prof. dr hab. Roman Sobiecki
Podstawowe struktury
rynkowe
1. Model konkurencji doskonałej
2. Monopol pełny
3. Konkurencja monopolistyczna
4. Oligopol
5. Nietypowe struktury rynkowe
6. Porozumienia monopolistyczne
7. Antymonopolowa polityka państwa
8. Kluczowe pytania
Założenia modelu konkurencji doskonałej:
1. Na rynku występuje bardzo duża liczba producentów
(sprzedających), z których każdy jest na tyle mały, że nie jest w stanie
wpływać na kształtowanie się ceny rynkowej
2. Na rynku występuje bardzo duża liczba konsumentów (kupujących),
z których żaden nie jest na tyle silny, by móc wpływać na cenę
rynkową towaru lub usługi
3. Konsumenci posiadają pełną informację o rynku ( w tym o cenach) i
jest im obojętne, u którego sprzedającego zakupią towar
4. Wszyscy producenci wytwarzają i sprzedają wyroby homogeniczne,
co oznacza, iż towary jednego sprzedającego są nie do odróżnienia
od towaru wszystkich pozostałych
5. Producenci (sprzedający) mają pełna swobodę wejścia i wyjścia z
rynku, to znaczy, że koszty wejścia i wyjścia z rynku nie występują,
bądz
są minimalne
6. Sprzedający jest cenobiorcą (cenę rynkową wyznacza rynek)
Krzywe popytu
a) dla firmy b) dla rynku
Cechy monopolu pełnego
1. Jeden sprzedawca na rynku
2. Produkt nie posiada nawet zbliżonych substytutów
3. Bariery wejścia na rynek zabezpieczają monopolistę przed
konkurentami
4. Sprzedający jest cenotwórcą, ustalona przez niego cena jest ceną
rynkową. Cena nie jest ustalana na maksymalnym poziomie lecz na
poziomie zapewniającym maksymalny zysk
5. W dłuższym okresie monopolista musi liczyć się z wejściem na
rynek substytutów
Odwrotnością monopolu jest monopson
(sytuacja dominacji po stronie kupującego)
Krzywe popytu
dla firmy i rynku są te same
Cechy konkurencji monopolistycznej
1. Na rynku występuje nieznaczna liczba producentów (sprzedających)
oferujących niewiele różniące się towary lub usługi
2. Wejście na rynek jest ograniczone niewielkimi kosztami
3. Oferowane towary lub usługi posiadają swoje substytuty
4. Sprzedający konkurują między sobą stosując przede wszystkim
formy pozacenowe (np. reklama)
 Krzywa popytu rynkowego
(firmy mogą być cenotwórcą, ale nie jest dla nich korzystne
konkurowanie cenowe)
 Cechy oligopolu
1. Na rynku występuje od dwóch do kilkunastu producentów
(sprzedających)
2. Producenci wytwarzają , albo taki sam towar (np. stal), albo
zróżnicowany (np. samochody)
3. Decyzje cenowe oligopolistów są wzajemnie zależne
a) oligopolista występuje w roli monopolisty (jeśli dominuje na rynku)
b) oligopolista występuje w roli lidera cenowego
Sytuację na rynku, na którym występuje kilkunastu sprzedających może
nazywać polipolem
Forma rynku Liczba Swoboda Rodzaj Przykłady
firm wejścia produktu
Konkurencja Bardzo Brak barier homogeniczny Złoto, układy
(duża
doskonała duża scalone, pszenica
elastyczność
cenowa popytu
Monopol Jedna Blokada jeden Energia elektryczna
wejścia usługi pocztowe,
telekomunikacyjne
Konkurencja Wiele Względnie zróżnicowany Książki, proszek do
monopolistyczna łatwa prania, pióra, papier
Oligopol kilka Trudna (mała Standaryzowa Stal, samochody,
elastyczność
ny lub żarówki, przetwory
cenowa popytu
zróżnicowany zbożowe
Rynek kontestowalny
kilkanaś Trudna Standaryzowa Usługi lotnicze
cie ny
(duża
elastyczność
cenowa popytu
1. Kartel
2. Syndykat
3. Trust
4. Koncern
5. Konglomerat
Praktykami monopolistycznymi, zgodnie z ustawą o ochronie
konkurencji i konsumenta są:
1. Narzucenie uciążliwych warunków umów, przynoszących podmiotowi
narzucającemu nieuzasadnione korzyści
2. Nabywanie udziałów lub akcji spółek bądz
majątku podmiotów
gospodarczych, jeśli skutkiem takiego nabycia mogłoby być istotne
ograniczenie konkurencji
3. A
ączenie przez tą samą osobę funkcji dyrektora, członka zarządu, członka
rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w konkurujących ze sobą
podmiotach gospodarczych, z których co najmniej jeden posiada ponad 10%
udziału w rynku
4. Ustalenie, bezpośrednio lub pośrednio, cen lub zasad ich kształtowania
między konkurentami w stosunkach oz osobami trzecimi
5. Podzial rynków według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub
podmiotowych
Praktykami monopolistycznymi, zgodnie z ustawą o ochronie
konkurencji i konsumenta są:
6. Ustalenie lub ograniczenie wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów
7. Ograniczenie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku podmiotów
gospodarczych nie objętych porozumieniem
8. Ustalenie przez konkurentów warunków umów zawieranych a osobami trzecimi
9. Nadużywanie pozycji dominującej, zwłaszcza:
a) przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania
bądz
rozwoju konkurencji
b) sprzedaż towarów w sposób powodujący uprzywilejowanie niektórych
podmiotów gospodarczych
c) nieuczciwe oddziaływanie na kształtowanie cen, w tym odsprzedaży oraz
sprzedaży poniżej kosztów w celu eliminacji konkurentów
Podmiotom gospodarczym zajmującym pozycję
dominującą zakazuje się także:
1. Ograniczanie, pomimo posiadanych możliwości, produkcji lub sprzedaży lub
skupu towarów, w szczególności prowadzące do podwyższania cen
2. Wstrzymywanie sprzedaży towarów prowadzące do podwyższania cen
3. Pobierania nadmiernie wygórowanych cen (np. lichwa)
1. Jakie znaczenie dla funkcjonowania rynku ma struktura rynkowa?
2. Czym charakteryzuje się model konkurencji doskonałej?
3. Czy w praktyce jest możliwa konkurencja doskonała?
4. Jakie są cechy monopolu pełnego i jakie mogą być jego skutki dla
uczestników rynku?
5. Na czym polega społeczny koszt monopolu i w jaki sposób można go
określić?
6. Na czym polega monopson i jakie mogą być jego skutki dla uczestników
rynku?
7. Co wyróżnia konkurencję monopolistyczną i na jakich rynkach ona
dominuje?
8. Dlaczego ukształtował się oligopol i jaki jest jego wpływ na
funkcjonowanie rynku?
9. Jakie nietypowe struktury rynkowe powstają na współczesnym rynku?
10. Jakie są cele i praktyczna skuteczność ustawodawstwa
antymonopolowego?