WA
ADZA S
DOWNICZA
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Organizacja wymiaru sprawiedliwości
Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz.
Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują:
" Sąd Najwyższy,
" sądy powszechne (rejonowe, okręgowe, apelacyjne),
" sądy administracyjne,
" sądy wojskowe.
Konstytucyjne zasady organizacji i działania sądów:
" zasada niezawisłości,
" zasada instancyjności,
" zasada kolegialności,
" zasada udziału obywateli w działalności sądów,
" zasada jednolitości sądów,
" zasada prawa do sądu,
" zasada jawności,
" zasada prawa do obrony,
" zasada domniemania niewinności,
" zasada  nie ma przestępstwa bez ustawy.
WA
ADZA S
DOWNICZA
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ  S
DY
Sądy powszechne
Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach,
z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych do właściwości innych sądów (zasada
domniemania właściwości w zakresie wymiaru sprawiedliwości na rzecz sądów
powszechnych).
Jeżeli normy Konstytucji lub ustaw zwykłych nie zastrzegają właściwości
innych sądów, tj. sądów wojskowych, sądów administracyjnych lub Sądu
Najwyższego w określonych sprawach, to w zakresie wymiaru sprawiedliwości
właściwym jest zawsze sąd powszechny.
Do sądów powszechnych należy rozstrzyganie spraw z zakresu prawa karnego,
cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,
z wyjątkiem spraw przekazanych ustawami innym sądom.
Do sądów powszechnych należą:
" sądy rejonowe dla jednej lub większej liczby gmin jako sądy I instancji,
" sądy okręgowe dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych
jako sądy rozpoznające w I instancji sprawy przekazane tym sądom odrębnymi
przepisami oraz środki odwoławcze od orzeczeń sądów rejonowych,
" sądy apelacyjne rozpoznające zarówno środki odwoławcze od orzeczeń sądów
okręgowych, jak i sądów I instancji.
Sądy działają na zasadzie instancyjności.
Apelacje od orzeczeń sądów rejonowych rozstrzygają sądy okręgowe, a jeśli
w pierwszej instancji orzekał sąd okręgowy  rozpatrują je sądy apelacyjne.
Kasacje od orzeczeń wydanych przez sądy okręgowe rozpatrują sądy apelacyjne,
a od orzeczeń sądów apelacyjnych  Sąd Najwyższy.
W Polsce obecnie działa 10 sądów apelacyjnych, 44 sądy okręgowe, 290 sądów
rejonowych.
WA
ADZA S
DOWNICZA
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ  S
DY
Sąd Najwyższy
Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sądowym w Rzeczypospolitej Polskiej.
Do zadań Sądu Najwyższego należy:
" sprawowanie nadzoru nad działalnością wszystkich sądów powszechnych
i wojskowych w zakresie orzekania,
" wykonywanie innych czynności określonych w Konstytucji i ustawach
(m.in. orzeka o ważności wyborów i referendów),
" możliwość opiniowania projektów nadesłanych ustaw.
Siedzibą Sądu Najwyższego jest Warszawa.
Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby:
1. Izbę Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
2. Izbę Cywilną,
3. Izbę Karną,
4. Izbę Wojskową.
Wykonując swoje funkcje, Sąd Najwyższy:
" rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń sądowych, stosownie do przepisów
prawa procesowego,
" rozpoznaje na mocy przepisów szczególnych rewizje nadzwyczajne od orzeczeń
organów określonych w tych przepisach,
" podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących
wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność
w orzecznictwie,
" podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących
poważne wątpliwości w konkretnej sprawie,
" rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Sądu Najwyższego na mocy
Konstytucji, ustawy o Sądzie Najwyższym lub na mocy innych ustaw.
WA
ADZA S
DOWNICZA
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Krajowa Rada Sądownictwa
W skład Rady wchodzą:
" Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
" Prezes Sądu Najwyższego kierujący pracami Izby Wojskowej Sądu Najwyższego,
" Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego,
" dwóch sędziów Sądu Najwyższego,
" sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego,
" jedenastu sędziów sądów powszechnych,
" sędzia sądu wojskowego,
" czterech posłów,
" dwóch senatorów,
" osoba wskazana przez Prezydenta RP,
" Minister Sprawiedliwości.
Zadania Krajowej Rady Sądownictwa:
" rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów Sądu Najwyższego, Naczelnego
Sądu Administracyjnego, sądów powszechnych i sądów wojskowych oraz
przedstawia Prezydentowi RP wnioski o ich powołanie,
" rozpatruje i rozstrzyga wnioski o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe
ze względu na powagę stanowiska sędziego,
" wyraża zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który przekroczył
65 lat życia,
" wypowiada się w sprawie zasad etyki zawodowej sędziów,
" wysłuchuje informacji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra
Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
i przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego o działalności sądów oraz
wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej,
" wyraża stanowisko co do propozycji zmian ustroju sądów, a także w innych
sprawach dotyczących warunków ich funkcjonowania,
" zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa,
" opiniuje programy szkolenia aplikantów, zakres oraz sposób przeprowadzania
egzaminu sędziowskiego i ustalania jego wyników, a także zasady oceny prac
asesorów sądowych,
" wyraża opinię w sprawach dotyczących sędziów i sądów, wniesionych pod
obrady Rady przez Prezydenta RP, inne organy państwowe, a także przez
zgromadzenie ogólne sędziów.
WA
ADZA S
DOWNICZA W RP
-TRYBUNAA
KONSTYTUCYJNY
Zadania Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
" zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
" zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których
ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
" zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe,
z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
" skargi konstytucyjnej,
" sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa,
" zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
Z wnioskiem w w/w sprawach, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:
" Prezydent RP,
" Marszałek Sejmu i Senatu
" Prezes Rady Ministrów,
" 50 posłów, 30 senatorów
" Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,
" Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego,
" Prokurator Generalny,
" Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
" Rzecznik Praw Obywatelskich,
" Krajowa Rada Sądownictwa,
" organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,
" ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze
organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,
" kościoły i inne związki wyznaniowe,
" obywatele (skarga konstytucyjna).
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie
obowiązującą i są ostateczne.
WA
ADZA S
DOWNICZA
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ - TRYBUNAA
STANU
Zasady odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu
Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem
lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed
Trybunałem Stanu ponoszą:
" Prezydent RP,
" Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
" Prezes Narodowego Banku Polskiego,
" Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
" członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
" Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
Za czyny, które nie wypełniają znamion przestępstwa, Trybunał Stanu
wymierza łącznie lub osobno następujące kary:
" utratę czynnego i biernego prawa wyborczego (na okres od 2 do 10 lat),
" zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze
szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach
społecznych (na okres od 2 lat do na stałe),
" utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń oraz (na okres od 2 do 10
lat) utratę zdolności do ich uzyskania.
W każdym wypadku, gdy wina oskarżonego zostanie stwierdzona, Trybunał
orzeka utratę urzędu bądz
stanowiska, z którego pełnieniem związana była
odpowiedzialność konstytucyjna.
Trybunał może, z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, poprzestać na
stwierdzeniu winy oskarżonego.
Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa Trybunał Stanu wymierza kary
przewidziane w ustawach karnych.
Za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej połączonej
z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego oraz
zakazu nabywania tego majątku, poseł (senator), uchwałą Sejmu (Senatu), podjętą na
wniosek Marszałka, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem
Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.