Uczniowie z wadą
słuchu
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 1
Na funkcjonowanie dziecka z wadą
słuchu wpływają:
rodzaj uszkodzenia (niedosłuch przewodzeniowy,
mieszany: przewodzeniowo- odbiorczy, odbiorczy);
czas, w którym nastąpiło uszkodzenie słuchu (przed
rozpoczęciem procesu opanowywania podstaw systemu
językowego, w trakcie kształtowania się systemu
językowego i po opanowaniu podstaw systemu
językowego uszkodzenie słuchu);
stopień uszkodzenia słuchu (lekkie, umiarkowane,
znaczne i głębokie uszkodzenie słuchu);
moment wyposażenia dziecka w aparaty słuchowe
lub wszczepienia implantu ślimakowego;
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 2
1
Na funkcjonowanie dziecka z wadą
słuchu wpływają także:
środowisko rodzinne (słyszący czy niesłyszący
rodzice);
trafność doboru metod kształtujących rozwój
systemu językowego;
skuteczność i intensywność oddziaływań
terapeutycznych;
poziom rozwoju intelektualnego, który
determinuje indywidualne predyspozycje do
opanowywania wiadomości i umiejętności
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 3
Rodzaj i stopień
uszkodzenia słuchu
mają przede wszystkim wpływ na
jakość odbioru i wytwarzania dz
więków
mowy
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 4
2
Typ przewodzeniowy:
zaburzenia dotyczą odbioru bodz
ców dz
więkowych
na drodze powietrznej;
przyczyna zaburzonego odbioru jest najczęściej
zlokalizowana w części zewnętrznej lub środkowej
narządu słuchu, a ubytek słuchu zasadniczo nie
przekracza 60 dB;
skutkiem tego typu uszkodzenia jest trudność w
odbiorze przez dziecko komunikatów do niego
kierowanych;
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 5
Typ przewodzeniowy  c. d.:
słyszenie drogą kostną jest prawidłowe, co
sprawia, że dziecko nie jest pozbawione
możliwości autokontroli swoich wypowiedzi;
trudności dziecka z przewodzeniowym
uszkodzeniem słuchu mogą mieć wpływ nie
tylko na kształtowanie się prawidłowych
wzorców mowy w płaszczyz
nie fonetycznej, lecz
także gramatycznej i leksykalnej.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 6
3
Typ mieszany i odbiorczy:
zaburzenia obejmują odbieranie bodz
ców akustycznych zarówno drogą
powietrzną, jak i kostną;
w zależności od stopnia głębokości ubytki słuchu mogą powodować np.
tylko niewielkie trudności w płaszczyz
nie odbiorczej i realizacyjnej, aż po
uniemożliwienie spontanicznego rozwoju językowego dziecka;
niezwykle istotną informacją, którą nauczyciel musi uwzględnić w
planowaniu pomocy dziecku z uszkodzonym słuchem, jest czas, w którym
nastąpiło to uszkodzenie  inne będą możliwości rozwoju językowego
dziecka, u którego uszkodzenie słuchu nastąpiło w okresie przed
rozpoczęciem procesu opanowywania podstaw systemu językowego i
uniemożliwiło nabycie jakichkolwiek doświadczeń językowych, inaczej
będzie wyglądał rozwój języka u dziecka, które utraciło słuch w trakcie
kształtowania się języka lub kiedy podstawy języka zostały już opanowane.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 7
4 grupy osób z
uszkodzeniami słuchu
typologia pedagogiczna uwzględnia
funkcjonowanie językowe (w sferze percepcji i
recepcji mowy) jako: słabosłyszącego i
niesłyszącego dziecka
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 8
4
1. Osoby funkcjonalnie słyszące
jest to grupa osób, które niezależnie od stopnia
uszkodzenia słuchu wyznaczonego badaniem
audiometrycznym, są w stanie odbierać
wypowiedzi ustne drogą słuchową, bez
konieczności wspomagania się wzrokiem.
w tej grupie można wyodrębnić dwie podgrupy.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 9
1a) podgrupa osób funkcjonalnie
słyszących
osoby z nieznacznym obniżeniem sprawności
słyszenia  nie obserwuje się w tej podgrupie
zaburzeń rozwoju mowy ani też wad wymowy
uwarunkowanych audiogennie;
osoby te swobodnie rozmawiają przez telefon i
prawidłowo wykonują próby badające słuch
fonematyczny;
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 10
5
1b) podgrupa osób funkcjonalnie
słyszących
osoby z lekkim obniżeniem sprawności słyszenia
 w tym przypadku trudności w odbiorze mowy
mogą wystąpić w niesprzyjających warunkach
akustycznych (hałas, szum);
nie obserwuje się zaburzeń w rozwoju języka,
poza (w niektórych przypadkach) występowaniem
wad wymowy zawiązanych z trudnościami w
rozpoznawaniu fonemów opozycyjnych 
wskazana jest wówczas pomoc logopedyczna.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 11
2. Osoby niedosłyszące
jest to z kolei grupa osób, które niezależnie od stopnia
uszkodzenia słuchu wyznaczonego badaniem
audiometrycznym w odbiorze informacji przekazywanych
drogą ustną preferują kanał słuchowy, jednak w celu
pełnego odbioru mowy pomocniczo wspierają się
wzrokiem i czuciem.
mowa u dzieci zaliczonych do tej grupy rozwija się
spontanicznie, ale ze znacznymi opóz
nieniami.
Konieczne jest jak najwcześniejsze zapewnienie
systematycznej pomocy logopedycznej.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 12
6
3. Osoby słabosłyszące
jest to grupa osób, u których pomimo zastosowania
protez słuchowych mowa nie rozwija się spontanicznie i
konieczne jest zastosowanie metod wspomagających
kształtowanie systemu językowego (np. fonogesty).
występujące zaburzenia dotyczą wszystkich poziomów
języka  fonologicznego, leksykalnego, gramatycznego.
w odbiorze informacji ustnych osoby te w dużym stopniu
wspomagają się zmysłami wzroku i czucia. Niezbędna
jest opieka surdologopedyczna i surdopedagogiczna.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 13
4. Osoby niesłyszące
z uwagi na głębokość zaburzeń słuchu rozwój
mowy u dzieci z tej grupy nie następuje. W tym
przypadku konieczne jest zastosowanie
specjalnych metod kształcenia języka
(fonogesty) lub w razie konieczności języka
migowego. Podobnie jak w poprzedniej grupie,
należy zapewnić zintensyfikowane
oddziaływania terapeutyczne  surdologopedy,
surdopedagoga.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 14
7
Międzynarodowe Biuro Audiofonologii (BIAP)
zaproponowało podział uszkodzenia słuchu na:
słuch normalny - nie występuje żadne utrudnienie w
percepcji mowy;
lekkie uszkodzenie słuchu - próg zawarty pomiędzy 20 a
40 dB, elementy mowy potocznej nie są całkowicie
poprawnie identyfikowane;
utrata słuchu umiarkowanego stopnia - próg zawarty
pomiędzy 40 a 70 dB, próg dla głosu wykracza poza sferę
natężenia potocznej mowy;
utrata słuchu w stopniu znacznym - próg zawarty
pomiędzy 70 a 90 dB, spostrzegana jest mowa jedynie o
dużym natężeniu;
uszkodzenie słuchu w stopniu głębokim - próg równy lub
wyższy od 90 dB, mowa nie jest wcale słyszalna.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 15
W zależności od czasu uszkodzenia
słuchu mówimy o osobach z wadą
słuchu:
prelingwalną, gdy uszkodzenie wystąpiło przed
okresem nabycia mowy ustnej;
interlingwalną, gdy dziecko zaczęło uczyć się
mowy, ale nie opanowało jeszcze całego
systemu symboli słownych i związków
międzywyrazowych, tworzących strukturę
gramatyczną języka;
postlingwalną, gdy uszkodzenie słuchu nastąpiło
po opanowaniu mowy, te osoby określa się
mianem ogłuchłe.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 16
8
Lewo i prawo- stronne
uszkodzenia słuchu
Nauczyciel pracujący z dzieckiem z uszkodzonym
słuchem powinien też mieć świadomość
występowania szczególnych trudności związanych z
prawostronnym lub lewostronnym uszkodzeniem
słuchu
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 17
Prawostronne
uszkodzenie słuchu
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 18
9
 Trudności w zakresie rozwoju języka:
" zaburzenia mowy
" trudności w czytaniu i pisaniu
" trudności w interakcjach słownych
" możliwe wystąpienie niepłynności mówienia
Mogą wystąpić:
" problemy ze skupieniem uwagi słuchowej na tekstach
słownych
" trudności z rozumieniem
" problemy w przyswajaniu wiedzy wymagającej
sekwencyjnego (logicznego) porządkowania faktów
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 19
Lewostronne
uszkodzenia słuchu
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 20
10
 Problemy z zachowaniami emocjonalnymi:
" trudności z kontrolowaniem emocji
" można zaobserwować niezrównoważenie emocjonalne
" skłonność do załamań, nerwowość, drażliwość
" brak pewności siebie w kontaktach z innymi
" płaczliwość
" trudności w zakresie nauki przedmiotów
humanistycznych
" preferencja przedmiotów ścisłych
" trudności z percepcją muzyki:
 brak poczucia rytmu
 trudności z odtwarzaniem piosenek
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 21
Stopnie ubytku
słuchu
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 22
11
Lekki ubytek słuchu (21- 40 dB)
Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu.
Nie słyszy mowy w hałaśliwym otoczeniu.
Ma trudności z różnicowaniem głosek
dz
więcznych i bezdz
więcznych.
Mogą wystąpić zaburzenia w artykulacji
niektórych głosek.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 23
Ma trudności z rozumieniem tekstów wypowiadanych
cicho lub szeptem.
Ma problemy ze śledzeniem toku lekcji.
Nie zawsze wie, co należy zrobić.
Sprawia wrażenie, że ma trudności ze świadomą
koncentracją uwagi.
Ma trudności w analizie i syntezie słuchowej słów, co
może powodować problemy w nauce czytania i pisania.
Popełnia błędy przy pisaniu tekstów ze słuchu.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 24
12
Średni ubytek słuchu (41- 70 dB)
Nie słyszy wypowiedzi z dalszej odległości.
Nie korzysta z rozmów prowadzonych w
gwarnym pomieszczeniu.
Nie nadąża za tokiem dłuższej rozmowy.
Nie korzysta z informacji, które nie są kierowane
bezpośrednio do niego.
Nie słyszy intonacji wypowiedzi.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 25
Nie rozumie dużej części audycji
radiowych i telewizyjnych, tekstów
piosenek, nagrań magnetofonowych.
Nie rozumie tekstów filmów zagranicznych
z dubbingiem
Ma zaburzoną artykulację
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 26
13
 Ma znaczne problemy z analizą i syntezą
słuchową.
Ma uboższe słownictwo
Popełnia błędy gramatyczne w mowie.
Ma osłabioną pamięć słuchową
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 27
Ma mniejszą wiedzę ogólną.
Nie nada za tokiem lekcji.
Z trudem korzysta z lekcji prowadzonych metodą
dyskusji i pogadanki.
Ma trudności z rozumieniem pytań i poleceń.
Ma trudności z właściwą interpretacją
wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 28
14
 Ma trudności z czytaniem i ze zrozumieniem dłuższych
tekstów.
Ma trudności z przyswojeniem abstrakcyjnych pojęć i
nowych terminów.
Popełnia błędy w prawidłowym zapisie wyrazów (myli
głoski o podobnym brzmieniu) .
Ma problemy z formułowaniem poprawnych
gramatycznie wypowiedzi .
Popełnia liczne błędy językowe w wypowiedziach
pisemnych.
Ma trudności z przyswojeniem języka obcego.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 29
Poważny ubytek słuchu (71- 90 dB)
Słaby rozwój mowy we wszystkich jej zakresach
(leksykalnym, gramatycznym, artykulacyjnym).
Dziecko nie zauważa, nie różnicuje a w związku
z tym nie reaguje adekwatnie na dz
więki z
otoczenia.
Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowo-
słuchowej.
Nie korzysta z wypowiedzi innych uczniów w
klasie.
Ma bardzo słabą pamięć słuchową.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 30
15
 Ma znacznie ograniczony zasób wiedzy ogólnej,
powodujący istotne problemy w opanowaniu wiadomości
ze wszystkich przedmiotów nauczania
Ma znacznie ograniczony zasób słownictwa czynnego i
biernego.
Ma trudności z prawidłowym formułowaniem wypowiedzi
pisemnych.
Robi bardzo dużo błędów językowych, które sprawiają,
że wypowiedzi stają się niekomunikatywne.
Rzadko i niechętnie wypowiada się na lekcji
Mówi niewyraz
nie, co powoduje, że jego odpowiedzi
mogą być niezrozumiałe.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 31
Głęboki ubytek słuchu (91 dB i
więcej)
Słaby rozwój mowy we wszystkich jej zakresach:
leksykalnym, gramatycznym, artykulacyjnym
oraz w zakresie rozumienia mowy.
Głos jest często głuchy bądz
piskliwy, zdarza się
wymowa nosowa.
Często zakłócony jest rytm mowy, melodia,
akcent i właściwa intonacja.
Dziecko mówi bądz
szybko, bądz
nadmiernie
przeciąga głoski.
Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowej .
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 32
16
 Ma trudności z komunikowaniem się, często nie
jest rozumiane przez otoczenie.
Z trudem nawiązuje kontakty społeczne.
Ma bardzo ograniczoną wiedzę, bowiem
korzysta tylko z zapisu graficznego i
odczytywania mowy z ust.
Ma tendencje do mechanicznego uczenia się na
pamięć bez rozumienia treści.
Odpowiada na pytania odtwarzając wyuczone
fragmenty.
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 33
Literatura:
Butryn U., Hulbój T., Kowalska M., Podziemska T., Mój uczeń nie
słyszy. Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2001;
GRYGIER Urszula, SIKORA Iwona: Mój uczeń pracuje inaczej.
Wskazówki metodyczne, Małopolskie Niepubliczny Ośrodek
Doskonalenia Nauczycieli, Kraków 2008
KOSOBODKO Joanna, KOSMALOWA Joanna: Dzieci z
uszkodzonym słuchem, CMPP-P, Warszawa 2005
Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi, Materiały szkoleniowe, część II,
Warszawa 2010
http://www.owiron.univ.rzeszow.pl
http://www.przerwijcisze.org
kurs: Konstruowanie IPE-T-ów 34
17