Każdy podmiot gospodarczy określa w statucie, umowie, czy wpisując się do rejestru rodzaj
wykonywanej działalności. W ten sposób formułuje cel tej działalności.
W toku prowadzonej działalności gospodarczej podmioty zużywają różne czynniki produkcji.
To zużycie wyrażone jest w różnych jednostkach miary  kg, l, szt, godz., dlatego do oceny
np. rentowności produkcji czy analizy porównawczej niezbędne jest sprowadzenie
ilościowych jednostek miar do wspólnego mianownika, tzn. do pieniądza.
Do osiągania zamierzonych celów jednostki wykorzystują różne czynniki. Jeżeli zużywają je
po to, aby zrealizować cel, dla którego jednostka powstała, to zużycie takie jest celowe i
określa się je mianem kosztu własnego. Zatem można powiedzieć o koszcie własnym
wyrobów gotowych, usługi czy roboty.
O kosztach i stratach działalności jako takiej można powiedzieć, że są to
uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o
wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia
wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub
zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub
właścicieli.
KOSZTY Operacyjne Bezpośrednie Działalności Produkcyjnej Koszty wg
podstawowej Handlowej
rodzaju
Ogólnego zarządu
Pośrednie (PKO)
Finansowe
Koszty własne stanowią celowe, wartościowe zużycie przedmiotów pracy, środków pracy,
wykorzystanie usług obcych i pracy ludzkiej oraz niektóre wydatki nie stanowiące zużycia.
Celowe zużycie oznacza realizację przedmiotu działalności. Wtedy takie zużycie jest kosztem
bezpośrednim działalności operacyjnej.
Klasyfikacja kosztów bezpośrednich działalności operacyjnej przedstawia się następująco:
1. Wg rodzaju
2. Wg odmian 1. k.dz. podstawowej 1. realizacja podstawowego przedmiotu
działalności 2. k.dz. pomocniczej działalności i celu
3. k. zarządu 2. k. wytworzenia usług na rzecz innych typów i
rodzajów dzialalności
3. Wg miejsc ich 1. k.dz. podstawowej 1. k. wydziałów, sklepów
powstawania 2. k.dz. pomocniczej 2. k. poszczególnych komórek
(odpowiedzialność za 3. k. zarządu 3. k. magazynów,
ponoszenie kosztów)
4. W ukł. funkcjonalnym 1. zakupu
2. sprzedaży
3. działalności właściwej
5. W ukł. kalkulacyjnym 1. KB
 wg celu poniesienia 2. KP
W celu zachowania zasady współmierności kosztów i przychodów przychodom ze sprzedaży
produktów przeciwstawia się tę część kosztów działalności podstawowej, która stanowi koszt
wytworzenia produktów sprzedanych.
Koszty bezpośrednio związane z działalnością operacyjną:
1. Amortyzacja 
2. Zużycia materiałów i energii
3. Wykorzystanie usług obcych
4. Podatki i opłaty  opłaty skarbowe, notarialne, podatki od nieruchomości, środków
transportu, podatek akcyzowy płacony przy sprzedaży niektórych wyrobów, podatek
od gier, podatek Vat nie podlegający zwrotowi lub odliczeniu od podatku należnego
jeśli nie dotyczy ŚT i WNiP, Vat należny od usług importowych od zużycia towarów i
materiałów na cele reklamy i reprezentacji, opłaty na PFRON, opłaty manipulacyjne
naliczane przez UC, opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów
5. Wynagrodzenia
6. Świadczenia na rzecz pracowników  składki z tyt. Ubezpieczeń społ., FP, FGŚP,
odpisy na ZFSS lub świadczenia urlopowe, BHP (mleko, napoje, posiłki, środki
czystości), dopłaty do biletów, odzież ochronną, szkolenie pracowników,
7. Pozostałe koszty rodzajowe  podróże służbowe, ekwiwalenty z tyt. Używania
prywatnych samochodów osobowych do celów służbowych, koszty reprezentacji i
reklamy, odprawy pośmiertne, stypendia, ubezpieczenia majątkowe, składki na rzecz
organizacji (te do których przynależność nie jest obowiązkowa nie stanowią kup),
ekwiwalenty wypłacane pracownikom za wykorzystanie przez nich własnych
narządzi, pranie odzieży.
Koszty (przychody) pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki, to w szczególności
koszty (przychody) zwiÄ…zane:
a) z działalnością socjalną (koszty utrzymania zakładowych obiektów socjalnych i prowadzenia
przez nie działalności  ośrodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria,
ogrody działkowe i obiekty sportowo rekreacyjne, działalności kulturalnej),
b) ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i
prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do
inwestycji,
c) z utrzymywaniem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do
inwestycji, w tym także z aktualizacją wartości tych inwestycji, jak również z ich
przekwalifikowaniem odpowiednio do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i
prawnych, jeżeli do wyceny inwestycji przyjęto cenę rynkową bądz
inaczej określoną wartość
godziwÄ…,
d) z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z
wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciążających
kosztów,
e) z utworzeniem i rozwiÄ…zaniem rezerw, z wyjÄ…tkiem rezerw zwiÄ…zanych z operacjami
finansowymi,
f) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, z wyjątkiem odpisów
obciążających koszty finansowe,
g) z odszkodowaniami i karami,
h) z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym
także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub
wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i
prawnych,
i) przychody ze zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa
j) odpis ujemnej wartości firmy
k) różnice inwentaryzacyjne
l) odzyski odpadów z produkcji zaniechanej
Koszty i przychody finansowe
Koszty Przychody
Odsetki i prowizje zapłacone Otrzymane lub należne dywidendy brutto
Odsetki i prowizje stanowiące zobowiązania Odsetki i prowizje od udzielonych pożyczek
od zaciągniętych kredytów (poza
aktywowanymi)
Dyskonto od wystawionych wierzycielom Należne / otrzymane odsetki zwłoki w
weksli zapłacie należności
Różnice wyceny zbytej inwestycji Odsetki od posiadanych obcych papierów
wartościowych krótkoterminowych z wyceny
bilansowej
Wartość zbytej inwestycji krótkoterminowej Odsetki od środków na rachunku bankowych
Naliczone odsetki od zobowiązań i odpisy Ze zbycia inwestycji
aktualizujące wartość należności z tytułu
odsetek
Odpisy obniżające wartość inwestycji Nierozliczony kapitał z aktualizacji w
krótkoterminowych wycenianych wg przypadku:
wartości rynkowej - zbycia inwestycji finansowych o
charakterze długoterminowym
- przekwalifikowania inwestycji dł do krótko
Odpisy obniżające wartość inwestycji dł. W Zwiększenie wartości inwestycji
przypadku: krótkoterminowych
- trwałej utraty wartości
- gdy wycena następuje w cenie nabycia lub
cenie rynkowej w zależności od tego, która
jest niższa
Odpisane należności z tytułu odsetek, Wzrost wartości inwestycji
przedawnione, umorzone, nieściągalne, nie długoterminowych o ile wcześniejszy odpis
objete odpisem aktualizującym obciążył KF do wysokości tych kosztów
Ujemne różnice kursowe & . Dodatnie różnice kursowe powstałe w
wyniku bieżącej i bilansowej wyceny
rozrachunków wyrażonych w walutach
obcych, od środków pieniężnych
Utworzone rezerwy na pewne lub RozwiÄ…zanie niewykorzystanych rezerw
prawdopodobne koszty i straty finansowe utworzonych w ciężar KF
Nieodpłatne umorzenie posiadanych akcji
Straty i zyski nadzwyczajne - rozumie siÄ™ przez to straty i zyski powstajÄ…ce na skutek
zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z
ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.
OBROTY WEWNETRZNE
Przychody wewnętrzne- obroty wewnętrzne 
Koszt obrotów wewnętrznych  Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki
Są ujęte w pozycji przychodów operacyjnych, gdyż bez względu na przeznaczenie  sprzedaż
czy zużycie na potrzeby własne  odpowiadają za wyjście z kręgu określonej grupy kosztów
lub wejście do kręgu kosztów. Od przychodów ze sprzedaży różnią się poziomem wyceny
określonym przez koszt wytworzenia.
Na kontach obrotów księguje się wszystkie operacje, których rozliczenie powoduje wyjście z
tzw. kręgu kosztów kont zespołów 4, 5, i 6 (poza 65  pozostałe RMK oraz 701). Ich salda są
sobie równe.
Zadaniem tych kont jest ułatwienie w sporządzaniu RZiS w wariancie porównawczym i
kontrola przeniesień po koszcie  bezwynikowo. Konta dostarczają informacji o kosztach
działalności (zwyklej operacyjnej), które nie wpływają na wynik finansowy, a korygują
wielkość poniesionych kosztów wg rodzaju, do ich części stanowiącej koszty osiągnięcia
przychodów.
Zatem stosowanie kont ułatwia dokładne ustalenie wielkości eliminowanych kosztów .
Za pośrednictwem kont można prowadzić ewidencję w szczególności kosztów wytworzenia:
·ð wyrobów wÅ‚asnej produkcji wydanych do wÅ‚asnych sklepów, hurtowni, jako darowizny,
przyjętych jako środki trwałe,
·ð Å›wiadczeÅ„ na rzecz Å›rodków trwaÅ‚ych w budowie (ulepszenia), inwestycji w
nieruchomości oraz wykonanych we własnym zakresie materiałów,
·ð Å›wiadczeÅ„ usÅ‚ug dziaÅ‚alnoÅ›ci pomocniczej na rzecz Å›rodków trwaÅ‚ych w budowie,
likwidacji środków trwałych, usuwania skutków zdarzeń losowych, przerobu materiałów,
kosztów utrzymanie obiektów socjalnych,
·ð wykonana w ramach dziaÅ‚alnoÅ›ci pomocniczej urzÄ…dzeÅ„, narzÄ™dzi, przyrzÄ…dów,
opakowań, materiałów przekazanych do magazynu
·ð prac rozwojowych zakoÅ„czonych wynikiem pozytywnym  do WNiP,
·ð niedoborów produktów,
·ð zaniechanej lub niezakoÅ„czonej produkcji, nieuzasadnionych kosztów poÅ›rednich,
odpisanych rozliczeń międzyokresowych, remontów
·ð kosztów zaniechanej lub nie podjÄ™tej produkcji produkcji niezakoÅ„czonej, półfabrykaty,
rozliczenia RMK-czynne,
·ð kosztów zawieszonej lub zaniechanej dziaÅ‚alnoÅ›ci  produkcji niezakoÅ„czonej, obniżenia
wartości wyrobów do cen możliwych do osiągnięcia przy sprzedaży,
·ð niedobory wyrobów gotowych  ujawnionych do wyjaÅ›nienia, ujawnionych i uznanych za
niezawinione (501, 502, 531),
·ð zÅ‚omowanie półfabrykatów,
·ð odpisów aktualizujÄ…cych wartość na dzieÅ„ bilansowy WG, Pół. Pt,
·ð nadwyżek WG,
·ð rozliczanie odchyleÅ„ kredytowych do cen ewidencyjnych wyrobów wydanych do
sklepów, ŚTwb, darowizny,
·ð transportu materiałów w razie prowadzenia ewidencji w cenach nabycia
·ð przy sporzÄ…dzaniu kalkulacyjnego RZiS  koszty dziaÅ‚alnoÅ›ci socjalnej
Koszty zarządu Wn, Rozliczenie niedoborów Ma, oraz Wn inne zmiany w stanie produktów
Ma 490
Ćwiczenie 8.3
Założenia:
Przedsiębiorstwo  KATELA produkujące wyroby z tworzyw sztucznych o różnorodnym
przeznaczeniu gromadzi koszty w układzie rodzajowym i według miejsc powstawania. Rachunek
zysków i strat sporządzany jest w wersji porównawczej. Z bilansu zamknięcia roku poprzedzającego
rok obrotowy wynika, że w bilansie tym ujęto produkcję w toku wartości 5000, wyroby gotowe w
magazynie 3000 (których wartość według planowanego kosztu wytworzenia wynosiła 2000) oraz
rozliczenia międzyokresowe czynne 2000 i bierne 2000.
Z analizy kosztów dokonanej na koniec roku wynika, że zarejestrowana na koncie 406
amortyzacja tylko w połowie może być uznana za koszt uzyskania przychodów. Podobnie połowa
zgromadzonych na koncie 407 kosztów nie stanowi kosztów uzyskania przychodów. Wykazane na
koniec roku obrotowego koszty finansowe obejmują wyłącznie odsetki wynikające z zasad wyceny
bilansowej (nie zostały zrealizowane). Obowiązująca w roku obrotowym stawka podatku
dochodowego wynosi 19%
Na dzień kończący rok obrotowy konta wynikowe przedstawiały następujące salda:
401 Zużycie materiałów i energii 8 000
403 Podatki i opłaty 2 000
404 Wynagrodzenia 3 000
405 Świadczenia na rzecz pracowników 2 000
406 Amortyzacja 1 000
407 Pozostałe koszty rodzajowe 4 000
490 Rozliczenie kosztów rodzajowych 20 000
501 Koszty działalności podstawowej 2 000
521 Koszty wydziałowe 1 000
527 Koszty sprzedaży 1 200
551 Koszty ogólnego zarządu 4 500
601 Wyroby gotowe 600
620 Odchylenie od cen (Ct) 100
641 Rozliczenia międzyokresowe kosztów (Dt) 1 000
701 Przychody ze sprzedaży produktów 30 000
711 Koszty sprzedanych produktów 18 700
750 Przychody finansowe 600
751 Koszty finansowe 200
765 Pozostałe przychody operacyjne 1 000
766 Pozostałe koszty operacyjne 500
780 Straty nadzwyczajne 100
871 Podatek dochodowy 3 600
Operacje gospodarcze:
Lp. Dowód Treść Kwota
1 Pk 67/XII/99 Przeksięgowanie kosztów wydziałowych 1 000
2 Pk 68/XII/99 Wg spisu z natury wartość produkcji w toku 3 000
3 Pk 69/XII/99 Przeksięgowanie kosztów rodzajowych 20 000
4 Pk 70/XII/99 Przeksięgowanie przychodów ze sprzedaży 30 000
5 Pk 71/XII/99 Przeksięgowanie kosztów ogólnego zarządu 4 500
6 Pk 72/XII/99 Przeksięgowanie kosztów sprzedaży 1 200
7 Pk 73/XII/99 Przeksięgowanie kosztu własnego ............
8 Pk 74/XII/99 Przeksięgowanie zmiany stanu produktów ............
9 Pk 75/XII/99 Przeksięgowanie pozostałych przychodów
operacyjnych 1 000
10 Pk 75/XII/99 Przeksięgowanie pozostałych kosztów
operacyjnych 500
11 Pk 76/XII/99 Przeksięgowanie przychodów finansowych 600
12 Pk 76/XII/99 Przeksięgowanie kosztów finansowych 200
13 Pk 76/XII/99 Przeksięgowanie strat nadzwyczajnych 100
14 Pk 77/XII/99 Podatek dochodowy za rok obrotowy ............
Polecenia:
1. Otworzyć konta stanami na koniec roku obrotowego
2. Zaksięgować operacje gospodarcze związane z zamknięciem roku
3. Sprawdzić statystycznie prawidłowość wyliczenia wartości zmian stanu
produktów
4. Wyliczyć ostateczną kwotę podatku dochodowego
5. Ustalić wynik na sprzedaży
6. Ustalić wynik na działalności gospodarczej
7. Ustalić wynik brutto i netto
Ćwiczenie
Założenia:
Z ksiąg rachunkowych spółki akcyjnej  MARKO , która sporządza porównawczy rachunek zysków i
strat wynika, że w ciągu roku poniesione zostały koszty gromadzone na kontach zespołu  4 w kwocie
60.000, a koszty rodzajowe zostały poprzez konto 490  Rozliczenie kosztów rozliczone na miejsca
powstawania w sposób następujący:
- jako koszty rozliczone w czasie 12 000 z czego 1/3 to były koszty zakupu
- jako koszty działalności produkcyjnej 36 000
- jako koszty zarzÄ…du 10 000
- jako koszty sprzedaży 2 000
Spółka wyliczyła rzeczywisty koszt wytworzenia sprzedanych produktów na wartość 55 000. Dla
ustalenia zmiany stanu produktów zestawiono dane na początek i koniec roku:
BO BZ
Wyroby gotowe (wg kosztu planowego) 18 000 10 000
Odchylenie od cen ewiden. wyrobu gotowego (Dt) 3 000 2 000
Produkcje w toku (wg kosztu rzeczywistego) 6 000 0
Rozliczenia międzyokresowe (czynne) 2 000 10 000
Polecenia:
1. Ustalić koszt sprzedanych produktów
2. Ustalić zmianę stanu produktów korzystając z zapisów ewidencyjnych
3. Ustalić zmianę stanu produktów (pozaksięgowo)