Analiza techniczna- podstawy
A. Analiza techniczna- wstęp
1) Analiza techniczna to badanie zachowań rynku przede wszystkim przy użyciu wykresów,
którego celem jest przewidywanie przyszłych trendów cenowych. Zachowanie rynku dotyczy
zachowania ceny, wolumenu oraz liczby otwartych kontraktów (na rynkach terminowych).
2) Analiza techniczna opiera się na trzech podstawowych przesłankach:
i) Rynek dyskontuje wszystko
Oznacza to, że wszystkie czynniki, które mogą oddziaływać na cenę (fundamentalne,
polityczne, psychologiczne itp.) znajdują już pełne odbicie w cenie. Wynika stąd, że
badanie zachowań cen jest podejściem całkowicie samowystarczalnym. Analitycy
wykresów z zasady nie zajmują się przyczynami spadków lub wzrostów cen. Dochodzą
do wniosku, że jeżeli ceny rosną, to popyt musi przewyższać podaż, a uwarunkowania
fundamentalne muszą sprzyjać wzrostom cen. Jeżeli ceny spadają, to podaż przewyższa
popyt, a uwarunkowania fundamentalne sprzyjają spadkom.
ii) Ceny podlegają trendom
Zasadniczym celem badania wykresów cen jest rozpoznanie trendów w ich wczesnych
fazach, co pozwoli na dokonywanie transakcji zgodnie z kierunkiem owych trendów.
iii) Historia się powtarza
Kluczem do zrozumienia przyszłości jest badanie przeszłości. Badanie wykresów pozwala
odnalez
ć powtarzające się wzory (formacje), według których poruszają się ceny. Wynika
to z powtarzalności zachowań ludzkich w określonych sytuacjach. Analitycy znając
najczęściej występujące wzory (formacje), starają się odnalez
ć je w bieżących
notowaniach i na tej podstawie prognozować przyszłość.
B. Podstawowe pojęcia
1) Cena otwarcia - jest to cena, po której zostaje zawarta pierwsza transakcja w danym
okresie (np. danego dnia)
2) Cena najwyższa (maksimum) - jest to najwyższa cena osiągnięta przez papier
wartościowy w ciągu analizowanego okresu. Wyznacza ona maksimum, jakie kupujący są
skłonni zaakceptować nabywając w danym momencie walor.
3) Cena najniższa (minimum) - jest to najniższa cena osiągnięta przez papier wartościowy
w danym okresie. Wielkość ta reprezentuje minimum jakie gotowi są zaakceptować
potencjalni sprzedający, pozbywając się papieru.
4) Cena zamknięcia - jest to cena, po której została zawarta ostatnia transakcja w danym
okresie. Dzięki swej dostępności cena zamknięcia to najczęściej wykorzystywana cena w
analizie technicznej.
5) Pozycja długa- kupujemy, np. akcje w nadziei, że sprzedamy je po wyższej cenie niż
cena kupna
6) Pozycja krótka- sprzedajemy z nadzieją odkupienie po niższej cenie niż cena sprzedaży
7) Wolumen- jest to łączna liczba kontraktów terminowych lub akcji, które zmieniły
właścicieli w danym dniu. Wolumen wyraża więc wielkość aktywności transakcyjnej w
danym dniu. Wartość wolumenu jest przedstawiana w postaci pionowych słupków. Im
wyższy słupek, tym większy wolumen.
8) Zachowanie wolumenu może bowiem być sygnałem potwierdzającym kierunek trendu,
bądz
też stanowić ostrzeżenie przed możliwością jego zmiany. Ogólnie rzecz biorąc,
sprowadza się to do zasady, że zachowanie wolumenu powinno być zgodne z kierunkiem
aktualnej tendencji cenowej.
W trendzie wzrostowym wolumen powinien zwiększać się przy zwyżce cen i maleć
podczas spadkowych korekt. W trendzie zniżkowym wolumen powinien rosnąć wraz ze
spadkami oraz maleć w miarę wzrostów. W takich przypadkach wolumen potwierdza
zwiększone zaangażowanie dominującej na rynku strony (popytu lub podaży), a tym samym
kierunek trendu. W przeciwnym razie zmiany wolumenu mogą być jednym z sygnałów
ostrzegawczych przed wyczerpywaniem się potencjału dotychczasowego ruchu i możliwym
zwrotem rynkowym.
9) Liczba otwartych pozycji- ilość kontraktów, która w danej chwili znajduje się w
posiadaniu inwestorów.
Wskaz
nik ten występuje tylko na rynkach instrumentów pochodnych i oznacza się go
skrótem OI (Open Interest). Aby otworzyć jedną pozycję na rynku muszą się pojawić dwa
podmioty, z których jeden zamierza kupić kontrakt (otworzyć długą pozycję), a drugi
sprzedać krótko (otworzyć krótką pozycję). Oznacza to dokładnie tyle, że na rynku jest
zawsze tyle samo pozycji długich co krótkich. Jeżeli OI wynosi 1000, to świadczy to o tym,
że otwartych jest zarówno 1000 pozycji długich i 1000 krótkich.
Ogólnie przyjmuje się, że rosnąca ilość otwartych pozycji przemawia za kontynuacją
dotychczasowego trendu, jeżeli wartość ta nie zmienia się, to pojawiają się pierwsze
ostrzegawcze sygnały przemawiające za końcem dotychczasowej tendencji. Malejąca liczba
otwartych pozycji informuje o dużym zagrożeniu dla obecnego trendu.
10) Wykupienie rynku ma miejsce, gdy ceny akcji początkowo rosną do pewnego momentu
(punktu cenowego), który staje się automatycznie barierą podażową, gdzie kapitał
inwestycyjny ulega wyczerpaniu, by póz
niej zmienić swój kierunek i doprowadzić do
odwrócenia trendu. Wykupienie rynku jest zapowiedzią przyszłych spadków cen papierów
wartościowych.
11) Wyprzedanie na rynku ma miejsce wtedy, gdy ceny akcji spadają do pewnego punktu
cenowego, który jest barierą popytową, gdzie kończą się spadki i prawdopodobne jest
wybicie cen akcji w górę.
12) Trend wzrostowy jest to sytuacja, w której kolejne maksima i minima cenowe kształtują
się na coraz wyższym poziomie
13) Trend spadkowy to sytuacja, w której kolejne maksima i minima cenowe formują się na
coraz niższym poziomie
14) Trend horyzontalny (boczny) to sytuacja, w której ceny wahają się (spadają i rosną) w
tym samym zakresie; ponadto w trendzie horyzontalnym wolumen utrzymuje się zwykle na
niskim poziomie
15) Trend główny można porównać do przypływów i odpływów morza, trend wtórny do fal
składających się na przypływy i odpływy, a trend krótkookresowy do zmarszczek
tworzących się na fal. Trend główny trwa ponad rok, a nawet do kilkunastu lat.
16) Trend wtórny stanowi korektę trendu głównego i na ogół trwa od trzech tygodni do
trzech miesięcy.
17) Trendy krótkookresowe trwają zazwyczaj niespełna trzy tygodnie i stanowią krótkie
korekty trendy wtórnego
18) Linia trendu- linia wyznaczająca kierunek bieżącej tendencji
2
19) Linia wsparcia- w przypadku trendu
wzrostowego jest to linia, którą
wyznacza układ coraz wyższych
maksimów cenowych. Jej przebicie
może stanowić sygnał spowolnienia
trendu lub jego odwrócenia. Linia
wsparcia jest na poziomie, przy którym
zainteresowanie ze strony kupujących
jest dostatecznie silne, aby
przezwyciężyć presją ze strony
sprzedających. W rezultacie spadek
zostaje powstrzymany, a ceny ponownie
idą w górę.
20) Linia oporu- w przypadku trendu
spadkowego jest to linia, którą
wyznacza układ coraz niższych
maksimów cenowych. Jej przebicie lub istotne naruszenie stanowi pierwszy sygnał, że trend
zaczyna wytracać bieżący impet lub w chwili przebicia następuje jego odwrócenie. Linia
oporu stanowi pewien poziom cen, na którym presja ze strony sprzedających jest silniejsza
od popytu, w rezultacie czego ceny cofają się.
21) Linia kanału- linia równoległa do linii trendu, którą wykreślamy w następujący sposób,
np. dla trendu wzrostowego wykreślamy najpierw podstawową linię trendu wzdłuż kolejnych
minimów, a następnie od pierwszego szczytu wykreślamy prostą równoległa do podstawowej
linii trendu. Obie linie tworzą biegnący w prawo kanał trendowy.
Przełamanie głównej linii trendu wskazuje na istotna zmianę owego trendu, natomiast
przełamanie wznoszącej się linii kanału ma znaczenie odwrotne i stanowi zapowiedz

przyspieszenia dotychczasowego trendu. Niektórzy uczestnicy rynku traktują przebicie górnej
linii kanału jako sygnał do powiększania długich pozycji.
Jeśli zwyżki nie dochodzą do górnej linii kanału to traktujemy to jako oznakę słabnięcia
trendu.
Niejednokrotnie po wybiciu z kanału trendowego zasięg ruchu jest co najmniej równy
jego wysokości.
22) Formacje cenowe w analizie technicznej- pewne kształty czy też wzory, jakie ukazują
się na wykresach cen akcji lub towarów. Formacje te można podzielić na 2 kategorie:
3
zapowiadające odwrócenie trendu i zapowiadające kontynuacje trendu. Formacje pojawiają
się w okresach przejściowych pomiędzy wyraz
nie zaznaczonymi częściami trendu
(wzrostowego lub spadkowego). Zazwyczaj pojawiają się one w części trendu zwanej
horyzontalną, gdy nie wiemy, jak wykres cen zachowa się w przyszłości.
23) Korekta- jest to odwrócenie dominującego trendu. Korekty cenowe od początku
istnienia giełd na świecie nieodłącznie towarzyszą rynkom papierów wartościowych. Dają
one okazje do zwiększenia zaangażowania na rynku i powiększenia indywidualnego portfela
inwestycyjnego poprzez zakup nowych walorów lub akumulację (dokupienie) papierów już
posiadanych. Jest oczywiste, że każdy inwestor pragnie kupić akcje jak najtaniej. Taką
możliwość dają właśnie korekty cenowe.
Istnieje również relacja pomiędzy kątem nachylenia kanału trendu a korektami cenowymi.
Im kąt nachylenia kanału jest wyższy, tym należy spodziewać się bardziej drastycznych
korekt cenowych, które ukształtują się w o wiele krótszym czasie niż gdyby to miało miejsce
w trendzie o niskim nachyleniu względem osi.
Jeżeli korekta jest mniejsza niż 66%, to nastąpi prawdopodobnie kontynuacja trendu.
Jeżeli korekta jest niższa od 33%, to bardzo prawdopodobna jest poprawa poprzednich
ekstremów cenowych.
24) Luka cenowa- sytuacja, gdy cena akcji otwiera się powyżej najwyższej ceny z
poprzedniego dnia i kontynuuje wzrost, lub poniżej najniższej i kontynuuje spadek.
25) Impet- wyraża tempo, w jakim zmieniają się ceny (impet liczymy dzieląc zmianę ceny
przez czas "p/t)
C. Rodzaje wykresów
1) Wykresy liniowe
Oparte są jedynie na cenach zamknięcia. Na diagram nanosimy jedynie punkt oznaczający
cenę zamknięcia i z połączenie punktów dla poszczególnych dni otrzymujemy wykres
liniowy. Na osi poziomej jest oznaczony czas, a na osi pionowej cena zamknięcia.
2) Wykresy słupkowe
Wykresy słupkowe są bardzo popularne na rynku amerykańskim. Podobnie jak w
poprzednim przypadku wykres powstaje w układzie współrzędnych uwzględniającym
4
cenę i czas. Zaznaczany na niej słupek, w którym jego wysokość oznacza odległość
pomiędzy ceną maksymalną i minimalną danego dnia. Linia po lewej stronie oznacza
cenę otwarcia, natomiast linia po prawej stronie cenę zamknięcia. Po naniesieniu danych
dla wystarczającej ilości dni powstaje nam wykres słupkowy.
3) Wykresy świecowe
Świeca japońska zaznaczana na wykresie wygląda w następujący sposób: cienka linia po
bokach prostokąta nazywana jest knotem i symbolizuje odległość pomiędzy maksymalną i
minimalną ceną w danym dniu, natomiast prostokąt w środku nazywany jest korpusem.
Mamy korpus biały, jeśli cena zamknięcia jest wyższa od ceny otwarcia, a korpus czarny
jeśli cena zamknięcia jest niższa od ceny otwarcia. Poprzez umieszczenie odpowiedniej
ilości świec w układzie współrzędnych tworzymy wykres świecowy.
5
D. Formacje cenowe odwrócenia trendu- formacje te pojawiają się zazwyczaj w silnym
trendzie spadkowym lub wzrostowym, gdzie musimy zadecydować czy mamy do czynienia z
końcem danego trendu czy będzie on kontynuowany. Na podstawie formacji możemy też
dokonać pomiaru potencjalnego ruchu cen po wyjściu z danej formacji. W naszych
obserwacjach pomocny będzie także wolumen, który powinien kształtować się w określony
sposób przy powstawaniu formacji. Na przykład w przypadku kształtowania się formacji
zapowiadających początek hossy wzrost wolumenu jest kwestią podstawową. Jeśli nie rośne
on w wyraz
ny sposób podczas odwracania trendu spadkowego, to należy zakwestionować
cała formację.
1) Formacja głowy i ramion
Uznaje się ją za jedną z najbardziej wiarygodnych wskazań zmiany trendu. Jest to formacja
odwrócenia trendu, którą tworzą trzy lokalne szczyty, czyli lewe ramię, głowa i prawe ramię.
Szczyt głowy powinien być jednocześnie najwyższym punktem całej formacji. Najwyższe obroty
utrzymują się w trakcie tworzenia lewego ramienia. Ponowny wzrost aktywności obserwowany
jest przy szczycie głowy, przy czym obroty powinny być niższe od towarzyszących lewemu
ramieniu. Przy tworzeniu prawego ramienia wolumen obrotów powinien być najniższy. Ponowny
wzrost aktywności obserwowany jest przy dojściu i przebiciu linii szyi. Potencjalny zasięg
spadku wyznacza wysokość głowy odmierzona w dół od punktu przebicia linii szyi. Formacja
głowy i ramion należy do jednej z bardziej wiarygodnych formacji.
Na wykresie widać obszerną formację głowy i ramion, która stanowiła uwieńczenie trwającej 3
lata tendencji wzrostowej walorów Dębicy. Sygnałem sprzedaży było pokonanie linii szyi na
poziomie 80 zł. W celu określenia zasięgu spadku dokonać należy pomiaru odległości szczytu
głowy od linii szyi, a następnie odłożyć ją od punktu przecięcia linii szyi. Należy pamiętać, że
jest to zwykle minimalny zasięg ruchu cen po wybiciu z formacji. Zachowanie wolumenu na
omawianym przykładzie nie jest typowe, ponieważ wolumen powinien spadać w poszczególnych
szczytach elementów formacji i tak najwyższy występuje zwykle przy kształtowaniu się lewego
6
ramienia zaś najniższy podczas
kształtowania się prawego ramienia (ten
spadek wolumenu jest dla techników
zawsze sygnałem ostrzegawczym), skok
wolumenu następuje zwykle podczas
przerwania linii szyi. Po przełamaniu tej
linii często występuje ruch powrotny -
na wykresie Dębicy był nieznaczny.
Takie odchylenia od modelowej formacji
uczą nas, że trzeba być bardzo
elastycznym podczas interpretacji
wykresów i stosowaniu formacji w praktyce!!
2) Odwrócona formacja głowy i
ramion
Jest to formacja odwrócenia trendu, którą
tworzą trzy lokalne dna, czyli lewe ramię,
głowa i prawe ramię. Dno głowy powinno
być jednocześnie najniższym punktem całej
formacji. Najwyższe obroty utrzymują się
przy formowaniu dna lewego ramienia oraz
głowy. Nieznaczny wzrost obrotów ma
miejsce przy punktach stycznych z linią
szyi. Najniższa aktywność notowana jest
przy dnie prawego ramienia i gwałtowanie wzrasta przy dojściu i przebiciu linii szyi. Minimalny
zasięg wzrostu wyznacza wysokość głowy odmierzona od punktu przebicia tej linii.
3) Formacja podwójnego szczytu
Formację podwójnego szczytu charakteryzuje kształt litery "M". Jak
sama nazwa wskazuje, tworzy ją układ dwóch szczytów, gdzie
oddzielające je minimum jest jednocześnie punktem wybicia z
formacji. Kształtowaniu dwóch najwyższych szczytów towarzyszy
wzrost obrotów, przy czym obroty na drugim szczycie są zazwyczaj
niższe. Minimum cenowe podkreśla natomiast bardzo wyraz
ny
spadek aktywności. Kolejny przyrost obrotów może mieć miejsce
przy wybiciu z samej formacji. Zasięg spadku wyznacza odległość pomiędzy linią dwóch
szczytów a najniższym punktem formacji odmierzona od wspomnianego minimum.
Warto zwrócić uwagę na występujący niejednokrotnie po wybiciu w dół ruch powrotny
do linii szyi, nie jest on jednak regułą. Formacje podwójnego szczytu są dla znawców analizy
technicznej niezwykle zyskownymi formacjami, wymagającymi niesamowitej koncentracji
uwagi podczas zbliżania się do poprzednich maksimów cenowych. Od przebicia tych
wierzchołków zależy przecież zachowanie wielu uczestników rynku, z których większość
spodziewa się dalszej hossy. Często ceny na chwilę tylko przebijają szczyt (fałszywe wybicie),
aby powrócić znów niżej!
7
Na Warszawskiej Giełdzie Papierów
Wartościowych można znalez
ć wiele
przykładów formowania się
podwójnych szczytów, które często
kończą trend wzrostowy na rynku
danego papieru. Na wykresie widać
taką formację ukształtowaną na
akcjach popularnych niegdyś walorów
Elektrim-Kable. Przebicie linii szyi,
jakkolwiek jest ono zawsze pewnym i
bezpiecznym sygnałem, wystąpiło
dopiero w połowie ruchu spadkowego.
Pierwszym sygnałem ostrzegawczym
było wyraz
ne słabnięcie kursu przy
zbliżaniu się do linii oporu, którą
wyznaczał poprzedni szczyt notowań.
Ustawienie linii obrony poniżej lokalnego dna pozwoliło na znacznie wcześniejszą sprzedaż
akcji, aniżeli wynikałoby to z analizowanej formacji. Ruch ten był jednak ryzykowny i
należałoby go na bieżąco monitorować, ustawiając następne z kolei linie obrony.
Podwójne szczyty są często spotykaną formacją nie tylko na Warszawskiej Giełdzie Papierów
Wartościowych, ale również na największych giełdach świata.
4) Formacja podwójnego dna
Przedstawia charakterystyczny kształt litery "W". Wyznaczają ją
dwa istotne minima oddzielone lokalnym szczytem, który
wyznacza jednocześnie poziom wybicia z formacji.
Oprócz kształtu, charakterystyczne jest również zachowanie
wolumenu, który zazwyczaj jest najwyższy przy tworzeniu
pierwszego dna oraz przy podejściu do szczytu. Na drugim dnie
obroty są natomiast wyraz
nie niższe, a ich ponowny wzrost
obserwowany jest przy ostatecznym wybiciu z formacji. Zasięg
wzrostu wyznacza odległość pomiędzy linią dwóch minimów a
najwyższym punktem formacji odmierzona od
wspomnianego szczytu.
Podobnie jak podwójny szczyt, również formacja
podwójnego dna jest bardzo często spotykana na
giełdach, w tym na WGPW. Na wykresie widać
wyraz
ny wzrost obrotów podczas przebijania linii
szyi na papierach spółki KGHM. Zaznaczono też
minimalny zasięg wzrostu, który pokrywał się z
ustanowionym wcześniej oporem na poziomie
17.60zł. Również przebicie tego oporu dało nowy
impuls do wzrostu, który okazał się niezwykle
imponujący. U początku tego trendu znalazła się
jednak formacja podwójnego dna. Warto również
było uważnie śledzić przebijanie linii oporu, gdyż trend miał prawo zakończyć się na tym właśnie
poziomie.
8
5) Formacja spodka
Jest formacją odwrócenia trendu, którą stanowi często wielomiesięczna konsolidacja
poprzedzona silnym trendem spadkowym. Zamiast trendu bocznego przybiera ona jednak
bardziej zaokrąglony kształt. Jest to wynik łagodnego wytracania impetu spadkowego, po czym
po osiągnięciu nowego minimum w obszarze połowy formacji, następuje wzrost z sukcesywnie
rosnącą dynamiką. Trudnością jaka pojawia się w przypadku formacji spodka jest określenie
poziomu wybicia z samej formacji. Bardzo charakterystyczne są tutaj również zmiany obrotów,
które przybierają identyczny kształt z
wyglądem samej formacji.
Czas kształtowania się spodka jest
może być dość długi, zaś wybicia z
niego są najczęściej gwałtowne.
Formacja ta wymaga ciągłego
śledzenia wykresu i szybkich reakcji.
6) Formacja potrójnego szczytu
Formacja ta podobna jest do głowy i ramion z wyjątkiem tego, że wszystkie wierzchołki znajdują
się na tym samym poziomie. Każdej zwyżce powinno towarzyszyć zmniejszenie wolumenu,
Formacja ta jest w pełni ukształtowana, kiedy linia wyznaczana przez dwa punkty odbicia zostaje
przerwana przy zwiększonym wolumenie. Również i tu występuje nieraz ruch powrotny do linii
szyi.
9
7) Formacja potrójnego dna
Formacja ta podobna jest do odwróconej formacji głowy i ramion. Z wyjątkiem tego, że
wszystkie dna znajdują się na tym samym poziomie. Jest to lustrzane odbicie potrójnego szczytu.
8) Formacje V
Formacja pojedynczego dna (V) zaczyna się od nagłej i silnej zniżki do punktu, gdzie dochodzi
do równie gwałtownej zmiany trendu zniżkowego na zwyżkowy. Formacja staje się kompletna,
gdy kurs powróci do poziomu, od którego zaczął silnie spadać. Z reguły spadek, jak i następujący
zaraz po nim wzrost trwają w przybliżeniu podobny odcinek czasu. Formacje V często występują
z tzw. platformą, mającą miejsce w połowie ruchu wzrostowego.
Formacja odwróconego V (pojedynczego szczytu) jest lustrzanym odbiciem poprzedniej formacji
pojedynczego dna
E. Formacje kontynuacji trendu- wskazują, że trend horyzontalny, który pojawił się na
wykresie jest jedynie przerwą w dominującym trendzie głównymi ze następny ruch będzie
10
miał ten sam kierunek, co trend poprzedzający ukształtowanie się formacji. Cecha ta odróżnia
formacje kontynuacji od formacji odwrócenia trendu.
1) Flagi
Okres ich kształtowania jest stosunkowo
krótki, od kilku sesji do trzech, czterech
tygodni. Kształt formacji wyznaczają dwie
równoległe linie przyjmujące nachylenie
przeciwne do poprzedzającego trendu.
Utrzymujący się pierwotnie na wysokim
poziomie wolumen obrotów zazwyczaj maleje
od momentu wejścia w formację. Ponownie
silny wzrost aktywności powinien towarzyszyć wybiciu. Flagi zazwyczaj pojawiają się w
połowie silnych ruchów cenowych, stąd zasięg wzrostu wyznacza wysokość poprzedzającej fali
mierzona od punktu wybicia z formacji.
2) Chorągiewki
Okres ich kształtowania jest stosunkowo krótki, gdyż trwa od kilku sesji do trzech, czterech
tygodni. Kształt formacji wyznaczają dwie zbieżne linie przypominające kształtem formacje
trójkątów równoramiennych. Utrzymujący się pierwotnie na wysokim poziomie wolumen
obrotów zazwyczaj maleje od momentu wejścia w formację. Ponownie silny wzrost aktywności
powinien towarzyszyć wybiciu. Chorągiewki zazwyczaj pojawiają się w połowie silnych ruchów
cenowych, stąd zasięg wzrostu wyznacza wysokość poprzedzającej fali mierzona od punktu
wybicia z formacji.
W obydwu przypadkach, po wybiciu z formacji, można było liczyć na wzrost kursu o co
najmniej tyle samo, co wzrost przed jej ukształtowaniem. Formacje flagi oraz chorągiewki należą
do najpewniejszych na giełdzie i dlatego warto je wykorzystywać!!!
11
3) Prostokąt
Jest bardzo często spotykaną
formacją na naszej giełdzie.
Występuje zazwyczaj w połowie
ruchu, upewniając inwestora co do
słuszności jego kierunku. Po wybiciu
się ceny w górę lub w dół, należy
oczekiwać ruchu co najmniej o
długość występującą przed wejściem
do formacji. Na wykresie kursu akcji
Energomontażu widać doskonale
formację prostokąta, która wystąpiła w
połowie trendu wzrostowego. Taktyka
gry sprowadza się do uważnej
obserwacji zachowania się kursu w
pobliżu linii oporu oraz linii wsparcia.
Zwłaszcza przełamanie tej drugiej, w tym przypadku, ostrzegałoby przed zmianą trendu na
spadkowy. Groziłoby to ruchem niwelującym cały poprzedni wzrost. Byłby to klasyczny i pewny
sygnał sprzedaży.
4) Formacja klina
Formacja klina składa się z dwóch linii opadających skosem w kierunku przeciwnym do
istniejącego trendu. Górne ramiona klinów to linie oporu, dolne ramiona to linie wsparcia. W
klinie spadającym zarówno dolne, jak i górne ramię klina posiada zniżkujący charakter, a taki
klin zapowiada kontynuację trendu wzrostowego. W przypadku klina rosnącego jedno i drugie
ramię klina posiada charakter zwyżkujący, a taki klin zapowiada kontynuację trendu zniżkowego.
12
5) Trójkąty
Formacje trójkątów nie są formacjami w pełni jednoznacznymi. Przyjmuje się, że formacje
trójkątów w 60% zapowiadają kontynuowanie dotychczasowego trendu, a w 40% przypadków w
trakcie tworzenia tej formacji trend ulega odwróceniu na przeciwstawny. Z uwagi na te proporcje
najczęściej trójkąty zaliczane są do formacji zapowiadających kontynuowanie trendu.
Biorąc pod uwagę możliwe kształty tych formacji można wyróżnić cztery rodzaje trójkątów:
" trójkąt symetryczny,
" trójkąt zwyżkujący,
" trójkąt zniżkujący,
" trójkąt odwrócony.
Przy trójkącie symetrycznym, linia górnego ramienia trójkąta jest zniżkująca, natomiast linia
dolnego ramienia trójkąta - zwyżkująca. Punkt spotkania się tych linii sygnalizuje moment, w
którym kurs wybija się z utworzonego trójkąta i pełne ukształtowanie się formacji trójkąta
symetrycznego.
Przykład występowania formacji trójkąta symetrycznego:
Przy wykorzystaniu formacji trójkąta można starać się otwierać pozycje (oczywiście zgodnie z
trendem), wyznaczając punkt otwarcia zaraz po wybiciu się z trójkąta, a punkt zamknięcia
wyznaczając w odległości oddalonej o odległość wysokości formacji:
Trójkąt zwyżkujący posiada górne ramie w postaci linii horyzontalnej (linia oporu), natomiast
dolne ramie trójkąta jest linią zwyżkującą (linia wsparcia). Wybicie się kursu ponad linię oporu
krótko przed punktem spotykania się tych linii jest częściej spotykanym finałem kształtowania
się tej formacji. Oznacza to kontynuację trendu zwyżkującego.
Przykład występowania formacji trójkąta zwyżkującego:
13
Trójkąt zniżkujący stanowi odwrotność formacji trójkąta zwyżkującego. Dole ramię trójkąta
zniżkującego jest linią poziomą (linia wsparcia), górne ramie zaś linią zniżkującą (linia oporu).
Wybicie kursu poniżej dolnego ramienia oznacza ukształtowanie się pełnego wzoru formacji
trójkąta zniżkującego i kontynuację trendu spadkowego kursu.
Przykład występowania formacji trójkąta zniżkującego:
Opracowała
Paulina
Bukowińska
y
ródła:
1. John Murphy, Analiza techniczna rynków finansowych, WIG-Press, Warszawa 1999
2. www.bossa.pl/analizy/techniczna/
3. www.webmedia.pl/bp2000/wig/analiza/
4. www.gielda.traugutt.net/technical.php
5. www.bankier.pl/inwestowanie/gielda/
14
 15