81
Coraz częściej pojawiają się głosy optujące za legalizacją
dopingu, z uwagi na to, że nie można go powstrzymać, a walka
z nim przypomina zmagania Don Kichota z wiatrakami.
Tomasz Sahaj
Doping
 koń trojański
współczesnego sportu
Autor omawia aspekty etyczne dopingu, motywy popychające sportowców do
przyjmowania niedozwolonych środków farmakologicznych oraz niektóre pro-
blemy, związane z ich wykrywaniem. Dyskutowana jest także propozycja le-
galizacji dopingu.
SA
OWA KLUCZOWE: doping  zdrowie  sport wyczynowy.
Od czasu do czasu, z różną często- przeważnie wiążące się z przyłapaniem
tliwością, wybuchają gwałtowne i żar- kolejnych znanych sportowców na sto-
liwe dyskusje na temat stosowania do- sowaniu dopingu, bÄ…dz
też z nagłym
pingu w sporcie. Zwykle ich zarze- i niespodziewanym zakończeniem
wiem są aktualne afery dopingowe, kariery, spowodowanej śmiercią które-
 Sport Wyczynowy 2002, nr 1-2/445-446
81
82 Tomasz Sahaj
goś z nich. W ciągu ostatnich kilku- W piśmiennictwie naukowym środ-
dziesięciu lat zdarzało się to wielokrot- kami wspomagającymi lub sportowymi
nie. W ostatnich kilku latach bardzo środkami wspomagającymi nazywa się
często. substancje, stosowane przez sportowców
Doping znany jest od starożytności. w celu podniesienia sprawności sporto-
Niedozwolonych środków używali za- wej. Termin ergogenik, pochodzący od
równo sportowcy greccy, jak i rzymscy. greckich słów ergon (praca) i gennan
Nie stroniono również od tych środ- (produkować), odnosi się zazwyczaj do
ków niemal od początku w sporcie no- czegoś, co produkuje energię lub zwięk-
wożytnym. W drugiej połowie XX sza ilość wykonanej pracy.2 Komisja
wieku doping stał się w sporcie zjawi- Medyczna MKOl definiuje doping jako
skiem powszechnym. Właściwie, rzec stosowanie niedozwolonych środków
by można, że doping towarzyszył spor- farmakologicznych. Lista środków i me-
towi od zawsze. Nie jest to więc feno- tod, których stosowanie jest zakazane,
men naszych czasów, tyle że obecnie jest długa i obejmuje zarówno środki
przybrał rozmiary epidemii, która ob- pobudzające (stymulanty), narkotyczne
jęła swoim zasięgiem chyba wszystkie środki przeciwbólowe (narkotyki), środki
dyscypliny sportowe; po niedozwolone anaboliczne, moczopędne (diuretyki)
środki, metody i techniki sięgają za- oraz hormony peptydowe i inne pochod-
wodnicy na wszystkich szczeblach ka- ne, jak metody dopingu krwiÄ… (oraz ery-
riery. Dla wielu teoretyków sportu do- tropoetyną  EPO), manipulacje farma-
ping jawi się jako wielogłowa hydra, kologiczne, chemiczne i fizyczne. Ponad-
której każda głowa zawiera inny rodzaj to wymienia się środki, których stosowa-
trujÄ…cego jadu. nie podlega pewnym ograniczeniom:
 W Polsce statystykę badań kontro- alkohol, marihuana, środki znieczulające
li dopingu prowadzi Zakład Badań An- miejscowo, kortykosteroidy i beta-adre-
tydopingowych Instytutu Sportu w War- nolityki (beta-blokery).3
szawie. Wynika z niej, że ok. 2% spo-
2
Williams M. H.: Granice wspomagania, przeł.
śród ok. 8500 zbadanych zawodników
W. Gawroński, Z. Szyguła. Kraków 1999. Bi-
(liczÄ…c ten wskaz
nik Å‚Ä…cznie od 1988 r.
blioteka Medicina Sportiva, wyd. I, s. 9.
3
Rychta T.: Psychologiczne aspekty edukacyj-
do końca 1994 r.) przekracza przepisy
nych programów walki z dopingiem. [w:] Zja-
antydopingowe. Wśród najbardziej za-
wiska patologii społecznej w sporcie. Mate-
grożonych dyscyplin sportu znalazły się
riały z konferencji zorganizowanej w dniach
w tej statystyce: kulturystyka i tzw. trój-
6 i 7 czerwca 1994 w AWF Gdańsk, pod red.
bój siłowy, podnoszenie ciężarów i lek-
K. Maroszek. Gdańsk 1994, s. 84. Więcej in-
koatletyka .1 formacji na temat zabronionych substancji i
niedozwolonych technik znalez
ć można u: Ta-
1
Dzierżanowski R., Wysoczański R.: Histo- rasti L.: Legal Solutions. In International
ria dopingu farmakologicznego [w:] Doping, Doping Cases. Awards by the IAAF Arbitra-
pod red. W. Rewerskiego i K. Nazar. War- tion Panel 1985-1999. Milan 2000, SEP Edi-
szawa 1995. Wydawnictwo Lekarskie trice, s. 43-50 oraz u: Williams M. H.: Grani-
PZWL, wyd. III zmienione, s. 36. ce wspomagania..., op.cit., s. 16.
82
Doping  koń trojański współczesnego sportu 83
Zaskakujące jest to, że pomimo po- chęć zwycięstwa za wszelką cenę i sła-
wszechności stosowania dopingu w spor- wa, związana z zajmowaniem pierw-
cie, wiedza wśród sportowców na temat szych miejsc.
jego szkodliwości jest cząstkowa, nie- Wyniki badań, przeprowadzone
pewna, często nieprawdziwa.  Z badań przez dr Roberta Voya, autora książ-
przeprowadzonych z młodzieżą wynika, ki  Drugs, Sport, Politics , lekarza
że uczniowie szkół mistrzostwa sporto- Amerykańskiego Komitetu Olimpij-
wego ujawnili niewielką wiedzę o dopin- skiego, wykazały, że ponad 50% wyso-
gu. Miała ona charakter fragmentarycz- kiej klasy zawodników dla złotego
ny, powierzchowny i była mało rzetelna. medalu olimpijskiego zaryzykowałoby
Ograniczała się do przypadkowo zasły- użycie środków dopingowych, nawet
szanych informacji dotyczących głównie gdyby z tego powodu mieli umrzeć
osób przyłapanych na stosowaniu środ- w ciągu roku.
ków dopingujących. Bardzo niewiele Problem komplikuje się jeszcze
wiedzieli na temat metod dopingu i kon- bardziej z tego powodu, że międzyna-
kretnych środków, nie tylko dopingują- rodowe federacje i organizacje sporto-
cych, ale i dozwolonych preparatów we przyjmują różne ilości niedozwolo-
wspomagających .4 Wiele innych badań nych substancji w organizmie za kry-
potwierdza te dane.5 teria dopingu, różnice dotyczą również
Odnosi się czasem wrażenie, że listy substancji zabronionych. Może się
sportowcy przed zawodami gotowi są zdarzyć, że zawodnik na jednych za-
zaaplikować sobie cokolwiek, byleby wodach będzie  czysty , na innych zaś
nie wywołało to natychmiast skutku  pozytywny . Dotyczy to, między in-
śmiertelnego, a dzięki czemu zyski- nymi, środków o działaniu narkotycz-
waliby przewagę nad rywalami. Przy- nym, które w pewnych krajach są
czyn takiego stanu rzeczy jest wiele, prawnie zabronione.  Stosowanie ma-
a wśród nich do najważniejszych nale- rihuany nie było dotychczas zabronio-
żą: duże pieniądze, związane bezpo- ne przez MKOl ani Amerykański Komi-
średnio i pośrednio z osiąganym wyni- tet Olimpijski, ale jest zakazane przez
kiem, silna presja społeczna, wywiera- niektóre międzynarodowe federacje
na na sportowców, ogromny stres, wy- sportowe i może być badane na ich
nikający z nieustannej rywalizacji, życzenie. W przypadku pozytywnych
wyników testu zawodnik może podle-
4
Guszkowska M.: Zmienność wiedzy o dopin-
gać sankcjom (...). Zażywanie marihu-
gu i opinii na temat motywacji korzystania z
any przez sportowców nie powinno być
niego u młodzieży uprawiającej różne dyscy-
pliny sportu. [w:] Zjawiska patologii społecz- uznawane za nieetyczne, jeśli nie jest
nej w sporcie, op. cit., s. 75.
zabronione .6
5
Mikołajczyk M.: Postawy wobec dopingu w
Niektóre środki nie są zabronione,
sporcie i uznawane wartości wśród młodzieży
lecz ich stosowanie może być uznane za
uprawiajÄ…cej sport i nie uprawiajÄ…cej sportu.
6
[w:] Zjawiska patologii społecznej w sporcie, Williams M. H.: Granice wspomagania..., op.
op. cit., s. 67-69. cit., s. 212.
83
84 Tomasz Sahaj
etyczne lub nie, w zależności od zamia- substancji osobom zdrowym jest zabro-
rów, jakie miał biorący ten środek spor- nione przez etykę lekarską.  Lekarz nie
towiec. Dotyczy to, na przykład, dwu- może stosować środków i metod dopin-
węglanu sodu czy, wspomnianej już gujących w celach nieleczniczych. Sto-
wcześniej, marihuany. Przypomina to sowanie środków i metod uznanych za
pochodzącą od św. Tomasza z Akwinu dopingowe u osób uprawiających sport
i często analizowaną w bioetyce zasadę jest nieetyczne .8
podwójnego skutku. Zasada ta odwołuje Jeszcze w latach 80-tych w niektó-
siÄ™ do intencji sprawcy danego czynu: co rych krajach, takich jak Australia, Ho-
chciał on swoim postępowaniem osią- landia czy Szwecja, opracowano  Ko-
gnąć (jakie były jego motywy) w sytu- deks etyczny medycyny sportu .  Jed-
acji, kiedy jego działanie mogło mieć ną z najważniejszych kwestii był stosu-
dwa skutki o zupełnie różnej kwalifika- nek do dopingu  podkreślano w nim
cji moralnej.  Zgodnie z wykładnią św. bowiem, iż personel medyczny, poma-
Tomasza, uzależnienie wyboru środków gający w stosowaniu dopingu, łamie
od zamierzonego celu polega na tym, że podstawowe zasady etyczne. 9 Tym-
to cel, a nie środki, określa intencję czy- czasem, jak wykazuje szereg badań,
nu .7 Będąc  mam nadzieję  w zgo- względy etyczne, związane ze stosowa-
dzie z tą wykładnią, rzec by można, że niem dopingu, są dla sportowców dru-
gdy celem sportowca jest dbałość o za- gorzędne już na najniższym poziomie
chowanie zdrowia, to przyjmowanie ja- ich kariery.  Fakt, że branie środków
kiegoś środka wspomagającego byłoby dopingujących jest oszustwem, niszczą-
uzasadnione i neutralne etycznie. Jeże- cym wartości moralne walki sportowej,
li jednak, będąc zdrowym, przyjmuje on jest dla uczniów argumentem relatywnie
dany środek w celu zdobycia przewa- najsłabszym, lecz jego waga zwiększa
gi nad innymi sportowcami,  zrobienia się z wiekiem. Starsi uczniowie szkół
kariery kosztem swego zdrowia, to sportowych coraz bardziej potępiają
działanie takie nie jest etyczne i nie doping przede wszystkim ze względów
może być dla niego żadnego usprawie- ideowych i ze względu na zagrożenie
dliwienia. zdrowotne, lecz jednocześnie zaczyna-
Wątpliwości etyczne występują je- ją go aprobować ze względów instru-
dynie w przypadku niektórych środków. mentalnych .10 Znacznie bardziej prze-
Zdecydowana większość środków do- mawiają do sportowców względy mer-
pingujÄ…cych jest nie tylko niebezpiecz- kantylne.
na dla zdrowia przyjmujÄ…cych je spor- 18
Olejnik S.: Etyka lekarska. Katowice 1995.
towców, ale też ich używanie uznane Wydawnictwo Unia, wyd. II, s. 141.
19
Kłodecka-Różalska J.: V Światowy Kongres
jest za nieetyczne. Z tych właśnie po-
Naukowy Międzynarodowego Komitetu Olim-
wodów podawanie niedozwolonych
pijskiego. Sydney, 31.10 - 5.11.1999.  Sport
7
Chyrowicz B.: Zamiar i skutki. Filozoficzna Wyczynowy 2000, nr 1-2, s. 103.
10
analiza zasady podwójnego skutku. Lublin Mikołajczyk M.: Postawy wobec dopingu w
1997. Towarzystwo Naukowe KUL, s. 52. sporcie..., op. cit., s. 67.
84
Doping  koń trojański współczesnego sportu 85
Coraz więcej sportowców traktuje środków, są porównywalne (według
uprawianie swojej dyscypliny jako za- niektórych nawet przekraczają) z uzy-
wód, a doping jako dosłownie środek skiwanymi z czarnorynkowej dystrybu-
ergogeniczny przydatny w pracy, bo cji narkotyków. Stosowanie wielu tzw.
zwiększający jej efektywność. Spor- środków wspomagających jest w nie-
towcy, traktujący ryzyko jako natural- których krajach oficjalnie zabronione,
ną i immanentną właściwość samego bądz
sÄ… one starannie reglamentowane.
sportu, nie bojÄ… siÄ™ ryzyka, zwiÄ…zanego Sprzyja to powstaniu  drugiego obie-
z dopingiem. Poszukujący ryzyka za- gu produktów o działaniu dopingują-
wodnicy ulegają najczęściej złudzeniu, cym. Można je zakupić przez Internet
iż nie mają słabych punktów, przeko- lub pokątnie u dealera na siłowni.
naniu o swej niezniszczalności i dużej  Agresywna reklama, zwłaszcza w In-
odporności na negatywne skutki wszel- ternecie, zawierająca pseudonaukowe
kich leków, zwłaszcza środków dopin- i niepełne informacje stanowi dla na-
gujących. iwnych sportowców poważne zagroże-
Sportowcy wysokiej klasy są wyjąt- nie, którego skutki trudno przewidzieć.
kową grupą społeczną. Stały wymóg pre- Te jakoby cudownie działające i nad-
zentowania wysokiej formy niemal na zwyczaj skuteczne preparaty sÄ… bo-
każdych zawodach i towarzyszący temu wiem mieszaninami związków łatwych
silny stres, konieczność odgrywania roli do wykrycia w analizach antydopingo-
bohatera i towarzyszący temu kult oraz wych. Ich wykrycie natomiast może
nacisk opinii publicznej na wynik, strach stanowić podstawę do dyskwalifikacji
i niepewność, towarzyszące kontuzjom, zawodników .12
obawa przed nieuzyskaniem odpowied- Mistrzami kamuflażu i ogromnej
nio wysokiej formy w odpowiednim cza- zapobiegliwości w ukrywaniu dopingu,
sie, ważne i wysoko płatne imprezy spor- stosowanego na szeroką skalę w ra-
towe to długa, ale niekompletna lista mach scentralizowanego szkolenia,
czynników, które stwarzają potencjalne byli niegdyś Niemcy z byłej NRD.
warunki do sięgnięcia po środki dopin- Ekipa ZSRR w czasie Igrzysk Olimpij-
gowe. Mają one przyspieszyć rehabilita- skich w Seulu miała do swojej dyspo-
cję i zmniejszyć wyczerpanie towarzy- zycji pływające laboratorium, zainsta-
szÄ…ce sÅ‚abszemu zdrowiu czy też formie lowane  na statku «MichaÅ‚ SzoÅ‚ochow,
sportowej.11 który cumował w odległości 60 km od
Te właśnie tak silne pragnienia Seulu. I gdzie, prawdopodobnie, wyko-
sportowców bycia najlepszymi wyko- nywano badania przedkontrolne. Jeśli
rzystują koncerny i instytuty biotech- ich wyniki okazywały się pozytywne, to
nologiczne, produkujące bez ustanku można było wycofać zawodnika tuż
coraz to nowsze środki  wspomagają-
12
Chrostowski K. i in.: Nowe zagrożenia do-
ce . Zyski, czerpane ze sprzedaży tych
pingowe - odżywki zawierające prekursory
11
testosteronu.  Sport Wyczynowy 2000, nr
Rychta T.: Psychologiczne aspekty dopingu.
3-4, s. 69.
[w:] Doping, op. cit., s. 113.
85
86 Tomasz Sahaj
przed rozpoczęciem konkurencji pod tak w przypadku 100% lekarzy sporto-
byle pretekstem .13 wych  faktu, że sportowcy biorą i brać
Coraz częściej pojawiają się głosy będą niedozwolone i niebezpieczne dla
optujÄ…ce za legalizacjÄ… dopingu. Ich au- zdrowia substancje.
torzy wychodzą z założenia, że dopingu Legalizacja dopingu byłaby wyborem
 nieustannie przyjmującego coraz to mniejszego zła, ale nie rozwiązałaby
bardziej wyrafinowane postaci  nie spo- większości problemów z nim związa-
sób powstrzymać, a walkę z nim porów- nych, a na pewno stworzyłaby szereg
nują do zmagań Don Kichota z wiatra- nowych. Podawane są także innego
kami.  W tej sytuacji coraz racjonal- rodzaju argumenty:  Dlaczego więc
niejsze stanÄ… siÄ™ gÅ‚osy przemawiajÄ…ce «urynkowieni sportowcy mieliby nie
za stosowaniem ograniczonego dopin- korzystać ze środków sztucznie (?)
gu pod kontrolą lekarską i w końcu zwiększających możliwości? (...). Jeżeli
przedstawiciele tego poglądu zwyciężą ktoś dla osiągnięcia zwycięstwa w spor-
(...). Kilka drastycznych, nagłych zgo- cie zgodzi się na poświęcanie temu ce-
nów wielkich gwiazd podczas zawodów, lowi zdrowia lub życia, to jego prywat-
w tym również w trakcie igrzysk olim- na sprawa .16 Tak jak nikt nie wtrąca
pijskich skuteczniej wpłynie na otrzez
- siÄ™ naukowcom do tego, ile mocnych
wienie, niż wszelkie poprzednie kontrole kaw wypijają dziennie w celu dokona-
i bicie na alarm .14 Doping farmakolo- nia odkrycia naukowego, sytuujÄ…cego
giczny stosowany pod stałą kontrolą ich w czołówce światowej.
medyczną fachowców, stałby się bez- Argumenty, przemawiające za lega-
pieczniejszy, niż ten, który aplikowany lizacją dopingu, wydają się przekony-
jest pokątnie przez nieprofesjonalne oso- wujące, także dla autora tego artyku-
by.  Uważam, że doping prędzej czy łu. Należałoby jednak zadać kilka waż-
póz
niej powinien zostać zalegalizowany. kich pytań i poszukać dla nich sensow-
Mam jednak na myśli doping w grani- nych odpowiedzi. Na jakich zasadach
cach przyzwoitości. Sztuczne wspomaga- prawnych doping miałby zostać zale-
nie organizmu sportowca może być do- galizowany? Jakie byłyby tego konse-
konywane wyłącznie przez lekarzy  spe- kwencje? I jakie koszty: finansowe,
cjalistów. Chodzi o to, by uniknąć nega- społeczne i etyczne pociągnęłoby to
tywnych, niekiedy śmiertelnych skutków za sobą? Odpowiedzi nasuwają się nie-
stosowania dopingu .15 Za powyższą mal same.
argumentacją przemawia doświadczenie  Z przykrością trzeba przypomnieć
zawodowe lekarza, świadomego  a jest o społecznych skutkach patologii w spo-
rcie wyczynowym. Koszty, jakie ponosi
13
Dzierżanowski R., Wysoczański R.: Historia
społeczeństwo, są znaczne. Od kilkuset
dopingu farmakologicznego, op. cit., s. 35-6.
tysięcy zapomóg dla byłych zawodników
14
Olszański T.: Rekordy przyszłości.  Kultura
pozostających bez środków do życia
Fizyczna 2001, nr 1-2, s. 2.
15 16
Marciniak R.: Doping jako prostytucja.  Fak- Dominiak A.: Prawa rynku sportowego i sza-
ty 1997, nr 12, s. 67. leńcy.  Sport Wyczynowy 1999, nr 3-4, s. 4.
86
Doping  koń trojański współczesnego sportu 87
(brak zawodu), przez 4,5 mln złotych preferencji i aktualnych wskazówek ze
kosztów utrzymania więz
nia, aż do pa- strony nauki i techniki.
rudziesięciu tysięcy dolarów na drogie Już na pierwszy rzut oka widać, że
operacje chirurgiczne. (...). Jedynie taka sytuacja (choć możliwa do wyobra-
chlubne idee Gloria Victis po części żenia) jest, właściwie rzecz ujmując:
rekompensują skutki patologii w sporcie paradoksalna. Szybko pojawiłyby się
z pominięciem jednak przyczyn .17 trudności z odpowiednim klasyfikowa-
 Pojawia się wątpliwość, czy powin- niem poszczególnych zawodników w
niśmy ograniczać wolę i decyzje zawod- danych dyscyplinach; trudności nieco
ników o sięgnięciu po środki dopingowe przypominające te z zawodów osób nie-
nawet wówczas, gdy jesteśmy przekona- pełnosprawnych. Jak bowiem weryfiko-
ni, że środki te są dla nich szkodliwe? wać zawodnika pobudzonego po zaży-
Te i tym podobne wątpliwości, związa- ciu kokainy z tym, który rozbudował
ne z ograniczaniem wolności osobistej, masę mięśniową sterydem anabolicz-
mogłyby być brane pod uwagę tylko no-androgennym lub  tylko stosował
wówczas, gdyby korzystanie z dopingu suplementy żywieniowe wzbogacone
nie miało konsekwencji społecznych, nie o prekursory testosteronu? Chyba, że
naruszałoby zasad sportowej rywaliza- wszyscy zawodnicy startujący w jakichś
cji. Zarówno interes zawodnika, jak i in- zawodach  np. w wyścigach kolarskich
teres społeczny wymagają jednakże na-  stosowaliby identyczną metodę wspo-
piętnowania korzystania z zabronio- magania. Mógłby to być klasyczny do-
nych środków i nic nas od tego nie ping krwią bądz
znacznie nowocze-
zwalnia .18 śniejszą erytropoetyną (EPO) lub re-
Dopuśćmy jednak hipotetycznie sytu- kombinowaną ludzką erytropoetyną
ację  jako pewnego rodzaju rzeczywi- (rhEPO, rHuEPO), którą kolarze i tak
stość wirtualną  w której doping byłby masowo stosują. Tym bardziej, że są
zalegalizowany w każdej postaci. Za- one niewykrywalne w testach antydo-
wodnicy, biorący udział w zawodach pingowych, opartych na analizie moczu.
sportowych, mogliby bezkarnie i bez Specjalnie powołani sędziowie tech-
lęku używać dowolne środki dopingują- niczni mieliby za zadanie pilnować, aby
ce oraz stosować takie techniki, jakie przed zawodami wszystkim zawodni-
uznaliby za najbardziej korzystne. Do- kom podano identyczne ilości rozmro-
bieraliby dodatki żywieniowe, metody żonej krwi, a personel medyczny dbał-
wspomagania farmakologicznego i psy- by o sterylność i bezpieczeństwo trans-
chologicznego (np. hipnozę), buty, sprzęt fuzji. W przypadku EPO nawet i to nie
sportowy, ubiór, itp. według własnych byłoby konieczne, gdyż w odróżnieniu
od klasycznego dopingu krwiÄ… zawod-
17
Boruszczak M.: Patologia w sporcie wyczy-
nik mógłby się obyć bez fachowego
nowym. [w:] Zjawiska patologii społecznej w
personelu medycznego.
sporcie, op. cit., s. 53.
18 Taka sytuacja nie może mieć jednak
Rychta T.: Psychologiczne aspekty dopingu,
miejsca z wielu powodów, z których
op. cit., s. 112.
87
88 Tomasz Sahaj
najważniejsze są śmiertelne powikłania, mi. Instytuty biotechnologiczne zaś
zwiÄ…zane ze stosowaniem dopingu krwiÄ… szybko wprowadzÄ… uzyskane stymulato-
oraz podawaniem EPO.  «Der Spiegel ry pochodzenia ludzkiego do obiegu, co
alarmował w 1991 roku w artykule za- robiły już niejednokrotnie (insulina, te-
tytuÅ‚owanym «Szlam w żyÅ‚ach, że za- stosteron itp.).  Już dzisiaj wiadomo, że
wodnicy zwariowali na punkcie EPO, geny kodujÄ…ce insolinopodobny czynnik
która stała się nowym środkiem dopin- wzrostu IGF-1 oraz związek nazwany
gowym sportowej ekstraklasy (...). Przy- (...) mechanicznym czynnikiem wzrostu,
puszczalny bilans tego szaleństwa to 18 przyczyniają się do przyrostu masy mię-
belgijskich i holenderskich kolarzy zmar- śniowej, nawet przy niestosowaniu ćwi-
łych w ostatnich czterech latach (...). czeń. Opracowano już metody dostar-
Wśród jej ofiar wymienia się także pol- czania zmodyfikowanych genów do ko-
skiego mistrza kolarskiego .19 Erytropo- mórek mięśniowych u zwierząt doświad-
etyna modna jest także wśród narciarzy, czalnych i obserwuje się pozytywne
piłkarzy, wioślarzy, pływaków, lekkoatle- wyniki tych zabiegów .21
tów i tenisistów. A przecież EPO jest Poszukiwania nowych, a przy tym
tylko jednym z wielu niebezpiecznych całkowicie niewykrywalnych, sposobów
środków farmakologicznych, stosowa- wzmacniania ludzkich możliwości przy-
nych w sporcie. datnych w sporcie, sÄ… dla wielu na-
Istnieje jeszcze jeden powód, dla ukowców szalenie pociągające. Wiedza,
którego doping raczej nie powinien zo- jaką dysponują takie dyscypliny nauko-
stać zalegalizowany, nawet jeśli jego we, jak genetyka, biologia molekularna,
zwalczanie nigdy nie będzie dostatecz- chemia czy farmakologia, jawi się jako
nie skuteczne. Tym powodem sÄ… sukce- wielka obietnica dla nigdy niesytego
sy genetyki, zwłaszcza w rozpracowy- nowości sportu wyczynowego. Tym
waniu ludzkiego genotypu. Efektem tych bardziej, że wiedza tych dyscyplin ro-
badań jest przecież także powstanie śnie w sposób gwałtowny i niepohamo-
EPO. Po długim okresie poszukiwań wany, w postępie niemal geometrycz-
znaleziono  metodÄ™ izolowania i klono- nym.  TradycyjnÄ… antropologiÄ™ morfo-
wania genu ludzkiej EPO, a następnie logiczną uzupełnia ona lub wręcz zastę-
wbudowywania go do genomu hodowli puje wiedzą o tym, że sterownikiem pro-
komórek jajnika chomika chińskiego, co cesu rozwojowego każdego osobnika
pozwoliło na produkowanie erytropo- jest DNA i że zmiany molekularne są
etyny w nieograniczonych ilościach .20 z
ródłem makroewolucyjnych zmian or-
W niedługim czasie osiągnięcia genety- ganicznych. Wiedza ta ujawnia zupełnie
ki pozwolą na eksplorację tych obsza- nowe możliwości .22
rów genów ludzkich, które zawiadują
21
Ważny Z.: Narodziny i rozwój teorii treningu
odpowiednimi zdolnościami sportowy-
sportowego.  Sport Wyczynowy 2000, nr 1-
19
Szyguła Z.: Doping krwią (II). Erytropoety- 2, s. 15.
22
na.  Sport Wyczynowy 1999, nr 7-8, s. 62. Hałaczek B.: Sporny rodowód homo sapiens,
20
Ibidem, s. 58.  Roczniki Filozoficzne 1998, z. 3, s. 49.
88
Doping  koń trojański współczesnego sportu 89
Istnieje jednak realna obawa, że po- nek i zaczął sięgać po niewykrywalne
stÄ™p nauk, a zwÅ‚aszcza przedwczesna «wzmacniacze genowe, mielibyÅ›my do
aplikacja ich dorobku do sportu wyczy- czynienia z sytuacją, jaka zdarzyła się
nowego, mogą okazać się ślepą uliczką, już w IV wieku, a więc z upadkiem ru-
by nie powiedzieć drogą ku przepaści. chu sportowego. Zgasłby znicz olimpij-
Nie mówimy już o tym, że pogłębi się ski i nastąpił koniec obecnego kształtu
i tak dawno zaburzona równowaga po- naszej cywilizacji .23 Doping stałby się
między szczytnymi ideałami i zasada- zatem koniem trojańskim, przyczyniają-
mi etycznymi sportu a jego stanem fak- cym się do zniszczenia poważnie już
tycznym, głównie za sprawą pozatre- zagrożonego w swych fundamentach
ningowych sposobów osiągania sukce- współczesnego sportu.
sów sportowych.  Gdyby jednak roz- 23
Ważny Z.: Narodziny i rozwój teorii treningu
wój sportu zmienił istotnie swój kieru- sportowego, op. cit., s. 16.
89