek dla każdej emisji. Obrót listami odbywa się na paryskiej giełdzie. Emisja nie wymaga specjalnego zezwolenia. Jeżeli nie
przekracza ona wartości 200 milionów EURO - emitent musi tylko o tym powiadomić organ zwany comit� des emissions. W
przypadku przekroczenia tej wartości emitenci listów porozumiewają się w celu ustalenia planu emisji zgodnego z kalendarzem
ustalonym przez comit� des emissions.
stała się ojczyzną współczesnej bankowości hipotecznej. Już bowiem w wyniku dekretu z 28 marca 1852 roku został powołany
pierwszy bank hipoteczny oparty na nowoczesnych regułach - Fonciere de Paris. Instytucja powstała w oparciu o tę ustawę była pod
względem swoich praw i obowiązków, niezwykle specyficzna i nie znajdowała odpowiednika w żadnym z rozwiązań prawnych w całej
Europie. Już na początku XIX wieku pojawiło się we Francji zapotrzebowanie na wprowadzenie instytucji kredytu hipotecznego, który
zaspokoiłby potrzeby pożyczkowe posiadaczy ziemskich. Podczas kiedy inne formy kredytowe rozwijały się bardo dobrze, warunki
prawne istnienia kredytów na nieruchomości były wręcz żadne. W szczególności prawo hipoteczne było w owym czasie pełne luk. Do
tego wręcz stopnia, że kupiec nie mógł być pewien, czy został faktycznie właścicielem nieruchomości, a kredytobiorca nie miał
pewności zwrotu swoich pieniędzy. Wzorem, jak zresztą dla wielu innych krajów, stały się dla Francji Śląskie Towarzystwa
Kredytowe Ziemskie. Już w roku 1852 przeprowadzone badania nad wprowadzeniem podobnych rozwiązań, zostały ukoronowane
najpierw dekretem z 28 lutego 1852 roku o bankach hipotecznych, a następnie dekretem z 28 marca 1852 roku, powołującym do
życia wspomnianą już Credit Fonciere de France. Od tego momentu instytucja ta stała się jedynym podmiotem wykonawczym
rozwiązań z dekretu uchwalonego w lutym 1852 roku. Francja jednak musiała czekać aż 150 lat na następny bank hipoteczny. Jak
na owe czasy, dekret z 28 lutego stanowił bardzo nowoczesną formułę prawną, której rozwiązania do dziś mogą być z powodzeniem
0
0
stosowane. Zakładał on stworzenie instytucji, których celem miało być udzielanie kredytów posiadaczom ziemskim pod
zabezpieczenie hipoteczne zapisane na pierwszym miejscu. Kredytobiorca miał możliwość zaciągnięcia pożyczki długoterminowej
spłacanej w rocznych ratach. Co należy podkreślić, kredyt mógł stanowić jedynie połowę wartości nieruchomości, na której zakup
był zaciągany. Jednocześnie nowe instytucje otrzymały prawo do emisji oprocentowanych papierów dłużnych tzw. letter de gage
(listów zastawnych). Aż do roku 1995 system francuski funkcjonował bez większych zakłóceń. Oczywiście prawo było
unowocześniane, rozbudowywane i dopasowywane do zmian i potrzeb rynkowych. Jednak dopiero kryzys bankowy z 1995 roku
ujawnił słabe punkty francuskiego systemu bankowości hipotecznej. W związku z czym rząd zaproponował w 1998 roku
parlamentowi szeroką reformę rozwiązań prawnych w zakresie bankowości hipotecznej. W efekcie prac parlamentarnych powstała
ustawa Nr 99-542 z dnia 25 lipca 1999 roku, która zastąpiła dotąd obowiązujące przepisy z 1852 roku i stworzyła nowoczesne ramy
prawne dla systemu tego typu bankowości.
Działalność systemu zwanego po francusku Soci�t� de Cr�dit Fonci�r (dalej SCF) opiera się z jednej strony na udzielaniu kredytów
hipotecznych oraz komunalnych w państwach Unii Europejskiej, z drugiej zaś na emisji m.in. listów zastawnych (franc. oligations
fonci�res). Credit Fonciere de Paris, który dziś działa w nieco zmienionej formie i w oparciu o nowe rozwiązania legislacyjne jest
ściśle powiązany z państwem i prowadzoną przez nie działalnością. Realizuje on politykę mieszkaniowo-budowlaną państwa,
udzielając dotowanych przez rząd kredytów na cele mieszkaniowe. Jednocześnie to państwo po przez tzw. francuski urząd nadzoru
nad kredytami (commission bancaire) sprawuje kontrolę nad tą instytucją, powołując zarząd i w ten sposób wpływając na decyzje
podejmowane przez bank. Inną ciekawostką jest to, że banki należące do Credit Fonciere de Paris nie mogą zatrudniać własnych
pracowników a działalność banków hipotecznych jest prowadzona przez spółki córki (instytucje kredytowe) na podstawie specjalnych
umów zawieranych z instytucją matką. Sfera działalności SCF ogranicza się do czterech obszarów:
1. udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie na nieruchomości mieszkaniowe lub usługowo-handlowe,
2. udzielanie kredytów komunalnych podmiotom zaufania publicznego,
3. inwestowanie w papiery wartościowe zabezpieczone udziałem na poolu należności w formie assets lub Mortgage Backed
Securities, o ile pool ten składa się przynajmniej w 90% z kredytów komunalnych bądz
hipotecznych,
4. powyższe z
ródła stanowią natomiast masę pokrycia dla emisji listów zastawnych jako czwartego obszaru działalności.
SCF tworzone są w formie spółek handlowych podlegających jednolitemu prawu, równocześnie posiadając statut instytucji
kredytowej. Jako takie podlegają kontroli Komisji Bankowej.
DOŚWIADCZENIA ZAGRANICZNE
Pytanie 1
Uszereguj poniższe kraje pod względem udziału w europejskim rynku listów zastawnych, począwszy od kraju
posiadającego najmniejszy udział spośród podanych
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Niemcy Francja Hiszpania Dania Szwecja Szwajcaria
Pytanie 2
Czy w Danii emituje się publiczne listy zastawne?
a) tak,
b) nie.
Pytanie 3
Które z poniższych spełniają kryteria listów zastawnych Jumbo wg prawa niemieckiego?
a) minimalna wartość pojedynczej emisji to 750 mln euro, tylko w obrocie giełdowym,
0
0
b) tylko listy zastawne na okaziciela, nie mogą zostać umorzone przed terminem,
c) notowane na rynku pozagiełdowym, stałe oprocentowanie w cyklu rocznym,
d) emisja przez konsorcjum minimum 3 banków, zwiększenie wartości emisji do 1 mld euro w przeciągu 180 dni.
PODSUMOWANIE
Długa tradycja banków hipotecznych i listów zastawnych w Polsce, nagle została przerwana różnymi wydarzeniami historycznymi.
Szansa na jej podtrzymanie powstała w naszym kraju wraz z uchwaleniem ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych w
1997 roku. Dzięki nowej ustawie zdołano stworzyć podstawy prawne do sprawnie i efektywnie działającego systemu bankowości
hipotecznej. Ustawa ta stała się również gwarantem wysokiej jakości instrumentów, do których zaliczamy listy zastawne,
emitowanych w drodze subskrypcji publicznej.
Ze względu na kilkuletni okres istnienia banków hipotecznych w Polsce, jak i ograniczoną ilość emisji listów zastawnych,
doświadczenia w tym zakresie są bardzo niewielkie. Dlatego też konieczne było przy tworzeniu regulacji prawnych dotyczących
listów zastawnych skorzystanie z doświadczeń ugruntowanych wieloletnią praktyką w tym zakresie, którą posiadają kraje Europy
Zachodniej, w tym w szczególności Niemcy. W związku z tym obserwacja niemieckiego rynku bankowości hipotecznej stała się
podstawą dla polskich rozwiązań prawnych. Oczywiście specyfika gospodarcza oraz społeczno-kulturalna doprowadziły do
wykształcenia, choć zbliżonego to jednak odmiennego, systemu bankowości hipotecznej. Choć system niemiecki wydaje się być
jednym z najlepiej rozwiniętych, to nie należy zapominać, że również inne kraje wysoko rozwinięte posiadają w swoim dorobku w
pełni wykształcone systemy finansowania budownictwa mieszkaniowego. Każdy z tych systemów jest godny uwagi, ponieważ
zawiera ciekawe i często bardzo skuteczne rozwiązania prawne i ekonomiczne, które z powodzeniem można by zastosować w
naszym kraju.
Potrzeba plasowania listów zastawnych na rynku publicznym wydaje się być bardzo silna z punktu widzenia aktywizacji rynku
długoterminowych kapitałów. Miałyby one w pierwszej kolejności posłużyć finansowaniu rynku nieruchomości w Polsce.
Długoterminowe kredyty hipoteczne, refinansowane właśnie przez listy zastawne, mogłyby w przyszłości stać się sposobem na
osiągnięcie w naszym kraju pożądanego poziomu rozwoju budownictwa mieszkaniowego.
Pozycje książkowe
Gastomski E. (red), Banki hipoteczne i listy zastawne, Materiały studialne nr 12, Gdańska Akademia Bankowa, Gdańsk
1998.
Gąsowska A. Bankowość hipoteczna, Poltext, Warszawa 2000.
Kanigowski K., List zastawny, Centrum Szkoleniowo-Wydawnicze Kwantum, Warszawa 2000.
A
opiński R., List zastawny w Europie, Zeszyt 13, Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego, Warszawa.
Ostrowski J., Wprowadzenie listów zastawnych do publicznego obrotu papierami wartościowymi, Zeszyt Hipoteczny 3,
Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego, Warszawa 1999.
Reksa A
. Bariery rozwoju listów zastawnych w Polsce, Bank i Kredyt, paz
dziernik 2002.
Sobolewska M., Finansowanie hipoteczne w Danii i Szwecji, Zeszyt Hipoteczny 2, Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego,
Warszawa 1999.
Strony internetowe
www.fukrehip.pl - Fundacja na Rzecz Kredytu Hipotecznego
http://www.hypovereinsbank.com.pl - HypoVereinsbank Bank Hipoteczny S.A.
www.rhb.com.pl - Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny S.A.
http://www.it.pw.edu.pl/wjsk/muzeum/data.html - Wirtualne Muzeum Papierów Wartościowych
www.fitchpolska.com.pl - Agencja Ratingowa CERA
0
0
www.sejm.gov.pl - Sejm Rzeczpospolitej Polskiej
www.nbp.pl - Narodowy bank Polski
www.hypverband.de - Związek Niemieckich Emitentów Listów Zastawnych
SPRAWDy
SI

Pytanie 1
Kontrolę nad bankami hipotecznymi w Polsce sprawują:
a) NBP,
b) Komisja Nadzoru Bankowego,
c) Minister Finansów,
d) Powiernik.
Pytanie 2
Czy banki hipoteczne w Polsce mogą udzielać innych kredytów niż kredyty hipoteczne?
a) TAK - bez ograniczeń,
b) TAK - ale tylko z gwarancją NBP,
c) TAK - rządom państw UE,
d) NIE.
Pytanie 3
Wymień regulacja ostrożnościowe wynikające z polskiej ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych
a) pokrycie pełne i pokrycie zastępcze,
b) ograniczenie wartości listów zastawnych w obiegu do 60-krotności funduszy własnych, wartość pojedynczego kredytu
nie może przekroczyć bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
c) łączne refinansowanie listami zastawnymi nie może przekroczyć 60% łącznej wartości bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości, emisja listów zastawnych do wysokości 10 % powyżej kwoty pełnego pokrycia,
d) kredyty przeznaczone na nieruchomości w trakcie budowy nie mogą w sumie przekroczyć 10% ogólnej wartości
wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie, łączna wartość kredytów, których wartość przekracza 60% bhwn nie może być
wyższa niż 20% wartości całego portfela wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie.
Pytanie 4
Które z poniższych elementów i instytucji są specyficzne dla banków hipotecznych?
a) powiernik, bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości,
b) rejestr zabezpieczeń listów zastawnych, zasada specjalizacji banku,
c) zastrzeżona nazwa "list zastawny", prokurent,
0
0
d) tworzenie specjalnej masy upadłościowej, zastrzeżona nazwa "bank hipoteczny".
Pytanie 5
Które z poniższych cech odróżniają banki hipoteczne od banków uniwersalnych?
a) Zawężenie działalności do udzielania kredytów hipotecznych oraz nabywania od innych banków wierzytelności
zabezpieczonych hipoteką;
b) Świadczenie usługi certyfikacyjnej w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania
certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach, których są stronami;
c) Wyłączne prawo emisji listów zastawnych, za pośrednictwem których refinansowana jest działalność kredytowa banku;
d) Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie
rachunków tych wkładów;
e) Konieczność sporządzania wyceny według wartości bankowo-hipotecznej, określającej wartość nieruchomości w
perspektywie długookresowej;
f) Specjalny tryb sprawowania nadzoru przez KNB, GINB;
g) Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego oraz dokonywanie płatności z jego użyciem określają odrębne
przepisy.
Pytanie 6
Które z poniższych zasad należą do zasad bezpieczeństwa listów zastawnych?
a) zasada specjalizacji, granica obiegu,
b) zasada kongruencji, przywilej upadłościowy,
c) nadzór szczególny, przywilej lombardowy,
d) przywilej pupilarny.
Pytanie 7
Które z poniższych należą do zadań powiernika?
a) Czuwa, żeby masa pokrycia odpowiadała ustawowym wymaganiom - zarówno co do jej jakości, jak i wartości.
b) Sprawdza, czy wycena nieruchomości odpowiada wewnętrznej bankowej instrukcji.
c) Bada księgi rachunkowe banku pod względem ich zgodności ze stanem faktycznym.
d) Prowadzi tzw. rachunek zabezpieczenia.
e) Przechowuje i sprawdza dowody zachowywania norm ostrożnościowych.
f) Sprawdza poprawność sporządzanych ekspertyz bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości.
Pytanie 8
Zasada kongruencji oznacza, że:
a) łączna kwota nominalnych wartości znajdujących się w obrocie hipotecznych listów zastawnych nie może przekroczyć
sumy nominalnych kwot wierzytelności banku zabezpieczonych hipoteką,
0
0
b) banki hipoteczne musza przestrzegać zgodności terminów zapadalności listów zastawnych i wymagalności kredytów
hipotecznych,
c) łączna nominalna kwota wyemitowanych listów zastawnych nie może przekroczyć 40-krotności funduszy własnych
banku hipotecznego,
d) łączna kwota wierzytelności w części przekraczającej 60% bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości nie może
przekroczyć 30% ogólnej kwoty wierzytelności banku hipotecznego.
Pytanie 9
Zgodnie z ustawą o listach zastawnych i bankach hipotecznych kredyty przeznaczone na finansowanie nieruchomości
w trakcie budowy nie mogą w sumie przekroczyć jakiej części ogólnej wartości wierzytelności zabezpieczonych
hipotecznie?
a) 5%,
b) 20%,
c) 10%,
d) bez ograniczeń.
Pytanie 10
Do podstawowych cech banków hipotecznej wartości nieruchomości można zaliczyć:
a) może być wykonana przez dowolną osobą uznaną przez bank hipoteczny,
b) uwzględnia te cechy nieruchomości, które mają trwały wpływ na jej wartość,
c) jest to specjalna procedura oceny ryzyka rynkowego,
d) jest tożsama z wyceną rynkową i dochodową.
Pytanie 11
Do zadań powiernika należą m.in.
a) badanie prawidłowości wszystkich przepływów finansowych realizowanych przez banki hipoteczne,
b) sprawowanie nadzoru nad zdeponowanymi listami zastawnymi, które zostały nabyte przez bank hipoteczny będący
emitentem,
c) bieżące kontrolowanie prawidłowości prowadzenia rejestru zabezpieczeń listów zastawnych,
d) współtworzenie regulaminów i instrukcji udzielania kredytów.
0