Układ dokrewny
Temat: Hormonalna koordynacja i regulacja procesów
życiowych
Najważniejsze pojęcia.
Budowa i swoistość hormonów.
Samoregulacja układu dokrewnego
- dodatnie i ujemne sprzężenie zwrotne.
Powiązanie układu nerwowego i dokrewnego.
Elementy układu dokrewnego.
Regulacja hormonalna.
}ð UkÅ‚ad dokrewny- ukÅ‚ad regulujÄ…cy i koordynujÄ…cy czynnoÅ›ci
komórek, tkanek, części ciała, wytwarzający hormony wydzielane do
krwi.
}ð GruczoÅ‚ dokrewny- to gruczoÅ‚ wydzielajÄ…cy hormony wprost do tkanki
lub krwi.
}ð Hormon- (od greckiego hormao- uruchamiam, napÄ™dzam) wytwarzany
przez organizm zwiÄ…zek chemiczny koordynujÄ…cy i regulujÄ…cy procesy
biochemiczne w komórkach.
Budowa hormonów
" Różna budowa chemiczna.
" Dwie grupy hormonów:
" zbudowane z aminokwasów lub związków pochodnych,
" pochodne cholesterolu.
Swoistość hormonów
Tylko komórka posiadająca odpowiedni
receptor reaguje na dany hormon
Mechanizm sprzężenia zwrotnego
" Sprzężenie zwrotne dodatnie- efekt reakcji oddziaływuje tylko na
czynnik pobudzany.
np. przysadka i gruczoł podległy
" Sprzężenie zwrotne ujemne- efekt reakcji oddziaływuje ograniczająco
na wywołującą przyczynę.
np. kora nadnerczy, tarczyca
Samoregulacja układu hormonalnego
Sprzężenie zwrotne ujemne
Oddziaływanie układu X na układ Y ma charakter
pobudzający, ale układ Y na X hamujący.
-
Hormon pobudzajÄ…cy
przysadkÄ™
+
-
Hormon adrenokortykotropina
+
kortyzol
Oddziaływanie na
komórki docelowe
Hormony o działaniu antagonistycznym
" Pary hormonów działających przeciwstawnie
" insulina i glukagon
" kalcytonina i parathormon
Współpraca układu nerwowego i hormonalnego
" Układ nerwowy wysyła krótkie impulsy nerwowe z prędkoćią nawet
do 200m/s.
" Układ hormonalny wysyła większość sygnałów powoli za pomocą
hormonów.
" Wydzielanie hormonów zależy od działania innego hormonu lub
impulsu nerwowego.
Funkcje układu hormonalnego
" Kontroluje ogólny metabolizm (r. biochemiczne).
" Utrzymuje odpowiednie środowisko wewnętrzne.
" Reguluje gospodarkÄ… wodnÄ….
" Reguluje procesy trawienia.
" Odgrywają rolę w przewodzeniu impulsów- adrenalina i
noradrenalina.
" Reguluje pracę wszystkich narządów wewnętrznych.
Elementy budowy układu dokrewnego
Podwzgórze (Hypothalamus)
" Nadrzędny narząd neurosekrecyjny.
" Wydziela wazopresynę, oksytocynę i hormony wpływające na przysadkę.
Przysadka (Hypophysis)
" Występuje u podstawy mózgu. w zagłębieniu siodła
tureckiego.
" Wielkości grochu.
" Ogniwo łączące układ nerwowy z hormonalnym.
" Wyróżniamy płat przedni i tylny.
PÅ‚at przedni
" Somatotropina.
" Prolaktyna.
" Hormon tyreotropowy.
" Hormon adrenokortykotropowy.
" Hormon lutenizujÄ…cy.
PÅ‚at tylny
" Magazynuje hormony podwzgórza.
" Wytwarza oksytocynÄ™ i wazopresynÄ™.
Szyszynka (Corpus pineale)
" Znajduje się w mózgu, nad móżdżkiem.
" Wytwarzany przez niÄ… hormon to melatonina.
Tarczyca (Glandula thyroidea)
" Jeden z największych gruczołów dokrewnych.
" Składa się z prawego i lewego płata.
" Jej funkcje kontrolują trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4).
" przysadka i podwzgórze.
" Wydziela również kalcytoninę. Wydziela
Przytarczyce (Gladulae parathyroidae)
" Małe gruczoły.
" Położone najczęściej za tarczycą.
" 80% ludzi ma 4 przytarczyce.
" Wydziela parathormon.
Grasica (Glandula thymi)
" Znajduje się tuż pod mostkem.
" Decyduje o sprawności układu odpornościowego.
" Jest centralną częścią ukł. limfatycznego.
" Stanowi miejsce dojrzewania komórek szpikowo- pochodnych.
" W okresie dojrzewania zanika.
Trzustka
" Występuje w nadbrzuszu za żołądkiem.
" Składa się z głowy i trzonu.
" Ma strukturę płatowo- zrazikową.
" Funkcję gruczołu dokrewnego stanowią jedynie wysepki Langerhansa.
" Wyspy Lagerhansa składają się z 3 rodzajów komórek A, B i D.
o Kom. A- wytwarzajÄ… glukagon
o Kom. B- wytwarzajÄ… insulinÄ™
o Kom. D- wytwarzajÄ… D-somatostatynÄ™
Nadnercza (Glandulae suprarenales)
" Położone są w sąsiedztwie nerek.
" Składają się z kory (część zewnętrzna) i rdzenia (część wewnętrzna).
Kora nadnerczy
" Produkuje:
oglikokortykoidy (kortyzol)- kontrola przemiany sacharydów, białek i
lipidów.
omineralokortykoidy (aldosteron)- kontrola równowagi elektrolitów i
wody.
Rdzeń nadnerczy
qðProdukuje:
oAdrenalinę- pobudzającą glikogenezę w wątrobie i mięśniach oraz
podwyższa stężenie glukozy we krwi.
oNoradrenalinę- podwyższa ciśnienie i stężenie glukozy we krwi.
JÄ…dro (Testis)
" Niewielkie komórki Leydiga tworzą narząd dokrewny.
" Komórki Leydiga produkują testosteron.
" Testosteron wyodrębnił w 1935 roku E. Lequeur.
Jajnik (Ovarium)
" ProdukujÄ… estrogen.
" Ciałko żółte produkuje progesteron.
Zadanie domowe
qðWyszukaj informacje w materiaÅ‚ach z
ródłowych na temat objawów
chorób wywołanych nieprawidłową gospodarką hormonalną.
Strony www
" http://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_dokrewny
" http://web.indstate.edu/thcme/mwking/peptide-hormones.html
" http://pl.wikipedia.org/wiki/Podwzg%C3%B3rze
KONIEC