Prawo karne - źródła











ŹRÓDŁA PRAWA
KARNEGOOpracowanie - Anna Styborska - Uniwersytet
Szczeciński
Źródłem prawa, w znaczeniu formalnym, jest akt organu państwowego
zawierający normy prawne. W przypadku prawa karnego osobno rozpatruje się jednak
źródła prawa karnego materialnego i procesowego.
ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO MATERIALNEGO

Konstytucja - nie określa jakie konkretne typy zachowań człowieka
są przestępstwami i jaki za nie grożą kary. Zawiera przepisy regulujące zasady
odpowiedzialności karnej zawarte w części ogólnej prawa karnego, np. w art. 42
ust. 1 wskazuje. iż tylko akt rangi ustawy może zabronić określonych czynów
pod groźbą kary.
Ustawa - jest w Polsce źródłem prawa, w takim zakresie, w jakim
oznacza ona co jest przestępstwem i jakie sankcje są za nie
przewidziane.Podst. ustawą jest kodeks karny z 1997 r., który składa się z
3 części:

ogólnej - która określa podstawowe zasady odpowiedzialności za
przestępstwo, formy jego popełnienia, okoliczności wyłączające
odpowiedzialność, system kar i środków karnych itd.,
szczególnej - zawiera typy przestępstw i karę grożącą za nie,
wojskowej - wskazuje na odrębności zastosowania zasad
odpowiedzialności, kar i środków karnych w stosunku do żołnierzy oraz
opisuje najważniejsze przestępstwa wojskowe.
Umowa międzynarodowa - jeśli zostanie ratyfikowana i ogłoszona w
Dz. U. RP to jest ona częścią krajowego porządku prawnego i stosuje się ją
bezpośrednio. Ma ona pierwszeństwo przed ustawą o ile została ratyfikowana za
zgodą wyrażoną w ustawie (art. 91 ust.2 Konstytucji). Najważniejszymi umowami
są: Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 r., oraz Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO
PROCESOWEGO

Konstytucja - zawiera wiele przepisów normujących proces karny, np.
zapewnia nietykalność i wolność osobistą, statuuje zasadę domniemania
niewinności, wskazuje na prawo do sprawiedliwego, bezstronnego i jawnego
procesu sądowego. Gwarantuje też dwuinstancyjność postępowania sądowego.
Ustawa - stanowi podstawowe źródło prawa karnego procesowego,
zwłaszcza kodeks postępowania karnego.
Umowa międzynarodowa - ma pierwszeństwo przed ustawą. Szczególne
znaczenie ma tu orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które
może doprowadzić nawet do nowej interpretacji przepisów ustawy lub ich zmiany.

Zarządzenia wykonawcze - w prawie karnym procesowym nie ma zakazu
regulowania jego materii przy pomocy tych rozporządzeń (jak w prawie karnym
materialnym) Kodeks postępowania karnego z 1997 r. przewiduje ok. 17
rozporządzeń, zaś karny wykonawczy - ok. 25. Wydawane są one w celu wykonania
delegacji ustawowej. NIE SĄ ŹRÓDŁEM PRAWA KARNEGO:

orzecznictwo sądów w Polsce za wyjątkiem orzeczeń Trybunału
Konstytucyjnego - zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji mają one moc
powszechnie obowiązującą i są ostateczne,
zwyczaje - mimo iż wywierają wpływ na stosowanie prawa a niekiedy i
na ocenę stopnia szkodliwości społecznej warunkującej w konkretnej sytuacji
odpowiedzialność karną. ZASADA NULLUM CRIMEN SINE LEGENie
ma przestępstwa bez zakazu ustawowego lub czyn zabroniony musi być określony w
ustawie.
Zasada ta zrodziła się w szkole klasycznej prawa karnego. Była to
jedna z podstawowych cech modelu francuskiego. Podkreślana był tez przez ruch
nowej ochrony społecznej po II wojnie światowej, gdy wykształcił się nowy
kierunek zwany neoklasycyzmem.Zasada ta w polskim prawie karnym
została określona w art. 42 ust. 1 Konstytucji, gdy ustawodawca wskazał,
iż tylko ustawa może zabronić, pod groźbą kary, określonych czynów. Wykluczyła
ona zatem inne akty prawne i wskazała, że źródłem prawa karnego materialnego
jest ustawa w zakresie w jakim określa ona co to jest przestępstwo i jakie są za
nie przewidywane sankcje. Zasada ta stanowi również podstawę funkcji
gwarancyjnej prawa karnego.Ponadto wskazuje też, iż normy prawa
karnego muszą być określone bardzo dokładnie oraz wskazuje na brak możliwości
stosowania analogii w prawie karnym.
OMÓWIENIE FORM POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWANazwa "formy popełnienia
przestępstwa" jest nazwą ustawową, a oznacza ogólne kształty, jakie może
przybrać realizacja znamion dowolnego czynu zabronionego, tj. chodzi o odmiany
ogólne przestępstwa w przeciwieństwie do odmian szczególnych, które wyrażają się
w określonych typach przestępstw.
Rozróżnia się odmiany:

formy stadialne - wiążą się ze stopniem realizacji znamion czynu
zabronionego; stanowią one w stosunku do pełnej realizacji - rozszerzenie
karalności na etapy "przeddokonania" będące niepełną realizacją znamion czynu
zabronionego. Zalicza się tu przygotowanie i usiłowanie.
formy zjawiskowe - wiążą się z możliwymi postaciami jakie
realizacja znamion czynu zabronionego może przybrać. Stanowi ona rozszerzenie
karalności poza sprawstwo pojedyncze na: współsprawstwo, sprawstwo
kierownicze, podżeganie i pomocnictwo, i tym samym ma szerszy krąg osób