Regulacja pracy układu pokarmowego
Regulacja i koordynacja czynności
przewodu pokarmowego
Pobieranie, obróbka mechaniczna, przesuwanie masy pokarmowej,
trawienie i defekacja podlegają kontroli układu nerwowego. Można
to wykazać analizując wydzielanie śliny na widok samego pokarmu,
pod wpływem jego zapachu, czy nawet na myśl o jedzeniu. Pokarm
drażniący śluzówkę przewodu pokarmowego również powoduje
wydzielanie soków trawiennych.
Praca układu pokarmowego jest także regulowana przez
specyficzne hormony żołądkowo  jelitowe. Żołądek drażniony
mechanicznie przez pokarm wydziela hormony pobudzające pracę
jego własnych gruczołów. Zakwaszona treść żołądka, przedostająca
się do jelita, pobudza go do syntezy hormonów stymulujących z
kolei pracę trzustki, wątroby i jelit oraz hamujących wydzielanie
gruczołowe żołądka.
Hormony żołądkowo - jelitowe
Są wydzielane przez komórki rozsianego układu
wydzielania wewnętrznego, występujące w błonie śluzowej
żołądka i jelit.
� Gastryna  pobudza wydzielanie soku żołądkowego, nasila
motorykę żołądka i jelit.
� Cholecystokinina  pobudza wydzielanie głównie soku
trzustkowego, wzmaga perystaltykę jelit, hamuje zaś
perystaltykę żołądka.
� Sekretyna  pobudza trzustkę do wydzielania soku
trzustkowego oraz wątrobę do wydzielania żółci, hamuje
perystaltykę żołądka i jelit.
Ośrodek głodu i sytości
� Pobieranie pokarmów lub niejedzenie jest regulowane
przez ośrodek sytości i głodu w podwzgórzu. Bodz
cem
właściwym dla obu tych ośrodków jest poziom glukozy
we krwi. Niski poziom glukozy we krwi obwodowej (Y)
 drażni ośrodek głodu. Gdy po posiłku poziom cukru
wzrośnie (X), jest on bodz
cem dla ośrodka sytości ,
który doprowadza do wstrzymania pobierania
pokarmu. Ten mechanizm regulacji pobierania
pokarmu w naturalnych warunkach u zwierząt działa
niezawodnie. U ludzi często działa nieprawidłowo, co
często prowadzi do otyłości.
Higiena żywienia i żywności
Przestrzeganie zasad higieny żywienia i żywności jest
podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania
całego ustroju i zachowania zdrowia. W zakres higieny
żywienia wchodzą następujące zagadnienia:
� właściwy dobór pokarmów,
� prawidłowy rozkład posiłków,
� właściwy stan higieniczny produktów pokarmowych,
� higieniczne warunki przyrządzania, podawania i
spożywania posiłków.
Skutkiem nieprzestrzegania zasad higieny żywienia i
żywności mogą być liczne zaburzenia i choroby oraz
niedostateczny rozwój organizmu.
Choroby jamy ustnej
Paradontoza  choroba objawiająca się krwawieniem dziąseł,
rozchwianiem zębów i ich obluzowaniem.Wśród przyczyn
paradontozy wymienia się niedobory witamin C i D,
zaburzenia metaboliczne oraz niestaranne czyszczenie jamy
ustnej.
Próchnica  jest jedną z najszerzej rozpowszechnionych chorób
na świecie. Polega na demineralizacji oraz proteolitycznym
rozpadzie twardych tkanek zęba. Na rozwój próchnicy wpływ
maja cztery główne czynniki:
� bakterie płytki nazębnej, które produkują kwasy uszkadzające
szkliwo,
� cukry obecne w jamie ustnej - stanowią one najlepszy substrat
dla fermentacji bakteryjnej,
� podatność zęba  różne rejony zęba są w różny sposób podatne
na wystąpienie próchnicy,
� czas  próchnica powstaje w czasie.
Próchnica  jak jej zapobiegad ?
� Należy szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie
i czyścić przestrzenie zębowe nicią dentystyczną.
� Należy regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne do
dentysty  co najmniej raz na pół roku.
� Należy przestrzegać zrównoważonej diety i ograniczać
spożycie produktów bogatych w skrobię i cukry
(słodycze).
� Należy stosować produkty dentystyczne, w tym pasty do
zębów, zawierające fluor. Fluor wzmacnia szkliwo
zębów.
Zatrucia pokarmowe
Są ostrymi, krótkotrwałymi nieżytami żołądkowo  jelitowymi,
występującymi nagle i w krótkim czasie po spożyciu
pokarmów. Zatrucia te mogą być spowodowane przez
drobnoustroje i ich jady (np. jad kiełbasiany), przez spożycie
trujących grzybów, trujących części roślin (np. wilcza jagoda).
Aby uniknąć zatrucia pokarmowego, należy dbać szczególnie o
higienę przygotowywania i spożywania posiłków. Zawsze:
� myj owoce i warzywa,
� nie używaj produktów z nieszczelnych opakowań,
� spożywaj potrawy zaraz po ich przegotowaniu,
� przed kontaktem z żywnością myj ręce,
� przechowuj produkty spożywcze w odpowiedniej
temperaturze.
Choroby zakaz
ne szerzące się
drogą pokarmową
Drogą pokarmową szerzy się wiele chorób zakaz
nych, do
których należą m.in. wirusowe zapalenie wątroby
(żółtaczka), czerwonka, dur brzuszny.
Do zakażenia tymi chorobami może dojść przez:
� bezpośredni kontakt z chorym lub jego wydalinami
� zakażoną wodę i produkty żywnościowe
� nieprzestrzeganie zasad higieny życia codziennego
Choroby pasożytniczne
Glistnica  wywoływana przez glistę ludzką.
Zakażenie następuje za pośrednictwem
środowiska zewnętrznego (gleba, woda,
jarzyny, owoce).
Owsica  choroba wywoływana przez owsiki.
Do zakażenia dochodzi wskutek
nieprzestrzegania zasad higieny osobistej.
Tasiemczyca  choroba, którą wywołuje
tasiemiec. Do zakażenia dochodzi przez
spożycie surowego mięsa wieprzowego lub
wołowego bogatego w wągry.
Włośnica  wywoływana jest przez włośnia
krętego, na skutek spożycia mięsa
zawierającego żywe, otorbione larwy.
Badania diagnostyczne układu
pokarmowego
BADANIE PROKTOLOGICZNE, powszechnie zwane
badaniem per rectum, polega na wprowadzeniu przez
odbytnicę palca w gumowej rękawiczce. Badanie to
umożliwia ocenę odbytu, kanału odbytu i odbytnicy.
Dzięki badaniu możliwe jest rozpoznanie obecności
krwawienia z dolnego odcinku przewodu
pokarmowego, hemoroidów, guzów odbytnicy,
nieprawidłowości budowy sąsiednich narządów jamy
brzusznej.
Badania diagnostyczne układu
pokarmowego
Endoskopia polega na badaniu wnętrza
przewodu pokarmowego za pomocą
giętkiego przyrządu ze światłowodem
nazywanego endoskopem.
Wyróżniamy:
� gastroskopię - badanie górnego odcinka
przewodu pokarmowego. Umożliwia
diagnostykę schorzeń przełyku, żołądka
i dwunastnicy, takich jak wrzody
żołądka i dwunastnicy, nowotwory, a
także pobieranie wycinków błony
śluzowej do badań histopatologicznych
i tamowanie niewielkich krwawień
� kolonoskopię  badanie jelita grubego,
które umożliwia usunięcie polipów,
powstrzymanie krwawienia,laserowe
leczenie niektórych zmian,wykonanie
innych zabiegów endoskopowych
Nauka zajmująca się zasadami żywienia,
Dietetyka
jego biochemicznymi podstawami,
psychologią żywienia i technologiami
gastronomicznymi. A
ączy wiedzę takich
nauk jak: biologia, biochemia, fizjologia i
patofizjologia, medycyna kliniczna,
higiena, profilaktyka zdrowia,
technologia żywności i techniki
przyrządzania pożywienia.
Dietetycy opracowują diety żywieniowe
oraz metody leczenia zaburzeń
żywieniowych, nadwagi i niedożywienia.
Każda dieta powinna być dobrana w
zależności od płci, wieku, masy ciała,
rodzaju aktywności fizycznej oraz stanu
zdrowia.
Rodzaje diet
Dieta każdego człowieka powinna być zrównoważona i pełna.
Oznacza to, że powinna składać się z różnorodnych pokarmów
zawierających odpowiednie ilości cukrów, białek i tłuszczów.
Niezbędne są także odpowiednie ilości witamin i soli
mineralnych. W przypadku chorób istnieje możliwość
zmodyfikowania diety poprzez czasowe wykluczenie lub
ograniczenie:
� chlorku sodu  dieta niskosodowa, zalecana w nadciśnieniu
tętniczym
� cukru  dieta niskocukrowa
� tłuszczu  dieta ubogotłuszczowa, niskocholesterolowa
� glutenu  dieta bezglutenowa, stosowana w w glutenozależnej
chorobie trzewnej i chorobie Duhringa. Dieta bezglutenowa
nie może zawierać przetworów zbożowych z pszenicy, żyta,
owsa, jęczmienia a także przetworów słodowych.
Rodzaje diet
Istnieją także diety, w których zwiększa się
podaż składników pokarmowych lub
mineralnych np. :
� dieta bogatobiałkowa,
bogatoenergetyczna, bogatopotasowa.
Wegetarianizm  rodzaj diety
charakteryzujący się wyłączeniem z
posiłków produktów pochodzenia
mięsnego i ew. jaj lub nabiału z pobudek
moralnych, etycznych bądz

zdrowotnych.
Dieta pełno- i niepełnowartościowa
Białka są dla człowieka ważnym składnikiem
pokarmowym. Istotne jest, iż nasz organizm nie potrafi
samodzielnie syntetyzować wszystkich aminokwasów 
czyli podstawowych jednostek, z których są zbudowane
białka. Te, które nasz organizm buduje z dostępnej puli
związków organicznych nazywamy aminokwasami
egzogennymi. Te zaś, które musi otrzymywać wraz z
pożywieniem  aminokwasami egzogennymi. W związku z
tym białka można podzielić na:
� pełnowartościowe  zawierają wszystkie niezbędne
aminokwasy (białka zwierzęce),
� niepełnowartościowe  białka, w których brak pewnych
aminokwasów egzogennych (białka roślinne).
Piramida Zdrowego Żywienia
To praktyczne zalecenia
zestawienia porcji
żywieniowych produktów
spożywczych w codziennej,
zrównoważonej diecie.
Zestawienie przedstawiane
jest w postaci graficznej
piramidy, której poziomy
określają grupy produktów
i ich ilości. Piramida
zdrowego żywienia została
opracowana w Stanach
Zjednoczonych i jest
skrótowym, graficznym
zestawieniem zaleceń
żywieniowych.
Literatura:
� Gołda W., Wardas J., 1994. Biologia. Nowa Era, Warszawa
� Lewiński W. i inni, 2006. Biologia 1. Operon, Gdynia
� Stona www - http://www.dietetyka.com.pl/
� Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa
� Traczyk W. Z., 2005. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa