TECHNIKA I BIZNES

koÊcià 1080 km/h jedno z tylnych kó∏

DEMONY SZOS

straci∏o kontakt z pod∏o˝em. Samochód wpad∏ w poÊlizg i omal nie zahaczy∏ o Bicie rekordów to dziÊ biznes wymagajàcy stojàcy na skraju pasa samochód widza.

stosowania zaawansowanej techniki i technologii.

Breedlove wyszed∏ z tej opresji ca∏o.

Po wypadku jednosilnikowy samo-

Pojedynek na fale uderzeniowe

chód wyremontowano. Jednak po przy-jeêdzie na Black Rock na poczàtku wrze-Brytyjski kierowca i jego samochód pokonujà barier´ dêwi´ku Ênia Spirit of America nieustannie si´

psu∏. Uszkodzeniu uleg∏ silnik, przed-Na pustyni Black Rock wNeva- zwerbowa∏. Noble zrezygnowa∏ zpro- nie ko∏o by∏o niestabilne, êle pracowa∏y dzie dziejà siŕzeczy, które

wadzenia samochodu i poÊwići∏ si´

pok∏adowe czujniki, zasz∏a te˝ koniecz-chyba nie mog∏yby siódby-

organizacji przedsi´wzićia zwiàzanego noÊç wymiany niektórych kó∏ i opon.

waç nigdzie indziej. Ogromne wy-

z budowà Thrusta i finansowaniem W po∏owie paêdziernika Spirit of Ameri-schni´te jezioro, którego nieskazitelnie 30-osobowej brytyjskiej prywatnej re-ca osiàgnà∏ nieoficjalnie swojà najwy˝szà g∏adka powierzchnia wydaje siŕozcià-

prezentacji. Wspólny wysi∏ek Greena pr´dkoÊç – 1018 km/h. Breedlove na-gaç w nieskoƒczonoÊç, jest mekkà ama-i Noble’a zosta∏ uwieƒczony wspania-dal jednak jest przekonany, ˝e w koƒ-

torów – konstruktorów rakiet, którzy

∏ym spektaklem. Obserwatorzy s∏yszeli cu pobije Brytyjczyków.

majà nadziej´, ˝e ich pojazdy polecà huk towarzyszàcy przekraczaniu pr´d-Tak jak byç powinno, pojedynek ten w kosmos. Podczas corocznego Festi-koÊci dêwi´ku i widzieli Êlad powstajà-

odby∏ sińa pó∏nocnych kraƒcach Ne-walu P∏onàcego Cz∏owieka, którego kul-cy na skutek dzia∏ania fali uderzeniowej.

vady, które zachowa∏y wiele ze specyfi-minacyjnym momentem jest spalenie Podobno dr˝a∏y nawet budynki w odle-ki pogranicza. Najbli˝sze miasto Gerlach 12-metrowej kuk∏y, paradowali tu na-g∏ym o 20 km od jeziora miasteczku Ger-po∏o˝one jest zaledwie kilkanaÊcie ki-go podstarzali hipisi i komputerowi ma-lach. Rozwijajàc niewiarygodnà pr´d-lometrów od s∏ynnej Drogi Âmierci, którà niacy. Najbardziej niezwyk∏ym wyda-koÊç i wzbijajàc pióropusz kurzu, sa-osadnicy zdà˝ali do Kalifornii i Orego-rzeniem by∏ jednak odbywajàcy si´ we mochód przypomina∏ poruszajàcy si´ po-nu. Tysiàce z nich zgin´∏y na tym pustko-wrzeÊniu i paêdzierniku ub. r. pojedy-ziomo sterowany pocisk rakietowy. Tym-wiu. DziÊ osada liczy 350 mieszkaƒców nek brytyjskich i amerykaƒskich kie-czasem cz∏owiek, który tylekroç ryzyko-i znajduje si´ w niej 5 barów, ale nie ma rowców, usi∏ujàcych przekroczyç pr´d-wa∏ ˝ycie, podszed∏ do jazdy z pr´d-

˝adnego sklepu spo˝ywczego. Na po-koÊç dêwi´ku na làdzie.

koÊcià wi´kszà od pr´dkoÊci wszystkich czàtku paêdziernika „naddêwi´kowa go-W po∏owie paêdziernika przyjaciel-samolotów pasa˝erskich prócz Concor-ràczka” panowa∏a we wszystkich serwu-skie wspó∏zawodnictwo zakoƒczy∏o si´

de’a ch∏odno i analitycznie. „Szybki jak jàcych alkohol przybytkach. Black Rock triumfem zespo∏u brytyjskiego, które-ka˝dy odrzutowiec, tyle ˝e mniej zwrot-Salloon (sic!) – g∏ówne miejsce wieczor-go kilku cz∏onków wzi´∏o nawet urlo-ny “ – powiedzia∏ o swoim 110 000-kon-nych spotkaƒ obu za∏óg – wystawi∏ na py z Royal Air Force, aby zaszyç sińym monstrum.

parkingu znak Êwietlny pokazujàcy najw tym zakurzonym zakàtku Êwiata.

Amerykaƒskim konkurentom, któ-

wy˝sze pr´dkoÊci osiàgni´te przez Thru-15 paêdziernika, niemal dok∏adnie 50

rym przewodzi∏ Craig Breedlove – pi´-

sta SSC i Spirit of America. Tu˝ za mia-lat po tym, jak Amerykanin Chuck

ciokrotny zdobywca rekordu pr´dko-stem przy drodze do wyschni´tego

Yeager pokona∏ barier´ dêwi´ku w po-

Êci – wiod∏o siźnacznie gorzej. Zespó∏

jeziora ktoÊ na ignorowanym czśto zna-wietrzu, brytyjski kierowca przekroczy∏

wcià˝ nie doszed∏ do siebie po wypadku ograniczenia pr´dkoÊci do 55 mil/h jà samochodem. Andy Green, na co dzieƒ

ku, nie do koƒca sprawny okaza∏ si´ te˝

namalowa∏ sprayem 850.

pilot myÊliwca, kierowa∏ Thrustem SSC, op∏ywowy, zgrabny Spirit of America. Je-WyÊcig po rekord uÊwiadomi∏ wszyst-dziesićiotonowym pojazdem z dwoma sienià 1996 roku podczas jazdy z pr´d-kim, ˝e w przypadku tak powa˝nych za-silnikami odrzutowymi Rolls-Royce Spey. Rekordowa pr´dkoÊç wynosi∏a 1227.952 km/h, natomiast lokalna pr´d-koÊç dêwi´ku – zale˝na od temperatu-ry – oko∏o 1197 km/h.

Green poprawi∏ swój w∏asny rekord sprzed trzech tygodni, wynoszàcy

1142.272 km/h. Pr´dkoÊç dêwi´ku przekroczy∏ dwukrotnie ju˝ dwa dni wcze-

Êniej, rekordu jednak nie uznano, ponie-wa˝ Green spóêni∏ si´ minutź drugim przejazdem. Do zatwierdzenia wyniku International Automobil Federation (IAF) wymaga dwóch przejazdów w przeciw-nych kierunkach w ciàgu najwy˝ej jed-nej godziny. W czasie pobytu na Black Rock wysoki, pewny siebie absolwent Oksfordu pobi∏ tak˝e wczeÊniejszy re-MARILYN NEWTON

kord z roku 1983 ustanowiony przez

EFEKT fali uderzeniowej – z boku wzd∏u˝ toru jazdy samochodu

Richarda Noble’a – cz∏owieka, który go

wzbija siób∏ok kurzu.

ÂWIAT NAUKI Luty 1998 21

mierzeƒ amatorzy nie majà nic do robo-Na milion litrów paliwa dla transpor-z dziedziny aerodynamiki czy te˝ inte-ty. Zorganizowanie zespo∏u Thrusta SSC

towego Antonowa z∏o˝yli siśponsorzy; ligentnego zastosowania magnetyzmu wymaga∏o podobnego nak∏adu pracy co cz´Êç pieni´dzy pochodzi∏a z interneto-ziemskiego do wsparcia grawitacji zna-ma∏a kampania wojenna. Wykorzystano wej zbiórki wÊród fanów Thrusta SSC.

laz∏em... monstrum.

nawet ogromny rosyjski samolot trans-Jednym z obserwatorów pojedynku by∏

Monstrum zaawansowanej technolo-

portowy, który dostarczy∏ samochód na Art Arfons, który walczy∏ z Breedlove’em gii, rzecz jasna. Takie, co to troch´ przy-Black Rock. Thrust SSC okaza∏ si´ bardzo o tytu∏ najszybszego cz∏owieka na là-

pomina rakiet´ Tytan, tyle ˝e w skali 1 : 4

zaawansowanà technicznie konstrukcjà.

dzie w latach szeÊçdziesiàtych. 71-letni i na kó∏kach. Ossie Millican, szef warsz-Aktywne zawieszenie reagowa∏o na

Amerykanin, który w swoich ciemnych tatu mechanicznego w SLAC-u i g∏ówny zmiany obcià˝enia przedniej i tylnej osi okularach wcià˝ wyglàda na rajdowca, nadzorca budowy pojazdu, objaÊnia, ˝e w miarźbli˝ania siśamochodu do licz-móg∏ wyraziç tylko zdumienie: „Me-przednià cz´Êç kad∏uba ich samochodu by 1 Ma. Aby fale uderzeniowe nie znisz-chanik amator ju˝ tego nie dokona – po-stanowi komora pró˝niowa podobna do czy∏y pojazdu, jego podwozie ukszta∏to-wiedzia∏. – Bicie rekordów sta∏o si´ biz-tych, które stosuje si´ do oddzielania ma-wano zgodnie z wynikami doÊwiadczeƒ

nesem wymagajàcym zaawansowanej

terii od antymaterii. „Ta konkretna ko-przeprowadzonych w tunelach aerody-techniki.”

mora – zapewnia – by∏a prototypem i ni-namicznych.

Garry Stix

gdy nie wykorzystywano jej w akcelera-torze. Ale – dodaje – kilkakrotnie spraw-dziliÊmy jà za pomocà licznika Geigera, aby mieç co do tego ca∏kowità pewnoÊç.”

Tym, co naprawdŕobi∏o wra˝enie na Newton – 1, Einstein – 0

publice, by∏ element, którego nie posia-da∏ ˝aden z pozosta∏ych 34 pojazdów, Fizycy startujà w zawodach i... przegrywajà a mianowicie akcelerator. Nie z peda∏em, Wprawdzie fizycy czàstek nie Gdy wyszli, wyobraziliÊmy sobie, jak bo wszystkie te wyÊcigowce poruszajà siśà najwi´kszymi ponuraka-zaprz´gajà swoje superkomputery do wy∏àcznie dzi´ki grawitacji, ale prawdzi-mi wÊród naukowców, bo to

optymalizacji projektu opartego na pod-we urzàdzenie do przyspieszania czàstek.

przecie˝ oni zaproponowali powabne stawowych prawach przyrody, a nast´p-Takie, co to rozp´dza elektrony do pr´d-kwarki, rzadko jednak widuje siích nie przekopujà stosy akceleratorowych koÊci bliskiej pr´dkoÊci Êwiat∏a, a nast´p-b∏aznujàcych, w ka˝dym razie nie w bia-rupieci w poszukiwaniu nadprzewodzà-

nie zderza je z pozytonami, aby wytwo-

∏y dzieƒ. Tak wić kiedy badacze z Line-cych stopów czy te˝ pozytonowo prze-rzyç p´ki subatomowych czàstek tak ar Accelerator Center (SLAC) ze Stan-kszta∏conego „niewiadomoczego”. W

egzotycznych, ˝e w celu ich zobaczenia fordu zwrócili si´ do Scientific American przeróbce szczàtków technologicznego w naturze nale˝a∏oby w∏óczyç si´ wokó∏

z proÊbà o wy∏o˝enie tysiàca dolarów, cudu wartego wiele milionów dolarów czarnej dziury lub cofnàç si´ w czasie do aby mogli wziàç udzia∏ w wyÊcigach na zwyciśki pojazd rajdowy taka inte-Wielkiego Wybuchu. By∏ to, rzecz jasna, amatorskich pojazdów bez silników, po-lektualna moc z pewnoÊcià nie mog∏a tylko ma∏y kawa∏ek akceleratora i nie stanowiliÊmy nie przepuÊciç takiej Êwiet-zawieÊç. Wyobraêcie wić sobie moje uÊwiadczy∏oby si´ w nim elektromagne-nej okazji do zabawy. Dochody z za-zdziwienie, kiedy wrzeÊniowego poran-sów czy antymaterii. Niemniej jednak z wodów mia∏y zasiliç lokalnà fundacj´

ka w dniu zawodów, przechadzajàc si´

migajàcà, zasilanà z baterii diodà elektro-

(Peninsula Community Foundation)

w t∏umie zebranym wzd∏u˝ ∏agodnie luminescencyjnà, którà zamontowano zwalczajàcà nadu˝ywanie alkoholu

opadajàcej drogi Sand Hill Road ze Stan-w miejscu, gdzie przechodzi∏aby wiàzka, przez nastolatków. (SLAC nie mo˝e wy-ford University obok SLAC-u i siedzib prezentowa∏ sińaprawd´ wspaniale.

dawaç federalnych funduszy na takie firm o znacznych udzia∏ach w Dolinie I o to w∏aÊnie chodzi∏o. „Nie zale˝y imprezy, stàd naukowcy skierowali Krzemowej, zaszed∏em do SLAC-u i tam nam na szybkoÊci – zapewnia nieco de-proÊb´ do Scientific American.) zamiast prze∏omowego wynalazku

fensywnie Millican. – Chcemy zwyci´˝yç, wykorzystujàc nienewtonowskie efekty.”

Kiedy dru˝yna SLAC-u przyciàga na liniśtartu swego 655-kilogramowego wyÊcigowca nazwanego Z-Mobilem, in-

˝ynier Eric Bong wÊlizguje si´ w skórza-ny kombinezon motocyklisty i dosiada potwora. „Zwykle oczekujemy wysoko-energetycznych zderzeƒ, ale nie tym ra-zem” – ˝artuje.

W dole na linii mety konferansjer pod-grzewa emocje publicznoÊci: „Pojazd ze SLAC-u kosztuje co najmniej milion dolarów” – podaje z kamiennà twarzà. Ale uwaga: na drugi tor wtacza si´ konkurent – pude∏kowaty samochód sfinanso-wany przez prawniczà firm´ Venture Law Group i wykonany z czegoÊ, co przypomina chleb. No, mo˝e ciasto na precle.

Kiedy starter wznosi pistolet, dru˝y-EDWARD CALDWELL

na ze SLAC-u przygotowuje si´ do po-

Z-MOBILE gotowy do startu.

pchnićia wehiku∏u Bonga, choç „te-22 ÂWIAT NAUKI Luty 1998