Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej
– w Polsce i w krajach dawnej Unii
IMPLEMENTATION OF EUROCODES IN POLAND AND IN „OLD” UNION
COUNTRIES
Streszczenie
Potrzeba ponadnarodowych norm projektowania konstrukcji wynika z postępu wiedzy
i wymogów międzynarodowego rynku materiałów budowlanych. Inicjatywę w tym wzglę-
dzie podjął Europejski Komitet Betonu – CEB. Zalecenia CEB/FIP stanowią – oprócz ISO
2394 – podstawę Eurokodów. Zalecenia te wpłynęły też na normy RWPG, a stąd i na
aktualne normy polskie, co ułatwia obecnie bardzo wdrażanie Eurokodów do praktyki
polskiej. W referacie omówiono genezę Eurokodów, unijny program ich wdrażania oraz
wdrażanie Eurokodów w Polsce i w krajach dawnej Unii.
Abstract
The need for overnational remmendations on structural design orginates from both:
progress in structural knowledge and conditions of growing international market of
building products. The initiative was raised in late 40ies by CEB – Comité Européan du
Beton. Recommendations CEB/FIP – along with ISO 2394 General principles – made the
basis for coming Eurocodes. These Recommendations influenced also Comecon Standards
on structural design and consequently the present Polish Standards. Common roots of
Eurocodes and of Polish Standards facilitate at present the implementation of Eurocodes
into polish practice. The paper deals with genesis of Eurocodes, UE programme for Eu-
rocodes, the way and conditions of implementation of Eurocodes in Poland and in “old”
Union countries.
prof. zw. dr inż. Bohdan Lewicki – Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
3
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
1. Geneza Eurokodów
Potrzeba ponadnarodowych norm projektowania konstrukcji, którymi są Eurokody
jest prostą konsekwencją – z jednej strony – potrzeby szerszego wykorzystania postępu
wiedzy przy jednoczesnym zdyscyplinowaniu wniosków, wynikających z tego postępu,
a z drugiej – międzynarodowych uwarunkowań rozwoju gospodarczego i dążenia do
nieskrępowanej wymiany towarów i usług. Pierwszą powstałą w tym celu organizacją
naukowo-techniczną był zawiązany w roku 1948 Europejski Komitet Betonu (CEB – Comité
Europeén du Beton), grupujący związanych z praktyką zachodnioeuropejskich pracow-
ników nauki z dziedziny konstrukcji żelbetowych. Współinicjatorami byli przedsiębiorcy
budowlani, głównie francuscy, widzący w zamierzonych międzynarodowych wytycznych
projektowania możliwość wejścia na budowlany rynek Niemiec, odbudowujących się po
zniszczeniach wojennych.
Założenia były nowatorskie, zgodnie z postępem wiedzy w miejsce naprężeń linio-
wych – jak w normach projektowania konstrukcji żelbetowych tamtych czasów – stany
graniczne konstrukcji uwzględniające odkształcenia plastyczne materiału, i w miejsce
naprężeń dopuszczalnych częściowe współczynniki bezpieczeństwa, pozwalające na sys-
temowe różnicowanie „zapasu” bezpieczeństwa, odpowiednio do niepewności przewidy-
wanych cech materiału i wielkości obciążeń. Zanim doszło jednak do ustalenia wspólnych
założeń, akceptowanych przez całe gremium członków Komitetu i opracowania zaleceń
praktycznych obliczania konstrukcji żelbetowych nową metodą [1], minęło sporo lat.
Odbudowały się Niemcy i to one były teraz zainteresowane wejściem swoich firm
budowlanych na rynek francuski, a jednocześnie rozszerzyły się potrzeby wspólnych
ustaleń projektowania konstrukcji, szczególnie w aspekcie zarysowującej się wspólnoty
gospodarczej Europy. Rozszerzył się też krąg zainteresowanych pracowników nauki
i głównych inżynierów, doceniających nowatorski kierunek badań i znaczenie dla praktyki
wspólnych ustaleń dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa konstrukcji. Rysujący się
postęp wiedzy, jako wynik współpracy międzynarodowej, przyciągał do współdziałania
dalsze organizacje i ośrodki naukowe. Nawiązana została współpraca CEB z Federacją
Konstrukcji Sprężonych (FIP – Fédération International de la Précontraine), a także z ame-
rykańskim ACI (American Concrete Institute).
Rosła liczba monograficznych biuletynów informacyjnych – Bulletins d’Information
CEB, relacjonujących wyniki badań i wynikające stąd wnioski, nabierały znaczenia – i rosła
liczba uczestników – corocznych Kongresów CEB/FIP.
Problematykę międzynarodowych wytycznych zapewnienia bezpieczeństwa kon-
strukcji podejmowały w swoich pracach również i inne organizacje. Pojawiła się więc
potrzeba wspólnych ustaleń.
Z inicjatywy CEB/FIP w 1972 roku powstał wspólny Komitet ds. Bezpieczeństwa
Konstrukcji (JCSS – Joint Committee for Structural Safety), skupiający – oprócz CEB
i FIP:
− Europejskie Stowarzyszenie Konstrukcji Stalowych (CECM – European Convention
for Steelwork),
– Międzynarodową Radę Budownictwa (CIB – Conseil International du Bâtiment pour
la Recherche, l’Etude et la Documentation),
– Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Mostów i Konstrukcji Inżynierskich (IABSE
– International Association for Bridge and Structural Engineering).
3
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
Wydane w roku 1978 obszerne międzynarodowe wytyczne dotyczące zapewnienia
niezawodności konstrukcji metodą częściowych współczynników bezpieczeństwa [2],
autoryzowane przez wszystkie wymienione wyżej specjalistyczne organizacje nauko-
wo-techniczne, stanowią podstawowe opracowanie metody. Tom drugi [2], w swoich
dalszych mutacjach [3], stał się podstawą EN 1992 Eurokod 2 „Projektowanie konstrukcji
z betonu”. Działająca w ramach CIB – organizacja o bardzo szerokiej tematyce, obejmującej
całość budownictwa – Komisja „Ściany nośne” opracowała zgodne z zasadami [2] Mię-
dzynarodowe „Zalecenia dla konstrukcji murowych” [4], które z kolei stały się podstawą
EN 1996 Eurokod 6 „Projektowanie konstrukcji murowych”.
Tematyką zapewnienia bezpieczeństwa konstrukcji zajęła się także ISO – Międzyna-
rodowa Organizacja ds. Normalizacji. W roku 1961 z inicjatywy polskiej (doc. S. Janicki)
podjął prace Komitet ISO-98 „Podstawy projektowania konstrukcji”, którego Sekretariat
prowadzi nasz PKN. Skromne wytyczne ISO [5], koncepcyjnie w pełni zgodne z [1], rozwi-
nęły się w wyniku pracy specjalistów z wielu krajów, w tym wielu naukowców polskich
– po wielu kolejnych wersjach – w obszerne Zalecenia publikowane również jako norma
polska [6]. Na Zaleceniach tych i Zaleceniach JCSS [2] oparty został EN 1990 Eurokod
„Podstawy projektowania konstrukcji i cały system Eurokodów”, obecnie wdrażany do
praktyki krajów Unii Europejskiej.
Do prac CEB/FIP dołączyli szybko, bo już w latach 50., naukowcy zza żelaznej kur-
tyny, dążący do utrzymania więzi z nauką zachodnią i uczestniczenia w jej rozwoju.
Tłumaczenie polskie pierwszych, szkicowych jeszcze, Zaleceń Praktycznych CEB
ukazało się w roku 1961 [7]. Nie przychodziliśmy jednak do CEB z pustymi rękoma,
szczególnie w dziedzinie konstrukcji wielkopłytowych. Polska książka na temat konstruk-
cji wielkopłytowych z roku 1961 [8] miała w latach 1965/68 sześć tłumaczeń na języki
francuski i węgierski – w roku 1965, na angielski i czeski – w roku 1966, na niemiecki
w roku 1967, na hiszpański w roku 1968 – a w roku 1982 było jeszcze tłumaczenie na
włoski trzeciego wydania z roku 1979 [9].
Sesję Plenarną CEB w Ankarze (wrzesień 1964), na której podjęto decyzję o powołaniu
komisji XIII CEB „Konstrukcje wielkopłytowe”, otwierał referat polski [10].
Efektem pracy komisji XIII CEB były Międzynarodowe zalecenia projektowania
konstrukcji wielkopłytowych [11].
W latach 50. dołączyli też do CEB/FIP naukowcy radzieccy, oczekiwani tu zresztą
z dużym zainteresowaniem.
Normy radzieckie przyjęły koncepcję stanów granicznych już z końcem lat 40. [12].
Jakkolwiek różna w szczegółach od koncepcji CEB-owskiej – przede wszystkim globalny
współczynnik bezpieczeństwa zamiast współczynników częściowych – była to koncepcja
dojrzała do praktycznego zastosowania, a przede wszystkim oparta na wynikach szeroko
zakrojonych badań eksperymentalnych. Technika badań radzieckich nie stała na najwyż-
szym poziomie, ale liczba badań była duża, co pozwalało na opracowania statystyczne
i próby wnioskowania probabilistycznego.
Badania prowadzone na Zachodzie były bardziej finezyjne i na wyższym poziomie
technicznym, ale znacznie bardziej ograniczone, jeśli chodzi o liczbę badanych elementów.
Stąd duże zainteresowanie Zachodu współpracą ze Związkiem Radzieckim, publikacje
w Biuletynach CEB norm radzieckich tłumaczonych na język francuski, a nawet jeden
z kongresów CEB/FIP odbyty w Leningradzie. Zalecenia CEB/FIP oddziaływały też
jednocześnie na normalizacyjne poczynania radzieckie. W normach radzieckich z lat
60. globalne współczynniki bezpieczeństwa rozdzieliły się na współczynniki częściowe,
a w wytycznych dla norm unifikacji RWPG-owskiej, które w następstwie ukierunkowa-
4
5
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
ły polskie normy projektowania konstrukcji lat 70. pojawiło się wiele dalszych ustaleń
nawiązujących do Zaleceń CEB/FIP.
Zbliżenie norm unifikacji RWPG-owskiej do Zaleceń CEB/FIP wspierali bardzo
naukowcy z „państw satelickich”, biorący udział w opracowaniu wytycznych dla norm
RWPG. Istotnym osiągnięciem było w tym względzie przyjęcie w wytycznych RWPG,
analogicznie jak w Zaleceniach CEB, jako wartości charakterystycznej własności materiału
i wielkości oddziaływań 5% kwantyla rozkładu statystycznego wyników badań. Ustalenie
to ogromnie ułatwiło teraz przejście z norm unifikacji RWPG-owskiej na normy europej-
skie.
Różnice pozostały natomiast w wartościach częściowych współczynników bezpie-
czeństwa. W czasie wojny obniżono w ZSRR znacznie wartości naprężeń dopuszczalnych
(„front potrzebuje stali, a co to za straty w budownictwie na skutek zbyt niskich naprężeń
dopuszczalnych wobec strat wojennych . .”) i tak już zostało w powojennych normach ra-
dzieckich, a później i w normach unifikacji RWPG. Jedyna powojenna korekta to zaostrzone
wymagania projektowe w zakresie sprawdzania wielkości ugięć i szerokości rys.
Na Zachodzie nie było natomiast takiej „rewolucji”. W Zalecaniach CEB/FIP, z których
wywodzą się Eurokody, pozostano więc przy ustalaniu wartości częściowych współczyn-
ników bezpieczeństwa na poziomie dawnych wartości naprężeń dopuszczalnych. I stąd
wywodzą się nasze współczesne dylematy krajowe przy wprowadzaniu Eurokodów do
praktyki krajowej.
2. Unijny program Eurokodów
Zainteresowanie władz Unii Europejskiej normalizacją w budownictwie wynika stąd, że
ujednolicenie reguł technicznych usuwa istotne przeszkody w wymianie towarów i usług
w tej dziedzinie. Program działań ustaliły władze Wspólnoty już w roku 1975. Prace nad
wspólnymi normami i aprobatami technicznymi ruszyły jednak – praktycznie rzecz bio-
rąc – dopiero po roku 1989, po przyjęciu przez Radę Wspólnoty Dyrektywy – czyli aktu
prawnego rangi ustawy krajowej – w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych
Państw Członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych 89/106/EEC [13].
Dyrektywa określa wymagania podstawowe stawiane w Unii obiektom budowlanym
– powtarza je też nasza Ustawa – Prawo budowlane [14] – i formułuje zadania, które
w realizacji tych wymagań, a także w celu zapewnienia swobody handlu wyrobami
budowlanymi, spełnić mają normy i aprobaty techniczne.
Wobec tego, że poziom, z jakim wymagania podstawowe mają być dotrzymane
w realizacji obiektów budowlanych, ustalają władze krajowe – normy krajów UE doty-
czące projektowania i wykonywania obiektów budowlanych wymagają aprobaty władz
krajowych w zakresie ustaleń dotyczących tego poziomu.
W przypadku Eurokodów, czyli europejskich norm projektowania konstrukcji, usta-
lenia związane z poziomem bezpieczeństwa konstrukcji – głównie są to wartości częścio-
wych współczynników – określone są w tekście jako „parametry określane krajowo” – do
ustalenia i podania w Załączniku do wersji krajowej Eurokodu.
Mandat Komisji Europejskiej na opracowanie europejskich norm i wytycznych dla
europejskich aprobat technicznych otrzymał Europejski Komitet Normalizacyjny – CEN,
grupujący instytucje normalizacyjne krajów Wspólnoty, a także Islandii, Norwegii i Szwaj-
carii (kraje EFTA – Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu).
4
5
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
Przygotowaniem projektów Eurokodów zajmuje się Komitet Techniczny CEN/TC
250.
Eurokodów jest – jak wiadomo – 10, EN 1990 do EN 1999, a każdy z nich, z wyjątkiem
EN 1990 „Podstawy projektowania konstrukcji”, stanowi pakiet, składający się z wielu
części, których w sumie jest 58.
Opracowanie i wdrożenie Eurokodów do praktyki krajowej obejmuje trzy etapy:
− etap pierwszy, zadanie CEN: opracowanie Prenorm ENV poszczególnych części Eurokodów
przez odnośne podkomitety CEN/TC 250, w większości już dokonane w latach 1992/1998,
i poddanie tych Prenorm próbnemu stosowaniu w krajach członkowskich CEN;
− etap drugi, zadanie CEN: przekształcenie ENV przez podkomitety CEN/TC 250 na
podstawie uwag krajowych wynikłych z próbnego stosowania ENV, a także nadesła-
nych do kolejnych wersji projektów prEN – w wersje finalne prEN w trzech językach:
angielskim, francuskim i niemieckim i poddanie tych wersji zatwierdzeniu przez kraje
członkowskie CEN. Publikacja zatwierdzonych części Eurokodów nastąpić ma w latach
2002/2006 (publikacja ostatniej części ostatniego pakietu Eurokodów – pięć lat przed
zakończeniem etapu trzeciego);
− etap trzeci, wdrożenie do praktyki krajowej finalnych wersji Eurokodów, zatwier-
dzonych przez kraje członkowskie CEN. Zgodnie z wytycznymi [15] na etap ten składają
się zadania krajowej instytucji normalizacyjnej i zadania krajowego sektora techniki, nauki
i administracji.
Zadania krajowej instytucji normalizacyjnej (członka CEN, przewidziane do wy-
konania w ciągu 24 miesięcy od publikacji zatwierdzonej części Eurokodu, obejmują
przetłumaczenia jej na język krajowy (jeżeli zachodzi potrzeba), opracowania Załącznika
Krajowego, zawierającego krajowe wartości NDP i publikację wersji krajowej Eurokodu.
O wykonaniu zadania powiadomić należy odnośne służby Komisji Europejskiej. Na całość
zadania przewiduje się dwa lata od daty publikacji zatwierdzonej części Eurokodu.
Po publikacji wersji krajowej Eurokodu następuje okres koegzystencji norm krajowych
i krajowej wersji Eurokodu, a także ewentualnego dostosowania norm krajowych do
ustaleń eurokodowskich, trwający do marca 2010 roku, kiedy przewiduje się wycofanie
dotychczas obowiązujących norm krajowych, sprzecznych z Eurokodami.
Zadania krajowego sektora budowlanego techniki, nauki i administracji sięgają poza
marzec 2010 roku i obejmują informowanie środowiska inżynierskiego poprzez publikacje
(pisane językiem łatwo zrozumiałym, jak podkreśla się w dokumencie [15]), konferencje
i seminaria, wprowadzenie ustaleń eurokodowskich do programów akademickich, opra-
cowanie podręczników i instrukcji, opracowanie pomocy technicznych, w tym programów
komputerowych, a także ewentualne korekty czy uzupełnienia ustaleń zawartych w Za-
łącznikach krajowych i związane badania naukowe, inicjowane przez przemysł, władze
odpowiedzialne za bezpieczeństwo konstrukcji, gospodarkę i edukację, wyższe uczelnie
i organizacje zawodowe.
3. Wdrażanie Eurokodów do praktyki w Polsce
Wdrażanie Eurokodów do praktyki w Polsce zaczęło się początkiem lat 90., od informacji
przedstawionych w referatach, głównie pracowników ITB, na ogólnopolskich konferen-
cjach – w Krynicy, Międzyzdrojach i Ustroniu, a także na Sesjach Specjalistycznych ITB.
Kiedy PKN został w roku 1994 członkiem afiliowanym CEN, zwrócił się do ITB
o delegowanie jego pracowników jako przedstawicieli PKN do pracy w wielu Komitetach
6
7
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
Technicznych CEN, w tym TC 250. W Instytucie podjęto tłumaczenie na język polski
opracowanych już przez CEN Prenorm części pierwszych poszczególnych Eurokodów,
a także opracowanie projektów „postanowień krajowych” (pierwsza wersja obecnych
Załączników Krajowych). Rozpoczęto też publikację serii wydawniczej „Dokumenty
Wspólnoty Europejskiej”, poczynając od Dyrektywy 89/106/EEC [13]. Chodziło o za-
poznanie społeczności inżynierskiej z zakresem przyszłych zmian, a także dostarczenie
materiałów dydaktycznych wykładowcom wyższych uczelni.
Ówczesna ustawa o normalizacji [16] nie przewidywała Prenorm. Nie można było
więc pójść drogą „próbnego stosowania”, przewidywaną przez CEN. Wiadomo było
natomiast z informacji nadchodzących z CEN, że zmiany w EN – Eurokody w stosunku
do ENV dotyczyć będą raczej szczegółów, a nie zasad. Koncepcja ogólna zapewnienia
bezpieczeństwa konstrukcji Eurokodów, wywodzących się z JCSS Model Code [2] i ISO
2394 [6], była identyczna – jak była już o tym mowa wyżej – z koncepcją PN-B unifikacji
RWPG, co ułatwiało ogromnie zadanie wdrożeniowe. W komitetach technicznych PKN,
zajmujących się konstrukcjami z betonu, stalowymi i murowymi, postanowiono więc nie
czekać ze zmianami norm do zakończenia prac CEN, a podjąć je już na etapie Prenorm,
przekształcając aktualnie stosowane PN-B projektowania konstrukcji odpowiednio do
ustaleń eurokodowskich, już z eurokodowskimi oznaczeniami i terminologią. Powstały
w ten sposób normy „pomostowe”. Pierwszą taką normą była PN-90/B-03200 „Konstrukcje
stalowe. Obliczenia i projektowanie”, wyprzedzająca jeszcze zakończenie prac nad ENV 1993.
Za nią poszły dalsze – konstrukcji z betonu, murowych i drewnianych.
Zmiany w zakresie konstrukcji z betonu były szczególnie duże. Pierwsza wersja PN-
B-03264:1999 nie w pełni zadowoliła nasze środowisko inżynierskie, w związku z czym
niezbędne okazało się opracowanie wersji drugiej PN-B-03264:2002, uwzględniającej już
także zmiany w końcowej wersji pr EN 1992. Wartości materiałowych współczynników
częściowych dla betonu przyjęto γ = 1,5, równe zalecanym wartościom eurokodowskim.
c
Normy pomostowe znalazły się w wykazie norm w załączniku do [17], których
przestrzeganie pozwala uznać zaprojektowaną konstrukcję za spełniającą wymaganie
podstawowe bezpieczeństwa. Idąc za unijnym programem wdrażania Eurokodów do
praktyki [15], można spodziewać się, że załącznik ten po marcu 2010 roku ulegnie zmianie
i że w miejscu norm dotychczas stosowanych, w tej liczbie także norm pomostowych,
pojawią się wersje polskie odnośnych Eurokodów. Normy pomostowe nie są jednak sprzeczne
z Eurokodami, w związku z czym pominięcie ich w przyszłości, w załączniku do nowej wersji
[17], nie oznacza wcale – w przeciwieństwie do norm unifikacji RWPG-owskiej – konieczności
wycofania tych norm przez PKN. Można by posługiwać się nimi dalej, jeżeli tak byłoby inżynierowi
dogodnie.
Od roku 2002 zaczęły docierać do PKN wersje końcowe Eurokodów i w komitetach
technicznych PKN podjęto odpowiednie prace nad przygotowaniem polskich wersji Eu-
rokodów: tłumaczenia na język polski i opracowanie Załącznika krajowego, zawierającego
ustalenia krajowe dotyczące NDP.
Jako pierwszy zatwierdzony został przez Prezesa PKN PN 1990:2004 Eurokod Pod-
stawy projektowania konstrukcji, a następnie cztery z grupy siedmiu Eurokodu 2 „Od-
działywania na konstrukcje”. Wartości częściowych współczynników dla oddziaływań
przyjęto, po wszechstronnej dyskusji w kraju, równe zalecanym wartościom eurokodow-
skim, analogicznie jak w innych krajach Unii.
W trakcie opracowania przez KT PKN wersji krajowych znajdują się aktualnie części
pierwsze Eurokodów od 2 do 7.
6
7
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
Harmonogram prac CEN/TC 250 z lutego br. podtrzymuje nadal datę marzec 2010 jako
termin wycofania przez krajowe instytucje normalizacyjne norm krajowych sprzecznych
z wersjami krajowymi Eurokodów, ale terminy publikacji przez CEN końcowych części
Eurokodów są znacznie zaawansowane w stosunku do pierwotnych ustaleń. Komitety
Techniczne PKN czeka więc dużo wytężonej pracy.
Informacja o akcjach związanych z zastępowaniem dotychczasowych PN projek-
towania konstrukcji przez Eurokody dociera do środowiska inżynierskiego poprzez
konferencje naukowo-techniczne, na których omawiana jest ta problematyka i odnośne
publikacje. Szczególnie istotne jest w tym względzie zaangażowanie się profesury naszego
szkolnictwa wyższego. Przesłanki merytoryczne, stanowiące podstawę zmian wprowa-
dzanych do norm, są na bieżąco uwzględniane w programach wykładów. Młoda kadra
przygotowywana jest więc należycie. Ukazało się też wiele publikacji [18], zarówno „pisa-
nych językiem łatwo zrozumiałym” dla praktyków, jak tego wymaga dokument [15], jak
i sięgających do podstaw ogólnych, dla pracowników nauki i inżynierów, podejmujących
badania innowacyjne, rozszerzające postanowienia normowe.
Jakkolwiek reakcja budowlanego sektora przemysłu w Polsce nie w pełni odpowiada
jeszcze unijnym zaleceniom [15], to – generalnie rzecz biorąc – wdrożenie Eurokodów do
naszej pracy następuje w pełni zadowalająco.
4. Wdrażanie Eurokodów do praktyki w krajach dawnej
Unii
Wdrażanie Eurokodów do praktyki w krajach „dawnej” Unii następuje w zdecydowanie
gorszych warunkach niż w Polsce. Charakterystycznym przykładem w tym względzie
jest sytuacja w Niemczech.
Dla DIN, uznanej w świecie instytucji normalizacyjnej o 100-letniej niemal tradycji
norm projektowania konstrukcji, udział w pracach CEB/FIP i pokrewnych stowarzyszeń
miał charakter kontaktów ogólnych z nauką i postępem w zakresie modeli obliczeniowych
konstrukcji. Normy DIN stosowane były powszechnie w świecie i stanowiły wzorzec dla
wielu norm krajowych, min. pierwszych polskich norm projektowania konstrukcji. Nie
było w związku z tym żadnego parcia ze strony gospodarki na uniwersalizację norm.
W nowej sytuacji wspólnego rynku europejskiego Niemcy jako organizacja państwowa
są bardzo zainteresowane normalizacją europejską, a więc i pracą CEN. Prowadzą wiele
Komitetów Technicznych, biorąc czynny udział w opracowaniu projektów EN, niekiedy
nawet forsując nadmiernie ustalenia zaczerpnięte z DIN. W zakresie projektowania kon-
strukcji budowlanych ta działalność nie znajduje jednak większego oddźwięku w spo-
łeczności inżynierskiej. Z treści niemieckich periodyków nie wynika też, że w Niemczech
jest podobny boom podręczników i komentarzy eurokodowskich jak w Polsce. Okres
próbnego stosowania ENV nie został chyba należycie wykorzystany do popularyzacji
nadchodzących zmian i teraz, kiedy zbliża się termin zastąpienia aktualnie stosowa-
nych DIN przez DIN-EN Eurocode, pojawiają się trudności, a nawet widoczne bywa
zaskoczenie. Formalnie DIN różnią się istotnie od Eurokodów – i koncepcją częściowych
współczynników (zamiast f /γ – DIN podaje wprost f ) i układem treści, i szeregiem
k
M
d
wzorów obliczeniowych i zaleceń konstrukcyjnych. Są też problemy natury prawnej,
bo prawo budowlane i rozwijające je rozporządzenia ministra odpowiedzialnego za ład
budowlany leżą w gestii landów – a Niemcy to republika związkowa; landów jest 17.
8
9
Wdrażanie Eurokodów do praktyki krajowej ...
Sytuacja w Wielkiej Brytanii jest o tyle korzystniejsza, że merytorycznie rzecz biorąc
brytyjskie Codes of Practice pokrywają się z CEB/FIP Model Code, a w dużej mierze
i z ISO 2394. Wersje krajowe Eurokodów mają tu status norm do dobrowolnego stoso-
wania, równorzędnych w stosunku do obecnie stosowanych Codes Practice.
Inaczej ma się natomiast sytuacja we Włoszech, Francji i Hiszpanii, gdzie duże przed-
siębiorstwa budowlano-inżynierskie posługują się własnymi „normami”, mają swoje
własne wytyczne projektowania konstrukcji, konglomerat różnych norm krajowych,
a opracowane projekty sprawdzają biegli z biura ubezpieczeniowego.
Na politechnikach wykłada się przede wszystkim czystą wiedzę konstrukcyjną, nie-
kiedy nawet z pominięciem ustaleń normowych, z którymi młody inżynier spotyka się
dopiero w praktyce, podejmując pracę zawodową.
W Skandynawii normy projektowania konstrukcji są bardzo zwięzłe, ale koncepcyj-
nie są one zgodne z Eurokodami. Rozwinięcie ustaleń normowych zawierają obszerne
komentarze autorskie, firmowane przez krajowy związek inżynierów.
Efektem globalnego uporządkowania europejskiego rynku budowlanego poprzez
Dyrektywę 89/106/EEC, z jej koncepcją wymagań podstawowych i realizującymi tę kon-
cepcję specyfikacjami technicznymi, będzie niewątpliwie także i powszechne wdrożanie
Eurokodów do praktyki projektowej krajów Unii. Nie we wszystkich tych krajach formy
organizacyjne tego wdrożenia będą jednak identyczne, przynajmniej w ciągu następnego
dziesięciolecia.
Literatura
[1] CEB: Recommandations practiques unifiées pour le calcule et l’excution des ouvrages en beton armé.
Premier edition, 1964.
[2] International System of United Codes of Practice for Structures. Vol. I: Common unified rules for dif-ferent types of concstruction and material. Vol. II CEB-FIP Model Code for Concrete Structure – CEB
Bull. d’Inf. Nr 124/125-1978.
[3] CEB-FIP Model Code 1990 – CEB Bull. d’Inf. Nr 213/214.
[4] CIB W23: International Recommandations for Masonry Structures CIP Report, Publication 58/1980.
[5] ISO 2394-1973 General Principles for verification of the safety of structures.
[6] PN-ISO 2394:2000 Ogólne zasady zapewnienia niezawodności konstrukcji.
[7] Comité Européan du Beton. Projekt przepisów żelbetowych. Zalecenia praktyczne dla konstruktorów (tłum. Wł. Kuczyński) Towarzystwo Naukowe Ekspertów Budownictwa w Polsce, Warszawa 1961.
[8] Lewicki B.: Budynki mieszkalne z elementów wielkowymiarowych, Arkady, Warszawa 1961.
[9] Lewicki B., Cholewicki A., Gałkowski Z., Henclewski, Kotlicki W., Pawlikowski J., Pogorzelski A., Zarzycki, Zieleniewski S.: Budynki wznoszone metodami uprzemysłowionymi, Arkady, Warszawa
1979.
[10] Lewicki B.: Principles des methodes de calcul des constructions en grand panneaux – CEB Bull. d’Inf.
Nr 47/1965.
[11] Recommandations Internationales pour les Structures en Panneaux – CEB/CIB/UEAtc – CEB Bull.
d’Inf. Nr 60/1969.
[12] Praca zbiorowa: Obliczanie konstrukcji budowlanych metodą stanów granicznych (tłum. z języka
rosyjskiego) – Budownictwo i Architektura, Warszawa 1955.
[13] Dyrektywa Rady Wspólnoty Europejskiej w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw
Członkowskich, dotyczących wyrobów budowlanych (89/106/EEC) – Seria: Dokumenty Wspólnoty
Europejskiej dotyczące budownictwa Nr 1 – ITB, Warszawa 1994.
[14] Ustawa – Prawo budowlane z dnia 9 lipca 2003 r.
[15] Dostosowanie i sposoby wykorzystania Eurokodów (Dokument Informacyjny L) – Seria: Dokumenty Unii Europejskiej dotyczące budownictwa Nr 17 – ITB, Warszawa 2004
[16] Ustawa o normalizacji z dnia 3 kwietnia 1993 r.
[17] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki – ze zmianą z dnia 7 kwietnia 2004 r.
8
9
[18] Publikacje książkowe dotyczące Eurokodów konstrukcji z betonu:
− Ajdukiewicz A.: Konstrukcje sprężone, Polski Cement, Kraków 2005.
− Furtak K.: Mosty sprężone, PWN, Warszawa 1999.
− Jóźwiak I. i in.: Zasady projektowania konstrukcji żelbetowych, Arkady, Warszawa 2001.
− Łapko A.: Projektowanie konstrukcji żelbetowych wg Eurokodu 2 i PN-B-03264:1999, Arkady, Warszawa 2000.
− Łapko A., Jensen B.R.: Podstawy projektowania i algorytmy obliczeń konstrukcji żelbetowych, Arkady, Warszawa 2005
− Madaj A., Wołowicki W.: Mosty betonowe, Wyd. Kom. i Łącz., Warszawa 2002.
− Starosolski W.: Konstrukcje żelbetowe, tom I i II – PWN, Warszawa 2003.
− wyd. zbiorowe – red. Kamiński M.: Podstawy projektowania konstrukcji żelbetowych wg Eurokodu 2, PWN, Warszawa 1996.
− wyd. zbiorowe – red. Lewicki B.: Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone, komentarz naukowy do PN-B-03264:2002, tom I i II – ITB, Warszawa 2005.
− wyd. zbiorowe – red. Knauff M.: Podstawy projektowania konstrukcji żelbetowych i sprężonych wg Eurokodu 2, Dolnośląskie Wyd. Eduk. 2006.
10