Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Wprowadzenie
Pojmowanie międzynarodowej integracji
gospodarczej jako procesu pociąga za sobą konieczność
określenia jego etapów, zwanych również w literaturze
formami lub stopniami integracji.
strefa wolnego handlu,
unia celna,
wspólny rynek,
unia gospodarcza i walutowa,
unia polityczna.
Schematyczne pogłębianie się procesów integracyjnych
od form najniższych do najbardziej zaawansowanych
przedstawiono w tabeli 1.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Tabela 1. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej
Likwidacja ceł
i ograniczeń Pełna
Wspólna Swobodny
Cechy
ilościowych Wspólna koordynacja
zewnętrzna przepływ
w obrotach polityka polityki
taryfa celna usług
handlowych gospodarcza wewnętrznej,
i polityka i czynników
Etapy
między i monetarna zagranicznej
handlowa produkcji
państwami oraz obronnej
integracji
członkowskimi
Strefa
wolnego
handlu
Unia celna
Wspólny
rynek
Unia
gospodarcza
i walutowa
Unia
polityczna
- cecha występuje
Strefa wolnego handlu polega na likwidacji ceł,
barier i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych
pomiędzy państwami członkowskich, z równoczesnym
zachowaniem przez nie pełnej autonomii w zakresie
polityki celnej i handlowej z krajami trzecimi.
W praktyce powoduje to, że odmiennie (preferencyjnie)
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
traktowane są towary pochodzące z państw tworzących
strefę wolnego handlu, a inaczej wprowadzane spoza tej
strefy (WILK 2005, s. 25). Działania takie możliwe są
dzięki zastosowaniu tzw. świadectw pochodzenia, które
określają, w jakim kraju został wytworzony dany
produkt. Jeżeli na terenie strefy wolnego handlu, to
podlega on swobodnej wymianie, natomiast, jeśli na
terenie państw trzecich, to przy przekraczaniu granicy
pomiędzy krajami członkowskimi na towar ten nakłada
się dodatkowe cła (CZARCZYC
SKA, ŚLEDZIEWSKA 2007,
s. 6).
Unia celna związana jest z tym, że jej członkowie
likwidują cła i bariery w przepływie towarów i usług
pomiędzy krajami należącymi do ugrupowania,
wprowadzając równocześnie wspólną, zewnętrzną
taryfę celną oraz ujednolicając politykę handlową
wobec krajów trzecich (MAKAĆ 2001, s. 18). Etap ten
oznacza utratę pewnej suwerenności, gdyż państwa
należące do unii nie mogą prowadzić samodzielnej
polityki handlowej (wszelkie decyzje, które jej dotyczą
są podejmowane wspólnie). Stanowi to jednak niewielki
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
koszt w porównaniu z tym, co można zyskać. Po
pierwsze są to ułatwienia w wymianie handlowej
pomiędzy członkami unii, ale przede wszystkim
uzyskanie silnej pozycji przetargowej na arenie
międzynarodowej.
Wspólny rynek jest kolejną, wyższą formą
integracji łączącą elementy unii celnej ze swobodnym
przepływem czynników produkcji. W praktyce
sprowadza się to do tego, że partnerzy zapewniają
wolny przepływ nie tylko towarów i usług, ale również
kapitałów i siły roboczej (ADAMCZUK, ADAMCZYK
2006, s. 295; WILK 2005, s. 27).
W literaturze przedmiotu nie ma jednoznaczności
odnośnie terminologii dotyczącej następnego etapu,
którym jest unia gospodarcza i walutowa. Często można
spotkać się z podziałem tego szczebla integracji na dwa
elementy składowe: unię gospodarczą (ekonomiczną) 
rozumianą jako integrację w sferze realnej oraz
uzupełniającą ją unię walutową (monetarną).
Według A. Makacia unia gospodarcza zawiera
wszystkie cechy dotychczasowych form integracji
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
(strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku),
a ponadto wzbogacona jest o pełną koordynację lub
unifikacją różnych dziedzin polityki ekonomicznej oraz
ustawodawstwa gospodarczego. Etap ten wiąże się
także z utworzeniem instytucji o ponadpaństwowych
kompetencjach, sprawujących władzę
w poszczególnych dziedzinach gospodarki (MAKAĆ
2001, s. 18).
Jeżeli w ramach tak funkcjonującej unii
gospodarczej ma miejsce koordynacja bądz
unifikacja
polityki walutowej (wspólny bank centralny, wspólna
waluta itp), czyli utworzenie unii walutowej, można
stwierdzić, iż mamy do czynienia, z tzw. unią
gospodarczą i walutową lub jak często się ją określa,
pełną unią gospodarczą (W
DOA
OWSKA 2003, s. 24;
WILK 2005, s. 27).
Unię ekonomiczną i monetarną wyraz
nie
rozgranicza również W. Molle wyróżniając trzy
przejawy integracji polityki ekonomicznej (BUKOWSKI
2007b, s. 24- 25):
unię ekonomiczną, która łączy w sobie cechy
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
wspólnego rynku z wysokim stopniem koordynacji
i unifikacji najistotniejszych dziedzin polityki
gospodarczej,
unię monetarną, polegającą na powiązaniu walut
krajów członkowskich za pomocą nieodwołalnie
sztywnych kursów walutowych (zachowując ich
pełną wymienialność) lub też na pojawieniu się
wspólnej waluty,
unię ekonomiczną i monetarną, łączącą w sobie cechy
dwóch poprzednich,
a dodatkowo znaczny stopień spójności polityki
makroekonomicznej i budżetowej.
Podobne poglądy oraz aparat pojęciowy prezentuje
P. Bożyk, wyróżniając unię monetarną oraz
charakteryzującą się znacznie od niej szerszym
zakresem koordynacji polityki gospodarczej, unię
ekonomiczną (Bożyk 2003, s. 39).
Unia monetarna (walutowa), stanowi według niego
kolejny po wolnym rynku etap międzynarodowej
integracji gospodarczej, który obejmuje ujednolicenie
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
polityki pieniężnej ugrupowania. W literaturze często
spotyka się następujący podział form integracji
monetarnej (BUKOWSKI 2007b, s. 25):
unia kursowa  kursy walutowe między uczestnikami
są nieodwołalnie usztywnione, ale polityka monetarna
nie musi być koordynowana,
pseudounia kursowa  występuje usztywnienie
kursów walutowych oraz swoboda przepływu
kapitału, kraje są zaś zobowiązane do koordynacji
polityk monetarnych,
integracja monetarna  obejmuje nieodwołalne
usztywnienie kursów walutowych
i brak marży wahań, pełną wymienialność walut,
swobodę przepływu kapitału, a także integrację
rynków finansowych i wspólna politykę monetarną,
unia monetarna  równoznaczna jest z pełną
integracja monetarną i oznacza wprowadzenie
jednolitej waluty, utworzenie wspólnego banku
centralnego oraz prowadzenie jednolitej polityki
monetarnej.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Unia ekonomiczna jest z kolei pojęciem
obszerniejszym, z którym mamy do czynienia, gdy
w ramach obszaru integracyjnego wszystkie ważniejsze
dziedziny polityki ekonomicznej (m.in. polityka rolna,
przemysłowa, walutowa, fiskalna, socjalna itp.) zostały
objęte wspólną lub wysoce skoordynowaną polityką,
realizowaną przez ponadpaństwowe instytucje i organy,
a ponadto wprowadzona została wspólna waluta. Ze
względu na to, że jej elementem składowym jest unia
monetarna, nazywana jest również unią ekonomiczno-
walutową (LATOSZEK 2007, s. 30).
Rozszerzenie unii gospodarczej i walutowej o sferę
polityki, stanowi z kolei drogę ku unii politycznej,
polegającej na pełnej unifikacji podstawowych dziedzin
polityki wewnętrznej, zagranicznej oraz obronnej,
a także powołaniu organów ustawodawczych
i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych
(CZARCZYC
SKA, ŚLEDZIEWSKA 2007, s. 12). Integracja
polityczna jest traktowana jako efekt integracji
gospodarczej, ale również na pewnym wyższym etapie
rozwoju procesów integracyjnych, jako jej niezbędny
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
warunek (BUKOWSKI 2007b, s. 23).
Makroekonomiczne warunki uczestnictwa w unii
gospodarczej i walutowej
W Traktacie o Unii Europejskiej podpisanym
7 lutego 1992 r. w Maastricht, określono zestaw
makroekonomicznych wskaz
ników, których realizacja
decyduje o możliwości przystąpienia danego państwa
do unii gospodarczej i walutowej. Warunki te to tzw.
nominalne kryteria konwergencji (zbieżności) będące
podstawą fiskalnej i monetarnej polityki każdego kraju1.
Schematyczne zestawienie kryteriów konwergencji
zaprezentowano na rysunku 1.
1
Kryteria konwergencji zawarte zostały w art. 104c i 109j Traktatu z Maastricht oraz w dwóch protokołach
będących załącznikami do Traktatu z Maastricht (Protokół w sprawie kryteriów konwergencji oraz Protokół w
sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu) (Integracja Polski& 2005, s. 9; Traktat o Unii Europejskiej
1992, s. 16, 25).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
NOMINALNE KRYTERIA KONWERGENCJI
MONETARNE FISKALNE
Stabilność cen Stabilne finanse
publiczne
(ograniczenie długu
Stabilność stóp
publicznego oraz
procentowych
deficytu budżetowego)
Niska zmienność
kursu walutowego
Rys. 1. Ekonomiczne kryteria konwergencji wg Traktatu z Maastricht.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie DOMAGAA
A 2008, s. 249.
Podstawowym celem ustalenia ekonomicznych
kryteriów konwergencji (w tym również ich wartości
referencyjnych) było doprowadzenie do osiągnięcia
wysokiego stopnia stabilności i podobieństwa
gospodarek krajów aspirujących do unii gospodarczej
i walutowej, a przez to zapewnienie warunków
sprzyjających jej sprawnemu funkcjonowaniu
(ZIÓA
KOWSKA, KRZEMIC
SKA 2008, s. 249). Realizacja
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
kryteriów zbieżności stała się więc wyznacznikiem,
a równocześnie potwierdzeniem dojrzałości i gotowości
danego państwa do uczestnictwa w obszarze
jednowalutowym.
Kryteria konwergencji, mimo iż zazwyczaj
wyliczane osobno, w rzeczywistości są ze sobą ściśle
powiązane (ORA
OWSKI 1998, s. 163). Podkreśla się, że
stanowią one integralną i spójną całość, w związku
z czym powinny być spełnione jednocześnie, bez brania
pod uwagę hierarchii w zakresie ich ważności (B
K
2008, s. 23). Szczególny nacisk kładzie się również na
konieczność ich rygorystycznego interpretowania
i stosowania, gdyż tylko to zagwarantuje, że członkami
unii gospodarczej i walutowej staną się państwa,
w których panują warunki sprzyjające utrzymaniu
stabilności cen i spójności całego obszaru (Raport
o konwergencji Maj 2008, s. 7).
Zgodnie z założeniami Traktatu z Maastricht
Komisja Europejska oraz Europejski Bank Centralny,
co dwa lata lub na życzenie zainteresowanych państw
opracowują tzw. Raporty o Konwergencji, będące oceną
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
przygotowania gospodarki danego kraju do
uczestnictwa w unii gospodarczej i walutowej2 (Traktat
o Unii Europejskiej 1992, s. 26). Na tej podstawie Rada
Europejska decyduje, czy państwo jest gotowe, a tym
samym czy spełnia wszystkie warunki, aby wprowadzić
wspólną, europejską walutę. Należy przy tym
zaznaczyć, że pod uwagę bierze się nie tylko
osiągnięcie wartości referencyjnych ustalonych dla
poszczególnych kryteriów, co jest warunkiem
koniecznym, ale przede wszystkim trwałość
konwergencji ekonomicznej (B
K 2008, s. 23).
Zagadnienie to jest niezwykle ważne, bowiem
wypracowanie odpowiedniego stopnia zbieżności
wskaz
ników makroekonomicznych, a przede wszystkim
prowadzenie polityki gospodarczej służącej utrzymaniu
ich na wymaganym poziomie jest sprawą kluczową dla
prawidłowego funkcjonowania unii gospodarczej
i walutowej (KUBIN 2007, s. 139).
2
Obowiązek ten określony został w art. 109k Traktatu z Maastricht.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Realizacja ekonomicznych kryteriów zbieżności
przez Polskę
Fiskalne kryteria zbieżności
Polskie finanse publiczne charakteryzują się
trwałym deficytem, przy czym nierównowaga fiskalna
występuje również w warunkach szczytowej
koniunktury. Wprawdzie w ciągu ostatnich kilku lat
ujemne saldo budżetu podlegało stopniowemu
ograniczeniu, to jednak w 2008 r. tendencja ta została
zatrzymana. Kształtowanie się wysokości deficytu
sektora finansów publicznych w Polsce w latach 1999-
2008 zaprezentowano na rysunku 2.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 2. Deficyt budżetowy w Polsce w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
W latach 1999-2003 występował stały wzrost
wysokości deficytu budżetowego w relacji do PKB
(wyjątek stanowi rok 2002, gdy został on zmniejszony
o 0,1 pkt. proc), wynoszący średnio 1,4 pkt. proc.
rocznie. Największy jego przyrost odnotowano na
przełomie lat 2000/2001, kiedy to uległ on zwiększeniu
o 2,1 pkt. proc., czyli około 17,5 mld zł (Aneks tab. 1).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
W całym okresie 1999-2003 deficyt budżetowy pogłębił
się z -2,3% PKB w 1999 r. do -6,3% PKB w roku 2003,
a więc o 4,0 pkt. proc. Począwszy od 2003 r. tendencja
ta odwróciła się i deficyt zmniejszał się z roku na rok,
przy czym spadek ten wyniósł odpowiednio: 0,6 pkt.
proc. w 2004 r., 1,4 pkt. proc. w 2005 r., 0,4 pkt. proc.
w 2006 r. oraz 2,0 pkt. proc. w roku 2007. Ogólnie na
przestrzeni lat 2003-2007 ujemne saldo budżetu
w stosunku do PKB zostało zmniejszone o 4,4 pkt.
proc., czyli 30,6 mld zł (Aneks tab. 1). W 2008 r.
odnotowano gwałtowny wzrost deficytu sektora
finansów publicznych, przy czym jego wysokość
wyniosła -3,9% PKB (osiągając tym samym poziom
z 2006 r.) i była o 2,0 pkt. proc. wyższa niż w roku
poprzednim.
Przez większość analizowanego okresu, w latach
2001-2006 oraz w roku 2008 deficyt budżetowy
w Polsce przekraczał wartość referencyjną (w 2000 r.
ukształtował się on dokładnie na poziomie 3% PKB),
przy czym największą rozbieżność, wynoszącą 3,3 pkt.
proc. zauważono w 2003 r. Ze względu na problemy
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
w zakresie utrzymania stabilności finansów
publicznych, decyzją Rady Unii Europejskiej, od 5 lipca
2004 r. Polska objęta została procedurą nadmiernego
deficytu, w ramach której podkreślono konieczność jego
zmniejszenia oraz podjęcia działań w zakresie
uporządkowania sytuacji budżetowej. W 2007 r. deficyt
uległ ograniczeniu do poziomu -1,9% PKB, kształtując
się tym samym poniżej wartości odniesienia, zaś
postępy w zakresie jego redukcji pozwoliły na
uchylenie 8 lipca 2008 r. procedury nadmiernego
deficytu. Tendencja spadkowa nie została jednak
utrzymała, a odnotowany w 2008 r. wysoki poziom
wskaz
nika oznaczał, że Polska ponownie nie spełniła
tego kryterium konwergencji.
W całym analizowanym okresie średni poziom
deficytu budżetowego w strefie euro oraz w krajach
Europy Środkowej i Wschodniej (wyjątek stanowi rok
1999) był dużo niższy niż w Polsce, przy czym o ile
w ciągu ostatnich kilku lat rozpiętość ta została
wyraz
nie ograniczona, to w 2008 r. uległa ona
niewielkiemu zwiększeniu (rys. 3).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 3. Deficyt budżetowy w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej
(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
Począwszy od 2000 r. zmiany wysokości deficytu
budżetowego w strefie euro charakteryzowały się
tendencją zbliżoną, do tych, które występowały
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
w Polsce, jednak jego poziom w krajach unii
gospodarczej i walutowej był średnio o 2,5 pkt. proc.
niższy. Największą rozbieżność pomiędzy omawianymi
wielkościami, wynoszącą ponad 3,0 pkt. proc.
odnotowano w okresie 2000-2001 oraz w roku 2003, po
czym różnica ta zmalała, do 1,3 pkt. proc. w 2007 r.
oraz 2,0 pkt. proc. w roku 2008. Na przestrzeni
badanych lat zmniejszeniu uległa także rozpiętość
pomiędzy ujemnym saldem budżetu w Polsce i nowych
państwach członkowskich, z maksymalnych 4,3 pkt.
proc. w 2004 r. do 1,2 pkt. proc. cztery lata póz
niej
(w 2007 r. różnica ta była równa 1,0 pkt. proc.).
Ogólnie, w latach 2000-2008 deficyt budżetowy
w relacji do PKB wynosił w Polsce średnio o 2,3 pkt.
proc. więcej niż w pozostałych krajach akcesyjnych.
Wysokość deficytu sektora finansów publicznych
w poszczególnych państwach Europy Środkowej
i Wschodniej była w badanym okresie dość mocno
zróżnicowana, przy czym w większości krajów jego
poziom uległ do 2007 r. znaczącej redukcji (Aneks tab.
2). Mimo poprawy, państwem borykającym się ze
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
znaczną nierównowagą fiskalną są Węgry, gdzie deficyt
budżetowy stale przekracza dopuszczalny próg 3%
PKB. Z kolei Polska i Czechy, w których ujemne saldo
budżetu przewyższało do niedawna wartość
referencyjną, uzyskały w 2007 r. wskaz
niki kształtujące
się poniżej wielkości granicznej. Pozostałe kraje
z pewnym zapasem spełniały omawiany wymóg
fiskalny, przy czym Bułgaria i Estonia przez większość
analizowanych lat odnotowywały regularne nadwyżki
budżetowe. Istotne zmiany w zakresie kształtowania się
deficytu budżetowego przyniósł rok 2008, kiedy to we
wszystkich nowych państwach członkowskich, za
wyjątkiem Bułgarii i Węgier, nastąpiło jego wyraz
ne
pogłębienie. Poziom deficytu sektora finansów
publicznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej
w 2008 r. przedstawiono na rysunku 4.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 4. Deficyt budżetowy w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w 2008 r.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
Pod względem wysokości deficytu budżetowego,
Polska w 2008 r. prezentowała się bardzo słabo na tle
nowych państw członkowskich, znajdując się
jednocześnie w grupie krajów, w których wskaz
nik ten
ukształtował się znacznie powyżej wartości
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
referencyjnej. Największe ujemne saldo budżetu
odnotowano w tym czasie w Rumunii (-5,4% PKB) i na
A
otwie (-4,0% PKB), a w następnej kolejności
w Polsce, na Węgrzech oraz na Litwie, których wyniki
budżetowe, odpowiednio o 0,9 pkt. proc., 0,4 pkt. proc.
i 0,2 pkt. proc. przekraczały wartość graniczną. Nieco
niższy poziom deficytu, równy dokładnie -3% PKB
zauważono w tym okresie w Estonii, przy czym jest to
kraj, który jeszcze w 2007 r. generował wyraz
ną
nadwyżkę budżetową, wynoszącą 2,7% PKB (Aneks
tab. 2). Najmniejszy deficyt sektora finansów
publicznych wystąpił w 2008 r. w Czechach
(w porównaniu do roku 2007 wzrósł on zaledwie o 0,9
pkt. proc.), zaś jedynym krajem, który uzyskał w tym
roku dodatnie saldo budżetu była Bułgaria.
Drugie, fiskalne kryterium konwergencji,
odnoszące się do wysokości długu publicznego,
kształtowało się w Polsce w latach 1999-2008 poniżej
ustalonego w Traktacie z Maastricht poziomu 60%
PKB, co oznacza, że warunek ten można uznać za
spełniony w całym badanym okresie (rys. 5).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 5. Dług publiczny w Polsce w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
Rezultatem zwiększającego się od 1999 r.
ujemnego salda budżetu w Polsce był stopniowy
przyrost długu publicznego (wyjątek stanowi rok 2000,
kiedy został on zmniejszony o 2,8 pkt. proc.), który
w 2003 r. osiągnął poziom 47,1% PKB i był o 7,5 pkt.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
proc. wyższy niż na początku analizowanego okresu.
Od roku 2003 przez kolejne trzy lata dług publiczny
w relacji do PKB charakteryzował się względną
stabilnością (z niewielkim spadkiem w 2004 r.),
kształtując się na poziomie wynoszącym średnio 46,9%
PKB, przy czym w ujęciu wartościowym wzrósł on
w tym czasie o około 108,5 mld zł (Aneks tab. 3).
W 2007 r. zadłużenie sektora finansów publicznych
było równe 527,6 mld zł, co stanowiło 44,9% PKB
(spadek o 2,8 pkt. proc. w stosunku do roku
poprzedniego), natomiast na koniec 2008 r. osiągnęło
ono poziom o 2,2 pkt. proc. wyższy. W całym badanym
okresie dług publiczny w Polsce zwiększył się o około
335 mld zł, z 39,6% PKB w 1999 r. do 47,1% PKB
w roku 2008 (Aneks tab. 3).
Zadłużenie sektora publicznego w Polsce było
w latach 1999-2008 znacznie mniejsze niż w strefie
euro, gdzie średnia wartość wskaz
nika kształtowała się
na poziomie około 69% PKB (rys. 6). Największą
rozbieżność pomiędzy omawianymi wielkościami,
równą 31,9 pkt. proc. odnotowano w latach 1999-2000,
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
najmniejszą zaś, wynoszącą 20,9 pkt. proc. w roku
2006. Ogółem, w całym analizowanym okresie poziom
długu publicznego w odniesieniu do PKB był w strefie
euro przeciętnie o 25,5 pkt. proc. wyższy od zadłużenia
występujący w tym czasie w Polsce.
Rys. 5. Dług publiczny w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej
(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Średnia wysokość długu publicznego w państwach
Europy Środkowej i Wschodniej była w latach 1999-
2008 niższa niż w Polsce, przy czym praktycznie
w całym badanym okresie charakteryzowała się ona
tendencją malejącą, co przy utrzymującym się, wysokim
zadłużeniu polskiej gospodarki, znacznie pogłębiało
skalę rozbieżności. O ile w 1999 r. przeciętny dług
publiczny w krajach akcesyjnych wynosił 31,4% PKB,
czyli jedynie o 8,2 pkt. proc. mniej niż w Polsce to
w 2008 r. został on zredukowany do poziomu 24,3%
PKB, a różnica między wielkościami powiększyła się o
14,6 pkt. proc. Generalnie, począwszy od 2005 r.
średnia wysokość zadłużenia w nowych państwach
członkowskich była mniej więcej dwa razy niższa niż w
Polsce i prawie trzykrotnie mniejsza niż w strefie euro.
Niski poziom długu publicznego odnotowany
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej ogółem,
wynikał z faktu, że w większości z nich nie przekraczał
on w analizowanych latach dopuszczalnej wysokości
60% PKB (wyjątek stanowi jedynie Bułgaria w okresie
1999-2001 oraz Węgry w roku 1999 i w latach 2005-
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
2008), a dodatkowo, w państwach takich jak Estonia
i A
otwa oraz od 2004 r. również Rumunia i Litwa
kształtował się on na rekordowo niskim pułapie,
wynoszącym mniej niż 20% w stosunku do PKB (Aneks
tab. 4).
Pomimo, iż w latach 1999-2008 Polska wypełniała
kryterium dotyczące wysokości długu publicznego, to
jednak w odniesieniu do pozostałych krajów
akcesyjnych stopień jego realizacji można uznać za
niewystarczający (rys. 7). Zarówno w roku 1999, jak
i 2008 Polska znalazła się w grupie trzech państw
o najwyższym poziomie zadłużenia, przesuwając się
jednocześnie z pozycji trzeciej na drugą (na zmianę tą
wpłynęła m.in. znaczna redukcja długu publicznego
w Bułgarii  o 65,2 pkt. proc. w roku 2008 w stosunku
do początku badanego okresu). Jedynym krajem, który
nie spełnił w 2008 r. omawianego warunku były Węgry
(73,0% PKB), zaś najlepszy rezultat, 4,8% PKB, czyli
prawie dziesięciokrotnie mniej niż w Polsce osiągnęła
Estonia (we wszystkich badanych latach państwo to
charakteryzowało się jednocyfrowym poziomem
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
zadłużenia).
Rys. 6. Dług publiczny w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w roku 1999
i 2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Ocena stabilności poziomu inflacji
Inflacja HICP w Polsce w latach 1999-2008
charakteryzowała się stosunkowo dużą zmiennością,
przy czym różnica pomiędzy jej maksymalnym
poziomem, który w 2000 r. osiągnął 10,1%,
a minimalnym pułapem z roku 2003, wynoszącym
0,7%, była równa 9,4 pkt. proc. Zmiany średniorocznej
stopy inflacji HICP w Polsce w latach 1999-2008 na tle
inflacyjnego kryterium zbieżności zaprezentowano na
rysunku 8.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 7. Kształtowanie się inflacji HICP w Polsce w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
W okresie 1999-2001 stopa inflacji w Polsce,
mierzona za pomocą wskaz
nika HICP w znacznym
stopniu przekraczała wartość referencyjną,
a rozbieżność wyniosła odpowiednio: w 1999 r.  5,2
pkt. proc., w 2000 r.  7,4 pkt. proc. oraz w 2001 r. 
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
2,2 pkt. proc. Sytuacja ta zmieniła się w roku 2002,
kiedy to na skutek występującej od 2000 r. tendencji
spadkowej, inflacja została ograniczona do poziomu
1,9%, czyli 1,0 pkt. proc. poniżej wyznaczonej przez
Belgię, Niemcy i Wielką Brytanię wartości granicznej
(Aneks tab. 5). W kolejnym roku stopa inflacji uległa
ponownemu zmniejszeniu, o 1,2 pkt. proc. w stosunku
do okresu poprzedniego i osiągnęła wynik równy 0,7%,
a wiec znacznie poniżej punktu odniesienia. W 2004 r.
indeks HICP w Polsce ukształtował się na poziomie
3,6%, a tym samym przewyższył o 1,4 pkt. proc. pułap
referencyjny z Maastricht. Wzrost cen, spowodowany
przede wszystkim akcesją do Unii Europejskiej był
jednak chwilowy i w następnym okresie odnotowano
spadek stopy inflacji do poziomu 2,2%. Począwszy od
2006 r. inflacja w Polsce zwiększała się, przy czym o ile
w latach 2005-2007 kształtowała się ona jeszcze poniżej
wartości referencyjnej to w 2008 r. osiągając pułap
4,2%, przekroczyła ją o 0,1 pkt. proc. Oznacza to, że po
stosunkowo długim okresie realizacji inflacyjnego
kryterium zbieżności (wyłączając rok 2004), na koniec
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
2008 r. Polska nie spełniła omawianego warunku.
W celu dokonania bardziej szczegółowej analizy
sytuacji cenowej w Polsce, na rysunku 9 przedstawiono
kształtowanie się dwunastomiesięcznej średniej
ruchomej inflacji HICP w okresie styczeń 1999 
grudzień 2008.
Rys. 8. Kształtowanie się miesięcznej inflacji HICP (dwunastomiesięczna
średnia ruchoma) w Polsce w okresie styczeń 1999  grudzień 2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Na skutek systematycznego zmniejszania się
wysokości inflacji HICP, z poziomu 10,2%
w listopadzie 2000 r. do rekordowo niskiego pułapu
0,6% w okresie wrzesień 2003  listopad 2003, Polska
zaczęła od sierpnia 2002 spełniać badane kryterium
konwergencji. Należy przy tym również podkreślić, że
przez kilka kolejnych miesięcy, tj. kwiecień 2003  luty
2004 inflacja była przeciętnie o 0,5 pkt. proc. mniejsza
od średniej trzech krajów Unii Europejskiej
o najniższym jej poziomie. Począwszy od grudnia 2003
r. do kwietnia 2005 r. następował stały wzrost inflacji,
w związku z czym w sierpniu 2004 r. przekroczyła ona
wynoszącą wówczas 2,4% wartość referencyjną.
Ponownie warunek ten Polska zaczęła wypełniać
w listopadzie 2005 r., a już w okresie marzec 2006 
kwiecień 2007 znalazła się obok Finlandii i Szwecji
w grupie trzech krajów o najbardziej stabilnych cenach,
co oznacza, że jej wskaz
nik HICP służył do wyliczania
wartości referencyjnych dla krajów aspirujących do unii
gospodarczej i walutowej. Zapoczątkowany w grudniu
2006 r. powolny wzrost inflacji spowodował, że od
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
paz
dziernika 2008 r. po raz kolejny przewyższyła ona
wartość graniczną.
Analizując kształtowanie się średniego poziomu
inflacji HICP w grupie krajów Europy Środkowej
i Wschodniej zauważono, że jej zmiany wykazują
tendencję zbliżoną, do tych które występują w Polsce,
przy czym w całym badanym okresie była ona
w państwach akcesyjnych przeciętnie o 3,2 pkt. proc.
wyższa (rys. 10).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 9. Inflacja HICP w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej
(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
Nowe kraje członkowskie, podobnie jak Polska, po
wzroście inflacji na przełomie lat 1999/2000,
odnotowały następnie jej istotny spadek, który w całym
okresie 2000-2003 wyniósł 7,5 pkt. proc. Zmiany te
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
pozwoliły na ograniczenie w 2003 r. pułapu inflacji, do
minimalnej wartości równej 3,6%, a więc o 2,9 pkt.
proc. więcej niż jej ówczesny poziom w Polsce.
W kolejnych latach (wyjątek stanowi okres 2005-2006)
zarówno w gospodarce polskiej, jak i grupie państw
Europy Środkowej i Wschodniej nastąpił wyraz
ny
przyrost inflacji, przy czym jego dynamika w Polsce,
w relacji do zmian zachodzących w pozostałych krajach
akcesyjnych była zdecydowanie mniejsza. Ostatecznie
średni poziom indeksu HICP dla nowych państw
członkowskich wyniósł w 2008 r. 9,9% i był o 6,6 pkt.
proc. wyższy niż w Polsce.
W okresie 1999-2001 inflacja HICP w Polsce
w znacznym stopniu przewyższała jej poziom w strefie
euro (przeciętnie o 5,7 pkt. proc.), począwszy jednak od
2002 r. sytuacja ta uległa zmianie i w kolejnych latach
wskaz
niki te osiągały zbliżone wartości. Należy jednak
przy tym zauważyć, że o ile średnia wysokość inflacji
dla krajów unii gospodarczej i walutowej
charakteryzowała w analizowanym okresie znaczną
stabilnością to jej poziom w Polsce podlegał ciągłym
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
wahaniom.
Pod względem stabilności cen polska gospodarka
w 2008 r. wypadła relatywnie dobrze zarówno na tle
strefy euro, jak i poszczególnych państw Europy
Środkowej i Wschodniej (rys. 11).
Rys. 10. Inflacja HICP w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz strefie
euro w 2008 r.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
We wszystkich nowych państwach członkowskich
inflacja HICP w 2008 r. przekroczyła wartość
referencyjną, przy czym najbliżej spełnienia tego
kryterium konwergencji była Polska (drugi rezultat
osiągnęły Węgry, jednak dystans pomiędzy krajami
wyniósł 1,8 pkt. proc.). Największe odchylenie od
wartości docelowej odnotowano w przypadku A
otwy
oraz Bułgarii, których wyniki były odpowiednio o 11,1
pkt. proc. oraz 7,8 pkt. proc. gorsze niż w Polsce.
Ocena realizacji kryterium stopy procentowej
W latach 1999-2002 Polska nie spełniała kryterium
długoterminowej stopy procentowej, gdyż jej poziom
w znacznym stopniu przekraczał wartość referencyjną,
przy czym największą rozbieżność, równą prawie 4,5
pkt. proc. odnotowano w 2000 r. (rys. 12). Od tego
czasu, wraz z malejącą inflacją, długoterminowe stopy
procentowe charakteryzowała silna tendencja
spadkowa, w efekcie której, w 2003 r. warunek ten
został zrealizowany. W 2004 r. nastąpił chwilowy
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
wzrost stopy procentowej (o 1,12 pkt. proc. w stosunku
do roku poprzedniego), w związku z czym osiągnęła
ona poziom o 0,62 pkt. proc. wyższy niż wartość
graniczna, jednak w latach 2005-2008 Polska ponownie
zaczęła wypełniać to kryterium konwergencji.
Rys. 11. Długoterminowa stopa procentowa w Polsce w latach 1999-2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Wszystkie kraje Europy Środkowej i Wschodniej
dokonały od roku 1999 istotnego postępu w zakresie
zbieżności długoterminowych stóp procentowych,
jednak w 2006 r. proces ten został zatrzymany i od tego
czasu, ich poziom w kolejnych dwóch latach
wykazywał tendencje rosnącą (największy przyrost
o prawie 3,2 pkt. proc. odnotowano w tym okresie
w Estonii) (Aneks tab. 7). Kształtowanie się
długoterminowej stopy procentowej w 2008 r.
w nowych państwach członkowskich oraz w strefie euro
przedstawiono na rysunku 13.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 12. Długoterminowa stopa procentowa w krajach Europy Środkowej
i Wschodniej oraz strefie euro w 2008 r.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
W 2008 r. Polska pod względem realizacji
kryterium długoterminowej stopy procentowej
zajmowała czwarte miejsce na tle państw akcesyjnych
i z wynikiem 6,07% zamykała grupę krajów, które
spełniły w tym okresie omawiany warunek. Państwa,
które przekroczyły wówczas ukształtowaną na poziomie
6,24% wartość referencyjną, to w kolejności od
największego wskaz
nika Węgry, Estonia, Rumunia oraz
A
otwa.
Badanie stabilności kursu walutowego
Polska nie spełniała w analizowanym okresie
kryterium stabilności kursu walutowego, gdyż nie
uczestniczyła w systemie ERM II. Zgodnie
z dokumentem Mapa drogowa przyjęcia euro przez
Polskę zatwierdzonym przez rząd w dniu 28
paz
dziernika 2008 r., sytuacja ta miała ulec zmianie
jeszcze w I połowie 2009 r., jednak obecnie nic
wskazuje, aby założenia te zostały zrealizowane.
Aktualnie w systemie ERM II uczestniczą waluty
jedynie trzech państw Europy Środkowej i Wschodniej,
aspirujących do unii gospodarczej i walutowej: Estonii,
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Litwy oraz A
otwy, przy czym okres ich pobytu jest
dłuższy niż 2 lata wymagane zapisami Traktatu
z Maastricht.
Kraje Europy Środkowej i Wschodniej dążąc do
realizacji kryterium walutowego stosują zróżnicowane
reżimy kursowe (tab. 2). Polityka makroekonomiczna
Litwy, A
otwy oraz Estonii oparta była na strategii
sztywnego kursu walutowego wobec euro, w związku
z czym wejście tych państw do ERM II, nie wiązało się
koniecznością zmiany dotychczasowego reżimu
monetarnego. W obrębie pozostałych krajów,
nieuczestniczących w mechanizmie ERM II system
kursu stałego w postaci izby walutowej stosuje jedynie
Bułgaria, zaś władze monetarne Czech, Polski, Rumunii
i Węgier zdecydowały się na dopuszczenie większej
elastyczności kształtowania nominalnego kursu
walutowego.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Tabela 2. Systemy kursowe w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.
Stosowany system kursu Uczestnictwo
Kraj
walutowego w ERM II
izba walutowa
Bułgaria Nie
(currency board)
kurs płynny kierowany
Czechy Nie
(managed float)
izba walutowa Tak  od 28 czerwca
Estonia
(currency board) 2004
izba walutowa Tak  od 28 czerwca
Litwa
(currency board) 2004
kurs sztywny do euro
A
otwa Tak  od 2 maja 2005
(hard peg)
kurs płynny
Polska Nie
(free float)
kurs płynny kierowany
Rumunia Nie
(managed float)
kurs płynny
Węgry Nie
(free float)
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie PRONOBIS 2008, s. 108;
Raport na temat& 2009, s. 57.
W Polsce stosowany jest obecnie system płynnego
kursu walutowego, w związku z czym o kursie złotego
względem euro decyduje popyt i podaż na rynku
walutowym (Raport na temat& 2004, s. 112). System
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
ten wprowadzono 12 kwietnia 2000 r., na mocy
wspólnej decyzji rządu oraz Rady Polityki Pieniężnej,
zastępując tym samym obowiązujący od 1995 r.
mechanizm kursu stałego, stopniowo korygowanego
w obrębie pasma wahań (JUREK, MARSZAA
EK 2008, s.
96). Zmiana ta spowodowała, iż zaprzestano określania
kursu centralnego w stosunku do koszyka walut
składającego się z dolara i euro, zlikwidowano,
wynoszące +/-15% dopuszczalne granice wahań
rynkowego kursu złotego oraz zezwolono na
interwencje NBP jedynie w sytuacji zagrożenia celu
inflacyjnego (JUREK 2007, s. 21).
Konsekwencją zwiększenia elastyczności polskiego
systemu walutowego w 2000 r. była występująca
w kolejnych latach duża zmienność nominalnego kursu
złotego względem euro. Na rysunku 14 zaprezentowano
kształtowanie się średniorocznego kursu walutowego
PLN/EUR od momentu jego upłynnienia.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Rys. 13. Średnioroczny nominalny kurs walutowy PLN/EUR w latach 2000-
2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku
Polskiego (12.03.2009).
W 2001 r. w odniesieniu do roku poprzedniego
złoty umocnił się w stosunku do euro o około 8,53%,
jednak w kolejnych latach kurs walutowy PLN/EUR
podlegał wyraz
nej deprecjacji, osiągając w 2004 r.
maksymalny poziom wynoszący 4,53 PLN/EUR.
W całym okresie 2001-2004 nastąpiło prawie 23,6%-
owe osłabienie polskiej waluty w relacji do euro. Od
roku 2004 sytuacja uległa odwróceniu i kurs PLN/EUR
wykazywał trend aprecjacyjny, w ramach którego
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
coroczny wzrost wartości złotego wobec euro wyniósł:
w 2005 r.  11,23%, w 2006 r.  3,23%, w 2007 r. 
2,88%, a w 2008 r.  nieco ponad 7%. Ogólnie
nominalny kurs walutowy PLN/EUR obniżył się
w 2008 r. o prawie 12,32% w stosunku do początku
badanego okresu.
W związku z tym, że zaprezentowany wskaz
nik
średnioroczny, nie oddaje w pełni zmian, jakie miały
miejsce odnośnie pozycji złotego w ciągu roku, a
ukazuje jedynie ich tendencję, konieczne jest
pogłębienie analizy w tym zakresie. Na rysunku 14
przedstawiono kształtowanie się kursu walutowego
PLN/EUR w ujęciu miesięcznym od momentu
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do końca
2008 r.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
- 15% deprecjacja
- 2,25% deprecjacja
+2,25% aprecjacja
+15% aprecjacja
Rys. 14. Nominalny kurs walutowy PLN/EUR w okresie maj 2004  grudzień
2008.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku
Centralnego (12.03.2009).
Pomimo krótkookresowych oscylacji kursu w obu
kierunkach, praktycznie przez cały analizowany okres
ścieżka kursowa polskiej waluty miała charakter
aprecjacyjny. Trend ten szczególnie widoczny był
w okresie maj 2004  luty 2005 oraz sierpień 2007 
lipiec 2008, gdzie wzrost wartości złotego wyniósł
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
odpowiednio 15,6% i 14,5%. Sytuacja ta uległa zmianie
w sierpniu 2008 r., kiedy to nastąpiło osłabienie polskiej
waluty w relacji do euro, a tendencja ta utrzymała się do
końca 2008 r.
Przyjmując za punkt odniesienia, średnią wartość
kursu z całego badanego okresu, ukształtowaną na
poziomie 3,99 PLN/EUR zauważono, że poza kilkoma
miesiącami: maj 2004  czerwiec 2004 oraz czerwiec
2008  wrzesień 2008 kurs walutowy nie wykraczał
poza wynoszące +/-15% statutowe pasmo odchyleń
mechanizmu ERM II, a dodatkowo przez znaczną część
okresu sierpień 2005  kwiecień 2007 charakteryzował
się on jeszcze większą stabilnością, utrzymując się
w zawężonym przedziale wahań +/-2,25%.
Należy jednak zaznaczyć, że mimo momentów
względnej stabilizacji, w całym okresie maj 2004 
grudzień 2008 kurs walutowy PLN/EUR odznaczał się
stosunkowo dużą zmiennością. Minimalny jego poziom
w lipcu 2008 roku wyniósł 3,2591 PLN/EUR,
maksymalny zaś w maju 2004 r.  4,7209 PLN/EUR.
Spowodowało to, że rozpiętość pomiędzy kursem
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
minimalnym i maksymalnym ukształtowała się na
poziomie 44,85% i była najwyższa ze wszystkich
państw Europy Środkowej i Wschodniej (tab. 3).
Podobnym odchyleniom podlegała w analizowanym
okresie korona czeska oraz lej rumuński, przy czym
rozpiętość była tu odpowiednio o około 8,9 pkt. proc.
oraz 13,8 pkt. proc. niższa niż w Polsce. Wśród państw
stosujących płynny kurs walutowy zdecydowanie
najmniejszą rozpiętość wahań, wynoszącą 19,7%
odnotowano na Węgrzech.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Tabela 3. Wahania kursów walut krajów Europy Środkowej i Wschodniej
względem euro w okresie maj 2004  grudzień 2008.
Kurs walutowy względem EUR
w okresie maj 2004  grudzień 2008
Kraj Waluta
Kurs Kurs Rozpiętość
minimalny maksymalny (w %)
lew
Bułgaria 1,9463 1,9558 0,49
bułgarski
korona
Czechy 23,528 31,976 35,91
czeska
korona
Estonia 15,6466 15,6466 0,00
estońska
Litwa lit litewski 3,4262 3,4528 0,78
A
otwa* łat łotewski 0,696 0,7093 1,91
Polska złoty polski 3,2591 4,7209 44,85
Rumunia** lej rumuński 3,1345 4,1082 31,06
forint
Węgry 231,82 277,49 19,70
węgierski
*uwzględniono kurs walutowy w relacji do EUR w okresie uczestnictwa
w ERM II, tj. od maja 2005 r.
**dane za okres maj 2004 - czerwiec 2005 uwzględniają denominację
przeprowadzoną 1 lipca 2005 r.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku
Centralnego (12.03.2009).
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Wnioski
Utworzenie unii gospodarczej i walutowej
w Europie, będące ukoronowaniem wieloletnich
wysiłków i zaawansowanych działań integracyjnych
stanowiło jednocześnie ogromne wyzwanie dla
wszystkich uczestniczących w tym przedsięwzięciu
krajów. Na podstawie ustalonych w Traktacie
z Maastricht nominalnych warunków zbieżności
zobowiązane one zostały do znacznej koordynacji
swoich polityk ekonomicznych, a tym samym, dzięki
spełnieniu fiskalnych i monetarnych kryteriów
konwergencji do osiągnięcia zdrowej i stabilnej
gospodarki, świadczącej o ich gotowości do
uczestnictwa w obszarze wspólnej waluty.
Polska przystępując w 2004 r. do Unii Europejskiej
zobowiązała się również do przyszłego uczestnictwa w
unii gospodarczej i walutowej. Data akcesji uzależniona
jest jednak od realizacji ekonomicznych warunków
zbieżności, co stanowi obecnie istotny problem dla
krajowej polityki gospodarczej. Na podstawie
przeprowadzonych badań wysnuć można następujące
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
wnioski dotyczące zakresu wypełnienia nominalnych
kryteriów konwergencji przez Polskę:
1. W latach 1999-2008 polskie finanse publiczne
odznaczały się występowaniem stałego deficytu
budżetowego, przy czym począwszy od 2003 r. jego
poziom ulegał stopniowej redukcji i w 2007 r.
ukształtował się poniżej wartości referencyjnej.
Tendencja ta zmieniła się w roku 2008, kiedy to po
gwałtownym wzroście deficytu do -3,9% PKB,
Polska wraz z A
otwą i Rumunią znalazła się w grupie
trzech krajów o najwyższym jego poziomie.
2. W analizowanych latach deficyt budżetowy w Polsce
był dużo wyższy niż jego średni poziom w państwach
Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajach strefy
euro, a dodatkowo w ostatnim roku rozpiętość ta
uległa zwiększeniu.
3. Jedynym warunkiem, nieprzerwalnie wypełnianym
przez Polskę w całym badanym okresie było fiskalne
kryterium konwergencji odnoszące się do wysokości
długu publicznego. Wprawdzie poziom zadłużenia nie
przekraczał wynoszącej 60% PKB wartości
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
referencyjnej to jednak charakteryzował się on
tendencją rosnącą, a stopień jego realizacji
w odniesieniu do pozostałych krajów Europy
Środkowej i Wschodniej był niewystarczający
(w 2008 r., z wynikiem 47,1% PKB Polska
uplasowała się na przedostatniej pozycji wśród
krajów akcesyjnych).
4. Kształtowanie się poziomu inflacji w Polsce
cechowało się w badanych latach stosunkowo dużą
zmiennością, w związku z czym wyróżnić można
występujące naprzemiennie okresy, kiedy kryterium
to gospodarka polska spełniała z pewnym zapasem
(od kwietnia 2003 do lutego 2004 inflacja była niższa
od średniej trzech krajów Unii Europejskiej
o najbardziej stabilnych cenach, zaś w okresie marzec
2006  kwiecień 2007 Polska należała do grupy
krajów referencyjnych) z miesiącami, w których stopa
inflacji była wyższa niż wartość referencyjna.
5. Pomimo, iż w 2008 r. Polska nie spełniła inflacyjnego
kryterium zbieżności, to w porównaniu do
pozostałych, nowych państw członkowskich była ona
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
najbliżej jego realizacji. Ogólnie w całym
analizowanych okresie stopa inflacji w Polsce była
o około 3,2 pkt. proc. niższa niż jej średni poziom
w grupie krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
6. Polska podobnie jak wszystkie nowe państwa
członkowskie dokonała od 1999 r. istotnego postępu
w zakresie zbieżności długoterminowych stóp
procentowych (zajmując na koniec 2008 r. czwarte
miejsce na tle krajów akcesyjnych), w związku
z czym począwszy od 2005 r. spełniała to kryterium
konwergencji.
7. Największym wyzwaniem w dążeniu do członkostwa
w unii gospodarczej i walutowej będzie spełnienie
kryterium stabilności kursu walutowego.
Spowodowane jest przede wszystkim faktem, iż
Polska nie przystąpiła jeszcze do mechanizmu ERM
II, a dodatkowo kurs walutowy PLN/EUR
charakteryzuje się stosunkowo dużą zmiennością.
8. Na koniec 2008 r. Polska wypełniała jedynie dwa
spośród pięciu nominalnych kryteriów konwergencji,
co oznacza, że przystąpienie do unii gospodarczej
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
i walutowej wymaga poczynienia jeszcze wielu
niezbędnych dostosowań.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Literatura uzupełniająca
ADAMCZUK F., ADAMCZYK M. 2006. Teoria i praktyka
międzynarodowej integracji gospodarczej w:
RYMARCZYK J. /red/ Międzynarodowe stosunki
gospodarcze, PWE Warszawa.
ALBIC
SKI P. 2005. Polska droga do euro: od optymizmu
do realizmu, Przegląd Zachodni, 4, s. 137-157.
ALBIC
SKI P. 2008. Polski program konwergencji 
szansa i ryzyko realizacji w: OSTASZEWSKI J. /red./
Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie  Oficyna
Wydawnicza.
B
K H. 2008. Interpretacja kryteriów konwergencji w:
OSTASZEWSKI J. /red./ Polska w strefie euro. Szanse i
zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 
Oficyna Wydawnicza.
BERNHARD T. 2006. Postępy nowych członków Unii
Europejskiej w realizowaniu kryteriów konwergencji
gospodarczej, Bank i Kredyt, 8, s. 25-35.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
BIERNAŚ B., PIETRZAK A. 2006. Polityka finansowa
Unii Europejskiej w: BIERNAŚ B. /red./ Finanse
międzynarodowe, PWN Warszawa.
BIJAK-KASZUBA M., MARSZAA
EK A. 2004. Europejska
Wspólnota Węgla i Stali w: MARSZAA
EK A. /red./
Integracja Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE
Warszawa.
BILSKI J. 2004a. Integracja walutowa do Trakatau
z Maastricht w: MARSZAA
EK A. /red./ Integracja
Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.
BILSKI J. 2004b. Tworzenie i funkcjonowanie unii
walutowej w: MARSZAA
EK A. /red./ Integracja
Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.
BILSKI J. 2006. Międzynarodowy system walutowy.
Kierunki ewolucji, PWE Warszawa.
BORKOWSKI J. 2006. Proces integracji Polski z Unią
Europejską w: NOWAK A.Z., MILCZAREK D. /red/
Europeistyka w zarysie, PWE Warszawa.
BOROWIEC J. 2001. Unia ekonomiczna i monetarna:
Historia, podstawy teoretyczne, polityka, Wydawnictwo
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we
Wrocławiu.
BOROWIEC J. 2005a. Integracja monetarna, w:
BOROWIEC J., WILK K. /red./ Integracja Europejska,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara
Lanego we Wrocławiu.
BOROWIEC J. 2005b. Integracja nowych państw
członkowskich ze strefą euro, Polityka Gospodarcza, 12,
s. 127-142.
BOŻYK P. 2003. Pojęcie integracji w świetle teorii
międzynarodowych stosunków ekonomicznych w:
BOŻYK P., MISALA J /red/ Integracja ekonomiczna,
PWE Warszawa.
BUKOWSKI S.I. 2007a. Strefa euro. Perspektywy
rozszerzenia o Polskę i inne kraje Europy Środkowo-
Wschodniej, PWE Warszawa.
BUKOWSKI S.I. 2007b. Unia monetarna: Teoria
i polityka, Difin Warszawa.
CZARCZYC
SKA A., ŚLEDZIEWSKA K. 2007. Teoria
europejskiej integracji gospodarczej, C.H. Beck
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Warszawa.
CZOGAA
A A. 2004. Polska droga do euro, Gospodarka
Polska na przełomie wieków,
11-12, s. 2-31.
DOMAGAA
A A. 2008. Integracja Polski z Unią
Europejską, Wydawnictwo Akademickie
i Profesjonalne Warszawa.
FRANEK S. 2005. Monetarne kryteria konwergencji
wobec wprowadzenia euro w Polsce, Polityka
Gospodarcza, 11, s. 59-72.
GAWLIKOWSKA HUECKEL K. 2004. Teoria i praktyka
tworzenia europejskiej unii walutowej w:
GAWLIKOWSKA HUECKEL K., ZIELIC
SKA GA

BOCKA
A. /red./ Integracja europejska. Od jednolitego rynku do
unii walutowej, C.H. Beck Warszawa.
GOLAWSKA-WITKOWSKA G., RZECZYCKA A. 2008.
Kryteria konwergencji jako identyfikatory możliwości
wejścia Polski do strefy euro w: OSTASZEWSKI J. /red./
Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie  Oficyna
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Wydawnicza.
GRABOWSKI T. 2002. Unia Europejska: ekonomiczne
mechanizmy integracji, NOVUM Płock.
GRABOWSKI T. 2008. Unia Europejska: mechanizmy
integracji gospodarczej, Wydawnictwo Adam
Marszałek Toruń.
GRAUWE P. DE 2003. Unia walutowa. Funkcjonowanie
i wyzwania, PWEWarszawa.
GRUSZECKI T. 2004. Teoria pieniądza i polityka
pieniężna. Rys historyczny i praktyka gospodarcza,
Oficyna Ekonomiczna Kraków.
HELLER G., GALKO K. 2006. Makroekonomiczne
warunki przystąpienia Polski do Unii gospodarczej
i Walutowej, Zagadnienia Ekonomiczne, 4, s.17-29.
Integracja Polski ze strefą euro: uwarunkowania
członkostwa i strategia zarządzania procesem. Sierpień
2005. Ministerstwo Finansów, Warszawa.
JUREK M. 2007. Dostosowanie polskiego systemu
kursowego do zasad mechanizmu kursowego ERM II,
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Bank i Kredyt, 5, s. 15-35.
JUREK M., MARSZAA
EK P. 2008. Strategie dochodzenia
do ERM 2 i wpływ ich realizacji na sytuację finansów
publicznych nowych krajów członkowskich Unii
Europejskiej w: OSTASZEWSKI J. /red./ Polska w strefie
euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa
w Warszawie  Oficyna Wydawnicza.
KAWECKA WYRZYKOWSKA E., MICHAA
OWSKA
GORYWODA K. 2007. Unia gospodarcza i walutowa w:
BARCZ J., KAWECKA WYRZYKOWSKA E.,
MICHAA
OWSKA GORYWODA K. /red./ Integracja
europejska, Oficyna a Wolters Kulwer business
Warszawa.
KOSIKOWSKI C. 2008a. Polskie prawo finansowe na tle
prawa Unii Europejskiej, Wydawnictwo LexisNexis
Warszawa.
KOSIKOWSKI C. 2008b. Prawo finansowe w Unii
Europejskiej, Oficyna Wydawnicza Branta Bydgoszcz 
Warszawa.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
KRÓLAK WERWIC
SKA J. 2005. E jak Euro: waluta
nowej Europy, Difin Warszawa.
KUBIN T. 2007. Polityczne implikacje wprowadzenia
unii walutowej w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego Katowice.
LATOSZEK E. 2007. Integracja europejska: Mechanizmy
i wyzwania, Książka i Wiedza Warszawa.
LIMAC
SKI A., SYREK M. 2001. Integracja ekonomiczna
Polski z Unią Europejską, Difin Warszawa.
MAKAĆ A. 2001. Międzynarodowa integracja
gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne
w: OZIEWICZ E. /red./ Procesy integracyjne we
współczesnej gospodarce światowej, PWN Warszawa.
MARSZAA
EK A. 2004. Pojęcie i istota integracji
europejskiej w: MARSZAA
EK A. /red./ Integracja
Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.
MATUSEWICZ M. 2008. Pakt Stabilności i Wzrostu i jego
znaczenie dla funkcjonowania Unii Gospodarczej
i Walutowej w: OSTASZEWSKI J. /red./ Polska w strefie
euro. Szanse
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
i zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 
Oficyna Wydawnicza.
MIKLASZEWSKI S., GARLIC
SKA-BIELAWSKA J. 2006.
Procesy integracji gospodarczej we współczesnym
świecie w: MIKLASZEWSKI S. /red./ Międzynarodowe
stosunki gospodarcze u progu XXI wieku, Difin
Warszawa.
MISALA J. 2001. Zarys teoretycznych podstaw
w międzynarodowej integracji gospodarczej w: MISALA
J. /red./ Proces integracji gospodarczej Polski z krajami
członkowskimi Unii Europejskiej w świetle teorii,
Politechnika Radomska.
NAKONIECZNA-KISIEL H. 2005. Rozwój procesów
integracyjnych we współczesnej gospodarce światowej
w: DUDZIC
SKI J., NAKONIECZNA-KISIEL H. /red./
Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Wybrane
problemy, Wydawnictwo Zachodniopomorskiej Szkoły
Biznesu w Szczecinie.
NOWAK  FAR A. 2001. Unia Gospodarcza i Walutowa
w Europie, C.H. Beck Warszawa.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
OR
ZIAK L. 2003. Euro: Nowy pieniądz, PWN
Warszawa.
OR
ZIAK L. 2004. Finanse Unii Europejskiej, PWN
Warszawa.
ORA
OWSKI W.M. 1998. Droga do Europy.
Makroekonomia wstępowania do Unii Europejskiej,
Instytut Europejski w A
odzi.
PI
DEL M. 2006. Perspektywa włączenia złotego do
strefy euro, Studia i Prace, 9, s. 209-222.
Program Konwergencji. Aktualizacja 2007. Paz
dziernik
2007. Warszawa.
PRONIEWSKI M., NIEDy
WIECKI A. 2003. Integracja
gospodarcza w zarysie, Wyższa Szkoła Finansów
i Zarządzania w Białymstoku.
PRONOBIS M. 2008. Polska w strefie euro, C.H. Beck
Warszawa.
PSZCZÓA
KA I. 2006. Euro a integracja europejskich
rynków finansowych, CeDeWu Warszawa.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski
do strefy euro. Luty 2004. Narodowy Bank Polski,
Warszawa.
Raport o inflacji. Lipiec 2006. Narodowy Bank Polski,
Rada Polityki Pieniężnej, Warszawa.
Raport o konwergencji. Maj 2008. Europejski Bank
Centralny, Frankfurt Am Main.
SOBOL M. 2008. Polityka pieniężna Narodowego Banku
Polskiego w drodze do euro, CeDeWu Warszawa.
SZEL
G K. 2003. Integracja walutowa w Europie
Zachodniej w okresie powojennym, Materiały i Studia,
166, Wydawnictwo NBP.
SZEL
G K. 2005. Perspektywy przystąpienia Polski do
strefy euro (cz.I), Prawo Bankowe, 11, s. 83-95.
ŚWIERKOCKI J. 2004. Zarys międzynarodowych
stosunków gospodarczych, PWE Warszawa.
TCHOREK G. 2008. Konwergencja realna krajów
peryferyjnych strefy euro w: OSTASZEWSKI J. /red./
Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Główna Handlowa w Warszawie  Oficyna
Wydawnicza.
W
DOA
OWSKA D. 2003. Cztery podstawowe wolności
europejskiej integracji gospodarczej Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków.
WIKTOR J. W. 2005. Rynek Unii Europejskiej:
Koncepcja i zasady funkcjonowania, Akademia
Ekonomiczna w Krakowie.
WILK K. 2005. Międzynarodowa integracja
gospodarcza  podstawowe problemy teoretyczne w:
BOROWIEC J., WILK K. /red./ Integracja Europejska,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara
Lanego we Wrocławiu.
WÓJCIK C. 2008. Integracja ze strefą euro: teoretyczne
i praktyczne aspekty konwergencji, PWN Warszawa.
WYSOKIC
SKA Z., WITKOWSKA J. 2002. Integracja
Europejska. Rozwój rynków, PWN Warszawa.
ZAWOJSKA A. 2000. Unia Europejska. Unia
gospodarcza i walutowa, Wydawnictwo SGGW
Warszawa.
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego
Partner wiodący: Partner projektu: Partner projektu:
Dziękuję za uwagę
Biuro projektu:
Advisor Consulting Daniel Budaj
ul. Limanowskiego 25/4,
10-342 Olsztyn
tel/fax. [phone]
www.advisor.olsztyn.pl/pzpfp
e-mail: [e-mail]
Projekt  Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa
warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników
jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego