Pytania z kolokwium nr 2 z Geologii Czwartorzędu - Błażej
Cześć! Czy pamiętacie pytania z 4rzędu? Dopisujcie je proszę w komentarzach (jako że dla
siebie przynajmniej przewidujÄ™ 2 termin)
1. W jaki sposób powstają drumliny
Powstawały prawdopodobnie z materiału deponowanego przez lądolód (morena)
przekształconego póz
niej w wyniku nacisku lodu, detersji oraz działalności wód
lodowcowych. Przypuszczalnie drumliny powstały bądz
na skutek przesuwania siÄ™ lodowca
po podłożu z gliny zwałowej i modelowania tej gliny przez wgniatanie jej do szczelin
podlodowych, bÄ…dz
też przez okrycie gliniastym płaszczem morenowym, starszych,
podłużnych, piaszczysto-żwirowych form podłoża.
2. Gliny zwałowe są efektem: ...
Działalności lądolodu
Gliny zwałowe  niewysortowany osad polodowcowy składający się z mieszaniny okruchów
skalnych o różnej wielkości, od cząstek ilastych aż po głazy narzutowe (eratyki); glina
zwałowa odkładana była bezpośrednio z lodu lodowcowego.
3. Jak powstajÄ… terasy rzeczne
Forma terenu powstała w dolinie rzecznej wskutek erozyjnej lub akumulacyjnej działalności
płynących wód.
4. W jakich warunkach i gdzie rzeki zmieniały koryta
Koryto rzeki  najniższa część doliny rzeki, która znajduje się w obrębie jej dna i przez którą
okresowo lub ciągle płynie woda dokonując zmian w kształcie powierzchni. Jeśli rzeka ma
silny nurt, następuje erozja denna, jeżeli słaby  akumulacja niesionego materiału, a jeśli
meandruje, dochodzi do erozji bocznej. Koryto stanowi fragment łożyska rzeki.
5. Koluwia to osady procesów... ?
Osad przemieszczony ruchami grawitacyjnymi.
Koluwium - przemieszczone masy.
Materiał skalny przemieszczony w dół stoku podczas osuwania.
Osad powstały w wyniku przemieszczenia skał przez osuwisko.
KOLUWIA- osady zboczowe deponowane u podnóża stoku w wyniku procesu zsuwania.
6. Czy deluwia sÄ… powiÄ…zane z soliflukcjÄ…
Nie
Deluwium (Å‚ac. deluvium, wymycie), osad deluwialny - luz
ny lub słabo
spojony osad powstajÄ…cy w wyniku akumulacji (osadzania) drobnych czÄ…stek mineralnych
z gleb, glin, lessów, pokryw zwietrzelinowych itp., wypłukanych i zmytych
ze stoków przez wody opadowe. Deluwia powstają przez przenoszenie produktów wietrzenia
z wyższych do niższych części stoku.
Soliflukcja - morfologiczny proces kształtujący stoki na obszarach polarnych i
wysokogórskich w strefie ciepłej, polegający na wolnych ruchach masowych wierzchniej
warstwy gruntu.
7. Czy kemy mają najwięcej materiału żwirowego
Mają głównie glinę zwałową, a jądro piaszczysto-żwirowe
Ale nie przeważa żwir, więc odpowiedz
NIE
Tworzą go warstwowo ułożone piaski, mułki i żwiry. Nie wiadomo czego mają najwięcej.
8. Jakie wydmy przeważały w Polsce w Vistulian?
Śródlądowe
9. Geneza 4rzędowych osadów (wymienić)
Osady czwartorzędowe można podzielić na grupy genetyczne, różniące się między sobą
składem mechanicznym, stopniem wysortowania, miąższością i teksturą:
·ð koluwia - sÄ… to pokrywy grawitacyjne o miąższoÅ›ci do 20 m. Typowe sÄ… dla obszarów
górskich i krawędzi dolin. Są one słabo wysortowane.
·ð deluwia - sÄ… to pokrywy zmywowe o sÅ‚abo widocznym warstwowaniu i zmianie
frakcji. Ich miąższość przekracza nieraz 5 m. Często nadbudowują dna dolin, najczęściej
stożki tworzące się u wylotu dopływów.
W Polsce najpowszechniejsze są osady rzeczne. Dla górskich rzek i potoków
charakterystyczne jest występowanie słabo wysortowanych otoczaków. Najwięcej jednak jest
osadów rzek meandrujących. Wyróżnia się ich trzy rodzaje:
·ð osady korytowe - tworzy je sÅ‚abo wysortowany bruk erozyjny.
·ð osady równi zalewowej - sÄ… to dobrze wysortowane piaski wraz ze sÅ‚abo
wysortowanÄ… frakcjÄ… pylastÄ… i ilastÄ….
·ð osady starorzeczy - tworzÄ… je mady, osady jeziorne i torfy.
Wiele rzek akumuluje transportowany materiał przy swoich ujściach do morza tworząc
tzw. deltę. W ten sposób wydłużają swój bieg. Na obszarze delty występują osady klastyczne,
którym często towarzyszą utwory fitogeniczne.
Osady eoliczne stanowiÄ… dobrze wysortowane piaski wydm nadmorskich charakteryzujÄ…ce
się znaczną miąższością (przekraczającą 20 m) lub niskie ruchome wydmy śródlądowe.
Osady jeziorne najbardziej rozpowszechnione są w Polsce północnej, gdzie występuje
największa ilość jezior. Ich miąższość wynosi 10 - 20 m. Składają się na nie bezwapienne
iły, kreda jeziorna, gytia (osad powstający w jeziorach eutroficznych, tzn. bogatych w tlen
i substancje odżywcze), dy (mułek jeziorny, powstający w jeziorach dystroficznych, czyli
ubogich w substancje odżywcze, a bogatych w związki humusowe) oraz torf (tworzący się w
zarastajÄ…cych zbiornikach jeziornych).
Osady morskie są to osady nagromadzone na dnie morza. Osady gromadzące się w pobliżu
linii brzegowej są głównie pochodzenia lądowego (naniesione przez rzeki), a stanowią
je żwiry, piaski, muły i iły. W głębinach morskich duże znaczenie mają natomiast osady
pochodzenia organicznego.
Osady lodowcowe - są to osady nagromadzone z materiału naniesionego przez lodowiec.
Na terenie Polski osady te odgrywają bardzo dużą rolę, ponieważ zlodowacenia parokrotnie
pokrywały jej teren. Do najpowszechniejszych osadów pochodzenia lodowcowego
należą gliny zwałowe. Budują one wały moren czołowych środkowej i północnej Polski oraz
moreny denne i ablacyjne. Glinom towarzyszą osady fluwioglacjalne. Składają się na
nie piaski sandrowe, które wytworzyły rozległe pola wydmowe oraz piaski i żwiry, budujące
kemy i ozy. Miąższość tych osadów jest w Polsce bardzo zróżnicowana:
·ð od 0 do 25 m w Karpatach, Sudetach i na Wyżynie Krakowsko-CzÄ™stochowskiej,
·ð od 25 do 100 m w centralnej Polsce,
·ð od 100 do 200 m w Polsce północnej,
·ð powyżej 200 m w Polsce północno-wschodniej.
Na obszarach znajdujących się poza zasięgiem lądolodu osadzały się osady lessowe. Pokryły
one tereny wyżyny Lubelskiej i Kielecko-Sandomierskiej, okolic Krakowa oraz południowej
Opolszczyzny. Największą miąższość osady te osiągnęły na Grzędzie Horodelska - 38 m.
Do czwartorzędowych osadów zalicza się także formy powstałe w wyniku działalności
człowieka. Są to m. in. hałdy górnicze, nasypy kolejowe i drogowe, wysypiska śmieci itp.
Formy te mają różnorodne formy i kształt, a ich budowa zależy od rodzaju materiału,
z którego powstały.
10. Wymienić facje glin zwałowych
Glina bazalna, wytopnieniowa i spływowa
11. Czy wieczna zmarzlina doszła w emsie do gór?
Tak, doszła
Wieczna lub wieloletnia zmarzlina, zwana też czasem wieczną marzłocią lub marzłocią
trwałą lub zlodowaceniem podziemnym lub (ang.) permafrostem  zjawisko trwałego
(minimum dwa kolejne lata) utrzymywania się części skorupy
ziemskiej w temperaturze poniżej punktu zamarzania wody niezależnie od pory roku.
Powstaje w warunkach suchego i jednocześnie zimnego klimatu (o średniej temperaturze
powietrza poniżej  11 stopni Celsjusza).
12. Deflacja to (podkreślić) : agradacja, degradacja, wietrzenie chemiczne
Deflacja  wywiewanie przez wiatr drobnego materiału skalnego (piasku bądz
pyłu).
Występuje głównie na pustyniach, wybrzeżach mórz i przedpolach lodowców. Powoduje
stopniowe obniżanie się obszaru. Tworzy charakterystyczne formy, takie jak misy
deflacyjne, ostańce deflacyjne czy bruk deflacyjny.
Akumulacja (agradacja, depozycja, namywanie, nanoszenie)  geologiczny proces
gromadzenia się osadów (okruchów mineralnych, skał, szczątek roślin i zwierząt) na dnie
zagłębień terenu w wyniku działania:
·ð wody (np. rzeczna),
·ð wiatru (wiatr napotykajÄ…c na swej drodze przeszkodÄ™ rozpoczyna akumulacjÄ™
materiału skalnego w postaci odsypów, wałów, wydm. Najbliżej od miejsc wywiewania
osadzajÄ… siÄ™ piaski poczÄ…wszy od gruboziarnistych do coraz drobniejszych, a najdalej
pyły),
·ð lodowca (akumulacja lodowcowa i rzeczno-lodowcowa, podstokowa oraz eoliczna).
Akumulacja materiału skalnego zależy od:
·ð rzez
by terenu,
·ð zmian wilgotnoÅ›ci klimatu,
·ð roÅ›linnoÅ›ci znajdujÄ…cej siÄ™ na danym obszarze.
Degradacja gleby  ogół procesów i zjawisk, które poprzez pogorszenie właściwości
fizycznych (zniszczenie struktury), biologicznych (zmniejszenie ilości i jakości próchnicy)
lub chemicznych (np. zakwaszenie przez wymywania kationów zasadowych wapnia,
magnezu, potasu) gleby istotnych dla roślin, wpływają ujemnie na jej żyzność, a więc
i zasobność.
Degradacja gleby obejmuje te zmiany zachodzące w glebie, które znacznie obniżają jej
możliwości produkcyjne, uniemożliwiając uzyskanie maksymalnych, stabilnych i
pełnowartościowych plonów nie tylko w rolnictwie, ale także np. w leśnictwie.
Najbardziej narażone na degradację są lekkie gleby piaszczyste, o cienkiej warstwie
próchnicznej.
Wietrzenie chemiczne, dekompozycja  procesy chemicznego rozkładu, w trakcie których
dochodzi do rozpuszczania i uwalniania składników oraz syntezy nowych minerałów bądz

pozostawiania trwałych produktów końcowych rozpadu. Wietrzenie chemiczne jest głównie
spowodowane
procesami rozpuszczania, hydratacji, hydrolizy, utleniania, redukcji i uwęglanowienia (karbon
atyzacji) przebiegającymi głównie pod działaniem wody, tlenu, dwutlenku węgla, kwasów
humusowych i bakterii.
Wietrzenie mechaniczne, wietrzenie fizyczne, rodzaj wietrzenia powodujÄ…cy zmiany
fizyczne, czyli rozpad skały
13. Jaka frakcja występuje w osadach limnoglacjalnych
Ilasta, mułki, drobny piasek
Kiedy wody wypływające spod lodowca nie znajdują odpływu tworzą się tzw. jeziora
zastoiskowe. W takich jeziorach powstawały osady limnoglacjalne. Osady gromadzone w
zastoisku mają charakter warstwowy - składają się z na przemian ułożonych warstewek
jasnych i ciemnych. Warstewka jasna powstawała latem, gdy lodowiec topniał szybciej i do
zastoiska mógł być dostarczany drobnoziarnisty materiał kwarcowy. Natomiast zimą
osadzały się tylko najdrobniejsze minerały ilaste, tworzące warstewkę ciemną. Takie osady
o charakterze warstwowym nazywane są iłami warwowymi (warwa - zespół warstewek:
jasnej i ciemnej).
14. Czy wietrzenie mrozowe to wietrzenie chemiczne (tak/nie)
Nie. Ponieważ. Zamróz, wietrzenie mrozowe, dezintegracja
mrozowa, gelifrakcja, geliwacja, kongelacja  rodzaj wietrzenia fizycznego, polegajÄ…cy na
rozsadzaniu lub rozkruszaniu skał w wyniku działania ciśnienia wytworzonego przez
wielokrotnie zamarzającą i rozmarzającą wodę znajdującą się w szczelinach, porach skał.
15. Jakie koryto ma rzeka roztokowa? chodziło o prostolinijną
Rzeka roztokowa  typ rzeki, której koryta rozdzielone są licznymi wyspami lub raczej
odsypami korytowymi i mieliznami. Rzeki roztokowe płyną rozwidlającymi się i ponownie
łączącymi korytami, rozdzielonymi przez mielizny i wyspy często zmieniające swoje
położenie. Takie rzeki maja zwykle przebieg bardziej prostolinijny niż rzeki nieroztokowe, a
także większe spadki i/lub przepływy niż rzeki meandrujące, co w pewnym stopniu
kompensuje ich zmniejszoną sprawność.
16. Czy mady sÄ… zwiÄ…zane ze starorzeczem (tak/nie)
Nie sÄ…
Osady starorzeczy - tworzÄ… je mady, osady jeziorne i torfy.
Mady (l. poj.: mada, inaczej fluwisole, ang. alluvial soils)  gleby powstałe w wyniku
nagromadzenia się materiału niesionego przez wody i akumulowanego w wyniku wytracania
energii wody. Zasadniczą cechą mad jest obecność w profilu naprzemianległych warstw o
różnym składzie granulometrycznym. Poszczególne warstwy mogą cechować się skrajnie
różnym składem granulometrycznym lub zbliżonym. W zależności od typu utworów
dominujących w profilach glebowych wyróżnia się mady:
·ð lekkie
·ð Å›rednie
·ð ciężkie
Mady tworzą się wzdłuż dolin rzecznych w obrębie terasy zalewowej.
Starorzecze (jezioro przyrzeczne, paleomeander)  jezioro leżące na dnie doliny rzecznej,
będące fragmentem jej byłego koryta i odcięte wałem przykorytowym od obecnego nurtu. Ma
ona zwykle sierpowaty kształt.
17. Charakterystyczne cechy lessów
Less jest to żółtobrązowa, miękka i porowata skała, zbudowana z drobnych pyłków. Less
jest skałą dobrze utrzymującą wilgoć, łatwo gromadzą się w niej szczątki organiczne.
Skała lessowa pod wpływem łatwo się wypłukuje i powierzchnia terenu ulega rozcięciu, a w
miarę upływu lat tworzy wąwozy lessowe. Gleby powstające na skałach lessowych zawierają
bardzo dużo próchnicy, są przewiewowe. Nazwano je czarnoziemami.
Less  pylasta skała osadowa pochodzenia eolicznego.
W lessach dominuje frakcja pyłowa (0,002-0,05 mm) złożona przede wszystkim z kwarcu z
domieszką skaleni, węglanów, rzadziej innych minerałów. Zróżnicowanie wielkości ziaren w
skałach jest bardzo małe, jest to więc skała dobrze wysortowana. Zazwyczaj bezstrukturalna,
dość porowata. Barwa przeważnie żółtawoszara.
Less jest skłonny do osiadania pod wpływem zawilgocenia względnie dodatkowego
obciążenia. W stanie suchym wykazuje skłonności do pękania i tworzenia pionowych
obrywisk, które zanikają, gdy less jest wilgotny i nasycony wodą.
18. Gdzie występują gleby kopalne
Gleby kopalne powstałe w czwartorzędzie występują najczęściej w kompleksie warstw
lessowych piaszczystych lub gliniastych i charakteryzują się określonymi cechami
morfologicznymi, mikromorfologicznymi oraz biofizykochemicznymi.
19. Co to egzaracja
Jeden z trzech procesów erozji glacjalnej (obok detrakcji i detersji), tłumaczony jako
zdzieranie. Dotyczy utworów nieskonsolidowanych, znajdujących się w podłożu lodowca. Są
one deformowane i przesuwane pod wpływem przemieszczającego się lodu, a część
przymarza do stopy lodowca i jest włączana w jego obręb. Procesy te są obecnie
rozpatrywane w ramach glacitektoniki, czyli deformacji podłoża podlodowcowego, które są
analogiczne do zjawisk tektonicznych. Do struktur glacitektonicznych należą fałdy, łuski,
nasunięcia oraz depresje glacitektoniczne, które są w istocie zagłębieniami egzaracyjnymi.
Efektem kombinacji procesów erozyjnych, detersji, detrakcji i egzaracji (nie tylko samej
egzaracji) są m.in. mutony (barańce), misy skalne, rysy lodowcowe i kotły lodowcowe.
20. W jakich warunkach i kiedy powstawały piaski pokrywowe.
Piaski pokrywowe są (Koster 1982) głównie Vistuliańskimi piaszczystymi osadami
eolicznymi, które akumulowane były warunkach peryglacjalnych i które nie mają
bezpośrednich powiązać z dawnymi wybrzeżami lub przebiegiem rzek. Te pokrywy wykazują
pewną odrębność w stosunku do pokryw akumulowanych w klimacie ciepłym i dlatego
sedymentolodzy wyraz
nie dodają, że powstały w zimnych warunkach klimatycznych.
21. Formy tworzone przez osady fluwioglacjalne
Osady fluwioglacjalne kształtują szereg form geomorfologicznych, takich jak sandry i ozy.
Formy fluwioglacjane to: akumulacyjne (kemy, ozy, sandry).
22. jakie formy tworzÄ… siÄ™ w wyniku topniejÄ…cego lodu lodowcowego
Pojęcia związane z rzez
botwórczą działalnością lodowców:
egzaracja - mechaniczna erozja lodowcowa, żłobienie terenu oraz ścieranie skał podłoża w
wyniku przesuwania siÄ™ lodowca
detrakcja - proces wyrywania, wydzierania przez lodowiec okruchów i bloków skalnych z
podłoża, poprzez działalność mechaniczną i zamróz.
detersja - wygładzanie rzez
by terenu przez transportowany w stopie lodowca materiał
morenowy.
ablacja - proces topnienia lodowca
wody fluwioglacjalne - woda spływająca z topniejącego lodowca
morena - materiał skalny transportowany i osadzany przez lodowiec oraz formy rzez
by
zbudowane z tego materiału
UKA
AD FORM RZEy
BY POLODOWCOWEJ W STREFIE MARGINALNEJ
L
DOLODU:
FORMA CZYNNIK PROCES
OPIS FORMY ZDJ
C
RZEy
BY RZEy
BOTWÓRCZY RZEy
BOTWÓRCZY
EROZJA (EGZARACJA)
Wielka, półkolista
NA OBSZARZE POLA
nisza, otoczona z
KOCIOA

FIRNOWEGO LODOWCA
trzech stron ścianami
LODOWCOWY
GÓRSKIEGO
LODOWIEC GÓRSKI lub stokami
(KAR, CYRK
skalnymi, a z
+
LODOWCOWY)
czwartej ryglem
WIETRZENIE
skalnym
MROZOWE
Dolina rzeczna
EROZJA (EGZARACJA)
(V-kształtna)
NA OBSZARZE J
ZORA
DOLINA przekształcona przez
LODOWCOWEGO
U-KSZTAA
TNA niszczącą działalność
LODOWIEC GÓRSKI
(ŻA
OB jęzora lodowcowego;
+
LODOWCOWY) cechuje jÄ… profil
WIETRZENIE
poprzeczny w
MROZOWE
kształcie litery U
Boczna dolina, której
dno znajduje siÄ™
wyżej niż dno doliny
głównej (u-
kształtnej). Powstaje
DOLINA w wyniku
LODOWIEC GÓRSKI EROZJA
ZAWIESZONA nierównomiernej
erozji lodowcowej.
Dolina ta może nieć
profil
u-kształtny lub
v-kształtny
Wzniesienie skalne
powstajÄ…ce w wyniku
niszczenia
podłoża przez
działalność lodowca.
Mutony odznaczajÄ…
MUTON LODOWIEC GÓRSKI się
EROZJA (DETERSJA)
(BARANIEC) LUB L
DOLÓD charakterystycznym
podłużnym kształtem
oraz gładką,
wyślizganą
powierzchniÄ… z jednej
strony, a poszarpanÄ…
z drugiej strony.
Rodzaj moreny
powstającej wzdłuż
czoła lodowca lub
lÄ…dolodu. Zbudowana
jest z gliny zwałowej i
głazów, ma ona
charakter wału,
garbu, wzgórza lub
ciÄ…gu
MORENA LODOWIEC GÓRSKI wzgórz powstającego
AKUMULACJA
CZOA
OWA LUB L
DOLÓD w wyniku:
1.akumulacji
materiału skalnego
transportowanego
przez lodowiec
2.wyciśnięcia
utworów podłoża
przez czoło lodowca
3.spiętrzenia osadów
przedpola lodowca
Rodzaj moreny
powstającej wzdłuż
boków jęzora
lodowcowego na
skutek akumulacji
LODOWIEC GÓRSKI AKUMULACJA
materiału skalnego
MORENA
+ +
przez lodowiec oraz
BOCZNA
GRAWITACYJNE WIETRZENIE
akumulacji materiału,
PROCESY MASOWE MROZOWE
który w wyniku
procesów masowych
zsunął się ze stoków
doliny
u-kształtnej
Powstaje w wyniku
połączenia moren
bocznych dwóch
jęzorów
MORENA
LODOWIEC GÓRSKI AKUMULACJA lodowcowych; tworzy
ÅšRODKOWA
wał skalny biegnący
środkiem głównego
jęzora w lodowcach
typu himalajskiego.
Występuje w spodniej
części lodowca i
powstaje poprzez
niszczenie podłoża
skalnego przez
lodowiec oraz w
wyniku wytapiania
materiału skalnego
podczas ablacji
LODOWIEC GÓRSKI lodowca. Materiał
MORENA DENNA AKUMULACJA
LUB LADOLÓD skalny tworzący
morenÄ™ dennÄ… ulega
silnemu
rozdrobnieniu w
czasie ruchu lodowca.
Po ustÄ…pieniu
lodowca morena ta
tworzy płaskie, faliste
lub pagórkowate
obszary.
Wąskie wzgórza
zbudowane z osadów
lodowcowych.
OsiÄ…gajÄ… ponad 50 m
wysokości i czasami
ponad 1km długości.
Są wydłużone w
kierunku ruchu lodu,
a stok zwrócony w
stronÄ™ przeciwnÄ… jest
L
DOLÓD I WODY AKUMULACJA
DRUMLINY zwykle stromy.
FLUWIOGLACJANE I EROZJA
występują w grupach
liczÄ…cych nawet
tysiące wzgórz.
PowstajÄ…
najprawdopodobniej
przy ponownym
nasuwaniu siÄ™
lodowca, podczas
którego materiał
morenowy osadza siÄ™
na nierównościach
podłoża
ERATYK Fragment skalny
LODOWIEC GÓRSKI
(GA
AZ AKUMULACJA przeniesiony przez
LUB L
DOLÓD
NARZUTOWY) lodowiec
Garb, pagórek lub
stoliwo o wysokości
od kilku do kilkunastu
metrów i średnicy
kilkuset metrów, o
kształcie stożka lub z
płaskim
wierzchołkiem i
stromymi zboczami.
WODY TworzÄ… go
KEM AKUMULACJA
FLUWIOGLACJALNE warstwowo ułożone
piaski, mułki i żwiry,
które były osadzane
w szczelinach i
zagłębieniach w
obrębie lądolodu,
martwego lodu, bÄ…dz

między sąsiednimi
lobami lodowca przez
wody roztopowe
Powstaje w
szczelinach i kanałach
lÄ…dolodu w jego
strefie czołowej dzięki
akumulacji materiału
(piaski i żwiry)
niesionego przez
wody lodowcowe.
Ozy tworzÄ…
WODY
OZ AKUMULACJA wydłużone, niekiedy
FLUWIOGLACJALNE
silnie kręte wały o
długości od kilkuset
m do kilkudziesięciu
km i wysokości od
kilku do blisko 100m.
Przebieg oz
odpowiada w
ogólnych zarysach
kierunkowi
przesuwania siÄ™
lodowca.
SÄ… to prostolinijne lub
lekko kręte
zagłębienia
szerokości od kilkuset
metrów do 2-3 km i
długości nieraz
kilkudziesięciu
kilometrów, o
stromych wysokich
krawędziach z obu
RYNNA WODY
EROZJA stron. Przebieg rynny
POLODOWCOWA FLUWIOGLACJALNE
nawiÄ…zuje do biegu i
siły erozyjnej rzeki
podlodowcowej. Po
ustÄ…pieniu lodowca
rynny polodowcowe
są wypełnione
martwym lodem, co
zapobiega zasypaniu
przez morenÄ™ dennÄ…
lub piaski sandrowe
powstajÄ… na
przedpolu lÄ…dolodu,
po zewnętrznej
stronie wału moreny
czołowej, z materiału
(żwiry, piaski, iły)
niesionego przez
rzeki wypływające
spod lodowca.
TworzÄ… wielkie,
WODY
SANDR AKUMULACJA nieznacznie
FLUWIOGLACJALNE
nachylone stożki,
których
wierzchołkiem jest
brama lodowcowa.
Wraz z oddalaniem
się od krawędzi
lÄ…dolodu zmniejsza
się grubość sandrów,
a ich materiał staje
siÄ™ drobniejszy.
Szeroka, ogromna
dolina o płaskim dnie,
zwykle z kilkoma
poziomami teras,
powstała w okresie
lodowcowym.
WODY
PRADOLINA EROZJA Pradoliny ciągnęły się
FLUWIOGLACJALNE
równolegle lub
rzadziej prostopadle
do czoła lądolodu i
były żłobione przez
wody pochodzÄ…ce z
jego topnienia.
23. Kręte koryta są charakterystyczne dla rzek
MeandrujÄ…cych
24. po czym poznać, że zmarzlina była na obszarze Polski
Po tym, że występują rzeki polodowcowe
Wieczną zmarzlinę odkryto również w północno-wschodniej Polsce, w okolicy Suwałk na
głębokości 357 metrów poniżej poziomu gruntu. Jest to pozostałość po zmarzlinie z okresu
ostatniego zlodowacenia, która przetrwała dzięki specyficznym warunkom geologicznym, tak
zwanej suwalskiej anomalii geotermiczno-hydrogeochemicznej.
25. z jakiego transportu jest glina zwałowa
Glina zwaÅ‚owa «glina bÄ™dÄ…ca produktem przeróbki skaÅ‚ podczas ich transportu
lodowcowego
26. wyjaśnij dlaczego zajęcia z czwartorzędu w takiej formie są bez sensu
27. kiedy i w jakich warunkach tworzyły się / osadzały? piaski pokrywowe i wydmowe,
Piaski pokrywowe są (Koster 1982) głównie Vistuliańskimi piaszczystymi osadami
eolicznymi, które akumulowane były warunkach peryglacjalnych i które nie mają
bezpośrednich powiązać z dawnymi wybrzeżami lub przebiegiem rzek. Te pokrywy wykazują
pewną odrębność w stosunku do pokryw akumulowanych w klimacie ciepłym i dlatego
sedymentolodzy wyraz
nie dodają, że powstały w zimnych warunkach klimatycznych.
28. morena (synonim do cofajÄ…ca siÄ™ ) jest efektem topnienia arealnego (tak/nie)
Deglacjacja arealna, polegającą na topieniu się lodowca równomiernie od góry, w efekcie
czego w strefie brzeżnej lodowca powstają, przykryte warstwą moreny, płaty zamierającego i
martwego lodu. Deglacjacja arealna zachodziła w trakcie wycofywania się z obszaru Polski
kolejnych lądolodów w okresie plejstocenu.
Strony internetowe:
Øð http://www.bryk.pl/wypracowania/geografia/geografia_fizyczna/8302-
osady_czwartorzędowe_polski.html
Øð https://geojournals.pgi.gov.pl/pg/article/download/21853/15536
Øð http://geomorfologia.w.interia.pl/lod4.html
Øð http://www.forum.geozone.pl/procesy-fluwioglacjalne-t-395-2.html
Øð https://gq.pgi.gov.pl/article/viewFile/8847/pdf_881
Øð http://geografia_liceum.republika.pl/procesyegzo.html
Øð http://www.wisznice.pl/index.php/warunki-naturalne/114-geologia
Literatura:
Øð Karpaty i ich przedpole : przewodnik do ćwiczeÅ„ terenowych z sedymentologii /
Aleksandra Vierek [et al.]. - Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego, 2011.
Øð CzwartorzÄ™d : osady, metody badaÅ„, stratygrafia / red. nauk. Leszek Lindner ; aut.
Zbigniew Lamparski [et al.]. - Warszawa : Wydaw. PAE, 1992.
Øð Badania osadów czwartorzÄ™dowych : wybrane metody i interpretacja wyników / red.
nauk. Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Jacek Rutkowski ; Wydział Geografii i Studiów
Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Państwowy Instytut Geologiczny.
Komisja Litologii i Genezy Osadów Czwartorzędowych Komitetu Badań
Czwartorzędu PAN. - Warszawa : WGiSR UW, 1995.