Podstawowe zagadnienia z zakresu Anatomii Radiologicznej.
Rentgenodiagnostyka konwencjonalna RTG
Jest to najstarsza metoda obrazowania budowy anatomicznej. Promienie X są
emitowane przez lampę rentgenowską i mają właściwości przenikania przez różnego rodzaju
materię m.in. przez tkanki organiczne – ciało ludzkie, a efekt osłabienia tych promieni
rejestrowany jest na halogenosrebrowej błonie rentgenowskiej lub na detektorze,
umożliwiającym zapis cyfrowy. Struktury hiperdensyjne (o dużej gęstości) pochłaniają
w znacznym stopniu promienie X i na obrazie są jaśniejsze, natomiast struktury hipodensyjne
(o małej gęstości) osłabiają przenikanie w niewielkim stopniu promieni X i na obrazie są
ciemniejsze – powietrze, płuca, tchawica, jelita, zatoki. Narządy miąższowe, tkanki miękkie
oraz naczynia krwionośne wypełnione, wykazują średni stopień pochłanialności
promieniowania i w zasadzie nie są rozpoznawane, jako oddzielne struktury anatomiczne.
Stopień pochłanialności promieni X zależny jest od:
- zakresu energii promieniowania RTG mierzonej w keV – kiloelektronowoltach, lub
skrótowo kV - kilowoltach. Stosowany zakres wynosi od 40 do 150 keV. Napięcie do 70 keV
nazywane jest promieniowaniem miękkim, powyżej 100 keV promieniowaniem twardym;
- gęstości tkanek i efektywnej liczby atomowej związków tworzących tkanki;
- grubości obiektu.
Promienie X – to promieniowanie (fale) elektromagnetyczne o właściwościach jonizujących,
czyli promieniotwórczych, podobnie jak promienie alfa, beta i gamma.
Przykładem promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego (nie-promieniotwórcze)
są fale radiowe, telewizyjne, mikrofale, promieniowanie podczerwone.
Tomografia komputerowa
Tomografia komputerowa wykorzystuje właściwości promieniowania rentgenowskiego,
podobnie jak rentgenodiagnostyka konwencjonalna.
- Promieniowanie X emitowane są przez lampę rentgenowską do detektorów
znajdujących się po przeciwnej stronie w stosunku do lampy w płaszczyźnie
poprzecznej ciała;
- Lampa porusza się ruchem okrężnym w stosunku do osi długiej ciała;
1
- Stosuje się wielorzędowe układy detektorów, w celu uzyskania kilkunastu przekrojów
ciała, podczas jednego obrotu lampy.
- W czasie badania, stół z badanym przesuwa się wzdłuż osi długiej urządzenia,
prostopadle do obracającej się lampy;
- Metoda ta pozwala przedstawić wielopłaszczyznowy obraz badanego obszaru ciała;
- Można podać środek cieniujący, który umożliwi ocenę jam serca, obwodowego
układu naczyniowego i narządów miąższowych – badanie te nazywa się angiografią
TK;
- Metodą tą można zbadać współczynnik pochłaniania promieni X przez różne elementy
anatomiczne. Przyjęto skalę Hounsfielda (jH) np. kości +1000 jH, woda 0 jH,
powietrze -1000 jH.
- TK charakteryzuje się znacznie większą rozdzielczością i kontrastowością od RTG
- Struktury silniej osłabiające promieniowanie (hiperdensyjne) na obrazie są jaśniejsze,
czyli kości;
- Struktury bardziej przenikliwe (hipodensyjne) na obrazie są ciemniejsze, czyli tkanki,
ciecze, przestrzenie powietrzne;
- Uwidocznienie światła jelit możliwe jest po wypełnieniu ich środkiem cieniującym,
wodą lub powietrzem.
Angiografia
Angiografia polega na wstrzykiwaniu do układu krwionośnego rozpuszczalnego w wodzie
jodowego środka cieniującego. W zależności od miejsca wstrzyknięcia wyróżniamy
angiokardiografię, arteriografię, aortografię lub flebografię. Po podaniu dotętniczym
w pierwszej kolejności uwidoczni się tętnica, następnie dotrze do narządu zaopatrywanego
przez ta tętnicę, co spowoduje wzmocnienie kontrastowe. W ostatniej fazie uwidoczni się w
układzie żylnym. Obraz badanego obszaru naczyniowego rejestruje się dwukrotnie – przed
podaniem środka cieniującego i po jego podaniu. Wykonuje się to w celu wyeliminowania
wszystkich sąsiednich elementów anatomicznych z obrazu – jako negatyw, a pozostaje tylko
obraz badanej części układu krążenia i narządów miąższowych.
2
Scyntygrafia – jest to izotopowe badanie diagnostyczne. Polega na wprowadzeniu
substancji promieniotwórczych do tkanek i narządów, przeważnie dożylnie. Następnie
rejestruje się promieniowanie gamma detektorami na zewnątrz pacjenta. Metoda ta
wykorzystuje zjawisko emisji pozytonowej i ma istotne znaczenie w ocenie czynności
narządów i procesów anabolicznych w organizmie. Nie służy do obrazowania budowy
anatomicznej.
Ultrasonografia USG
Ultrasonografia – służy do obrazowej diagnostyki medycznej. Poprzez zastosowanie
ultradźwięków w zakresie od 2 do 10 MHz wykorzystuje się akustyczne właściwości tkanek
miękkich. Przetwornik piezoelektryczny emituje ultradźwięki, które w ciele człowieka
ulegają absorpcji, rozproszeniu, odbiciu na granicy dwóch ośrodków (tkanek) o różnej
impedancji akustycznej. Odbite impulsy są rejestrowane przez głowicę i wzmacniane
w postaci dwuwymiarowej, a najnowsze w trójwymiarowej.
W celu oceny budowy badanych struktur anatomicznych należy uwzględnić:
- Tkanka kostna oraz przestrzenie powietrzne nie przewodzą fal ultradźwiękowych,
a badanie położonych za nimi struktur jest niemożliwe.
- Struktury hiperechogeniczne (kości, zwapnienia, tkanka tłuszczowa) obrazowane są
jako jaśniejsze echa.
- Struktury hipoechogeniczne (zbiorniki płynu, węzły chłonne) obrazowane są jako
ciemniejszy echa (obraz).
- Struktury wolne od echa – pęcherz moczowy, żółć, płyn mózgowo-rdzeniowy.
USG w odróżnieniu od innych metod obrazowania nie wymaga określania ścisłych
płaszczyzn podczas badania, dzięki czemu badane struktury są widoczne pod różnym kątem
i dowolnej strony. Jednak wymaga to dużego doświadczenia podczas interpretacji i opisu.
Ultrasonografia dopplerowska – polega na wykorzystaniu zmiany częstotliwości
odbieranego sygnału odbijającego się od elementów poruszających się w stosunku do sondy
(nadajnika-odbiornika) emitującej ultradźwięki. Jest to ważna metoda badania serca i układu
krążenia. Obrazując poruszające się elementy morfotyczne we krwi pozwala określić
szybkość i kierunek ich przepływu.
3
Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego polega na wykorzystaniu
rezonansowego oddziaływania fal o częstotliwości radiowej na protony (głównie wodoru H)
znajdujących się w polu magnetycznym i rejestracji związanych z tym zjawisk
energetycznych.
W tym celu rejestruje się czas relaksacji (powrotu do równowagi energetycznej
protonów. W obrazowaniu MR przyjęto, iż sygnał silny odpowiada na zdjęciach obszarom
jasnym, a sygnał słaby obszarom ciemnym.
Im miększa tkanka tym rezonans (sygnał) jest słabszy.
4