Stoicy

Twórcą był Zenon z Kition, który żył w latach 335-264 przed Chrystusem. Wybitny
przedstawiciel, Seneka, żył w latach 3 przed Chrystusem - 65 po Chrystusie.
Zdaniem stoików istnieje pewien obiektywny porządek ustalony przez boski rozum kosmiczny
- Logos. Bóg i przyroda stanowią jedność. Tak więc życie człowieka zgodne z prawami przyrody jest
zarazem życiem rozumnym - zważywszy taki charakter wszechświata - i jest życiem cnotliwym, jak
również szczęśliwym.
Stoicy rozdzielają sprawiedliwość i prawo stanowione w państwie. Tym ostatnim pogardzają,
uznając je za nieodzowne jedynie dla tłumu; mędrcom prawo pozytywne nie jest potrzebne, bowiem
przestrzegają sprawiedliwości bez żadnych nakazów ustawodawcy.
Mędrzec przestrzega sprawiedliwości. Czuje się obywatelem wszechświata. Ma poczucie
braterstwa łączące go ze wszystkimi ludźmi. Trzeba podkreślić, że stoicy sformułowali po raz
pierwszy powszechną ideę braterstwa. Do tego poglądu nawiążą potem chrześcijanie. Mędrca
charakteryzuje też poczucie obowiązku.
Podporządkowując swoje życie rozumowi, uwalniamy się od popędów i emocji osiągając w
rezultacie stan pozbawiony namiętności, w którym psychika jest w pełni podporządkowana rozumowi.
Taki stan określają stoicy mianem apatii (dziś nadajemy temu pojęciu inny sens). Osiągając stan
apatii mędrzec staje się wolny i szczęśliwy.
Wysoka ranga rozumu płynie z poglądu, że rozum człowieka ma udział w rozumie świata.
Największą niewolą są namiętności. Stąd stoicy uważają, że trzeba zajmować się nie instytucją
niewolnictwa lecz duchowym zniewoleniem człowieka; ono stanowi problem wymagający
rozwiązania. Jedynie ciało niewolników należy do pana nie zaś dusza. Stoicy podkreślają, że wielu
wolnych ludzi jest zniewolonych namiętnościami, zaś wśród niewolników znajduje się wiele jednostek
wolnych.
Człowiek powinien podporządkować się sile boskiej przenikającej świat przyrody. Tylko na tej
drodze uzyskać można wolność. Dążenie do szczęścia, czyli życia cnotliwego, inaczej życia
rozumnego - napotyka przeszkody i przeciwności. W ich obliczu - o ile jesteśmy wobec pewnych
zdarzeń bezradni - stoicy zalecają niezłomność i spokój. Rozpacz, rozpamiętywanie nieszczęścia
prowadzi do osłabienia sił jednostki, a i tak niczego nie zmienia.
Wyrazem niezależności człowieka jest w myśl poglądów stoików możność odebrania sobie
życia.
Pisząc o państwie idealnym stoicy proponują zniesienie rodzin, świątyń, sądów, szkół i
pieniędzy. W takim państwie przyszłości mają rządzić mędrcy w oparciu o sprawiedliwość. Państwo
idealne nie ma posiadać granic, to znaczy ma obejmować swoim zasięgiem wszystkich ludzi.
Panowałby więc pokój. Ich zdaniem czymś naturalnym jest równość wszystkich ludzi, ponieważ
każdy ma rozum, który stanowi cząstkę Logosu. Równość ludzi - traktowana przez stoików jako fakt a
nie postulat - płynie z faktu, że wszyscy są wytworem świata przyrody i podlegają jej prawom. Nie ma
powodu, by ograniczać społeczeństwo do określonych narodów.
Stoicy, podobnie jak wcześniej Arystoteles, głosili, że człowiek jest z natury swej
przeznaczony do życia w społeczeństwie. Ale trzeba pamiętać, że Arystoteles dzielił ludzi na Greków
i barbarzyńców.