Okres Wewnątrz Łonowy:

Pierwszy miesiąc

Dziecko rozpoczyna życie jako pojedyncza komórka o średnicy około 0,1 mm. Po połączeniu materiału genetycznego ojca i matki zostają zdeterminowane m.in. płeć, kolor oczu, włosów, skóry, rysy twarzy, budowa ciała, tendencja do wysokiego lub niskiego wzrostu.

W trzecim tygodniu dziecko osiąga wzrost około 2,5 mm.

Serce zaczyna bić 21. dnia od poczęcia. Krew krąży w nieskomplikowanym zamkniętym układzie naczyń, oddzielnym od krążenia matki.

W czwartym tygodniu dziecko mierzy już ponad pół centymetra. Ma główkę, tułów i zawiązki górnych kończyn. Istnieją już pierwotne nerki, wątroba, przewód pokarmowy, naczynia krwionośne i serce.

Drugi miesiąc

Jest to okres bardzo intensywnego rozwoju dziecka, np. co minutę przybywa mu kilka tysięcy nowych komórek nerwowych. W 41. dniu pojawiają się pierwsze odruchy nerwowe oraz ruchy kształtujących się rączek i nóżek. Praca mózgu jest już tak intensywna, że w szóstym tygodniu od poczęcia potrafimy zarejestrować fale elektromagnetyczne wysyłane przez mózg tego maleńkiego człowieka. Wykształcają się usta, a okolica warg staje się wrażliwa na dotyk, a jej podrażnienie powoduje obrót ciała. Dziecko ma ukształtowane wszystkie podstawowe narządy, które spełniają swoje funkcje, np. serce bije rytmicznie 40-80

razy na minutę, żołądek wydziela soki trawienne, nerki usuwają kwas moczowy z krwi, kształtuje się układ kostny dziecka.

Pod koniec drugiego miesiąca życia dziecko osiąga wzrost około 2 cm i wagę około 2-3 gramów.

Trzeci miesiąc

Dziecko nadal rozwija się bardzo intensywnie. Wszystkie zasadnicze części mózgu są już ukształtowane. Co sekundę przybywa kilka tysięcy nowych komórek nerwowych. Stopniowo całe ciało nabiera wrażliwości na dotyk. Wielokrotnie wzrasta liczba połączeń nerwowo-mięśniowych.

Dziecko ćwiczy swoje ruchy, poruszając się w macicy. Występuje już odruch ziewania, przeciągania. Dziecko zaczyna ćwiczyć mięśnie potrzebne mu po urodzeniu do oddychania, pobierania pokarmu i wydawania głosu, nabierając i wypierając z płuc wody płodowe - czasem połyka je. Podciąga górną wargę, co jest wstępem ćwiczenia ssania. Jest ciągle w ruchu, "tańczy" w macicy, unosi się i opada, podskakuje, przeciąga się, kołysze biodrami, zgina kończyny, robi miny mięśniami twarzy, porusza gałkami ocznymi, zaciska pięści, marszczy brwi. Jego skóra pokrywa się meszkiem, pojawiają się zawiązki paznokci i zębów mlecznych, szpik kostny zaczyna produkować krwinki, woreczek żółciowy -żółć, trzustka - insulinę, przysadka - hormon wzrostu. Życie dziecka zależy jednak od łożyska, swoistego laboratorium, które spełnia rolę układu oddechowego, pokarmowego, hormonalnego. Pod koniec trzeciego miesiąca dziecko wykazuje w swym zachowaniu cechy indywidualne i tak np. mięśnie twarzy przyjmują układ zgodny z odziedziczonymi cechami. Wzrost tego maleńkiego człowieka wynosi około 9 cm, a waga około 30 g.

Czwarty miesiąc

Jest to nadal okres gwałtownych zmian. Wzrost dziecka dochodzi do około 25 cm, a ciężar do 20 dkg.

Doskonalą swoje funkcje narządy wewnętrzne, np. serce przepompowuje dziennie 30 litrów krwi w tempie dwukrotnie szybszym od rytmu serca matki, tj. 120-160 uderzeń na minutę, organizm syntetyzuje białka, wydziela hormony.

Jeśli dziecko jest dziewczynką, w jej jajnikach zostają utworzone wszystkie komórki jajowe, z których niektóre kiedyś dojrzeją, dając życie następnym pokoleniom.

W mózgu tworzą się bruzdy i zwoje, przez co powiększa się jego powierzchnia oraz wzrasta dynamicznie sieć połączeń między komórkami nerwowymi w całym ciele. Dziecko jest bardzo aktywne, wykonuje około 20

tysięcy różnych ruchów w ciągu dnia. Stają się one płynne i pełne wdzięku. Maluch reaguje już na smak i zapach wód płodowych, jest wrażliwy na dotyk i zmianę ciśnienia w przestrzeni, w której jest zanurzony, np.

wskutek ucisku na brzuch matki "kopie" i skręca się. Wody płodowe, w których dziecko jest zanurzone,

łagodzą wstrząsy i, zgodnie z prawem Archimedesa, "znoszą" ciężar jego ciała, co pozwala maleństwu swobodnie baraszkować.

W czwartym miesiącu zaczynają rosnąć włosy dziecka.

Piąty miesiąc

Dziecko osiąga w tym miesiącu 30 cm wzrostu i 40 dkg wagi. Rosną mu włosy, brwi i rzęsy oraz paznokcie.

Tony bicia jego serca można wysłuchać już uchem, bez słuchawki lekarskiej. Matka odczuwa "pierwsze ruchy" dziecka - delikatne muśnięcia, jakby skrzydłem motyla, lub "puszczanie bąbelków". Dziecko czasem śpi głęboko, drzemie, czasem czuwa spokojne lub też jest bardzo ruchliwe, np. przeciąga się, obraca, kopie, ma czkawkę. Jego ruchliwość zależy od odziedziczonego temperamentu oraz trybu życia matki, np. zwykle rozpoczyna harce, gdy matka odpoczywa, a ogranicza ruchy, gdy matka jest aktywna.

Dziecko ćwiczy ruchy ssące warg, reaguje na smak wód płodowych, połykając ich więcej, gdy stają się słodsze, a zaprzestając picia, gdy są gorzkie, kwaśne lub słone. Wrażliwość dotykowa pozwala mu odczuć świat wewnątrzmaciczny "na własnej skórze". Dotyka siebie, pępowiny, łożyska, ścian macicy. Silne bodźce, zmieniające warunki w łonie wywołują dyskomfort, któremu dziecko stara się aktywnie przeciwstawić. W tym okresie można uspokajać dziecko przemawiając do niego czule, posyłając mu serdeczne myśli, słuchając muzyki lub śpiewając coś miłego, czytając to, co wprawia matkę w dobry nastrój.

Szósty miesiąc

Proporcje ciała dziecka stają się podobne do tych, jakie będą przy urodzeniu. Osiąga ono 25-30 cm wzrostu i waży już 50-70 dkg. Skóra jest obficie pokryta mazią płodową. Wytwarzają się wiązadła stawowe, kostnieje szkielet, płuca zaczynają wytwarzać surfaktant, który pomoże im po urodzeniu w rozprężaniu się i nabieraniu powietrza (stąd w następnym miesiącu wzrastają szansę na przeżycie dziecka, jeżeli urodziło się za wcześnie). Magazynuje już ono produkty potrzebne po urodzeniu, np. wapń, żelazo, białka, ciała odpornościowe. Zakończyło się powstawanie komórek nerwowych, natomiast intensywnie zwiększa się liczba połączeń między nimi, np. w mózgu na obszarze wielkości łebka od szpilki mieści się około 70 tysięcy komórek, a pomiędzy nimi w 24. tygodniu życia istnieje już 124 miliony połączeń. W czasie snu pojawia się u dziecka tzw. faza REM, tzn. szybkich ruchów gałek ocznych (marzeń sennych), w czasie której następuje dojrzewanie mózgu (porządkowanie wrażeń i odczuć, ich selekcjonowanie i zapamiętywanie). Dziecko ćwiczy ruchy ssące warg. Uczy się od matki rytmu naprzemiennej aktywności.

Dalszy rozwój dziecka polegać będzie na doskonaleniu pracy wszystkich działających już narządów i układów, nabieraniu wagi i powiększaniu wzrostu.

Siódmy miesiąc

Dziecko rośnie szybko. Przeciąga się, przemieszcza z boku na bok. Wkłada do buzi już nie tylko kciuk, ale i całą piąstkę. Otwiera i zamyka oczy, czasem połyka za dużo wód płodowych i dostaje czkawkę - matka odczuwa ja jako lekkie pukanie. Pod jego skórą zaczyna się gromadzić tkanka tłuszczowa. W 32 tygodniu dziecko ma około 41 cm długości i waży około 1800 g.

Ósmy miesiąc

Około 32 tygodnia u chłopców jądra zstępują do moszny. Oczy dziecka reagują na światło. Powieki zaczynają mrugać. Dziecko intensywnie ćwiczy oddychanie, ssanie i połykanie. Jest mu dość ciasno, często przybiera pozycje skuloną ze skrzyżowanymi nóżkami i rączkami. Dziecko powoli przygotowuje się do porodu. Ustawia się najczęściej główką w kierunku kanału rodnego. W 36 tygodniu dziecko ma około 46 cm długości i waży ok. 2200 g.

Dziewiąty miesiąc

Dziecko osiąga pełna dojrzałość do życia pozamacicznego. Płuca są w pełni przygotowane do oddychania.

Maź płodowa zaczyna zanikać. Włosy na głowie staja się grube i dłuższe. Zaznaczaja się gruczoły piersiowe. W 40 tygodniu dziecko ma około 52 cm długości i waży około 3200 g.

Okres Noworodkowy do 28 dnia życia.

W pierwszych dniach dochodzi do ubytku masy ciała, 6-10 % płynów. W około 10 dniu życia waga początkowa wraca.

Cechuje go:

-Duża głowa

-Krótka szyja

-krótkie kończyny dolne

Charakterystyczne cechy motoryki noworodka:

-Niepewność ruchowa

-uogólnione reakcje ruchowe

-Obecność wrodzonych odruchów bezwarunkowych

Okres Niemowlęcy do 12 miesiąca życia

-W 6 miesiącu życia wyrzynają się pierwsze zęby mleczne.

Jednoroczne dziecko ma ich przeciętnie 6 ( dziewczynki ząbkują szybciej ).

-Zwiększa swoją masę ciała do 6-7kg a długość do 25 cm.

Rozwój ruchowy

Dziecko samodzielnie staje z pozycji przykucniętej i z klęku, bez podtrzymywania się podpory. Chodzi trzymane za jedną rękę lub trzymając się samo dorosłego i próbuje stawiać pierwsze samodzielne kroki. Dziecko chwyta dwa małe przedmioty jedną ręką, zaczyna posługiwanie się przedmiotami zgodnie z ich budową i funkcją.

Rozwój procesów poznawczych

Trzymając dwa przedmioty interesuje się trzecim i próbuje go schwycić. Kołysze przedmioty na sznurku. Buduje wieżę zestawioną z dwóch klocków, burzy wieżę ustawioną przez dorosłego. Dziecko potrafi skupić uwagę przez 5-10 minut.

Rozwój mowy

Wymawia ze zrozumieniem pierwsze dwa, lub trzy słowa z powtarzaną sylabą np.mama, baba.

Rozwój kontaktów społecznych

Rozumie kilka prostych poleceń w znanych sytuacjach i wykonuje je np. przy jedzeniu "otwórz buzię." Dziecko jest wesołe i serdeczne wobec bliskich. Współdziała przy ubieraniu- wykonuje różne ruchy przystosowawcze. Powtarza czynności, które wywołują śmiech, cieszy się przy tym głośno.

Okres Po niemowlęcy do 4 roku życia

Z końcem 3 roku życia dziecko osiąga ~ ¼ masy ciała i 1/3 powierzchni ciała, nieco

powyżej ½ wysokości ciała, a ponad 90% obwodu głowy dorosłego

- kończy się proces wyrzynania zębów mlecznych

- wydłużeniu ulegają kończyny

- zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej

- zwiększa się masa mięśniowa ciała

- sylwetka ciała jest zgrabniejsza

- podkreślone zostają ( i to nadmiernie ) fizjologiczne krzywizny

kręgosłupa. Wypięty brzuch i pozornie płaskie stopy sa tu jeszcze

zjawiskiem prawidłowym.

- dzięki integracji neuro-motorycznej i koordynacji kory mózgowej

dziecko opanowuje podstawowe czynności lokomocyjne

- kształtuje się równowaga kwasowo – zasadowa

- zwiększa się odporność dziecka

- rozwija się mowa

- zaczyna się kształtować osobowość dziecka

- charakterystyczna jest znaczna pobudliwość ruchowa i niemożnosc

dłuższej koncentracji uwagi

Okres Przedszkolny do 7 roku życia

1. w okresie przedszkolnym utrzymuje sie spostrzegane uprzednio zwolnienie tempa

rozwoju, tj. ok.. 2 kg i 6-8 cm na rok.

2. Charakterystyczna wcześniej lordoza i uwypuklony brzuch oraz płaskostopie

zanikają

3. do 2.5 roku życia wyrżnęło się 20 zębów mlecznych

4. cześć twarzowa czaszki rosie szybciej niż mózgowa

5. szczeka poszerza się

6. umiejętności ruchowe :

w 3 roku 1ycia – wchodzenie na schody

w 4 roku 1ycia – schodzenie ze schodów, ze stawianiem stóp na

przemian

w 5 roku 1ycia – podskakiwanie

a następnie skakanie na 1 nodze

7. nasilenie procesów mineralizacji kości ( nowe punkty kostnienia )

8. od 6 roku życia wymiana zębów mlecznych na stałe

9. 5-latek swobodnie : biega, chwyta, zachowuje równowagę

10. trudne nadal są precyzyjne ruchy manualne ( nie ukonczony proces mielinizacji )

11. zwiększa się dominacja prawej reki

12. zaznacza się dymorfizm płciowy

13. rozwija się pamięć

Okres wczesnoszkolny do 13 roku życia

W tym okresie pojawiają się zęby stałe, rozpoczyna się dojrzewanie płciowe, znaczący wzrost, i przyrost masy ciała, zwiększa się przystosowanie motoryczne, zwiększona możliwość koncentracji, zmniejsza się niepokój ruchowy, różnice między dziewczynkami a chłopcami zaczynają być bardziej widoczne.

Okres dojrzewania do 18 roku życia

• W tym okresie dojrzewa wiele układów

• wzrasta ogólna odporność organizmu

• wrażliwość zmysłów osiąga swoja dojrzałość

• dziecko osiąga dojrzałość szkolna, czyli możliwość sprostania wymaganiom

szkolnym, bez uszczerbku dla zdrowia i rozwoju dalszego dziecka, w pojęciu

tym mieści się :

- dojrzałość intelektualna

- dojrzałość społeczna ( w gronie rówieśników )

- dojrzałość fizyczna ( sprawność fizyczna )

- dojrzałość immunologiczna ( odporność )

• zmienia się sylwetka dziecka :

- klatka piersiowa ulega spłaszczeniu

- pogłębia się kifoza piersiowa

- wydłuża się stopa

- zaznacza się dymorfizm płciowy

W okresie dojrzewania płciowego z reguły wyróżnia sie :

- fazę przed pokwitaniowa

- fazę pokwitania.

U dziewcząt – faza przed pokwitania kończy się z wystąpieniem menarche

( pierwszej miesiączki )

U chłopców – granica trudna do określenia, może nią być szczyt wzrastania wysokości ciała. Pierwsza polucja – odpowiednik menarche –

może być niedostrzegana.

Za prawidłowy okres dojrzewania przyjmuje sie :

dla dziewcząt – 8 – 16 rok życia

dla chłopców – 10 – 18 rok życia

U dziewcząt

1. pierwszym objawem dojrzewania płciowego dziewcząt jest powiększenie

gruczołów piersiowych.

2. objawom tym towarzyszy lub wyprzedza je, tzw. niepokwitanie skok wysokości

ciała, tj. ~ 6 – 12 miesięcy przed menarche ( tj. ~ 12 roku życia )

3. przyrost tkanki tłuszczowej ( biodra, pośladki, piersi )

4. rozwój piersi wyprzedza wystąpienie owłosienia łonowego

U chłopców

Okres dojrzewania trwa ~5-6 lat

1. jako punkt graniczy fazy przed pokwitaniowej i niepokwitanie przyjmuje się

szczyt przyrostu wysokości ciała

2. rozwój jader trwa 6 lat, z przyspieszeniem ok. 13 roku życia

3. następuje wydłużenie worka mosznowego i ścieczenie jego skóry

4. rozwój prącia zaczyna się ~ 13 roku życia

5. skok pokwitaniowy wysokości ciała jest uwarunkowany przyspieszeniem

wzrastania tułowia i kończyn dolnych

6. jest również zauważalny skok pokwitaniowy barków i klatki piersiowej ( wpływ

androgenów )

7. wzrost chrząstek krtani i wydłużenie strun głosowych prowadzi do mutacji