1. Narysować i opisać fazowo układ równowagi fazowej żelazo-cementyt.
Fazy układu żelazo  cementyt:
�� Roztwór ciekły L,
�� Austenit (ł) - międzywęzłowy roztwór stały węgla w Fe ł o maksymalnej
zawartości węgla 2,14 % w temperaturze 1147�C,
�� Ferryt (ą)  międzywęzłowy roztwór stały węgla w Feą o maksymalnej
zawartości węgla 0,022 % w temperaturze 727�C,
�� Ferryt (ą, �)  międzywęzłowy roztwór stały węgla w Feą o maksymalnej
zawartości węgla 0,09 % w temperaturze 1493�C,
�� Cementyt.
2. Wymienić i zdefiniować składniki fazowe i strukturalne układu żelazo-cementyt.
�� Roztwór ciekły L
�� Ferryt
�� Austenit
�� e entyt ierwszorz owy ( ierwotny) - wydzielaj cy się z roztworu ciekłego
w wyniku zmniejszaj cej się rozpuszczalności węgla w roztworze, wzdłuż linii
CD,
�� e entyt ru orz owy (wtórny) - wydzielaj cy się z austenitu w wyniku
zmniejszaj cej się rozpuszczalności węgla w austenicie, wzdłuż linii
�� e entyt trzeciorz owy - wydzielaj cy się z ferrytu w wyniku zmniejszaj cej
się rozpuszczalności węgla w ferrycie, wzdłuż linii
�� Perlit  mieszanina eutektoidalna ferrytu i cementytu, zawieraj ca 0,7 % C,
powstaj ca w wyniku rozpadu austenitu w 727�C
�� Ledeburyt  mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu, zawieraj ca 4,3% C,
powstaj ca w wyniku rozpadu L w 1147�C
�� Ledeburyt przemieniony  mieszanina perlitu i cementytu, powstaj ca w wyniku
rozpadu austenitu w ledeburycie na perlit w 727�C
3. charakteryzować przemianę eutektyczn i eutektoidaln oraz ich znaczenie.
�� Przemiana eutektyczna - odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy
chłodzeniu z cieczy o składzie eutektycznym wydziela się mieszanina dwóch faz
stałych (eutektyka) [ledeburyt -> ledeburyt przemieniony (perlit+Fe3C)]. Dla
określonych układów o danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej
temperaturze, zwanej eutektyczn .
�� Przemiana eutektoidalna - odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy
chłodzeniu z fazy stałej o składzie eutektoidalnym wydziela się mieszanina dwóch
faz stałych (eutektoid) [ł0,76 -> (ą0,022 + Fe3C6,7) = perlit]. Dla określonych
układów o danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej temperaturze,
zwanej eutektoidaln .
4. Zdefiniować przemiany fazowe podczas chłodzenia stopów żelaza z węglem.
�� Przemiana perytektyczna - odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy
chłodzeniu z cieczy i fazy stałej o składzie perytektycznym wydziela się nowa
faza stała (perytektyka),
�� Krystalizacja - oddziela i oczyszcza fazy, powoduje zmniejszenie lub
zwiększenie struktury ziarnistej, zmianę naprężeń własnych, skracanie granic
ziarn.
5. Na czym polega zarodkowanie homogeniczne i heterogeniczne?
Zarodkowanie - powstawanie zarodków krystalizacji, czyli miejsc, od których kryształy
zaczynaj powstawać - zarodki krystalizacji  zespoły bliskiego uporz dkowania w
fazie ciekłej o wielkości większej od krytycznej (kilkuatomowe skupiska fazy stałej o
typowej dla niej strukturze krystalicznej), które rozrastaj c się powoduj stopniowe
przechodzenie fazy ciekłej w stał .
�� Homogeniczne - gdy prawdopodobieństwo powstania zarodka jest jednakowe w
dowolnym miejscu układu,
�� Heterogeniczne - gdy funkcje zarodków przejmuj obce, nierozpuszczone w
cieczy cz stki faz stałych.
6. Mechanizmy odkształcenia plastycznego.
O kształcenie lastyczne  odkształcenie, które nie ustępuje po usunięciu naprężenia,
które je wywołało.
Może zachodzić poprzez:
�� Pośliz - jest to przemieszczenie się jednej części kryształu względem drugiej po
płaszczyz
nie poślizgu. oślizg sztywny zachodzi na całej powierzchni kryształu, a
poślizg dyslokacyjny przebiegaj cy przy współudziale dyslokacji ruchliwych,
przemieszczaj cej się w aktywnej części kryształu,
�� Bliz
niakowanie - jest to nagły proces poślizgu zachodz cy w niewielkim obszarze
struktury, ściśle ograniczonym przez granice bliz
niacze.
7. Rekrystalizacja i zdrowienie.
Zdrowienie statyczne:
�� ktywowana cieplnie migracja atomów międzywęzłowych i równoczesna
migracja wakansów skutkuj ca zmniejszeniem stężenia wakansów,
�� Przegrupowania dyslokacji(poligonizacja)i anihilacja dyslokacji (np. rekombinacja
atomów miedzywęzłowych z lukami oraz dyslokacji o przeciwnych wektorach
Burgersa),
�� ozrastanie się podziaren w uprzywilejowanych kierunkach,
�� odczas zdrowienia, struktura materiału nie ulega zasadniczej przebudowie.
Skutki zdrowienia:
�� Wyzwolenie całości lub części energii zmagazynowanej, zanik całkowity lub
częściowy naprężeń i zmiany właściwości materiału przeciwne wywołanym
odkształceniem  całkowite przy braku rekrystalizacji lub małe przy dalszej
rekrystalizacji,
�� kład dyslokacji utworzony przez poślizgi w jednym systemie, przy małym
stopniu zgniotu, nie skutkuje powstaniem zarodków rekrystalizacji w ostatnim
etapie zdrowienia, a następnie rekrystalizacj metalu,
�� kład dyslokacji utworzony przez poślizgi w wielu systemach prowadzi do
powstania subziaren o dużym stopniu dezorientacji, stanowi cych zarodki
rekrystalizacji.
Rekrystalizacja statyczna
�� roces przebiegaj cy w materiale odkształconym plastycznie na zimno, w
temperaturze wyższej niż zdrowienie, polegaj cy na rozroście zarodków ziaren
utworzonych w czasie zdrowienia, aż do całkowitego przekrystalizowania
zgniecionego materiału,
�� Niezbędny jest pewien gniot krytyczny,
�� ranice rosn cych ziarn migruj w stronę zgniecionej osnowy pochłaniaj c
dyslokacje i defekty punktowe,
�� W trakcie rekrystalizacji dochodzi do całkowitej przebudowy struktury ziaren
polikryształu i ich granic,
�� ęstość dyslokacji zostaje zredukowana o cztery do sześciu rzędów wielkości i w
konsekwencji wiele własności fizycznych materiału zostaje poważnie
zmodyfikowanych (twardość, ci gliwość, opór elektryczny, struktura domen
magnetycznych i inne),
�� Podobnie jak zdrowienie, rekrystalizacja jest procesem aktywowanym termicznie.
8. Definicja stali i kryteria podziału.
Definicja stali
�� Stal jest to plastycznie (i ewentualnie cieplnie) obrobiony stop żelaza z węglem i
innymi pierwiastkami, otrzymywanym w procesach stalowniczych ze stanu
ciekłego,
�� tal może zawierać do 2% węgla, powyżej tej wartości występuje żeliwo.
odział stali:
�� Stale w glowe (niestopowe):
�� Na własności stali niestopowych (węglowych) najistotniejszy wpływ
wywiera węgiel, który decyduje o własnościach mechanicznych,
�� ozostałe pierwiastki znajduj ce się w tych stalach pochodz z przerobu
hutniczego (krzem, mangan, aluminium) lub s zanieczyszczeniami
(fosfor, siarka, tlen, wodór, azot, cyna, antymon, arsen).
�� Stal stopowa:
�� talami stopowymi nazywa się stale, do których celowo wprowadza się
pierwiastki stopowe, aby nadać im wymagane własności,
�� Najczęściej stosuje się: mangan, krzem, chrom, nikiel, wolfram,
molibden, wanad,
�� zadziej stosuje się aluminium, kobalt, miedz
, tytan, tantal, niob, a w
niektórych przypadkach i azot,
�� Dzielimy je na:
�� Niskostopowe  stężenie jednego pierwiastka(oprócz
pierwiastków węgla) nie przekracza 2%, a suma ł cznie nie
przekracza 3,5%,
�� Śre niosto owe  stężenie jednego pierwiastka (oprócz
węgla) przekracza 2%, lecz nie przekracza 8% lub suma
pierwiastków ł cznie nie przekracza 12%,
�� Wysokostopowe  stężenie jednego pierwiastka przekracza
8% a suma pierwiastków ł cznie nie przekracza 55%.
�� Stale niestopowe specjalne :
�� maj wyższy stopień czystości metalurgicznej niż stale jakościowe, s
przeznaczone do ulepszania cieplnego lub hartowania
powierzchniowego.
9. Wpływ domieszek na stal.
�� Mangan: powoduje gruboziarnistość,
�� Krzem: przeciwdziała segregacji fosforu i siarki,
�� Fosfor i siarka: powoduj kruchość stali,
�� Wo ór: pogarsza własności stali, powoduje powstawanie pęcherzy i płatków
śnieżnych,
�� Azot: powoduje spadek plastyczności,
�� Tlen: powoduje spadek własności mechanicznych.
10. Żeliwa
eliwo należy do materiałów odlewniczych najpowszechniej stosowanych w budowie
maszyn. Decyduj o tym niski koszt produktów, niska temperatura topnienia, dobre
własności wytrzymałościowe oraz dobra skrawalność. awiera ono ok. 2-4% węgla.
Żeliwa dzieli się na:
�� eliwa niesto owe,
�� eliwa sto owe:
�� Wprowadzane s dodatki stopowe, występuj ce oprócz domieszek,
�� Dodawane s one w celu polepszenia własności użytkowych żeliwa, a w
szczególności:
�� większenia własności mechanicznych,
�� większenia odporności na ścieranie,
�� olepszenia odporności na działanie korozji elektrochemicznej,
�� olepszenia odporności na działanie korozji gazowej w
podwyższonej temperaturze,
�� Polepszenia własności fizycznych np. magnetycznych lub
elektrycznych.
ależnie od postaci węgla wyróżnia się żeliwa:
�� Białe (jasny rzeło ) - w których węgiel występuje w postaci cementytu; maj
one ograniczone zastosowanie,
�� Szare - z grafitem (szary przełom), w których węgiel występuje głównie jako
grafit i częściowo zwi zanej jako cementyt w perlicie; maj one szerokie
zastosowanie; jednym z jego rodzajów jest żeliwo sferoidalne,
�� Połowiczne ( stre)  węgiel w postaci cementytu i grafitu
 eliwo sferoidalne - W celu podwyższenia właściwości wytrzymałościowych i
plastycznych, do ciekłego stopu dodaje się modyfikator oraz niewielkie ilości substancji
(Cr, Mg, Mg-Ni), które
zmieniaj napięcie powierzchniowe i powoduj utworzenie wydzieleń grafitu w postaci
sferoidalnej. tosuje się w: częściach samochodowych, kołach zębatych i wrzecionach
obrabiarek, częściach armatury przemysłowej, walcach hutniczych.
11. Co to jest obróbka cieplna i jakie s jej podstawowe rodzaje?
Obróbka cie lna - dziedzina technologii obejmuj ca zespół zabiegów cieplnych
powoduj cych zmiany struktury w stanie stałym, skutkuj ce popraw właściwości metali
i stopów, w wyniku działania: temperatury, czasu i ośrodka.
odzaje obróbki:
�� Wyżarzanie,
�� Hartowanie i odpuszczanie,
�� Przesycanie i starzenie.
12. Hartowność
Hartownoś  cecha stali określaj ca zdolność do hartowania się w gł b na strukturę
martenzytyczn .
Czynniki wpływaj ce na hartowność:
�� kład chemiczny stali; stale niestopowe maj nisk hartowność. Hartowność
zwiększa węgiel i dodatki stopowe (oprócz kobaltu ) rozpuszczone w
austenicie,
�� Wielkość ziarna austenitu; stale gruboziarniste maja większ hartowność,
�� ednorodność austenitu; bardziej jednorodny austenit zwiększa hartowność,
�� Nierozpuszczone cz stki węglików, tlenków, azotków  zmniejszaj
hartowność.
Śre nica krytyczna - jest to średnica pręta, który po zahartowaniu w ośrodku o
określonej zdolności chłodz cej uzyskuje w osiowej części przekroju strukturę o
określonej zawartości martenzytu, lecz nie mniejszej niż 50%. rednicę krytyczn w
znaczeniu ogólnym określa się D , zaś w odniesieniu do konkretnie przyjętej zawartości
martenzytu w rdzeniu symbolem D z indeksem określaj cym tę zawartość (np. D50,
D90).
Szybkoś krytyczna wyznaczana jest na podstawie wykresu C c przez krzyw
chłodzenia przechodz ca przez punkt najmniejszej trwałości austenitu (punkt na linii
pocz tku rozpadu austenit najbliższy osi temperatur). Chłodzenie z szybkościami
mniejszymi od krytycznej powoduje inne przemiany - perlityczn b dz
bainityczn .
13. Obróbka cieplno-chemiczna, a obróbka cieplna.
Obróbka cie lno-chemiczna - zabieg cieplny lub zespół zabiegów prowadzonych dla
uzyskania zmiany składu chemicznego i struktury, a przez to właściwości warstwy
wierzchniej stopu w wyniku oddziaływania chemicznego środowiska i temperatury.
Oprócz przekazywania ciepła, ma miejsce transport masy. Celem obróbki jest
wytworzenie warstw wierzchnich o zwiększonej odporności na ścieranie, zmęczenie,
korozyjne działanie środowiska. Najczęściej stosowane zabiegi obróbki cieplno-
chemicznej: nawęglanie, azotowanie, węgloazotowanie i azotonawęglanie, krzemowanie,
metalizowanie dyfuzyjne (aluminiowanie, chromowanie, cynkowanie itp.).
Obróbka cie lna - dziedzina technologii obejmuj ca zespół zabiegów cieplnych
powoduj cych zmiany struktury w stanie stałym, skutkuj ce popraw właściwości metali
i stopów, w wyniku działania: temperatury, czasu I ośrodka.
14. Czym różni się: przemiana martenzytyczna i przemiana perlityczna (eutektoidalna)?
Przemiana martenzytyczna
�� Istot przemiany martenzytycznej jest przebudowa sieci austenitu ( C) na
tetragonaln przestrzennie centrowan sieć martenzytu, bez udziału dyfuzji, co
oznacza niewielkie przemieszczenie atomów  rzędu ułamka odległości
międzyatomowej,
�� Martenzyt zawiera tyle samo węgla co austenit, z którego powstał, czyli znacznie
więcej niż może rozpuścić Feą (ma .0,022%). t d martenzyt definiuje się jako
przesycony roztwór stały węgla w Feą,
�� rzemiana bezdyfuzyjna przy dużym przechłodzeniu austenitu z szybkości
większ od krytycznej k. -Martenzyt  przesycony roztwór węgla w żelazie, Feą,
�� Warunek przemiany  ci głe obniżanie temperatury w zakresie Ms do Mf,
�� Wartości Ms i Mf zależ od składu chemicznego austenitu.
Przemiana perlityczna
�� achodzi przy ochłodzeniu austenitu nieznacznie poniżej temperatury r1,
�� Perlit: mieszanina eutektoidalna złożona z płytek ferrytu oraz cementytu,
�� rzemiana dyfuzyjna zwi zana z przegrupowaniem atomów węgla, zachodz ca
przez zarodkowanie i wzrost zarodków,
�� arodkowanie heterogeniczne na cz stkach cementytu, płytkach ferrytu, a w
austenicie na granicach jego ziarn,
�� olejno tworzenie płytek cementytu i ferrytu.
15. Na czym polega przemiana bainityczna?
�� Przemiana bainityczna ma charakter mieszany: bezdyfuzyjny i dyfuzyjny,
�� achodzi przy przechłodzeniu stali do 450-200oC. " roduktem przemiany jest
bainit, tj. mieszanina ferrytu przesyconego węglem i węglików o dużym stopniu
dyspersji,
�� rzemianę rozpoczyna dyfuzja węgla w austenicie  do granicziaren i dyslokacji,
�� odczas okresu inkubacji powstaj miejsca zubożone i wzbogacone w węgiel,
�� W obszarach o mniejszym stężeniu C i wyższej temperaturze Ms ma miejsce
przemiana martenzytyczna, a w obszarach o wyższym stężeniu - wydzielanie
drobnych cz stek węglików,
�� W czasie dalszego chłodzenia w obszarach martenzytycznych następuje
wydzielanie węglików, a osnowa staje się ferrytem przesyconym węglem,
�� ozrost bainitu kontrolowany jest szybkości dyfuzji węgla w austenicie, a nie
szybkości przemiany martenzytycznej,
�� W górnym zakresie temperatur przemiany powstaje bainit górny. rzemiana
rozpoczyna się od przemiany austenitu zubożonego w węgiel w niskowęglowy
ferryt,
�� W dolnym zakresie temperatur powstaje bainit dolny. ierwszy etap - przemiana
martenzytyczna austenitu bez zmiany składu chemicznego, a następnie
wydzielenie węglików.
16. Azotowanie utwardzaj ce konwencjonalne.
�� Ośrodek: amoniak, temperatura 480-5 0�C, czas kilkanaście- kilkadziesi t godzin,
stopień dysocjacji amoniaku 20- 0%. eakcja dysocjacji: 2NH3�2Nat+3H2,
�� posób wykonania: w piecach ze szczeln retort o naturalnej lub
wymuszonejcyrkulacji atmosfery. Przedmioty do azotowania oczyszczone i
odtłuszczone; powierzchnie, które nie podlegaj azotowaniu, zabezpieczone
pastami lub powłokami,
�� rubość warstwy od 0,2-0,8 mm,
�� wardość po azotowaniu: stale niestopowe ~ 1100 HV  co wi że się
zwytworzeniem na powierzchni fazy ł (Fe4N), a stale stopowe ~ 1500 HV  na
skutek utworzenia azotków pierwiastków stopowych o dużym stopniu dyspersji.
17. Nawęglanie.
aw lanie polega na dyfuzyjnym nasycaniu warstwy wierzchniej stali (zwykle 0,5-2
mm) w węgiel podczas wygrzewania obrabianego przedmiotu w ci gu określonego czasu
w ośrodku zawieraj cym węgiel atomowy w temperaturze 900-950�C
Ośro ki naw laj ce
�� stałe (węgiel drzewny),
�� roztopione sole (węglany, chlorki metali alkalicznych),
�� gazowe (CO, CH4).
Stale o naw lania
�� niskowęglowe, do ok. 0,25%C zawartość węgla w stali po nawęglaniu: ~0,8 % w
strefie przypowierzchniowej, malej ca w kierunku rdzenia.
Struktura i twar oś stali o naw laniu
�� perlityczna (lub z małym udziałem Fe3C) w strefie przypowierzchniowej o
twardości 250-300 H , do ferrytyczno-perlitycznej w rdzeniu o twardości 100-150
HB.
18. Wyżarzanie.
�� Ujednorodniaj ce: dla wlewków stalowych w celu ograniczenia
niejednorodności spowodowanej mikrosegregacj i likwacj
�� Normalizuj ce: uzyskanie jednorodnej struktury drobnoziarnistej, do stali
niestopowych i staliw
�� Zu ełne: do stali stopowych
�� Izotermiczne: odmiana wyżarzania zupełnego do stali stopowych (patentowanie 
do drutów)
�� Sferoidyzuj ce (z i kczaj ce) zapewnia dobr skrawalność i udarność,
prowadzi do otrzymania sferoidytu
�� Rekrystalizuj ce: usuwa umocnienie zgniotowe umożliwiaj c obróbkę
plastyczn na zimno
�� Odpr aj ce: usuwa naprężenia odlewnicze, spawalnicze, cieplne (stabilizuj ce
do 150 C  zapewnienie niezmienności wymiarowej; sezonowanie  w
temperaturze pokojowej)
19. Żeliwo ci gliwe
eliwo ci liwe  żeliwo otrzymane w wyniku wyżarzania żeliwa białego (wyżarzanie
grafityzuj ce). rafit powstaje dopiero podczas wyżarzania grafityzuj cego. Wydzielenia
węgla w postaci grafitu kłaczkowego (węgla żarzenia) s skupione. Żeliwo takie posiada
bardzo dobre własności wytrzymałościowe, porównywalne do żeliwa sferoidalnego i stali.
Ro zaje eliw ci łych
�� Czarne,
�� iałe,
ż� Perlityczne.
20. Żaroodporność, a żarowytrzymałość.
arowytrzy ałoś - odporność stopu na odkształcenia, zdolności metali i stopów do
przenoszenia krótko lub długotrwałych obci żeń (stałych lub zmiennych) w wysokiej
temperaturze.
aroo ornoś - zdolność materiału do przeciwstawienia się korozji gazowej w
podwyższonych temperaturach. W celu zwiększenia żaroodporności stali stosuje się
dodatki stopowe takie jak: chrom, krzem i aluminium.
21. akie wymagania stawia się stalom narzędziowym? charakteryzować podstawowe grupy
stali narzędziowych.
Wymagania:
�� Wysoka twardość (najczęściej ponad 0 H C)  narzędzie musi być twardsze od
obrabianego materiału, przy znacznej odporności na przenoszenie obci żeń bez
odkształceń plastycznych,
�� Odporność na zużycie ścierne, zabezpieczaj ce trwałość narzędzia w warunkach
tarcia przy znacznych naciskach jednostkowych,
�� Hartowność, dla zapewnienia niezbędnej grubości warstwy martenzytycznej, a
tym samym odpowiednich własności mechanicznych na przekroju narzędzia,
�� Odporność na odpuszczaj ce działanie podwyższonych temperatur, tj. zdolność do
zachowania wysokiej twardości i odporności na ścieranie,
Grupy:
�� Stale narz ziowe sto owe w porównaniu ze stalami niestopowymi maj :
�� większon hartowność, co daje możliwość produkcji większych
narzędzi o bardziejskomplikowanych kształtach,
�� odwyższon odporność na ścieranie wskutek na występowanie
węglików pierwiastków stopowych (Cr, Mo, V, W).
�� Stale narz ziowe niesto owe (dawniej nazywane węglowymi) s stalami do
pracy na zimno. Obejmuj sześć gatunków o wzrastaj cej zawartości węgla od
0,42 do 1,25%.
22. Stopy miedzi.
Mosi z
topy miedzi z cynkiem nazwane s mosi dzami. W stanie stałym miedz
tworzy z
cynkiem sześć faz, które s roztworami stałymi na osnowie obu składników lub faz
międzymetalicznych, powstaj cych w wyniku przemian perytektycznych i
eutektoidalnych. astosowanie: biżuteria, monety, instrumenty dęte.
Br zy
stopy miedzi z cyn lub innymi metalami i ewentualnie innymi pierwiastkami, w których
zawartość miedzi zawiera się w granicach 80 90% wagowych. Zastosowanie: blachy,
pręty, druty, rury.
Miedzionikle:
Stopy miedzi i niklu, które mog zawierać także takie dodatki stopowe jak krzem,5%%5
żelazo, aluminium lub mangan. Charakteryzuj się dobr wytrzymałości ,
żaroodporności i odporności na korozję oraz posiadaj dobre własności oporowe.
Zastosowanie: termoelementy, monety, elementy oporowe.
23. Stopy aluminium.
Odlewnicze  5 do 25% dodatków stopowych,
Do rzeróbki lastycznej  do 5% dodatków stopowych.
Zastosowanie:
�� Odlewnicze:
�� Najczęściej stosowane,
�� Największa odporność na korozję,
�� Najmniejsza gęstość,
�� Na odlewy armatury morskiej, aparatury chemicznej, elementy narażone
na uderzenia.
�� Do obróbki lastycznej
�� Na średnio obci żone elementy w przemyśle okrętowym i lotniczym,
�� W urz dzeniach przemysłu spożywczego i chemicznego, puszki do
napojów.
24. Stopy niklu.
�� Konstrukcyjne (monele),
�� Oporowe (chromel, alumel, nichromy, kanthal),
�� O szczególnych własnościach fizycznych (inwar, kowar, elinwar, permalloy),
�� Odporne na korozję (hastelloy),
�� Żarowytrzymałe (nimonic, inconel),
�� Do silników.
25. Stopy kobaltu.
Zastosowanie:
�� lementy silników odrzutowych,
�� Sztuczne satelity,
�� lementów pracuj ce w wysokich temp. (do 1000�C),
�� Magnesy do budowy silników przemysłowych,
�� eneratory średniej częstotliwości,
�� Urz dzenia techniki mikrofalowej,
�� Liczniki.
26. Stopy berylu.
Zastosowanie:
�� Technika lotnicza i kosmiczna,
�� lementy silników rakietowych (komór spalania i dysz do 3000� C).
27. Stopy cyny.
topy, w których cyna jest głównym składnikiem stopowym. Najczęściej stosowanymi s
stopy cyny z ołowiem, miedzi i antymonem.
Zastosowanie:
�� spoiwa do lutowania.
�� Folie.
�� Mało obci żone odlewy.
28. Stopy tytanu.
Rodzaje:
�� Konstrukcyjne i maszynowe,
�� Odporne na korozję,
�� pamięci kształtu,
�� iomateriały.
Zastosowanie:
�� W przemyśle lotniczym, okrętowym (elementy turbin parowych, silników
odrzutowych; na pokrycia samolotów bojowych, rakiet),
�� W przemyśle chemicznym (aparatura chemiczna), spożywczym,
elektrotechnicznym, elektronicznym,
�� W medycynie, jako narzędzia chirurgiczne.
29. astosowanie stopów metali trudno topliwych.
Stopy niobu:
�� lementy rakiet i statków kosmicznych,
�� lementy systemów wytwarzania i magazynowania energii,
�� Elementy turbin gazowych.
Stopy tantalu:
�� Kondensatory elektrolityczne,
�� W przemyśle chemicznym.
Stopy molibdenu:
�� W mechanice precyzyjnej,
�� W elektronice,
�� W budowie aparatury chemicznej.
Stopy wolframu:
�� W elektronice.
30. tatyczna próba rozci gania metali
Najbardziej rozpowszechniona, prosta, dokładna i dość wszechstronna.
ele róby jest wyznaczenie
�� umownej granicy sprężystości,
�� wyraz
nej lub umownej granicy plastyczności
�� wytrzymałości na rozci ganie,
�� naprężenia rozrywaj cego,
�� wydłużenia,
�� przewężenia
�� modułu sprężystości wzdłużnej.
Własności echaniczne rzy rozci aniu:
�� Wytrzymałość na rozci ganie,
�� ranica plastyczności.
�� Wydłużenie,
�� rzewężenie,
�� Naprężenie jednostkowe,
�� Wydłużenie jednostkowe.
31. tatyczna próba ściskania
Metoda badań wytrzymałościowych materiałów konstrukcyjnych. adanie polega na
osiowym ściskaniu znormalizowanej próbki ze stał szybkości . róbk jest odpowiednio
przygotowany okr gły pręt o stosunku długości do średnicy, uniemożliwiaj cym
wyboczenie w trakcie badania. róbę przeprowadza się na uniwersalnej maszynie
wytrzymałościowej.
32. tatyczna próba zginania.
tosuje się do oceny właściwości mechanicznych metali i stopów kruchych, które trudno
określić w innych próbach. adamy w ten sposób żeliwa i stale o wysokiej twardości.
Prowadzi się j umieszczaj c próbkę w maszynie wytrzymałościowej na dwu
nieruchomych podporach.
33. męczenie materiałów.
Próba
�� roces polegaj cy na wielokrotnym obci żaniu próbki wywołuj cym zmienny stan
naprężeń.
Zjawiska towarzysz ce
�� Lokalne odkształcenie plastyczne z pasmami poślizgu i bliz
niakami oraz
ekstruzjami (wyciśnięciami) i intruzjami (wciśnięciami),
�� Cykliczne umocnienie i osłabienie,
�� arodkowanie, rozwój i ł czenie się mikropęknięć zmęczeniowych.
34. Korozja.
Oddziaływanie fizykochemiczne i elektrochemiczne między materiałem a środowiskiem,
w wyniku którego następuje pogorszenie własności materiału.
�� Korozja o ólna - różnica potencjałów między mikroanodami i mikrokatodami,
�� Korozja galwaniczna - różnica potencjałów między dwoma obszarami
konstrukcji,
�� Korozja lokalna (w erowa i szczelinowa) - różnica potencjałów między
wnętrzem wżeru (szczeliny) a reszt metalu,
�� Korozja selektywna - selektywne rozpuszczanie się jednej z faz stopu
(grafityzacja żeliw, odcynkowanie mosi dzów),
�� Korozja mi zykrystaliczna - różnica potencjałów między obszarem granicy
ziarna a wnętrzem ziarna,
�� Korozja na r eniowa, z czeniowa, wo orowa - wynik współdziałania
czynnika agresywnego i naprężeń,
�� Korozja gazowa - wynik reakcji chemicznej metalu i środowiska.
35. Krzywe CTP
CTPi CTPc
36. róby twardości.
�� Statyczne:
�� Brinella,
�� Vickersa,
�� Knoopa,
�� Rockwella.
�� Dynamiczne,
�� Zarysowania,
�� cieralności.