Pan Kowalski rozpoczął budowę kurnika (posiadał decyzję zawierającą zezwolenie na budowę) w
celu hodowli 10.000 sztuk kur. Poczynania pan Kowalskiego nie spodobały się jego sąsiadom,
którzy wytoczyli powództwo o zakazanie kontynuowania budowy. Uzasadniając żądanie podali, że
realizacja powyższej inwestycji uniemożliwi powodom, stale zamieszkałym w najbliższym
sąsiedztwie, korzystanie z ich nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem. Zamierzona bowiem
hodowla powodować będzie odór i hałas całą dobę. Powodowie zarzucili również, że przy
planowaniu miejsca budowy kurnika naruszona została strefa ochronna. Pozwany wniósł o
oddalenie powództwa twierdząc, że budowę rozpoczął na podstawie decyzji zawierającej
zezwolenie na tę budowę, a powództwo jest jedynie wyrazem złośliwości powodów. Jakie
rozstrzygnięcie powinien wydać sąd?
Kazus 2
Janina była właścicielką kawalerki stanowiącej odrębną nieruchomość. W testamencie
holgraficznym zapisała tę kawalerkę swojej wnuczce, Paulinie. Opatrzyła jednak to rozrządzenie
warunkiem, że Paulina nie będzie palić papierosów. Cały spadek na postawie tego testamentu nabył
konkubent Janiny, Grzegorz. W wykonaniu zapisu Grzegorz zawarł z Pauliną, która niezmiennie
pozostawała nikotynową abstynentką, w formie aktu notarialnego umowę przenoszącą własność
kawalerki. Akt notarialny zawierał także wniosek o wykreślenie w dziale drugim księgi wieczystej
Janiny i wpis Pauliny jako właścicielki nieruchomości. Do wypisu aktu notarialnego umowy
przenoszącej własność załączono również wypis zarejestrowanego aktu poświadczenia
dziedziczenia stwierdzającego nabycie spadku po Janinie przez Grzegorza. Sąd wieczystokięgowy
oddalił wniosek o wpis.
Czy orzeczenie to było trafne?
Kazus 3
Andrzej był właścicielem łąki o powierzchni 1,5 ha. Jego sąsiad, Tomasz chciał odkupić część łąki
o pow. 50a. Po krótkich negocjacjach strony udały się do notariusza i w formie aktu notarialnego
zawarły umowę sprzedaży 50a łąki należącej do Andrzeja za 30 000 zł. W umowie Andrzej
zobowiązał się również do jak najszybszego przeprowadzenia podziału geodezyjnego swojej
nieruchomości, umożliwiającego precyzyjne oznaczenie przedmiotu umowy. Strony ustaliły, że to
sprzedawca będzie uprawniony do wskazania części nieruchomości, która ma przypaść w
kupującemu w wykonaniu umowy sprzedaży.
Czy, a jeżeli tak, to przy spełnieniu jakich przesłanek, Tomasz może na podstawie tej umowy nabyć
własność części łąki należącej do Andrzeja?
Kazus 4
Od roku 1972 Leszek przejeżdżał utwardzoną drogą przez nieruchomość Katarzyny skracając sobie
w ten sposób dojazd do własnej nieruchomości. Katarzyna nie sprzeciwiała się temu, ponieważ
droga istniała tam od lat i nie przeszkadzała w korzystaniu z jej nieruchomości. Kiedy Katarzyna
wyemigrowała w 1986 r. do Stanów Zjednoczonych, Leszek zawładnął całą nieruchomością i
wzniósł na jej granicach ogrodzenie. W styczniu 2013 r. do Polski przyjechała córka zmarłej
niedawno Katarzyny będąca jej jedyną spadkobierczynią. Zażądała od Leszka wydania
nieruchomości. Zamiast tego jednak Leszek wystąpił do sądu z wnioskiem o stwierdzenie
zasiedzenia nieruchomości oraz alternatywnie – zasiedzenia służebności przejazdu.
(konkurs, 2012)
Jan sprzedał Halinie nieruchomość gruntową pod warunkiem, że Olga nie wykona przysługującego
jej prawa pierwokupu. Umowę w dniu 20 marca 1991 r. zawarto w formie aktu notarialnego, a
notariusz pouczył strony, że w razie niewykonania prawa pierwokupu do przejścia własności będzie
niezbędne zawarcie umowy przenoszącej własność. Wzmianka o pouczeniu została ujęta w akcie
notarialnym umowy sprzedaży. Olga prawa pierwokupu nie wykonała i w maju 1991 r. Halina
zapłaciła cenę oraz objęła grunt w posiadanie. W roku 2008 Halina zmarła, a jej jedynym
spadkobiercą został na podstawie ustawy syn, Tadeusz. Tadeusz był przekonany, że matka
była właścicielką gruntu kupionego od Jana, ponieważ był świadkiem, jak Halina dokonywała
zapłaty ceny sprzedaży. Ku jego zdumieniu Jan zażądał w lutym 2011 r. wydania gruntu. Wobec
odmowy Jan wystąpił przeciwko Tadeuszowi z pozwem zawierającym żądanie wydania
nieruchomości. Pozew został nadany na poczcie listem poleconym w dniu 15 czerwca 2011 r. W
odpowiedzi na pozew Tadeusz wytoczył powództwo wzajemne o nakazanie Janowi złożenia
oświadczenia woli w ramach umowy o przeniesienie własności gruntu w wykonaniu
umowy sprzedaży zawartej przez Jana i Halinę w 1991 r. Jan w trakcie procesu podniósł zarzut
przedawnienia.
Kazus 6
Rodzeństwo: Janusz i Barbara byli współwłaścicielami gruntu, który przed laty podarował im
ojciec. Po pewnym czasie – w 1982 r. – ustalili, że Janusz będzie uprawiał część północną, a
Barbara – południową nieruchomości. Umowę zawarto w formie pisemnej. W 2012 r. Janusz
chciałby ustanowić na swojej części gruntu użytkowanie na rzecz Matyldy.
Czy jest to dopuszczalne?
Kazus 7
A) Andrzej pozostawił w prowadzonym przez Piotra N. autokomisie samochód w celu sprzedaży
go. Andrzej zawarł z właścicielem firmy umowę komisu w dniu 8 maja 1997 r. W krótkim czasie
okazało się, że autokomis nie istnieje, a samochód powoda został sprzedany Jolancie na podstawie
sfałszowanego dowodu rejestracyjnego. Osoba o nazwisku Piotr N., właściciel autokomisu, również
nie istnieje. Prowadzący komis, który przedstawił się jako Piotr N., nazywa się w rzeczywistości
Marcin K. i toczy się przeciwko niemu postępowanie o oszustwo i podrabianie dokumentów.
Andrzej złożył Marcinowi K. oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli przy
zawieraniu umowy komisu jako złożonego pod wpływem błędu wywołanego podstępnie. Zdaniem
powoda, jest on nadal właścicielem tego pojazdu, a nie pozwani Ł., którzy zawarli umowę kupna
samochodu z osobą nieupoważnioną. Oceń stan prawny.
B) Student prawa Paweł kupił od Andrzeja używany samochód marki Volvo, który ten ostatni
sprowadził dwa lata temu z zagranicy. Wyjątkowo niska cena auta sprawiła, że Paweł bez
dłuższego namysłu zdecydował się na zakup. Strony postanowiły, że do czasu powrotu Pawła z
Erasmusa (stypendium obejmowało roczny pobyt na zagranicznej uczelni) samochód pozostanie w
posiadaniu Andrzeja. Niebawem po powrocie do kraju, do Pawła zgłosił się niejaki Hans żądając
wydania pojazdu – okazało się, że auto zostało skradzione. Oceń stan prawny.
Kazus 8
Olga miała służebność mieszkania w domu wzniesionym na nieruchomości stanowiącej przedmiot
własności Marii. Maria podarowała grunt Władysławowi bez zachowania formy aktu notarialnego.
Od objęcia przez Władysława gruntu w posiadanie minęły 32 lata. Żyje jeszcze Maria.
Jaki jest stan prawny nieruchomości?
Kazus 9
Franciszek był kolekcjonerem zabytkowych samochodów. Kupował zniszczone egzemplarze za
niewielką cenę i następnie żmudną pracą doprowadzał je do stanu dawnej świetności. Jeden ze
składników kolekcji szczególnie upodobał sobie jego wnuk, Tadeusz. Po śmierci Franciszka
odnaleziono testament własnoręczny (napisany w całości pismem ręcznym, podpisany nazwiskiem i
imieniem oraz opatrzony datą), w którym Franciszek ustanowił zapis zwykły tego samochodu na
rzecz Tadeusza pod warunkiem, ze uzyska on prawo jazdy. Do całego spadku powołał zaś swojego
syna, a ojca Tadeusza, Stanisława. Kiedy tylko Tadeusz zapisał się na kurs prawa jazdy, Stanisław
zawarł z nim umowę przenoszącą własność samochodu w wykonaniu zapisu. Pół roku później
Tadeusz za trzecim razem zdał egzamin. Poprosił swojego kolegę mechanika, aby ten sprawdził
działanie układu kierowniczego. Kolega zgodził się to zrobić po znajomości licząc, że będzie mógł
od czasu do czasu przejechać się wspaniałym samochodem Tadeusza. Niestety, po dostarczeniu
przez Tadeusza samochodu do warsztatu kolega zaczął go unikać. Po kilku miesiącach Tadeusz
wystąpił do sądu z powództwem o wydanie pojazdu.
Czy sąd powinien uwzględnić powództwo?
Kazus 10
Przemysław jesienią 1969 r. nieformalnie sprzedał część swojego gruntu Tomaszowi i Jerzemu,
którzy zamierzali wznieść na tej nieruchomości dom dwurodzinny. Kupujący, niezwłocznie objęli tę
nieruchomość w posiadanie. Przemysław zmarł wiosną 1989 r., a spadek po nim nabyli z ustawy:
żona Jadwiga, synowie Janusz (ur. w 1969 r.) i Andrzej (ur. w lutym 1989 r.) oraz córka Grażyna
(ur. w 1973 r.). Jadwiga latem 1989 r. zapadła na poważną chorobę psychiczną, uzasadniającą jej
całkowite ubezwłasnowolnienie, lecz do chwili obecnej nie została ubezwłasnowolniona. Grażyna
w styczniu 1990 r. wyszła za mąż. W październiku 2011 r. sąd rozpatrywał wniosek Tomasza o
stwierdzenie zasiedzenia wspomnianej nieruchomości.
Kazus 11
Spółka z o.o. A pożyczyła spółce z o.o. B dwa miliony zł. Strony uzgodniły, że wykonanie tego
zobowiązania może nastąpić przez zapłatę pożyczonej sumy wraz z odsetkami albo przez
przeniesienie własności oznaczonej nieruchomości. Wybór sposobu wykonania zobowiązania
należy do dłużnika. Umowę zawarto w formie pisemnej. Kiedy nadszedł termin płatności spółka A
złożyła na piśmie oświadczenie o wyborze przeniesienia własności nieruchomości jako sposobie
spełnienia świadczenia. Następnie w wykonaniu tej umowy zawarto w formie aktu notarialnego
umowę przenoszącą własność nieruchomości. Na podstawie wypisu tego aktu notarialnego spółka
B została wpisana w księdze wieczystej jako właściciel. Po pewnym czasie spółka A wystąpiła
jednak z powództwem o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z
rzeczywistym stanem prawnym przez nakazanie wykreślenia B i wpis A jako właściciela. Zdaniem
powódki umowa przenosząca własność była bowiem nieważna wobec nieistnienia zobowiązania
stanowiącego podstawę prawną tego rozporządzenia wskutek niezachowania formy aktu
notarialnego dla umowy pożyczki.
Czy żądanie to jest uzasadnione?
*Kazusy nr 2,3,4,6, 8-11 są autorstwa dr hab. B. Swaczyny