„Ziarnka smaku”, czyli o przedszkolnych kącikach
zainteresowań
Małgorzata Szybowska-Korus, Przedszkole Samorządowe nr 139 „Niezapominajka”, Kraków
Psychika człowieka, a w szczególności małego dziecka rozwija się dzięki doświadczeniu zdobywanemu w toku aktywności własnej. Mimo że uczymy się przez całe życie, to najwięcej i najintensywniej rozwijamy się, kształcimy w latach dziecięcych. Ciekawość spostrzegawcza i umysłowa jest szczególnie rozbudzona u dzieci w wieku przedszkolnym. W zetknięciu z otoczeniem budzą się bowiem, rozwijają i doskonalą różne czynności psychiczne. We współczesnych koncepcjach wychowania przedszkolnego, które traktują dziecko jako podmiot wychowania, coraz częściej pojawiają się sformułowania mówiące, że celem wychowania w przedszkolu jest wprowadzenie dziecka w kulturę i pomaganie mu w jego własnym rozwoju i wychowaniu, w tworzeniu własnej, niepowtarzalnej indywidualności. Autorzy tej koncepcji podkreślają znaczenie aktywnego udziału dziecka we własnym rozwoju. Wewnętrzna aktywność dziecka jest zatem fundamentem w procesie wychowania i kształcenia. Jednym z czynników wyzwalających i wpływających na aktywność jest zainteresowanie.
Każdy kontakt z ludźmi, zwierzętami, roślinami, przyrodą, techniką i przedmiotami jest spotkaniem z ich środowiskiem. Wrastając w poszczególne środowiska, dzieci poznają ich prawa i fenomeny.
Z każdym, nawet najmniejszym doświadczeniem związana jest nauka. To, co często wygląda jak zabawa, jest dla dzieci trudnymi i mozolnymi krokami w rozwoju ich umysłu, duszy i ciała. Sposób poznawania świata przez dziecko to droga ręka – serce – głowa; nauka poprzez działanie. Dlatego toczenie, w którym dzieci przebywają, powinno być tak przemyślane i wyposażone, aby wyzwalało pęd do obserwowania, odkrywania, przeżywania i działania.
Warunek ten spełniają kąciki zainteresowań. W naszych przedszkolach, korzystając z bazy pomocy dydaktycznych, z całą pewnością można utworzyć interesujące dla dziecka stanowiska do działania.
Dokonując wyboru pomocy, zabawek, sprzętu możemy uwzględnić potrzeby dzieci, koncepcje pracy; a następnie tak je pogrupować, by powstało ciekawe miejsce do działania, dające wielofunkcyjne rozwiązania dziecku i nauczycielowi. Dla dziecka ma to być kącik pobudzający jego ciekawość, umożliwiający swobodne, spontaniczne działania, dla nauczyciela natomiast – miejsce obserwacji dziecka podczas zabawy. Na kącik zainteresowań należy patrzeć jak na środek dydaktyczny. Winien być tak zaprojektowany i tak umieszczony w sali, aby ułatwiał organizację działań nauczyciela. Sprawa urządzenia kącika musi być rozważona w każdej grupie odrębnie. Należy uwzględnić: wiek dzieci, ich bezpieczeństwo, poziom ich percepcji, a nade wszystko funkcjonalność urządzenia. Kącik zainteresowań inaczej będzie wyglądał w grupie młodszej, a inaczej u dzieci starszych. Inne są bowiem potrzeby i możliwości tych dzieci.
Koncepcja rozmieszczenia zabawek, pomocy i materiałów powinna posiadać jeszcze jeden walor –
estetyczny.
Kąciki nie powinny przeszkadzać ani w sensie dosłownym, ani w przenośnym. Staramy się organizować je w miejscach zacisznych, równomiernie zagospodarowując powierzchnię sali – zapobiegnie to gromadzeniu się dzieci w jednej jej części, a tym samym ułatwi ograniczanie ewentualnych nieporozumień i konfliktów.
Przedszkolny kącik zainteresowań ma inspirować i zachęcać dziecko do zabawy w nim. Warunkiem sprawdzonym w środowisku przedszkolnym jest taka jego organizacja, aby cechowała go prostota. Nadmiar nagromadzonych okazów, rekwizytów czy materiałów dezorientuje dziecko, wywołuje niepokój, powoduje rozkojarzenie dzieci, ich szybkie męczenie i nie sprzyja twórczej aktywności. Nie wolno przesadzać z
„Ziarnka smaku”, czyli o przedszkolnych kącikach zainteresowań
1
nadmiarem bodźców. Przedszkolne kąciki zainteresowań winny być przysłowiowymi „ziarenkami smaku”.
Materiał do zabawy, który nauczyciel w nich umieszcza, powinien być eksponowany z umiarem i dyskretnie, a nie krzykliwie i agresywnie. Inaczej nasze zabiegi mimo szczerych chęci mogą okazać się bezowocne.
Aby kącik zainteresowań spełniał swoją rolę, należy pamiętać o następujących zasadach: Zasada atrakcyjności
•
Zasada dynamiczności
•
Zasada zorganizowanej swobody
•
Zasada twórczej ekspresji (werbalnej i niewerbalnej).
•
Kącik zainteresowań nie może być oddany dzieciom w stanie gotowym. Powinien bogacić się w miarę inicjatywy i zainteresowań dzieci. Nauczyciel powinien pełnić rolę inspiratora, reżysera, inicjatora wielu poczynań i zamierzeń dzieci. Kącik nie może być tylko dekoracją sali, musi tętnić życiem – część zabawek i pomocy należy często wymieniać. Jedynie kąciki dynamiczne pobudzają dzieci do pracy umysłowej, do poszukiwań i sprzyjają wytwarzaniu atmosfery oczekiwania na wyniki.
Elementy stałe i zmienne powinny odznaczać się odpowiednim poziomem i stanem technicznym, jeśli chodzi o wartości poznawcze, wychowawcze, estetyczne i zapewniające bezpieczeństwo i higienę pracy dziecka.
Dzieci bawiące się w kącikach powinny mieć prawo do wspólnego planowania zespołowego, podejmowania zamierzeń i decyzji, podziału czynności i społecznej oceny efektów swojej pracy.
Jeżeli w określonym kąciku zainteresowań dzieci jest tak dużo, że działanie indywidualne lub zespołowe jest w nim utrudnione, należy go rozbudować i tworzyć bardziej specjalistyczne działy, np. w kąciku przyrody można wyróżnić dział przyrody ożywionej, nieożywionej, meteorologiczny, geograficzny itp.
Te ogólne wskazówki co do organizacji kącików to rodzaj przypomnienia i może inspiracji przy tworzeniu i
„odmładzaniu” być może trochę zapomnianych przedszkolnych kącików zainteresowań.
W pedagogice przedszkolnej spotykamy się z ogromnym bogactwem nazewnictwa kącików i ich olbrzymią różnorodnością. Do podstawowych kącików należą: przyrodniczy, muzyczny, sportowy, plastyczny, lalek oraz książki. Spotykane są też: kącik lekarski, pielęgniarski, pielęgnacyjny, gospodarczy, kuchnia, pralnia, sklep, stragan, matematyczny, mowy, alfabetyczny, pisania, teatralny, kukiełek, regionalny, ludowy, badawczy, Montessori, wypoczynkowy (relaksacyjny), do słuchania nagrań magnetofonowych, majsterkowicza, czytelniczy, historyczny, poetycki, czystości, twórczy, humoru, a nawet patrona. W
zależności od omawianej tematyki pojawiają się okresowo w sali kąciki: fryzjerski, pocztowy, krawiecki, górniczy, kosmiczny itp. Niektóre placówki kąciki zainteresowań ustawiają blokami, tworząc np. kącik przyrodniczo-ekologiczny, plastyczno-techniczny, do zabaw umysłowych, do zabaw tematycznych, wiedzy czytelniczej.
My, dorośli chcemy wzmocnić wiarę dziecka we własne siły i możliwości oraz zapewnić mu osiągnięcie sukcesu w czasie teraźniejszym i przyszłym. Jesteśmy po to, aby wykorzystując naturalną potrzebę poznawczą dziecka, stwarzać takie sytuacje, które wyzwolą jego przeżycia i twórczo go zaktywizują. To krótkie przypomnienie o kącikach zainteresowań to rodzaj podpowiedzi, a być może drogowskazu, bo przecież ciągle poszukujemy takich dróg, które pobudzą myślenie i wyobraźnię przedszkolaka oraz pomogą tak kształtować jego osobowość, by zwiększyć jego szansę powodzenia w życiu.
„Ziarnka smaku”, czyli o przedszkolnych kącikach zainteresowań
2