2008/09
źródła z zakresu historii (konspekt)
dr M. Jaskowska
1. Wydawnictwa encyklopedyczno – słownikowe
-
Encyklopedia szkolna. Historia
-
Encyklopedia historii świata
-
Słownik szkolny. Postacie historyczne
-
Słownik szkolny. Terminy i pojęcia historyczne
-
Bitwy świata. Leksykon
-
Leksykon historii dwudziestego (XX) wieku
-
Tablice historyczne
-
Atlasy historyczne
2. Bibliografie historyczne
2.1. Finkel Ludwik: Bibliografia historii polskiej. Cz. 1-3.
Lwów 1891-1906 AU.
Przedruk fotoofsetowy Warszawa1955
Najpoważniejsze dzieło w zakresie bibliografii specjalnej w końcu XIX i na początku XX wieku. Pomysł
stworzenia bibliografii historii Polski narodził się w 1878 r. w „Kółku historycznym” istniejącym we lwowskiej czytelni akademickiej. Pracę zespołową podjęto w 1886 r.: kilkanaście osób zbierało i układało kartki z opisami bibliograficznymi. Źródłem były bibliografie, w tym Estreichera i Wisłockiego, czasopisma naukowe, literackie i polityczne. Materiały uzupełniał i porządkował Ludwik Finkel (1858-1930), on też zaproponował układ dzieła. Pracy nad tą bibliografią poświęcił 17 lat.
zasięg:
do 1900 r., a w odniesieniu do źródeł (Dodatek 2) do 1910 r.
zakres:
dzieje Polski od czasów najdawniejszych do 1815 roku
rodzaj rejestrowanych dokumentów:
wydawnictwa samoistne oraz rozprawy i artykuły z czasopism
układ wg chronologii przedmiotowej:
Wiadomości wstępne: 1. Archiwa i biblioteki; 2. Nauki pomocnicze (Tom I)
Źródła 1. Dokumenty; 2. Kroniki (Tom II)
Opracowania: 1. Geografia i etnografia; 2. Wiara i Kościół; 3. Prawo i ekonomia; 4. Oświata 5.
Historia polityczna (1-4: Tom I, 5: Tom II)
Źródła i Opracowania połączone są systemem odsyłaczy
odsyłacze kierują także do innych źródeł np. bibliografii Estreichera czy Wisłockiego
Dodatek 1. Uzupełnienia po koniec 1900 r. w podziale jak w części zasadniczej dzieła (Tom II);
Dodatek 2. Uzupełnienia za lata 1901-1910, zawiera tylko wiadomości wstępne i źródła (Tom III) opis bibliograficzny:
pod jednym numerem ujmowano kilka jednostek bibliograficznych, począwszy od ogólniejszych; autorów oddziela średnik
rozmiar druku wskazuje „klasyfikację” dzieł na ważne i mniej ważne. Pierwsze wyrazy tytułu drukowane są tłustym drukiem (compact), opis – petitem i nonpareillem
paginacja jest ciągła przez wszystkie tomy (do 34305)
występują liczne odsyłacze, zarówno w obrębie dzieła, jak do innych bibliografii
spisy pomocnicze
Indeksy: 1/ osób, 2/ miejscowości, 3/ Spis autorów XIX wieku po roku 1815 ( w tomie II), 4/ „spis głównych przedmiotów”
Bibliografia jest udostępniona w wersji cyfrowej w ramach Federacji Bibliotek Cyfrowych w Polsce przez Śląską Bibliotekę Cyfrową http://fbc.pionier.net.pl/owoc
2.2. Bibliografia historii Polski XIX wieku
Bibliografia historii Polski XIX wieku została zainicjowana w 1917 r. przez prof. Marcelego Handelsmana w Gabinecie Nauk Historycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Bibliografia obejmująca stulecie 1815-1914 miała być dalszym ciągiem Bibliografii Historii Polskiej Ludwika Finkla.
W czerwcu 1939 r. opublikowano pierwszy zeszyt bibliografii. Wybuch II wojny światowej zahamował
prace. Kartoteki – alfabetyczną i rzeczową zabezpieczono w podziemiach gmachu Towarzystwa 1
2008/09
źródła z zakresu historii (konspekt)
dr M. Jaskowska
Naukowego w Pałacu Staszica. Po zajęciu gmachu przez hitlerowców, kartotekę rzeczową przeniesiono potajemnie do piwnic domu prywatnego, pozostawiając przez pomyłkę cały dział
biograficzny. Wyniesiony egzemplarz ocalał w znacznej części a pozostawiony uległ zniszczeniu. W
grudniu 1946 r. podjęto decyzję o druku bibliografii, nawet pomimo strat. Układ bibliografii zaplanowany na 9 działów rzeczowych, odwołujących się do podziału w bibliografii Finkla został zmieniony na chronologiczny, stosownie do marksistowskich założeń o jednolitości procesu historycznego. Poza układem chronologicznym pozostawiono jedynie tom wstępny.
2.2.1. Bibliografia historii Polski 1815-1914. Tom wstępny. Oprac.: Halina Bachulska przy współpracy Wandy Konarskiej, Barbary Konarskiej, Ireny Łapinowej. red. nauk. Stefan Kieniewicz. Warszawa 1954 PWN
zasięg do 1939 r. (wyj. dz. VI do 1950 r.)
układ systematyczny:
Zawiera: 1. Bibliografie; 2.Encyklopedie; 3.Wydawnictwa ciągłe(wybór); 4. Opracowania historii powszechnej; 5. Opracowania historii polskiej; 6. Rozwój polskiej myśli historycznej (1815-1939); 7.
Organizacja nauki historycznej; 8. Archiwa, biblioteki, muzea (1815-1939)
spisy pomocnicze: Indeks nazwisk
2.2.2. Bibliografia historii Polski XIX wieku. .T. 1-2. Wrocław 1958-1983.Ossol.PAN IH
W 1953 r. prace nad bibliografią przejął Instytut Historii PAN. Kartoteka była uzupełniana przez warszawską, krakowską, śląską i pomorską pracownię bibliograficzną IH PAN. Zniesiono początkowy podział na źródła i opracowania. W obrębie poszczególnych zagadnień, na które został podzielony materiał bibliograficzny, zastosowano układ chronologiczny.
zakres: bibliografia historii Polski XIX w. w dzisiejszych granicach oraz polskich ruchów narodowowyzwoleńczych i wpływów kulturalnych na ziemiach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.
zasięg: wydawnictwa zwarte i ciągłe, rozprawy i artykuły z wydawnictw zbiorowych i czasopism w języku polskim i obcych. T. I druki wydane do 1955 r. włącznie
budowa:
T. I 1815-1831 Red. Stanisław Płoski wyd. 1958
Dz.1: Materiały ogólne (Bibliografie; Encyklopedie współczesne; Czasopisma i kalendarze; Pamiętniki, korespondencje, życiorysy). Dz.2: Zagadnienia społeczne i gospodarcze. Dz.3: Zagadnienia polityczne i prawne. Dz.4: Nauka i oświata, Dz. 5: Kultura, Dz. 6 Wyznania, Dz. 7: Historia regionalna; Dz. 8
Powstanie Listopadowe
Skorowidze 1.nazwisk, 2. nazw geograficznych
T. 2 1832-1864
część I pod kier. Stanisława Płoskiego wyd. 1968
Dz.1: Materiały ogólne (Bibliografie, Encyklopedie współczesne, Czasopisma i kalendarze, Pamiętniki, korespondencje, życiorysy)
Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych
część II pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1972
Dz.2: Zagadnienia społeczne i gospodarcze
Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych
część III wolumen 1-4 pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1974-1979
Dz.3: Zagadnienia polityczno-społeczne i prawne
Skorowidze: 1. nazwisk i prac anonimowych, 2. nazw geograficznych i miejscowych, 3. komitetów, ugrupowań i instytucji na emigracji
część IV wolumen 1-2 pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1982-1983
Dz.4: Wyznania, Dz. 5: Kultura,
Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych i miejscowych
2.3. Bibliografia
historii
Polski.
[retrospektywna]
Pod
red.
Heleny
Madurowicz - Urbańskiej. Oprac. Wiesław Bieńkowski, Adam Przyboś, Alina Szklarska
- Lohmannowa, Roman Żelewski. T. 1- 3. Warszawa 1965- 1978 PWN.IH PAN.
zakres: dzieje Polski do 1944 r.
zasięg: T. 1 do 1960 r., T. 2 do 1963 r., T. 3 do 1965 r.
2
2008/09
źródła z zakresu historii (konspekt)
dr M. Jaskowska
układ: podział na:
część ogólną (bibliografie i informatory, metodologia i metodyka nauczania historii, organizacja nauk historycznych, historia historiografii, archiwoznawstwo, bibliotekoznawstwo, nauki pomocnicze historii)
Historię Polski (w podziale na część ogólną i chronologiczną obejmującą okresy historii w podziale na: źródła, źródłoznawstwo opracowania)
Tom I
część.1: do roku 1454 red. Heleny Madurowicz - Urbańskiej wyd. 1965;
część 2: 1454-1795 red. Heleny Madurowicz – Urbańskiej wyd. 1965;
część 3: Indeksy (1. autorów i wydawców, 2. osób, 3. nazw geograficznych) red. Heleny Madurowicz -
Urbańskiej wyd. 1965;
Tom II: 1795-1918
część 1 red. Heleny Madurowicz - Urbańskiej wyd. 1967
część 2: Indeksy (1. autorów, wydawców, tytułów dzieł anonimowych i czasopism, 2. osób, 3. nazw geograficznych) red. Heleny Madurowicz - Urbańskiej wyd. 1967
Tom III: 1918-1945
część 1 red. Wiesław Bieńkowski. wyd. 1974
część 2: Indeksy (1. autorów, wydawców, tytułów dzieł anonimowych i czasopism, 2. osób, 3. nazw geograficznych) red. Wiesław Bieńkowski. wyd. 1978
2.4. Bibliografia historii polskiej za rok... [bieżąca]
do 1934 r. wydawana we Lwowie, od 1935 we Wrocławiu, od 1953 roku wydawaniem bibliografii zajmuje się Zakład Dokumentacji Instytutu Historii PAN w Krakowie
początkowo autorem bibliografii był Jan Baumgart, obecnie opracowuje ją zespół: od 1968 r. pod. red.
Wiesława Bieńkowskiego, od 2000 r. pod red. Anny Grucy
za lata 1902-1924 w Kwartalniku Historycznym R. 16-38 red. Eugeniusz Barwiński
za lata 1930 i 1931 oprac Maria i Marjan Friedbergowie wyd. 1932
za lata 1930 i 1931 oprac Maria Friedbergowa wyd. 1936
za lata 1935 -1937 oprac Maria Friedbergowa wyd. 1976
za lata 1938 -1939 oprac. W. Bieńkowski, A. Przybosiowa, R. Żelewski na podstawie materiałów zebranych częściowo przez Marię Friedbergową wyd. 1981
za lata 1944 -1947 oprac. J. Baumgart i S. Głuszek wyd. 1962
za rok 1948 wyd. 1952; za rok 1949 wyd. 1954; za lata 1950 - 51 wyd. 1955; za rok 1952 - 53
oprac. J. Baumgart wyd. 1957 za rok 1954 wyd. 1957; za rok 1955 wyd. 1958 oprac. J. Baumgart
za lata 1956 - 57 oprac. J. Baumgart i A. Malcówna wyd. 1960
za rok 1958 wyd. 1960; za rok 1959 wyd. 1961; za rok 1960 wyd. 1962; za rok 1961 wyd. 1963; za rok 1962 wyd. 1964; za rok 1963 wyd. 1965; za rok 1964 wyd. 1966; za rok 1965 wyd. 1967; za rok 1966 wyd. 1968; za rok 1967 wyd. 1969 oprac. J. Baumgart i A. Malcówna
za rok 1968 wyd. 1970; za rok 1969 wyd. 1971; za rok 1970 wyd. 1972; za rok 1971 wyd. 1973; za rok 1972 wyd. 1974; za rok 1973 wyd. 1975; za rok 1974 wyd. 1976; za rok 1975 wyd. 1978; za rok 1976 wyd. 1978; za rok 1977 wyd. 1980; za rok 1978 wyd. 1981; za rok 1979 wyd. 1982; za rok 1980 wyd. 1982; za rok 1981 wyd. 1984; za rok 1982 wyd. 1985 oprac. S Głuszek, A.
Malcówna, I. Perzanowska
za rok 1983 oprac. S Głuszek, A. Malcówna, I. Perzanowska przy współudz. W. Bukowskiego wyd. 1986
za rok 1984 oprac. W. Bukowski, S Głuszek, A. Malcówna wyd. 1987
za rok 1985 wyd. 1988; za rok 1986 wyd. 1989; za rok 1987 wyd. 1991; za rok 1988 wyd. 1991; za rok 1989 wyd. 1992; za rok 1990 wyd. 1994 oprac. W. Bukowski, S Głuszek, Z. Solak
za rok 1991 wyd. 1994;za rok 1992 wyd. 1994; za rok 1993 wyd. 1995; za rok 1994 wyd. 1996; za rok 1995 wyd. 1997; za rok 1996 wyd. 1998; za rok 1997 wyd. 1999; za rok 1998 wyd. 1999 i następne roczniki oprac. W. Frazik, S. Gąsiorowski, A. Gruca, Z. Solak
cenzura miała wpływ na zawartość bibliografii aż do początku 1980 roku, mimo to od połowy lat 70.
zamieszczano pozycje wydawane w II obiegu i na emigracji
zasięg
3
2008/09
źródła z zakresu historii (konspekt)
dr M. Jaskowska
bibliografia uwzględnia druki zwarte i artykuły z czasopism (z autopsji opracowuje się ponad 1000
tytułów czasopism, w tym ok. 300 obcych)
układ systematyczny, budowa:
A. Ogólne
B. Nauki pomocnicze historii
C. Historia Polski (poszczególne okresy w podziale na źródła i opracowania)
indeks alfabetyczny, łącznie z nazwami osób i nazwami geograficznymi
Elektroniczna wersja bibliografii, o ograniczonym zasięgu chronologicznym 1990-2005, dostępna jest pod adresem http://www.bibliografia.ipn.gov.pl/
2.5. Bibliograficzna baza historii Europy Środkowo-Wschodniej /
Literaturdokumentation zur Geschichte Ostmitteleuropas - LitDok
Ostmitteleuropa http://www.litdok.de/cgi-bin/litdok?lang=pl
Baza powstaje w Instytucie Herdera w Marburgu (Niemcy)
Współtworzą ją instytucje opracowujące bibliografie historyczne w Polsce (4), Czechach, Słowacji i krajach bałtyckich dostarczając danych bibliograficznych, ale też korzystając z bazy w tworzeniu własnych bibliografii
uwzględniane są książki, artykuły z czasopism i prac zbiorowych, recenzje o charakterze krytycznym. Selekcja formalna i merytoryczna dotyczy artykułów z prasy codziennej, tygodników i miesięczników oraz popularnonaukowych z czasopism regionalnych; pomijane są publikacje o znikomej wartości naukowej
W opisie bibliograficznym tytuły są podawane w języku oryginalnym i w tłumaczeniu na język niemiecki
Opisy uzupełniane są o hasła przedmiotowe osobowe i geograficzne w pięciu wersjach językowych
Klasyfikacja obejmuje 13 działów
ze względu na zakres zaletą tej bazy jest fakt, że aby śledzić piśmiennictwo dotyczące stosunków międzynarodowych, wzajemnych relacji, wydarzeń historycznych dotyczących różnych państw, nie trzeba przeszukiwać każdej z osobna bibliografii historycznej kraju biorącego udział w projekcie
W Polsce opisy bibliograficzne z bazy danych wykorzystuje się do tworzenia regionalnych bibliografii historycznych, ukazujących się drukiem w jednolitej formie. Polska bieżąca Bibliografia Historii Polskiej opracowywana w Pracowni Bibliografii Bieżącej Instytutu Historii PAN w Krakowie także korzysta z opisów zgromadzonych w bazie
wyszukiwanie
− łączenie wyrażeń z indeksów: autor, osoba, hasło przedmiotowe, hasło geograficzne, słowa z tytułu, działy rzeczowe (klasyfikacja), tytuł, czasopisma, seria, instytucja sprawcza, ISBN, ISSN, miejsce wydania, wydawnictwo (zawartość indeksów odkryta)
− możliwość zawężenia wyników do:
o
formalnego typu dokumentu
o
funkcjonalnego typu dokumentu
o
regionu
o
roku wydania
o
okresu (w latach)
o
języka
2.6. Przykłady bibliografii o węższym zakresie
2.6.1. Bibliografia Historii Wielkopolski
http://www.ptpn.poznan.pl/BHW/BHW_main.htm
http://213.17.149.26/sowa-www/sowacgi.php?KatID=1&lang=PL
2.6.2. Getto Warszawskie http://warszawa.getto.pl/
2.6.3. Kampania wrześniowa http://www.cbw.pl/cgi-bin//makwww.exe?BM=16
2.6.4. Powstanie warszawskie http://www.cbw.pl/cgi-bin//makwww.exe?BM=18
4