organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 1 z 21
Nr 3 (3) 2007
Mgr Sylwia Grodecka 21.05.2007 r.
Specjalista
Zakład Organizacji i Instytucji Międzynarodowych
E-mail: [e-mail]
ROLA ASEAN I ASEM W KSZTAA
TOWANIU RELACJI
KRAJÓW AZJI WSCHODNIEJ I POA
UDNIOWO 
WSCHODNIEJ Z UNI
EUROPEJSK
.
1. Wstęp
ASEAN (Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej) zostało powołane na mocy
 Oświadczenia z Bangkoku wydanego przez Indonezję, Tajlandię, Singapur, Filipiny oraz Malezję w
1967 roku w Bangkoku. Następnie trzy kraje Malezja, Tajlandia i Filipiny zorganizowały konferencje
na szczeblu ministerialnym w stolicy Malezji  Kuala Lumpur, podczas której podjęto decyzję o
zmianie nazwy na Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo  Wschodniej. Do głównych celów
ASEAN należą:
" Wspólna praca na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarki regionalnej, postępu
społeczeństwa i rozwoju kultury zgodnie z zasadą równości krajów;
" Pobudzenie pokoju i stabilizacji regionu z uwzględnieniem zasady sprawiedliwości,
poszanowania prawa krajów i karty ONZ;
" Pogłębianie współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinach gospodarczych, społecznych,
kulturalnych i naukowych;
" Udzielanie wzajemnej pomocy w dziedzinie szkoleń oświatowych, zawodowych,
technicznych i administracyjnych oraz innych;
" Prowadzenie skuteczniejszej współpracy w rolnictwie i przemyśle, zwiększenie obrotów
gospodarczo-handlowych, poprawa sytuacji transportowej i podnoszenie poziomu życia
ludności;
" Pobudzenie badań w kierunku rozwiązania problemów w południowo-wschodniej Azji;
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 2 z 21
Nr 3 (3) 2007
" Prowadzenie ścisłej i wzajemnie korzystnej współpracy z międzynarodowymi i
regionalnymi organizacjami, które mają podobne cele takie jak ASEAN oraz poszukiwanie
metod ściślejszej współpracy.1
ASEM (Dialog Azja  Europa) jest nieformalnym procesem kooperacji, nawiÄ…zanym
pomiędzy Unią Europejską a Azją Południowo  Wschodnią i Azją Wschodnią. Współpraca
została zainicjowana w Bangkoku w 1996 roku. Zasady działalności ASEM zostały
uregulowane w dokumencie  Asia  Europe Cooperation Framework . Oficjalnie został on
przyjęty na londyńskim szczycie w 1998 roku. ASEM został utworzony aby wspierać i
rozwijać kontakty pomiędzy Azją a Europą. Do głównych celów ASEM należą:
" W obszarze politycznym - tematy, które wynikły podczas poprzednich spotkań: walka z
terroryzmem, migracje, dyskusja nad prawami człowieka, zmianami klimatycznymi i
skutkami procesów globalizacji;
" W obszarze ekonomicznym - współpraca w zakresie noszenia barier w handlu
i inwestycjach oraz w zakresie reform polityki finansowej i społecznej, a także tematy
zwiÄ…zane z WTO;
" W obszarze kulturalnym - rozwój dialogu kulturalnego i cywilizacyjnego pomiędzy
członkami ASEM oparty na szerokim zakresie kontaktów i dialogu między oboma
regionami oraz współpracy w zakresie kultury i szkolnictwa wyższego.2
Motywem podjęcia tematu artykułu było przedstawienie znaczenia, jakie mają dwie najważniejsze
organizacje w regionie Azji i Pacyfiku kształtujące wspólne relacje z krajami Unii Europejskiej.
Niniejszy artykuł prezentuje najistotniejsze wydarzenia i działalność Stowarzyszenia Krajów Azji
Południowo  Wschodniej oraz elementy dialogu Azja  Europa, które w dużym stopniu oddziaływają na
kształt relacji z Unią Europejską. Stosunki pomiędzy Unią Europejską a krajami Azji Wschodniej zostały
nawiązane w ramach ASEM, ze względu na niszę w relacjach na linii Unia Europejska - Azja
Wschodnia. Dialog w ramach ASEM odgrywa znaczącą rolę, gdyż powoduje on zacieśnienie relacji w
kwestiach kulturowych, gospodarczych, politycznych i intelektualnych.
Rządy państw Unii Europejskiej od początku istnienia ASEAN3 nadawały wysoką rangę
stosunkom ze stowarzyszeniem. Jedną z przyczyn takiego podejścia jest świadomość znaczenia
regionu pod względem gospodarczym. Kraje będące członkiem Stowarzyszenia Krajów Azji
1
Informacje dostępne na oficjalnej stronie internetowej www.polish.cri.cn z dnia 16.05.2007 r.
2
Informacje dostępne na oficjalnej stronie internetowej www.msz.gov.pl z dnia 16.05.2007 r.
3
ASEAN (Association of Southeast Asian Nations)  Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 3 z 21
Nr 3 (3) 2007
Południowo  Wschodniej są postrzegane, jako atrakcyjne pod względem realizacji celów
gospodarczych.
2. ASEAN
Fundamentem dialogu na linii Europa  Azja jest współpraca pomiędzy Unią Europejską a
ASEAN. Te dwa najbardziej zaawansowane pod względem rozwoju ugrupowania regionalne można
uznać za najlepszy przykład integracji gospodarczej państw rozwijających się. Stowarzyszenie
Krajów Azji Południowo  Wschodniej zostało powołane do życia 8 sierpnia 1967 roku. Siedzibą
Stałego Sekretariatu Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo  Wschodniej od 1967 roku jest
Dżakarta. Z inicjatywą powołania takiego Stowarzyszenia wystąpiło pięć państw: Indonezja, Malezja,
Filipiny, Singapur oraz Tajlandia. W kolejnych latach Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo 
Wschodniej powiększyło się o kolejne państwa: Brunei (1984 rok), Wietnam (1995 rok), Laos i
Myanmar4 (1997 rok) oraz Kambodże (1999 rok). Od 1992 roku co trzy lata odbywają się regularnie
spotkania na szczycie ASEAN. Co roku odbywają się także spotkania ministrów spraw zagranicznych
państw członkowskich Stowarzyszenia. Państwa ASEAN od stuleci były powiązane z Europą
(kolonializm), co nie pozostało bez urazów po stronie azjatyckiej. Jednocześnie z czasem kraje te
zaczęły doceniać wpływ byłych kolonizatorów takich jak Francja, Wielka Brytania i Holandia w
szeroko pojęty rozwój.
W celu odbudowy związków gospodarczych, politycznych i kulturalnych, w ostatnich
dziesięcioleciach państwa europejskie poprzez udzielanie pomocy rozwojowej dążyły do przezwyciężenia
urazów z czasów kolonialnych. Przywódcy państw Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo 
Wschodniej postanowili w 1976 roku wspólnie podpisać Traktat o Przyjaz
ni i Współpracy i Deklarację
Zgody. Regularne spotkania na szczycie a także dialog pomiędzy Unią Europejską i Stowarzyszeniem
Krajów Azji Południowo  Wschodniej zostały zainicjowane w 1972 roku. W celu zrealizowania tego
zamiaru powołano w maju 1975 roku ASEAN  EC Joint Study Group.5 W celu przeciwdziałania
narastającemu w latach siedemdziesiątych protekcjonizmowi ze strony Wspólnot Europejskich, w 1977
roku ministrowie spraw zagranicznych Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo  Wschodniej
4
Junta wojskowa, w 1989 jednostronnie przyjęła Myanmar (Związek Myanmar) jako nową nazwę kraju. Ze względu na fakt,
iż zmiana nie została zaaprobowana przez żaden organ ustawodawczy Birmy, nowa nazwa nie jest uznawana przez większość
krajów, jednak została zaakceptowana przez ONZ. Z tego powodu z
ródła mogą podawać różną nazwę. W Polsce zgodnie z
wytycznymi Komisji Standaryzacji NazwGeograficznych powinno używać się tradycyjnych nazw: Birma i Związek
Birmański, z zastrzeżeniem jednak, że w tekstach oficjalnych używa się nazwy Związek Myanmar.
5
ASEAN  EC Joint Study Group  Wspólna Grupa Studyjna Wspólnot Europejskich i Stowarzyszenia Krajów Azji
Południowo  Wschodniej.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 4 z 21
Nr 3 (3) 2007
opowiedzieli się za ustanowieniem z krajami Wspólnot stosunków. W odpowiedzi na tę inicjatywę
Minister Spraw Zagranicznych Niemiec Hans  Dietrich Genscher, złożył propozycję ustanowienia
regularnych kontaktów między organizacjami Europejskimi i ASEAN na szczeblu ministerialnym.
Efektem tych inicjatyw było spotkanie w Brukseli w 1978 roku krajów ASEAN i Wspólnot Europejskich.
Oficjalna instytucjonalizacja stosunków nastąpiła 7 marca 1980 roku. Podczas spotkania ministrów spraw
zagranicznych obu ugrupowań, które odbyło się w Kuala Lumpur podpisano Układ o współpracy
ASEAN  EC, który przewidywał współpracę ekonomiczną, technologiczną i handlową. Realizacją tych
kontaktów miał się zająć powołany Wspólny Komitet Współpracy (Joint Cooperation Committee).
Kolejnym krokiem w kierunku polepszenia współpracy było wypracowanie instytucjonalnych form
dialogu i koordynacji współpracy. Należały do nich między innymi:6
- Spotkania na szczeblu ministrów spraw zagranicznych Unii Europejskiej i ASEAN;
- Spotkania wysokich rangÄ… przedstawicieli ASEAN i Unii Europejskiej (ASEAN  EU Senior Officials
ð
Meeting, SOM);
- Wspólny Komitet do spraw Współpracy,
ð
- Udział Unii Europejskiej w post ministerialnej Konferencji ASEAN (Postministerial Conference);7
ð
- Udział Unii Europejskiej w Regionalnym Forum ASEAN (ASEAN Regional Forum);
- Wspólna fundacja Azja  Europa (Asia  Europe Foundation, ASEF).
ð
Fakt istnienia regularnych spotkań ministrów spraw zagranicznych krajów Unii Europejskiej i ASEAN
jest z pewnością dowodem na uznawanie rangi współpracy pomiędzy organizacjami. Podczas
dotychczasowych spotkań ustalono dziedziny współpracy pomiędzy Unią Europejską a krajami
członkowskimi grupy ASEAN;8
- Postęp technologiczny (ma temu służyć utworzenie w krajach ASEAN regionalnego centrum
technologicznego);
- Pomoc w rozwoju handlu i inwestycji (poprzez utworzenie w Azji Europejskiego Centrum Informacji
Gospodarczej);
- Wspieranie współpracy między firmami z obu regionów.
Oprócz wyżej wymienionych dziedzin współpracy Unia Europejska i Stowarzyszenie Krajów Azji
Południowo  Wschodniej zajmuje się także takimi zagadnieniami jak oświata, szkolnictwo, nauka i
6
Gawlikowski K., A
awacz M., Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe
i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2004, s. 194.
7
AMM  PMC (ASEAN Ministerial Meeting  Post Ministerial Conference)- System konsultacji politycznych państw
ASEAN na szczeblu ministrów spraw zagranicznych z poszczególnymi państwami: UE (trójka UE), Australia, Indie, ChRL,
Kanada, Japonia, Nowa Zelandia, Rosja, Republika Korei i USA.
8
Gawlikowski K., A
awacz M., Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki
międzynarodowe i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2004, s. 194
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 5 z 21
Nr 3 (3) 2007
programy szkoleniowe, ochrona środowiska, energetyka, przeciwdziałanie handlu narkotykami. Według
kryteriów przyjętych przez Bank Światowy zdecydowana większość państw członkowskich
Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo  Wschodniej to nadal grupa krajów rozwijających się.
Zdecydowany zwrot i wzrost aktywności ASEAN w stosunkach z Unią Europejską nastąpił w
latach dziewięćdziesiątych. W 1989 roku Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej zostało
oficjalnym uczestnikiem forum APEC.9 Ogromne przyśpieszenie w rozwoju współpracy pomiędzy Unią
Europejską i Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo - Wschodniej nastąpiło w 1994 roku, wtedy
odbyło się wtedy spotkanie na szczeblu ministerialnym w Karlsruhe w Niemczech. Podczas spotkania
podjęto szereg istotnych decyzji w tym miedzy innymi o utworzeniu grup ekspercko  doradczych. Do
ich zadań należało opracowywanie całościowego programu współpracy we wszystkich dziedzinach
stosunków międzynarodowych.
Kolejnym posunięciem, świadczącym o nadaniu wysokiej rangi stosunkom pomiędzy Unią
Europejską a Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo  Wschodniej było przyjęcie w 1994 roku
Nowej Strategii Azjatyckiej (New Asia Strategy), która wyznaczała państwom ASEAN kluczową rolę w
prowadzeniu dialogu na linii Azja  Europa. Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej jest
także członkiem dialogu w ramach tzw. ASEAN + 3.10 Ten wielostronny dialog polega na współpracy
państw ASEAN z Chińską Republiką Ludową, Republiką Korei i Japonią. W 1994 roku postanowiono
zainicjować Forum Regionalne ASEAN (ASEAN Regional Forum), którego zadaniem są polityczne
konsultacje dotyczące bezpieczeństwa międzynarodowego. W debatach biorą udział główne państwa
Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo  Wschodniej, przedstawiciele Unii Europejskiej, Australia,
Chińska Republika Ludowa, Indie, Japonia, Mongolia, Nowa Zelandia, Kanada, Korea Północna,
Republika Korei, Rosja, Papua  Nowa Gwinea oraz USA. Wydarzeniem, mającym ogromny wpływ na
stosunki polityczne i bezpieczeństwo było poparcie Unii Europejskiej i krajów ASEAN układu z 1995
roku zawartego w Bangkoku o ustanowieniu w Azji Południowo  Wschodniej Strefy Wolnej od Broni
Atomowej i układu o Powszechnym Zakazie Prób z Bronią Jądrową. Kolejną istotną decyzją w kwestii
bezpieczeństwa i ustanowienia bardziej stabilnych bilateralnych stosunków było przyjęcie Konwencji
Prawa Morza. Konwencja ta ma istotne znaczenie zwłaszcza w kwestii sporu jaki wystąpił między
Chińską Republiką Ludową a państwami ASEAN, który polegał na delimitacji granic wód terytorialnych
na Morzu Południowochińskim. Uczestnicy dialogu postanowili także zająć się przyśpieszeniem
9
APEC (Asia  Pacific Economic Cooperation)  Rada Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku. Powstała w 1989 roku.
Państwami członkowskimi są takie kraje jak: Australia, Brunei, Chile, ChRL, Hongkong, Filipiny, Malezja, Meksyk, Kanada,
Indonezja, Papua  Nowa Gwinea, Peru, Nowa Zelandia, Rosja, Tajlandia, Singapur, Wietnam, USA, Japonia, Republika
Korei.
10
Wielostronny dialog i współpraca dziesięciu państw ASEAN oraz ChRL, Republiki Korei i Japonii.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 6 z 21
Nr 3 (3) 2007
wymiany handlowej poprzez ujednolicenie procedur celnych i uznania praw patentowych oraz znaków
towarowych. Europejski Bank Inwestycyjny miał także przyczynić się do stworzenia warunków do
współpracy prywatnego biznesu w formie realizowanych wspólnych inwestycji.
Analizując relacje gospodarcze można stwierdzić, że dla Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo
 Wschodniej Unia Europejska jest czołowym i najważniejszym partnerem handlowym. Nieco inaczej
przedstawia się sytuacja ze strony Unii Europejskiej dla której ASEAN nie jest aż tak istotnym partnerem
w handlu zagranicznym. W 2000 roku unijna wymiana handlowa z krajami ASEAN wyniosła niewiele
ponad 6% wymiany europejskiej ze światem. Wśród towarów plasujących się na wysokiej pozycji pod
względem wymiany handlowej pomiędzy Unią Europejską a krajami ASEAN można wymienić maszyny,
środki transportu, przyrządy optyczne, instrumenty naukowe.
Polska jako członek UE utrzymuje stałe kontakty ze Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo 
Wschodniej. W ramach tych kontaktów dochodzi do wizyt na szczeblu państwowym i rządowym i
rozwinięte są kontakty pod względem prawno  traktatowym. Przytaczając przykłady wymiany wizyt
pomiędzy Polską a krajami ASEAN można wymienić chociażby oficjalne spotkania Prezydenta
Aleksandra Kwaśniewskiego w 1999 roku w Wietnamie i Malezji. Do Polski przybyli kolejno w 2001
roku premier Singapuru i w 2002 roku Premier Malezji. W sierpniu 2002 roku minister Spraw
Zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz udał się z oficjalną wizytą do Brunei, Malezji i Singapuru,
natomiast w 2003 roku Premier Leszek Miller odwiedził Singapur. W 2004 roku doszło do spotkań z
udziałem Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w Tajlandii, Indonezji, Singapurze oraz Ministra
Spraw Zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza w Republice Korei. Przedstawiciele krajów
członkowskich ASEAN są zainteresowani utrzymywaniem kontaktów z Polską między innymi ze
względu na nasze członkostwo w Unii Europejskiej. Nasze zaangażowanie w podtrzymywaniu stosunków
ze Stowarzyszeniem Krajów Azji Południowo  Wschodniej wiąże się przede wszystkim z chęcią
rozszerzania wymiany handlowej.
Podczas XI szczytu ASEAN, który odbył się w grudniu 2006 r. w Kuala Lumpur (Malezja),
uczestnicy spotkania podjęli decyzję o opracowaniu  konstytucji ASEAN   Karty Stowarzyszenia .
Karta określiła prawne i instytucjonalne ramy luz
no powiązanej dotychczas organizacji, promować
 demokrację, prawa człowieka, obowiązki, zasady jawności działania i dobrych rządów i jest
opracowywana przez Grupę Wybitnych Osobistości (Emitent Persons Group), w skład której wchodzą
byli przywódcy państw regionu. Projekt Karty został przedłożony na szczycie ASEAN w Cebu (Filipiny)
w grudniu 2006 r. Jednocześnie podczas szczytu ASEAN, odbyło się pierwsze posiedzenie Szczytu Azji
Wschodniej (East Asia Summit), w którym udział wzięły państwa ASEAN oraz Chiny, Japonia, Korea
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 7 z 21
Nr 3 (3) 2007
Południowa, Indie, Australia i Nowa Zelandia. Gościem specjalnym Szczytu była Rosja. Kolejny EAS
odbył się w grudniu 2006 r. na Filipinach.
18 stycznia 2007 roku odbył się szczyt APEC, z udziałem przedstawicieli 21 państw
członkowskich i terytoriów należących do tej organizacji (w tym USA, Rosja, Chińska Republika
Ludowa i Japonia). Istotnym tematem szczytu APEC był koreański kryzys nuklearny. Stanowisko Stanów
Zjednoczonych, w tej kwestii, opiera się na przekonywaniu przywódców Chińskiej Republiki Ludowej,
Rosji i Korei Południowej do zwiększenia presji na Phenian w sprawie programu nuklearnego.
Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej od początku swojego istnienia miało
jedynie charakter platformy wymiany poglądów państw członkowskich. Spowodowane to było faktem, iż
kraje tego regionu nie były wystarczająco silnie związane kulturowo i historycznie, tak jak w przypadku
państw europejskich, wynikało to z długiego czasu podporządkowania się różnym mocarstwom
europejskim w czasach kolonializmu. Można wymienić kilka przeszkód stojących na drodze współpracy
Unii Europejskiej z krajami zrzeszonymi w ramach ASEAN. Kluczowym problemem jest zróżnicowanie
kierunków polityki zagranicznej niektórych państw Unii Europejskiej wobec partnerów azjatyckich.
Dobrym przykładem wspomnianego zróżnicowania może być rząd Francji, który pod przewodnictwem
Lionela Jospina nie był szczególnie zainteresowany utrzymywaniem kontaktów z przywódcami państw
Azji Południowo  Wschodniej. Przeciwieństwem był Prezydent Jacques Chirac, dla którego ta kwestia
była istotnym elementem polityki zagranicznej. Różnice w podejściu do tych kontaktów występowały
także pomiędzy rządem Helmuta Kohla i Gerharda Schroedera. Dla krajów azjatyckich najważniejsza jest
współpraca gospodarcza z krajami europejskimi i na tym starają się skupić swoją uwagę. Natomiast dla
Europy jednym z ważniejszych elementów jest rozwiązanie kwestii przestrzegania praw człowieka, co
niekiedy jest warunkiem prowadzenia owocnego dialogu i wymiany gospodarczej. Tego rodzaju
rozbieżności prawie doprowadziły do zerwania dialogu, kiedy przedstawiciele europejscy nie chcieli
prowadzić rozmów z delegacją Birmy.11
Działalność Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo  Wschodniej z całą pewnością
można ocenić pozytywnie ze względu na rolę jaką odgrywa w obszarze zacieśniania relacji pomiędzy
Europą i Azją. Rola jaką odgrywa Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo  Wschodniej jest istotna ze
względu na zachodzące procesy globalizacyjne i jest także pewnego rodzaju zadość uczynieniem dla
krajów Azji za czasy kolonializmu i podporządkowaniu jej państw mocarstwom Europy.
11
y
ródło: Zalski R., Kraje ASEAN wobec UE, próba bilansu, Azja  Pacyfik, nr 5/2002, Str. 115.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 8 z 21
Nr 3 (3) 2007
3 ASEM
Głównym motywem powołania ASEM (Asia Europe Meeting) było przeświadczenie, że od
początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku dialog Unia Europejska - ASEAN z punktu widzenia
potężnego regionu Azji Wschodniej posiada zbyt ograniczoną formułę. Jej główną wadą mającą wpływ
na stosunki z regionem był zbyt mały zasięg nie obejmujący wszystkich krajów Azji Wschodniej, które są
kluczowe w relacjach Unia Europejska-Azja. Należą do nich Japonia, Chiny a także Republika Korei.
Idea powołania bardziej reprezentacyjnego forum dialogu była popierana przez obie strony układu(kraje
azjatyckie i europejskie). W grudniu 1994 roku Rada Europejska przyjęła dokument programowy, tzw.
Towards a New Strategy for Asia.12 Dokument ten przedstawiał podstawowe strategiczne założenia
działań Unii Europejskiej wobec państw azjatyckich. W 1995 roku Unia Europejska realizowała
przygotowania do rozszerzenia współpracy z Chińską Republiką Ludową, Republiką Korei oraz Japonią.
Powyższe poprzedziło wyrażenie poparcia dla przyjęcia Chińskiej Republiki Ludowej do Światowej
Organizacji Handlu. Wskazane inicjatywy zbiegły się z poparciem przez kraje ASEAN decyzji o
zaproszeniu takich państw jak Chińska Republika Ludowa, Republika Korei oraz Japonia do podjęcia
dialogu z Unią Europejską. W omawianym przedziale czasowym mieliśmy do czynienia z rozwojem
światowego dialogu politycznego przybierającego różne formy. Dla przykładu wymienię fakt zgłoszenia
w trakcie szczytu USA - UE w grudniu 1995 roku, w Madrycie wniosku o utworzeniu Transatlantyckiej
Strefy Wolnego Handlu (TAFTA)13, a także inicjatywę Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczącą
utworzenia Strefy Wolnego Handlu obu Ameryk (FTAA).14
W celu przedstawienia chronologii działań związanych z powołaniem międzyregionalnego forum
dialogu Europa-Azja, który określany jest mianem ASEM przytoczę następujące wydarzenia.
W paz
dzierniku 1994 roku premier Singapuru Goh Chok Tong w trakcie wizyty we Francji przedstawił
po raz pierwszy propozycję spotkań w ramach ASEM. W styczniu 1995 roku przewodniczący Komisji
Europejskiej, Jaques Santer podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos, zaakceptował
propozycję premiera Singapuru dotyczącą spotkań w ramach ASEM. W czasie szczytu państw APEC75,
w Osace ministrowie spraw zagranicznych reprezentujący azjatycką stronę ASEM (ASEAN plus Chińska
Republika Ludowa, Republika Korei i Japonia), zorganizowali po raz pierwszy spotkanie majÄ…ce na celu
przedyskutowanie i uzgodnienie formuły dialogu w ramach ASEM. W lutym następnego roku
ministrowie spraw zagranicznych i gospodarki strony azjatyckiej wzięli udział w spotkaniu
przygotowawczym, które odbyło się w Tajlandii.
12
Europe Partner for Asia. European Community Instruments for Economic Cooperation, Brussels 1996 r.
13
TransAtlantic Free Trade Agreement
14
Free Trade Area of the Americas
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 9 z 21
Nr 3 (3) 2007
Poniżej przedstawione zostały najważniejsze spotkania i szczyty ASEM, natomiast szersza
problematyka zostanie przedstawiona w dalszej części artykułu.
DATA MIEJSCE SPOTKANIA
Marzec 1996 rok Bangkok Pierwsze spotkanie na szczycie ASEM
z udziałem szefów państw
członkowskich UE, Komisji Wspólnoty
oraz przedstawicieli państw strony
azjatyckiej.
3 -4 kwiecień Londyn Drugi szczyt ASEM pod hasłem
1998 rok  Umocnienie partnerstwa między
EuropÄ… i AzjÄ… .
Paz
dziernik 1999 Pekin Dialog dotyczÄ…cy nowej dziedziny
rok współpracy w ramach ASEM,
nawiązany przez ministrów nauki
i techniki.
20 21 Seul, Republika Korei Trzeci Szczyt ASEM pod hasłem
paz
dziernik 2000  Partnerstwo na rzecz dobrobytu
rok i stabilności w nowym millenium ,
z udziałem szefów piętnastu państw UE
a także przewodniczącym Komisji
Wspólnot, dziesięciu państw
azjatyckich, w tym siedmiu państw
ASEAN (Brunei, Filipiny, Indonezja,
Malezja, Singapur, Tajlandia,
Wietnam), ChRL, Japonia, Republika
Korei.
Styczeń 2001 rok Kobe, Japonia Trzecie spotkanie ministrów finansów
państw uczestniczących w dialogu
ASEM.
Maj 2001 rok Pekin Trzeci szczyt ministrów spraw
zagranicznych ASEM.
Wrzesień 2001 Hanoi Rozmowy ministrów gospodarki
rok dotyczÄ…ce dialogu ASEM.
4-7 lipca 2001 Bruksela Spotkanie dotyczÄ…ce problematyki
rok znoszenia barier w inwestycjach
i handlu.
Paz
dziernik 2001 Singapur Szóste Forum Biznesu z udziałem
rok przedstawicieli sektora prywatnego
z Azji i Europy.
23-24 września Kopenhaga Czwarte spotkanie na szczycie ASEM,
2002 rok w ramach, którego odbyły się
następujące spotkania:
- Ministrów Ochrony Środowiska;
-Ministrów Spraw Zagranicznych,
spotkanie odbyło się w Madrycie
w dniach 6-7 czerwca 2000 roku.
- Ministrów Finansów;
- Ministrów Gospodarek;
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 10 z 21
Nr 3 (3) 2007
7-9 paz
dziernik Hanoi Piąty szczyt ASEM, z udziałem
trzydziestu ośmiu państw, w tym
2004 rok
dwudziestu pięciu państw UE
i trzynastu krajów Azji (ASEAN plus
ChRL, Japonia i Republika Korei) oraz
Komisji Europejskiej.
Wrzesień Helsinki Szósty szczyt ASEM z udziałem
trzydziestu ośmiu szefów państw UE
2006rok
i Azji.
Marzec 1996 roku można uznać za datę historyczną, ponieważ w Bangkoku miało miejsce
pierwsze spotkanie na szczycie Azja - Europa. Udział w nim wzięli szefowie państw członkowskich
Unii Europejskiej, Komisji Wspólnoty oraz państw strony azjatyckiej. Pierwsze spotkanie Forum Biznesu
państw ASEM miało miejsce w paz
dzierniku 1996 roku. Ministrowie spraw zagranicznych państw
ASEM zorganizowali po raz pierwszy swoje spotkanie w lutym 1997 roku. Oddzielne spotkanie
ministrów finansów i gospodarki odbyło się we wrześniu 1997 roku. Drugi w historii szczyt ASEM
ustalono na 3-4 kwietnia 1998 roku, a na miejsce spotkania wybrano Londyn. Podczas szczytu ustalono
mechanizm współpracy i utworzono Strukturę Współpracy Azja-Europa (AECF).15 Powołano także do
życia Grupę Studyjną (Asia-Europe Vision Group), której celem było opracowywanie średnio i
długoterminowych koncepcji współpracy. Ze względu na wyżej wymienione decyzje podjęte na szczycie,
odbywał się on pod hasłem  Umocnienie partnerstwa między Europą i Azją . Po zakończeniu drugiego
spotkania na szczycie ASEM organizowano kolejne spotkania mające na celu usprawnienie współpracy
krajów ASEM. W marcu 1999 roku po raz drugi w Berlinie spotkali się ministrowie spraw zagranicznych
w. We wrześniu tego samego roku zorganizowano czwarte spotkanie Forum Biznesu państw ASEM. W
paz
dzierniku 1999 roku rozpoczęto dialog nad nową dziedziną współpracy w ramach ASEM poprzez
spotkanie ministrów nauki i techniki w Pekinie.
W dniach 20-21 paz
dziernika 2000 roku odbyło się trzecie z kolei spotkanie na szczycie ASEM w
Seulu w Republice Korei. W trzeciej konferencji na szczycie ASEM wzięli udział szefowie piętnastu
państw Unii Europejskiej a także przewodniczący Komisji Wspólnot, dziesięciu państw azjatyckich, w
tym siedmiu państw ASEAN (Brunei, Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia i Wietnam),
Chińska Republika Ludowa, Japonia oraz Republika Korei. Omawiany szczyt odbywał się pod hasłem
 Partnerstwo na rzecz dobrobytu i stabilności w nowym millenium .Podczas szczytu przyjęto
następujące dokumenty:
15
Asia-Europe Cooperation Framework
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 11 z 21
Nr 3 (3) 2007
- Pierwszym z istotnych dokumentów podczas tego szczytu było oświadczenie przywódców państw, w
którym dokonano pozytywnej oceny działań ASEM, i uzgodniono, że następny szczyt odbędzie się w
Kopenhadze;
- Drugi z kolei dokument przyjęty podczas Szczytu pt.  Struktura współpracy Azja-Europa 2000 , jest
oceniony jako bardzo konkretny. Uwydatnia się w nim istotną rolę odgrywaną przez ASEM.  Możliwości
synergii między Europą i Azją są ogromne, nie tylko dla partnerskiej i wzajemnie korzystnej współpracy
obu stron, ale także dla całej współpracy międzynarodowej. Oddziałuje ona bowiem pozytywnie na
bezpieczeństwo, zamożność i zrównoważony rozwój, jak też budowę nowego ładu politycznego i
ekonomicznego, uwzględniając aktualne zmiany w stosunkach międzynarodowych dokonujące się w
ramach procesów globalizacji 16;
- Trzecim z kolei dokumentem przyjętym przez uczestników była deklaracja dotycząca pokoju na
Półwyspie Koreańskim, tzw. Seul Declaration for Peace on the Korean Peninsula. Wyrażono w nim
poparcie przywódców ASEM dla koreańskiego dialogu. Unia Europejska, aby wyrazić konkretne
poparcie dla dialogu nawiązała stosunki z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną. Po
zakończeniu trzeciej konferencji na szczycie w Seulu dialog ASEM był nadal intensywnie i sukcesywnie
kontynuowany. W styczniu 2001 roku odbyło się w mieście Kobe w Japonii trzecie z kolei spotkanie
ministrów Finansów państw uczestniczących w dialogu ASEM.
Trzeci szczyt ministrów spraw zagranicznych ASEM zorganizowano w maju 2001 roku, w
Pekinie. We wrześniu 2001 roku w Hanoi ministrowie gospodarki podjęli kolejne rozmowy dotyczące
dialogu ASEM. W 2001 roku problematyka dotycząca ekonomii zajmowała pierwszorzędne znaczenie
dialogu ASEM, na co wskazujÄ… zorganizowane dwa dodatkowe bardzo istotne spotkania. Pierwsze z nich
odbyło się na wysokim szczeblu w Brukseli w dniach 4-7 lipca. Omawiano na nim problematykę
znoszenia barier w inwestycjach i handlu. Drugie natomiast, szóste Forum Biznesu, zwołane w
paz
dzierniku 2001 roku w Singapurze, w którym wzięli udział przedstawiciele sektora prywatnego z Azji
i Europy. Czwarte spotkanie na szczycie ASEM odbyło się w Kopenhadze 23-24 września 2002 roku. W
ramach prowadzonych przygotowań do IV Szczytu ASEM w Kopenhadze odbyły się poniżej
wymienione spotkania:
1. Ministrów Ochrony Środowiska; Pierwsze, od chwili powstania ASEM, spotkanie ministrów ochrony
środowiska doszło do skutku na wniosek zgłoszony podczas drugiego szczytu ASEM w Seulu w 2000
roku przez Chińską Republikę Ludową oraz Republikę Federalną Niemiec. Odbyło się w Pekinie w
dniach 17-18 stycznia tego samego roku. Na spotkaniu ustalono warunki współpracy w takich obszarach
16
Gawlikowski K., A
awacz M., The 3rd Asia-Europe Meeting Chairman s Statement, Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI
wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, Wyd. Trio, Warszawa 2004, str. 206.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 12 z 21
Nr 3 (3) 2007
jak: zasoby oraz wykorzystywanie surowców energetycznych, zmiany klimatyczne, ochrona biologicznej
różnorodności, zasoby wody, ochrona obszarów leśnych, tworzenie polityki związanej z ochroną
środowiska, stosowanie postanowień Protokołów z Kyoto (według danych Word Bank Development
Report 2000/2001 w krajach Azji
emisja Co2 wynosi 7,4 mld ton, co stanowi 33% emisji ogółem, w krajach Unii Europejskiej emisja CO2
wynosi 3,1 mld ton, co stanowi 14% emisji ogółem)17 i Montrealu oraz Konwencji na temat Biologicznej
Różnorodności.
2. Ministrów Spraw Zagranicznych, spotkanie odbyło się w Madrycie w dniach 6-7 czerwca 2000 roku.
Zadaniem wyznaczonym dla ministrów spraw zagranicznych krajów ASEM jest kontrolowanie dialogu
politycznego pomiędzy Azją i Europą. Do najważniejszych tematów podejmowanych na spotkaniu
należały: rozwój stosunków gospodarczych oraz współpracy w ramach światowej Organizacji Handlu,
przestrzeganie praw człowieka, imigracja, intensyfikacja współpracy naukowo-technicznej. Podjęto także
dyskusję związaną między innymi z konfliktem na linii Indie-Pakistan, procesem pokojowym na Bliskim
Wschodzie, sytuacji w Afganistanie oraz na Półwyspie Koreańskim.
3. Ministrów Finansów; podczas tego spotkania przedstawiciele strony Azjatyckiej okazali
zainteresowanie praktykÄ… europejskÄ… w dziedzinie polityki bankowo-finansowej. Ministrowie zalecili
wzmocnienie kontroli finansowej, zgodzili się również co do tego, że wszyscy członkowie ASEM
powinni wypełnić zalecenia dotyczące zamrażania i konfiskaty środków, należących do osób
podejrzanych o działalność związaną z terroryzmem oraz stworzyć mechanizmy zapobiegające praniu
brudnych pieniędzy.
4. Ministrów Gospodarek; podstawowym tematem omawianego spotkania, które odbyło się w
Kopenhadze było wzmocnienie stosunków gospodarczych pomiędzy Azją i Europą. Podjęta dyskusja
dotyczyła trzech zagadnień: uproszczeń w handlu (omówiono rezultaty przyjętego TFAP18, którego
według ministrów większość założeń została zrealizowana; uwydatniono skuteczną współpracę w
zakresie procedur celnych; na spotkaniu przyjęty został nowy Trade Facilitation Action Plan obejmujący
lata 2002- 2004, poświęcono w nim szczególną uwagę wdrożeniu bez-papierowych procedur celnych oraz
sprawom sanitarnym i fitosanitarnym oraz ochronie własności intelektualnej, promocji inwestycji oraz
informatyzacji. W tej kwestii kraje Unii Europejskiej uważały za konieczne stworzenie bezpiecznych ram
dla handlu elektronicznego, z kolei większa część krajów azjatyckich jak np. Wietnam, Tajlandia i
Indonezja zaznaczało, że ich kluczowym problemem jest brak infrastruktury i wyposażenia technicznego.
17
Word Bank Development Report 2000/2001,Materiał informacyjny na temat ASEM, Departament Azji i Pacyfiku,
Warszawa 2004 rok
18
Trade Facilitation Action Plan
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 13 z 21
Nr 3 (3) 2007
Ministrowie Gospodarki jednomyślnie stwierdzili, że obecnie głównym priorytetem jest realizacja
 Agendy z Doha , co powinno stworzyć nowe ramy dla globalnej współpracy gospodarczej.
Na zwołanym IV Szczycie ASEM w Kopenhadze w dniach 22-24 września 2002 roku, uczestnicy
skupili się na trzech podstawowych zagadnieniach, które zostały omówione w sposób lapidarny
koncentrując uwagę na najważniejszych postanowieniach. Po tragicznych wydarzeniach z 11 września
2001 roku mające miejsce w Stanach Zjednoczonych cały świat stanął przed koniecznością stawienia
czoła nowym wyzwaniom w kwestii polityki bezpieczeństwa, co niewątpliwie nadal ma wpływ na rozwój
sytuacji w regionach. W odpowiedzi na te wyzwania członkowie ASEM przyjęli następujące deklaracje o
charakterze politycznym:
1. Pierwsza z nich dotyczy kwestii walki z terroryzmem, tak zwana ASEM Copenhagen Declaration
Cooperation against International Terrorism.
2. Druga poruszała kwestie Półwyspu Koreańskiego ASEM Copenhagen Political Declaration for Peace
on the Korean Peninsula.
Omawiana była także sprawa Iraku, jednak dyskusja polegała jedynie na wymianie poglądów i nie została
zakończona podjęciem jakiejkolwiek deklaracji. Nie pominięto również zagadnień dotyczących sytuacji
na Bliskim Wschodzie, stosunków między Indiami i Pakistanem a także wewnętrzną sytuacją na Sri
Lance. Deklaracja dotycząca walki z terroryzmem podparta została trzystopniowym roboczym
programem walki z terroryzmem:
Pierwszy z nich tak zwany krótko-terminowy polegał miedzy innymi na:
-ustanowieniu konsultacji ad hoc o charakterze nieformalnym na szczeblu ekspertów;
- zorganizowaniu w 2003 roku w Chińskiej Republice Ludowej międzynarodowej konferencji;
- pełnej implementacji Rezolucji Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych numer 1373 z
2001 roku;
- kooperacji z Komitetem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw zwalczania terroryzmu.
Drugi średnio-terminowy zakładał:
- rozszerzenie współpracy w ramach zwalczania przestępczości o charakterze finansowym;
- zorganizowanie w Niemczech w 2003 roku sympozjum na temat przeciwdziałania legalizacji pieniędzy
pochodzących z przestępstw;
- inicjowanie dialogu między kulturowego i cywilizacyjnego.
Trzeci długo-terminowy zaznaczał konieczność:
- podnoszenia poziomu rozwoju zasobów ludzkich;
- promowania wymiany intelektualnej, kulturalnej w ramach działalności Fundacji Azja Europa (ASEF);
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 14 z 21
Nr 3 (3) 2007
- tworzenie warunków na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego poprzez ASEM TFAP19 i
ASEM IPAP20.
W trakcie obrad Szczytu uczestnicy podjęli dyskusję dotyczącą dialogu kultur i cywilizacji.
Podkreślono konieczność respektowania różnic i wynikających z nich pozytywnych wartości. Rezultatem
tej dyskusji była propozycja ze strony Chińskiej Republiki Ludowej, Danii, Francji, Malezji i Singapuru
decyzja o zorganizowaniu w 2003 roku w Chinach konferencji poświęconej ww. zagadnieniom.
Drugim istotnym zagadnieniem jakim zajęto się na Szczycie była sytuacja gospodarcza i finansowa w
kontekście globalnej sytuacji ekonomicznej. Sesja miała głównie na celu wskazanie potrzeby ożywienia
współpracy gospodarczej w ramach ASEM. Przedstawiciele uzgodnili konieczność powołania
specjalnego zespołu, którego zadaniem było zbadanie zdolności zwiększenia wzajemnej współpracy w
takich obszarach jak handel, finanse oraz inwestycje. Na koniec swoich badań zespół złożony z dziesięciu
ekspertów (każdy region miał pięciu przedstawicieli), powinien przygotować raport, który zostanie
przedstawiony na spotkaniach ministrów finansów, ministrów spraw zagranicznych i ministrów
gospodarki.
Na Szczycie większa część obrad poruszała tematy dotyczące działalności Światowej Organizacji
Handlu oraz Doha Development Agenda. Uczestnicy ASEM okazali swoje poparcie dla programu
Światowej Organizacji Handlu przedstawionego w Doha. Uzgodnione zostało wspólne stanowisko w
sprawie dalszej liberalizacji handlu zgodnej z regułami panującymi w Światowej Organizacji Handlu.
Stwierdzono, że liberalizacja handlu w efekcie może prowadzić do uzyskania zrównoważonego rozwoju.
Złożono także deklarację pełnego poparcia dla dążeń Wietnamu prowadzących do wstąpienia do
Światowej Organizacji Handlu.Kolejnym punktem omawianym na IV Szczycie ASEM był rozwój
zasobów ludzkich, współpraca w dziedzinach polityki społecznej i ochrony środowiska. Liderzy ASEM
rozważali możliwość zmniejszenia ubóstwa poprzez edukację. Stwierdzili, iż należy zorganizować
seminarium na temat rozwoju programów wymiany oraz warsztatów odnoszących się do przyszłości
zatrudnienia i jakości warunków pracy, podnoszenia świadomości młodych ludzi w kwestii
przeciwdziałania i skutków narkomanii. W zakresie ochrony środowiska zadeklarowano chęć realizacji
postanowień Szczytu Ziemi w Johannesburgu oraz konieczność podejmowania kolejnych działań w
ramach Konwencji dotyczących zmian klimatycznych a także Protokołu z Kyoto. Uczestnicy Szczytu
zgodnie stwierdzili, że poszerzenie Unii Europejskiej będzie miało pozytywny wpływ na rozwój dalszych
stosunków gospodarczych na świecie.
19
Trade Facilitation Action Plan
20
Investment Promotion Action Plan
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 15 z 21
Nr 3 (3) 2007
W dniach 7-9 paz
dziernika 2004 roku w Hanoi miał miejsce kolejny V Szczyt ASEM. Wzięło w
nim udział trzydzieści osiem państw, w tym dwadzieścia pięć krajów Unii Europejskiej i trzynaście
krajów Azji (ASEAN plus Chińska Republika Ludowa, Japonia i Republika Korei) oraz Komisji
Europejskiej. Hasłem przewodnim Szczytu było Further Revitalising and Substaining the Asia - Europe
Partnership. Ze strony państw Unii Europejskiej
na najwyższym szczeblu były reprezentowane takie kraje jak Niemcy, Austria, Francja, Polska, Finlandia,
Luksemburg, Szwecja, Irlandia, A
otwa i Estonia. Pozostałe kraje unijne były reprezentowane na szczeblu
ministerialnym.
Obradom V Szczytu ASEM przewodniczył Premier Wietnamu Phan Van Khai. Szczyt krajów
ASEM obejmował pięć sesji, w tym polityczną, ekonomiczną, dotyczącą dialogu kultur, rozwoju sytuacji
w Azji i Europie oraz panel dyskusyjny dotyczący przyszłości organizacji. Rozpatrując sytuację
międzynarodową i nowe globalne wyzwania przywódcy państw wyrazilipotrzebę intensyfikacji
współpracy pomiędzy krajami Europy i Azji. W ramach podjętej dyskusji poruszono kwestię
multilateralizmu. Przywódcy Kambodży i Wietnamu zadeklarowali poparcie dla propozycji reform Rady
Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych wychodzących ze strony Francji i Niemiec a także
przyznania Indiom, Niemcom i Japonii statusu stałego członka Rady Bezpieczeństwa. Jednomyślnie
uznano potrzebę współpracy w zwalczaniu terroryzmu, uznając jego rozprzestrzenianie za negatywnie
wpływający na światowy rozwój gospodarczy. Przywódcy uznali za elementy przeciwdziałające
terroryzmowi między innymi walkę z ubóstwem, dialog międzykulturowy oraz regulowanie konfliktów
na poziomie terytorialnym i ideologicznym. Uczestnicy Szczytu wskazali także na zagrożenia ze strony
Korei Północnej w związku z nieproliferacją Broni Masowego Rażenia. Natomiast zaangażowanie Unii
Europejskiej zostało uznane za czynnik mogący w znacznym stopniu wpłynąć na stabilizację w regionie.
Za wzmocnieniem międzynarodowego systemu kontroli Broni Masowego Rażenia opowiedziała się
między innymi Chińska Republika Ludowa oraz Singapur. Wyrażono nadzieję, że wolne i demokratyczne
wybory w Iraku zmienią panującą nie tylko tam sytuację, ale też na całym Bliskim Wschodzie,
zmniejszając tym samym zagrożenie terrorystyczne płynące z tej części świata. Przywódcy państw
członkowskich ASEM nie pominęli także kwestii związanej z zagrożeniami takimi jak HIV/AIDS oraz
SARS. Stwierdzono, że utworzenie sprawnego systemu opieki zdrowotnej oraz zapobiegania chorobom
zakaz
nym może skutecznie zwalczaćww. zagrożenia. Jako szczególnie niebezpieczny czynnik uznano
handel narkotykami, międzynarodową przestępczość oraz wzrost nielegalnej emigracji.
Podczas sesji ekonomicznej przywódcy dyskutowali na temat poszerzania współpracy w skali
makroekonomicznej. Zwrócono uwagę na kwestię ochrony środowiska, energetyki oraz wspierania
małych i średnich przedsiębiorstw. Podkreślono zależność pomiędzy rozwojem ekonomicznym a jego
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 16 z 21
Nr 3 (3) 2007
wpływem na środowisko naturalne i w tym celu zachęcano do współpracy nad rozwinięciem technologii
pozwalających na produkcję tak zwanej czystej energii. Podejmując dyskusję na temat małych i średnich
przedsiębiorstw przywódcy opowiedzieli się za współpracą na rzecz rozwoju rynku obligacji
przedsiębiorstw w Azji Południowo-Wschodniej. Ustalono, że pomocnym w tym celu mógłby być wzrost
roli waluty euro. Uznano nowoczesne technologie IT za niezbędne w promocji handlu.
Na sesji dotyczącej dialogu kultur podkreślono bardzo istotną kwestię dla rozwoju ASEM.
Stwierdzono, że kraje europejskie i azjatyckie powinny nie tylko prowadzić dialog międzykulturowy, ale
także wymieniać się doświadczeniami w celu budowania wzajemnej tolerancji. Dialog ten powinien
opierać się na trzech zasadniczych filarach: wzmacnianiu współpracy i wymiany kulturalnej pomiędzy
krajami ASEM, ochronie różnorodności kulturowej oraz edukacji młodych ludzi. Podjęto dyskusję na
temat ochrony kultur starego kontynentu przed rosnącym wpływem kultury amerykańskiej. W ramach
wymiany kulturowej Romano Prodi poinformował o zamiarze przeznaczenia przez Komisję Europejską
Ź 100 milionów na program wymiany młodzieży z krajów Europy i Azji. Podkreślono konieczność
zwiększenia znaczenia ASEF21 w tworzeniu wymiany pomiędzy Azją i Europą.
W kwestii rozwoju sytuacji w Azji i Europie przywódcy omówili sytuację polityczną w regionie
Azji Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej oraz kwestie rozszerzenia Unii Europejskiej. Panel
dyskusyjny w znacznym stopniu obejmował dyskusję na temat sytuacji w Birmie/Myanmarze.
Omawiając sytuację w Unii Europejskiej Przewodniczący Komisji Europejskiej poinformował
uczestników Szczytu o toczącym się procesie rozszerzenia Unii Europejskiej o takie kraje jak Bułgaria,
Rumunia i Turcja. W przypadku Turcji stwierdził, iż prowadzenie negocjacji akcesyjnych nie oznacza, że
kraj ten w efekcie przystąpi do Unii Europejskiej. Ze strony przywódców azjatyckich dyskusja nawiązała
do inicjatyw regionalnych, w tym gospodarczych w ramach ASEAN plus trzy. W efekcie te inicjatywy
miałyby doprowadzić do utworzenia do 2020 roku strefy wolnego handlu w regionie. Podjęto także
kwestię ARF22 w dziedzinie bezpieczeństwa, które skupia w sobie nie tylko kraje azjatyckie, ale także
Stany Zjednoczone, UniÄ™ EuropejskÄ… i RosjÄ™. V Szczyt ASEM w dniach 7-9 paz
dziernika 2004 roku w
Hanoi zakończył panel dyskusyjny na temat przyszłości organizacji. Stwierdzono, że nie wystarczy tylko
prowadzić dialogu, ale należy również rozszerzać współpracę. Przywódcy takich krajów jak Tajlandia,
Filipiny i Malezja wskazały na potrzebę ustanowienia stałego sekretariatu ASEM. Zdecydowana
większość przywódców państw ASEM opowiedziała się za spowolnieniem procesu poszerzania ASEM o
nowych członków.
21
Asia Europe Foundation
22
ASEAN Regional Forum.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 17 z 21
Nr 3 (3) 2007
Podsumowując V Szczyt ASEM w Hanoi można się pokusić o stwierdzenie, że miał on istotne
znaczenie dla stosunków międzynarodowych. Świadczy o tym chociażby liczna delegacja państw ze
strony Europy i Azji. Warto w tym miejscu omówić szerzej przyjętą we wrześniu 2001 roku strategię
Unii Europejskiej wobec krajów Azji, tzw. Europe and Asia: A Strategic Framework for Enhanced
Partnership. Wyżej wymieniona strategia określa stan bilateralnych stosunków i regionalnych, cele oraz
zadania stawiane na przyszłość. Należy zauważyć, że Unia Europejska wyróżnia w Azji następujące
regiony: Azję Południową, Azję Południowo-Wschodnią, Azję Północno-Wschodnią oraz Australazję. Na
podstawie omawianego dokumentu można wywnioskować, iż pierwszorzędnym zadaniem na najbliższe
lata od czasu ustanowienia strategii jest umocnienie silnego partnerstwa i zapewnienie czynnej obecności
krajów Unii Europejskiej w regionie Azji. Rok po ustanowieniu strategii pokuszono się o początkową
ocenę wdrażania dokumentu. Wykazano, że na ówczesnym etapie należy umocnić stosunki na linii Unia
Europejska-Azja, w sześciu istotnych dla relacji w ramach ASEM dziedzinach. Należą do nich:
- zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa;
- wzmocnienie współpracy handlowo-gospodarczej (według danych World Bank Development Report
2000/2001, udział Azji w eksporcie Unii Europejskiej wyniósł 21,1%, natomiast w imporcie 31,2%. W
2000 roku deficyt handlowy po stronie Unii Europejskiej wyniósł Ź 121 miliardów. W latach 1995-1999
Unia Europejska zainwestowała w Azji około Ź 12 miliardów, co stanowi blisko 8% inwestycji w Azji
ogółem);23
- intensyfikacja współpracy w dziedzinie zwalczania ubóstwa,
- budowanie partnerstwa w kwestiach globalnych (reforma Organizacji Narodów Zjednoczonych,
Światowej Organizacji Handlu, ochrona środowiska, zwalczanie terroryzmu i przestępczości
zorganizowanej, walka z chorobami);
- zwiększenia obecności Unii Europejskiej w Azji poprzez otwieranie nowych przedstawicielstw.
Dialog krajów ASEM ma istotne znaczenie dla wzajemnych stosunków, gdyż obejmuje trzy
podstawowe dziedziny.
1. Dialog polityczny, którego kierunki są wytyczane przez ministrów spraw zagranicznych państw
członkowskich ASEM;
2. Współpracę w zakresie finansów oraz ceł, prowadzoną przez ministrów finansów; 3. współpracę w
dziedzinie gospodarki nad którą pieczę sprawują ministrowie handlu i gospodarki. W sferze współpracy
politycznej dominującą rolę odgrywały takie zagadnienia jak: propozycja dalszego rozszerzenia ASEM o
Australię, Nową Zelandię oraz Republikę Indii; przygotowanie pod względem merytorycznym kolejnych
23
Materiał informacyjny na temat ASEM, Departament Azji i Pacyfiku, Warszawa 06.09.2004r.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 18 z 21
Nr 3 (3) 2007
spotkań na szczycie. Nie pominięto także kwestii respektowania praw człowieka w krajach azjatyckich.
Na płaszczyz
nie współpracy gospodarczej zrealizowano bardzo istotne przedsięwzięcia.
- Kilkukrotnie odbyło się Forum Biznesu, na którym przygotowano ważne programy opiniodawczo-
konsultacyjne;
- Powołano do życia zespoły badawcze. Współpracę w dziedzinie finansów rozpoczęła się od podjęcia
pewnych konkretnych uzgodnień. Na pierwszej konferencji Ministrów Finansów, która miała miejsce w
Paryżu we wrześniu 1997 roku, przeważającą część obrad zajęły takie kwestie jak liberalizacja rynków
kapitałowych, współpraca banków centralnych, pomoc dla państwrozwijających się zrzeszonych w
ramach ASEAN.24
Niespodziewanie rola ASEM w kwestii finansów okazała się znacząca i udowodniła rację swojego
istnienia w 1997 roku, kiedy to miał miejsce kryzys finansowy w Azji Południowo-Wschodniej.
Problemem tym zajęto się na Forum w Londynie na początku kwietnia 1998 roku.Na wniosek Wielkiej
Brytanii utworzono Fundusz Powierniczy (ASEM Trust Fund), który wspólnie z Bankiem Światowym
ma za zadanie przeprowadzać ekspertyzy i udzielać pomocy technicznej w zakresie restrukturyzacji
sektora bankowego oraz dokonywać usprawnień nadzoru bankowego w krajach Azji Wschodniej. Unia
Europejska na ten cel przeznaczyła $30 milionów.
Dialog w ramach ASEM na duże znaczenie dla globalnego wymiaru stosunków
międzynarodowych. Jest to dialog, który ma na celu ułatwić współpracę pomiędzy państwami we
wszystkich możliwych dziedzinach. Wspólną płaszczyzną tego dialogu są ustalone pomiędzy
przywódcami cele i zasady wyznaczane podczas spotkań. Podział zadań oraz sprawowanie pieczy nad
zadaniami w ramach tzw. Trzech filarów należy do poszczególnych ministrów spraw zagranicznych.
Dopiero póz
niej są one przedstawianie do rozważenia głowom państw. Ze względu na nieformalny
charakter dialogu ASEM jedynymi stałymi strukturami są Fundacja Azja- Europa i Centrum Technologii
Ochrony Środowiska. Największą uwagę poświęca się sprawom związanym z gospodarką. Podyktowane
jest to obustronnym zainteresowaniem zwiększenia wymiany handlowej i rozszerzenia stosunków
gospodarczych. Stąd do funkcji jakie powinien spełniać dialog ASEM możemy zaliczyć:
- stwarzanie dogodnych warunków do nieograniczonego funkcjonowania praw rynku i swobody
konkurowania;
- zapewnienie ulepszonej współpracy sektora prywatnego i publicznego w zapoznawaniu rynku
partnerskiego i pozyskiwaniu o nim informacji;
24
Assosiation of South-East Asian Nations (Stowarzyszenie Państw Azji Południowo-Wschodniej).
Istnieje od 1967 roku. Członkowie to: Birma, Brunei, Filipiny, Indonezja, Laos, Kambodża, Malezja,
Singapur, Tajlandia oraz Wietnam.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 19 z 21
Nr 3 (3) 2007
- eliminowanie trudności w funkcjonowaniu przedsiębiorstw krajowych i międzynarodowych a także
zapewnienie gwarancji w sprawach bezpieczeństwa inwestycji;
- eliminowanie sporów handlowych i politycznych zgodnych ze standardami Światowej Organizacji
Handlu.
Dialog ASEM ma także znaczący wpływ i konsekwentnie oddziaływuje na regionalny układ sił,
ponieważ wbrew pozorom ożywia dyskusję na temat celowości powołania EAEC.25
We wrześniu 2006 roku w Helsinkach odbył się kolejny szczyt ASEM, na który przybyło 38
szefów państw Unii Europejskiej i Azji. Tematy rozmów opierały się przede wszystkim na kwestiach
gospodarczych. Kraje państw Unii Europejskiej podjęły rozmowy miedzy innymi na temat podrabianych
luksusowych towarów europejskich. Omawiano także problematykę związaną z porozumieniem o
wolnym handlu pomiędzy Unia europejską a Koreą Południową i Stowarzyszeniem Narodów Azji
Południowo  Wschodniej. Współpraca w ramach ASEM najbardziej widoczna jest w sferach
gospodarki, współpracy międzypaństwowej, nauki i kultury. Strefą działań najbardziej ograniczoną dla
krajów Unii Europejskiej jest bezpieczeństwo międzynarodowe. Państwem mającym większe możliwości
w regionie ze względu na możliwości są Stany Zjednoczone. Podsumowując, ASEM spełnia bardzo
istotną funkcję gwarantującą stabilność i instytucjonalizację trójstronnych stosunków pomiędzy Azją,
Europą a Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej. Najważniejszą jednak rolą dialogu w ramach
ASEM jest możliwość osiągnięcia porozumienia i wzajemnej akceptacji kultury azjatyckiej i europejskiej
w każdym aspekcie polityki międzynarodowej.
4 WNIOSKI KOC
COWE
Motywy Unii Europejskiej związane z nadaniem wyższej rangi jej relacjom z państwami Azji (w
tym poprzez ASEM i ASEAN) wynikają z następujących argumentów:1. Ekonomiczny dynamiczny
rozkwit gospodarek krajów Azji Wschodniej kreuje naturalną potrzebę zwrócenia uwagi na rozwój
stosunków z tymi państwami. Oczywiste jest szczególne zainteresowanie rynkiem chińskim, chociaż nie
można pominąć atrakcyjności pozostałych państw regionu. Przykładowo w 1996 roku państwa Azji
Wschodniej importowały
z piętnastu państw Unii Europejskiej towary o łącznej wartości $200 miliardów, czyli więcej niż ze
Stanów Zjednoczonych. Dla państw regionu Azji Południowo  Wschodniej istotne jest utrzymanie
relacji z Unią Europejską w ramach ASEM i ASEAN, gdyż stwarza to możliwości do przyciągania
inwestycji zagranicznych.
25
East Asian Economic Caucus (Ugrupowania Ekonomicznego Azji Wschodniej)
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 20 z 21
Nr 3 (3) 2007
2. biorąc pod uwagę pozycję geopolityczną i geoekonomiczną państw regionu Azji Wschodniej istotne
jest utrzymywanie stałego i skutecznego dialogu i współpracy.
3. biorąc pod uwagę istotny czynnik jakim jest ukształtowanie się w gospodarce światowej trzech
pierwszorzędnych ośrodków oddziaływania jakimi są Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Japonia,
stało się niezbędne wypracowanie nowych form i procedur współdziałania ponadregionalnego. Wpływ na
to ma także wkraczająca do procesów gospodarowania globalizacja a także liberalizacja handlu
międzynarodowego, rynków finansowych i walutowych.
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]
organ EUROPEJSKIEGO CENTRUM BADAC
STRATEGICZNYCH I STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
Strona 21 z 21
Nr 3 (3) 2007
WYKAZ SKRÓTÓW
1.ASEAN (Association of South  East Asian Nations)
2. ASEM (Asia  Europe Meeting)
3. ASEAN  EC Joint Study Group
4. SOM (ASEAN  EU Senior Officials Meeting)
5. ASEF (Asia  Europe Foundation)
6. APEC (Asia  Pacific Economic Cooperation)
7. TAFTA (TransAtlantic Free Trade Agrement)
8. FTAA( Free Trade Area of the Americas)
9. AECF (Asia-Europe Cooperation Framework)
10. TFAP (Trade Facilitation Action Plan)
11. ASEF (Asia  Europe Foundation)
12. EAEC (East Asian Economic Caucus)
BIBLIOGRAFIA
1. Gawlikowski. K, we współpracy z A
awacz. M, Azja Wschodnia na przełomie
XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, Wydawnictwo TRIO,
Warszawa 2004.
2. Zalski R., Kraje ASEAN wobec Unii Europejskiej: próba bilansu,
Wydawnictwo Azja  Pacyfik, Warszawa 2002 r.
3. Gradziuk A, Stosunki Unii Europejskiej z AzjÄ… WschodniÄ… i konsekwencje dla Polski, Biuletyn nr
85-2002, PISM.
4. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej < www.aseansec.org>;
stan na dzień 14.05.2007 r.;
5. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej
stan na dzień 14.05.2007 r.;
6. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej < www.msz.gov.pl>
stan na dzień 14.05.2007 r.;
7. Informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej
Stan na dzień 16.05.2007
EUROPEJSKIE CENTRUM BADAC
STRTEGICZNYCH i STUDIÓW WYSPECJALIZOWANYCH
ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa tel. [phone] tel./fax [phone]
www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl [e-mail]