Ostatnie mosty
systemu Möllera
na Dolnym ÅšlÄ…sku
dr hab. inż. Czesław Machelski wórcą prezentowanej koncepcji budowy mostów był tonem. Po modernizacji w omawianych przykładach
prof. Politechniki Wrocławskiej
TMax Möller, który opublikowaÅ‚ swój pomysÅ‚ po raz konstrukcji taÅ›mÄ™ poÅ‚Ä…czono z betonem z użyciem
mgr inż. Mateusz Kamiński pierwszy w 1894 roku (4). Koncepcja konstrukcji mostu poprzecznych żeber, które pełniły funkcję kotwienia jej
Biuro Projektów Scott Wilson, Wrocław
to belkowe przęsła złożone z części betonowej ukształ- na końcach belki, jak na rys. 1. Dalsze modyfikacje polega-
towanej jak w klasycznych mostach oraz stalowej taśmy ły na stosowaniu żeber pośrednich.
obejmującej belkę od dołu. Obiekty takie były wykony- Betonowanie przęsła odbywało się na pełnym rusztowa-
wane na pełnym rusztowaniu, a taśma była równocześnie niu. Po jego usunięciu pod działaniem ciężaru własnego
W belce systemu
dolnym szalunkiem betonowego dz
wigara. W widoku taśma podlegała naturalnemu naciągowi, a płyta pomo-
Möllera można
z boku belka, o zmiennej wysokości, przypomina kształ- stowa  ściskaniu. Taki układ sił wewnętrznych nie wyma-
zauważyć
tem rybi brzuch, jak na rys. 1. Taki kształt spodu belki gał stosowanego obecnie zbrojenia uzupełniającego jak
koncepcje tech-
pozwalał uzyskać stały rozkład naprężeń na jej długości, w dz
wigarach żelbetowych i sprężonych. W początko-
niczne współcze-
spowodowany ciężarem własnym  dominujący w ów- wym okresie budowy tych mostów stosowano zbrojenie
śnie budowanych
czesnym czasie w mostach z uwagi na niewielkie obcią- tylko płyty pomostowej w postaci szyn kolejowych lub
mostów wstęgo- żenia zmienne. Kształt spodu konstrukcji, przypominający innych kształtowników (teowników lub dwuteowników).
smukłą soczewkę, dawał przy tym ciekawe wrażenie ar- W póz
niejszym okresie płytę pomostową zbrojono pręta-
wych Schleicha
chitektoniczne. W mostach tego systemu dbano również mi o Fð 10-16 mm i rozstawie 15 cm.
i Starsky ego (3).
o ksztaÅ‚ty belek gzymsowych. W belce systemu Möllera można zauważyć koncepcje
Z uwagi
Popularność systemu Möllera polegaÅ‚a na efektywnym techniczne budowanych współczeÅ›nie mostów. W artyku-
na zasadÄ™
wykorzystaniu cech fizycznych materiałów składowych le (1) wskazano na analogię pracy tych belek do mostów
pracy można
belki, czyli stali i betonu. Zaletą technologiczną było wstęgowych. Należy jednak zauważyć znaczną sztywność
dopatrywać się
Å‚atwe formowanie betonu i proste zbrojenie  stalowa dz
wigarów w odróżnieniu od tradycyjnych mostów wstę-
w niej analogii taÅ›ma. Istotna byÅ‚a ówczesna cena betonu w stosunku gowych. Ta pozytywna cecha mostów systemu Möllera
do konstrukcji stalowych z połączeniami nitowanymi. pozwalała na stosowanie ich jako obiektów drogowych,
do dz
wigarów
Fakty te przyczyniły się do tego, że w ciągu dwudziestu a więc przęseł obciążonych lokalnie dużymi siłami sku-
zewnętrznie sprę-
lat od powstania systemu Möllera wybudowano w Niem- pionymi. Obliczenia noÅ›noÅ›ci mostu oparto na schemacie
żanych systemu
czech i środkowej Europie około 500 obiektów mosto- cięgna obciążonego równomiernie.
Dischingera
wych. Na terenie Polski można spotkać jeszcze kilka takich BiorÄ…c pod uwagÄ™ zasadÄ™ pracy belki Möllera, można
i Finsterwaldera.
obiektów (z obecnej inwentaryzacji może być ich 9). ją porównać z dz
wigarem zewnętrznie sprężonym.
W analizowanej
Jednak w większości przypadków poddane zostały one Można się więc dopatrywać analogii do belek sprężanych
belce można modernizacji lub przebudowie, przez co mogły utracić w systemie Dischingera. Jednak w tym przypadku siła
pierwotny wyraz architektoniczny. Bogate z
ródło wiedzy sprężająca wywołana jest jedynie ciężarem własnym, a nie
również dostrzec
na temat mostów systemu Möllera zawiera rozprawa zabiegiem technicznym, czyli naciÄ…giem kabla. Ze wzglÄ™-
współczesną
doktorska (5). W niej zawarto opisy stanu mostów Möllera du na brak naciÄ…gu wstÄ™pnego zmiany siÅ‚y osiowej w ta-
koncepcjÄ™ belek
na terenie Pomorza i Wielkopolski. śmie spowodowane obciążeniem zewnętrznym (ciężarem
ze zbrojeniem
Przy projektowaniu mostów systemu Möllera przyjmowano wyposażenia i ruchomym) sÄ… znaczÄ…ce, co nie jest istotne
zewnętrznym,
grubości płyty pomostowej w zakresie 20-35 cm, podobnie w mostach sprężonych.
obecnie
jak szerokoÅ›ci Å›rodników żeber podÅ‚użnych. WysokoÅ›ci W belce Möllera można również dostrzec współczesnÄ…
rozwijanÄ… w pre- dz
wigarów h uzależniano od rozpiętości L według proporcji: koncepcję belek ze zbrojeniem zewnętrznym. Jest ona
obecnie rozwijana w postaci prefabrykatu VFT-WIB, ale
fabrykacie VFT-
1 h 1
z zastosowaniem sztywnego zbrojenia z kształtowników
WIB. Pomimo
12 L 38
walcowanych. W tym przypadku środnik kształtownika
upływu wielu lat
Powstawały więc mosty o atrakcyjnej smukłości. Kształt (teownik) jest specjalnie nacinany dla uzyskania pełnego
od czasu powsta-
belek przystosowany był do tworzenia układów wieloprzę- zespolenia stali z betonem. W celu podwyższenia nośno-
nia belki systemu
słowych, ale swobodnie podpartych. Poprzecznice podpo- ści połączenia stosuje się dodatkowe zbrojenie.
Möllera pozostaje
rowe umożliwiały realizację oparcia przęseł bez stosowania
łożysk, co ograniczało długości przęseł w zakresie:
nadal otwarte
Twórca systemu
 do 4 m w mostach kolejowych,
pytanie: według
 10-20 m w mostach drogowych, i jego obiekty mostowe
jakiej zasady ona
 do 30 m w kÅ‚adkach dla pieszych. Max Möller żyÅ‚ w latach 1854-1935. StudiowaÅ‚ budow-
pracuje (5)?
W obiektach o większych rozpiętościach stosowano rów- nictwo na Akademii Budowlano-Przemysłowej w Berlinie
nież poprzecznice przęsłowe. Głównym obciążeniem tych oraz Politechnice w Hanowerze. W 1883 roku zdał egzamin
mostów był ciężar własny. na mistrza budowlanego, a w 1886 roku nabył uprawnie-
W pierwotnej koncepcji belki współpracę taśmy z beto- nia kierownika budowlanego. Umiejętności praktyczne
46 nem wykorzystywano siły tarcia pomiędzy stalą a be- nabył w Stoczni Cesarskiej w Kiel, kolejach ulicznych
most y mat eri ał y i t echnol ogi e
1. 2.
Fot. 1. Widok mostu w SÅ‚upie
Fot. 2. Widok od spodu konstrukcji mostu
we wsi SÅ‚up
Fot. 3. Połączenie nitowane taśm
nośnych mostu we wsi Słup
Fot. 4. Korozja taśmy i destrukcja otuliny
mostu we wsi SÅ‚up
3a. 3b.
4a. 4b. 47
Fot. 5. Widok mostu w Bystrzycy Dolnej
Fot. 6. Widok od spodu konstrukcji
mostu w Bystrzycy Dolnej
Fot. 7. Mocowanie podwieszenia
rurociągów mostu w Bystrzycy Dolnej
5.
Piśmiennictwo
1. Cichocki M.: Mosty systemu
Möllera  dziedzictwo sztu-
ki inżynierskiej.  Inżynieria
i Budownictwo nr 6/2001,
337-341.
2. Cichocki M., Kozakow Z.:
Wzmocnienie i moderniza-
cja unikalnego mostu syste-
mu Möllera. X Seminarium 6. 7.
 Współczesne metody
wzmacniania i przebudo-
wy mostów Poznań-Kie-
krz 2000, 30-39.
3. Cywiński Z.: Kształtowanie
w Berlinie oraz porcie morskim w Hamburgu. PracowaÅ‚ Jednym z najwiÄ™kszych obiektów systemu Möllera jest
nowych japońskich  mo-
jako rzeczoznawca budowlany w Hamburgu, Karlsruhe, wybudowany w 1912 roku most nad rzekÄ… Enz w Pforz-
stów wstęgowych .  Drogi
Braunschweigu oraz Lipsku. W 1888 roku został profesorem heim (Badenia). Długość przęsła w osiach podpór wyno-
i Mosty nr 4/2006, 4-21.
budownictwa wodnego w Technische Hohschule w Karls- siła L = 28,4 m przy wysokości konstrukcyjnej
4. Möller M.: Empiri-
ruhe a w 1890 roku  w Braunschweigu. Od 1895 roku był hk = 1,77 m. Obiekt był mostem miejskim przeznaczo-
sche Untersuchungen
współzałożycielem Niemieckiego Stowarzyszenia Betonu nym dla tramwajów, pojazdów kołowych i pieszych.
In Bau-Ingenieurfach,
(Deutschen Betonvereins) oraz należał do Niemieckiego Ko- Konstrukcję przęsła stanowiło 15 dz
wigarów o małym
insbesondere an Beton-
Eisenkonstruktionen aus- mitetu Å»elazobetonu (Deutschen Ausschuss für Eisenbeton). rozstawie b = 0,80 m. W tym przypadku zastosowano
geführte Bruch-Belastung. Pod koniec swojego życia tworzyÅ‚ wielotomowe dzieÅ‚o zamiast Å›rodnika peÅ‚noÅ›ciennego ukÅ‚ad ażurowy. Szero-
 Deutsche Bauzeitung
Fale, drgania i siły natury, jednak go nie ukończył. kość pasa dolnego b = 0,38 m zawierała taśmę o prze-
z
nr 28/1894.
Najbardziej znanym z literatury obiektem systemu Möllera kroju 360 × 42 mm. W bloku oporowym zastosowano
5. Sitarski A.: Ocena nośności
było wybudowane w latach 1895-1898 przekrycie rzeki dodatkowo w strefie podporowej płaskowniki odgięte,
betonowych dz
wigarów
Pleisen w Lipsku. Obiekt był geometrycznie skomplikowa- kotwione w płycie. Z uwagi na projektowane obciążenia
wzmocnionych płaskowni-
ny o zmiennej rozpiętości L = 11,0 -14,6 m i bardzo dużej liniowe (tramwaj) zaprojektowano dwie poprzecznie
kami stalowymi na pod-
szerokości B = 133 + 285 = 418 m. Zastosowano belki przęsłowe o rozstawie 6 m. Płytę pomostową o grubości
stawie badań modelowych
o wysokości h = 0,75 m i rozstawie b = 1,15 m. Zbrojenie t = 0,35 m i poprzecznice przęsłowe zbrojono prętami.
i numerycznych. Rozprawa
taÅ›mami o przekroju 22 × 320 mm byÅ‚o kotwione z uży- WyjÄ…tkowo w tym obiekcie wykonano z betonu zbrojo-
doktorska, Politechnika
ciem kÄ…towników 80 × 80 × 12 mm i czterech kÄ…towni- nego Å‚ożyska soczewkowe.
Gdańska, 2008.
ków poÅ›rednich. PÅ‚ytÄ™ pomostowÄ… o gruboÅ›ci Wiele obiektów systemu Möllera omówiono w (5). W pra-
t = 0,25 m zbrojono dwuteownikami o wysokości 100 mm cach (1, 2, 5) podano również opisy tych mostów wystę-
i rozstawie 0,5 m. Konstrukcja przekrycia pełni swoją pujące w Polsce na Pomorzu w miejscowościach Pachoły,
48 funkcję do dzisiaj! Kosy oraz w Wielkopolsce, w miejscowościach Człopa,
most y mat eri ał y i t echnol ogi e
Rys. 1. Schemat belki systemu Möllera
Rys. 2. Przekrój poprzeczny przęsła
Rys. 1.
we wsi SÅ‚up
Rys. 2.
Połczyn-Zdrój, a także w Woli Blizeckiej koło Lublina. Wiele sażeniu. Powodem tego jest jego położenie nad Nysą
z obiektów systemu Möllera znikÅ‚o z naszych dróg w wy- SzalonÄ…, w pobliżu zapory zbiornika wodnego. MaÅ‚a
niku ich modernizacji, a niekoniecznie z powodu stanu szerokość użytkowa mostu, liczona w świetle poręczy
technicznego. B = 4,60 m, powoduje to, że obiekt użytkowany jest jako
u
kładka dla pieszych i służy tylko do przejazdu samocho-
dów dostawczych, a więc o małej masie.
Mosty systemu Möllera
Obiekt wybudowano w 1903 roku jako dwuprzęsłowy,
eksploatowane
ale o różnych rozpiętościach (niesymetryczny, fot. 1).
na Dolnym Śląsku Długości przęseł L1 = 19 m i L2 = 6,50 m spowodowały
Most we wsi Słup (rys. 2), w pobliżu drogi Jawor  Zło- konieczność budowy filara w nurcie rzeki, ale przy jed-
toryja, to obiekt o nienaruszonej konstrukcji i wypo- nym z brzegów. Konstrukcję nośną przęsła 49
Rys. 3. Konstrukcja mostu
w Bystrzycy Dolnej
ukształtowano jak w typowym systemie, a więc bez do- gzymsowe (rys. 3) na panele (fot. 5). Obustronne rury
datkowych łączników taśmy nośnej z betonem. W tym są mocowane do taśm nośnych mostu (fot. 7). Psują one
przypadku stosowano nitowane nakładki ciągłości taśm architekturę obiektu. Obecne poręcze nawiązują do ich
w środku rozpiętości przęsła (fot. 3). Stalowe taśmy pierwotnej geometrii.
o przekroju 30 × 300 mm przykryto, jak zwykle, tynkiem DÅ‚ugoÅ›ci przÄ™seÅ‚ symetrycznego mostu L1 = L3 = 11,39 m
cementowym (fot. 2). W dz
wigarach wewnętrznych oraz L2 = 16,90 m, a rozstawy belek b = 1,00 m. Cechą
spełniają one dobrze swoje zadanie ochrony przed charakterystyczną mostu, tak jak jego poprzednika, jest
korozją. W belkach skrajnych widoczne są odspojenia połączenie nitowane taśm. W tym moście występują
tynku (fot. 3). Zdjęcia belek, wykonane bezpośrednio również pośrednie opórki zespalające stal z betonem,
po opadach jesiennego deszczu, wskazujÄ… na zacieki widoczne na fot. 7.
i wykwity cementowe. Stan techniczny mostu jest dobry. Przęsło mostu w Niegodziwcach, na trasie Kłodzko
Architekturę obiektu psują jak zwykle rury mocowane  Międzylesie zostało przebudowane. Był to obiekt
po obydwu stronach gzymsów. o małej rozpiętości, bo w świetle podpór L = 5,60 m, przy
Most w Bystrzycy Dolnej (rys. 3) jest obiektem łączniko- tym w dużym skosie. Do uzyskania szerokości całkowitej
wym pomiędzy dwiema trasami Świdnica  Bystrzyca mostu B = 8,50 m użyto dziewięciu belek o rozstawie
Górna. Obiekt został zmodernizowany po powodzi b = 1,00 m. Szerokości środników w tym przypadku były
z roku 1997, wówczas zostały rozmyte dojazdy do mo- małe, bowiem b = 0,23 m.
z
stu. Modernizacja popowodziowa obiektu dotyczyÅ‚a Z uwagi na znaczenie mostów systemu Möllera jako
jezdni, co spowodowało jej poszerzenie kosztem przykładów sztuki inżynierskiej warto zadbać o ich stan
50 chodników. Zmieniono zupeÅ‚nie pierwotne elementy techniczny! qð