Dr hab. Ewa Freyberg
Profesor w Katedrze Ekonomii II
Kolegium Gospodarki Światowej
MIKROEKONOMIA I
Wykład 1
1
WPROWADZENIE DO EKONOMII
Czym zajmuje się ekonomia?
Ekonomia to nauka o gospodarowaniu, wyjaśnia co, jak i dla
kogo produkować.
Ekonomia jest nauką gromadzącą i porządkującą prawdziwą
wiedzę o gospodarce.
Ekonomia wyjaśnia, jak społeczeństwo radzi sobie z problemem
ograniczoności zasobów, nie możemy mieć wszystkiego, czego
pragniemy, np. nieustannych wakacji czy doskonale czystej
wody w morzu, musimy natomiast nieustannie dokonywać
wyboru: dłuższe wakacje kosztem gorszego mieszkania, czysta
woda w Bałtyku kosztem niższych połowów ryb.
2
Podział na mikro i makroekonomię
Mikroekonomia bada zachowanie (wybory) jednostek:
konsumenta, producenta, poziom cen 1 dobra, jednostkową
płacę.
Makroekonomia zajmuje się zachowaniem zbiorowości:
społeczeństwo, wszyscy konsumenci, wszyscy producenci, ogół
zatrudnionych w gospodarce, wszyscy bezrobotni, średni
poziom cen, przeciętna płaca.
3
Oba segmenty ekonomii ściśle związane ze sobą:
makroekonomia nie mogłaby istnieć bez mikroekonomii. Nie
można prowadzić polityki ekonomicznej bez znajomości
zachowań poszczególnych podmiotów. Celem polityki jest
wpływ lub inaczej kształtowanie zachowań ludzi. Cel ten tym
lepiej zrealizujemy im lepsza będzie nasza wiedza na temat
zachowań jednostek.
We współczesnej ekonomii coraz większą rolę przypisuje się
Mikropodstawom (microfoundations) makroekonomii.
4
Czy ekonomia jest nauką?
Ekonomia pozytywna i normatywna
Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym
wyjaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Odpowiada na
pytanie, jaka jest rzeczywistość, zawiera sądy opisujące
rzeczywistość.
Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń opartych na sądach
wartościujących, odpowiada na pytanie, jaka powinna być
rzeczywistość, zawiera normy.
Ekonomia pozytywna podobna do nauk ścisłych, to znaczy
stosuje metody rozstrzygania prawdziwości formułowanych
sądów.
Sądy wartościujące ekonomii normatywnej nie poddają się
testom na zgodność z rzeczywistością.
5
Metody badań stosowane w ramach ekonomii pozytywnej:
1. obserwacja procesu gospodarowania
2. uogólnianie (indukcja)
3. wnioskowanie (dedukcja)
4. krytyka
6
1. obserwacje
Zbiór danych dotyczących zachowań poszczególnych
podmiotów, np. przedsiębiorstw, konsumentów.
7
2. Indukcja
Indukcja to uogólnianie wiedzy uzyskanej w drodze obserwacji,
wyodrębnienie powtarzających się działań i sformułowanie
hipotezy.
Przykłady hipotez: gromadzimy obserwacje dotyczące wielu
transakcji kupna. Wskazują one, że wzrostowi cen hamburgerów
towarzyszy wzrost popytu na hot dogi (dobro zaspokajające
podobną potrzebę), jeśli ich ceny są stałe. Hamburgery i hot
dogi są dobrami substytucyjnymi.
Hipoteza: Zmiany popytu na dane dobro mają ten sam kierunek,
co zmiany cen substytutów tego dobra.
Uwaga: Uogólnienie nie zawsze daje wiedzę pewną. Na ogół
dane zdarzenie jest wynikiem wielu faktów (przyczyn) i istnienie
prostego związku przyczynowego nie wystarcza dla jego
wyjaśnienia.
8
3. Dedukcja
Dedukcja to wnioskowanie logiczne, służy do tego, by na
podstawie prawdziwości pewnych sądów wydać opinię o
prawdziwości innych sądów.
Wynikiem wnioskowania jest również formułowanie hipotez. Są
to hipotezy stale potwierdzane przez rzeczywistość, jeżeli
występują regularnie mają charakter praw ekonomicznych.
Przykład prawa ekonomicznego: wzrost cen powoduje spadek
popytu.
Jest to wniosek zgodny z logiką i jednocześnie stale
potwierdzany przez obserwacje zachowań na rynku.
9
4. Krytyka
Krytyka to konfrontacja hipotez i praw ekonomicznych z
rzeczywistością.
Krytyka prowadzi do potwierdzenia naszych hipotez, ich zmiany
lub odrzucenia.
Powtarzający się brak zgodności danych ze sformułowaną
hipotezą podważa jej prawdziwość i zmusza do zmiany
wcześniejszych hipotez.
Poddawanie hipotez, praw ekonomicznych testowi zgodności z
rzeczywistością, inaczej falsyfikacja, przyspiesza gromadzenie
prawdziwej wiedzy, bo ujawnia popełnione przez nas błędy we
wnioskowaniu.
10
Ekonomia pozytywna jest nauką, ale:
w ekonomii ograniczona jest rola prowadzenia doświadczeń
(eksperymentów) popularnych w naukach przyrodniczych
prawa ekonomiczne mają charakter statystyczny (obowiązują
tylko w przypadku zdarzeń masowych)
prawa ekonomiczne zależne są od konkretnych okoliczności,
zmiana warunków powoduje, że przestają obowiązywać.
Prawo o dążeniu do maksymalizacji zysku zależy od tego, czy
kariera dyrektora zależy od zadowolenia związków
zawodowych czy od zadowolenia akcjonariuszy.
badanie oraz/lub opublikowanie jego wyników może zmieniać
zachowanie podmiotów gospodarujących
interesy, jakimi kierują się poszczególne podmioty
zniekształcają, utrudniają gromadzenie wiedzy ekonomicznej
11
Skrzynka narzędzi ekonomisty
Dane ekonomiczne czyli fakty opisujące zachowania podmiotów
gospodarujących:
umożliwiają ilościowe ujęcie zależności ekonomicznych,
ułatwiają weryfikację teorii (odrzucenie związków
przypadkowych)  czerwonka i inflacja, bociany i stopa
przyrostu naturalnego.
12
Szeregi czasowe danych zawierają kolejne wartości
przyjmowane przez daną zmienną w czasie (dane miesięczne,
kwartalne, roczne, dzienne), prezentowane w tablicach lub na
wykresach).
Uwaga: sposób prezentacji danych na wykresie wpływa na
kształt wykresu i może być wykorzystany do manipulacji
wyników.
Dane przekrojowe pokazują, jakie wartości przyjmuje dana
zmienna u poszczególnych osób lub ich grup w tym samym
momencie (np. ilość ustaw wydanych w roku 2005 w krajach
członkowskich UE).
13
Wskaz
nik (indeks) wyraża względną wartość danej zmiennej
odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym (bazowym,
początkowym).
Wskaz
niki wykorzystujemy na przykład do zbadania wielkości
zmian przeciętnych (jeden miernik wielkości PKB na 1
mieszkańca w roku 2005 w krajach UE).
Wskaz
nik cen detalicznych dóbr i usług nabywanych przez
przeciętne gospodarstwo domowe, służy do mierzenia kosztów
utrzymania.
Uwaga: stopa inflacji to roczna zmiana wskaz
nika cen
detalicznych.
14
Wielkości nominalne i realne
Wartości nominalne mierzymy w cenach bieżących.
Wartości realne uzyskujemy, korygując wartości nominalne o
zmiany poziomu cen.
Ceny realne (relatywne) dóbr i zasobów czyli ceny nominalne
skorygowane o wskaz
nik inflacji są miernikiem rzadkości dóbr,
informują, czy ceny danego dobra rosną szybciej niż przeciętny
poziom cen wszystkich dóbr.
15
Siła nabywcza pieniądza jest to wskaz
nik ilości dóbr, które
można nabyć za jednostkę pieniądza.
Model ekonomiczny pokazuje uproszczony obraz
rzeczywistości, inaczej to uproszczona teoria ekonomiczna.
Pokazuje podstawowe związki badanych zmiennych w formie
rysunku, systemu równań matematycznych.
16
Skrzynka narzędzi ekonomistów z czasem coraz bardziej
wyrafinowana: teorie (modele ekonomiczne) stają się bardziej
skomplikowane, szerokie wykorzystanie ekonometrii i
zaawansowanych technik matematycznych do weryfikacji
poszczególnych teorii.
Obecnie bez pewnej biegłości w stosowaniu metod ilościowych
trudno swobodnie poruszać się w świecie ekonomistów.
Większość nagród Nobla w ekonomii przyznana ekonomistom,
którzy wykorzystywali nowoczesny aparat badawczy teorii
równowagi ogólnej do badania rzeczywistości i przyjmowali
założenie, że o zachowaniach ludzi, ich wyborach decyduje
wyłącznie motyw ekonomiczny (maksymalizacja korzyści).
17
Dawniej stosowanie nawet prostych równań i nielicznych
wzorów było przeszkodą w rozprzestrzenianiu się danej teorii
(przykład J.M. Keynesa i M. Kaleckiego).
Znaczenie umiejętności mierzenia zjawisk gospodarczych dla
polityki gospodarczej (na przykład mierzenia skutków
ekonomicznych wydawanych przez administrację norm
prawnych).
18
POPYT, PODAŻ I RYNEK
Rynek to mechanizm koordynujący zachowanie nabywców i
sprzedawców uczestniczących w wymianie dóbr i usług lub
krócej:
rynek to system współzależności transakcji kupna i sprzedaży.
Jeszcze inaczej:
Rynek to mechanizm decydowania o tym, co, jak i dla kogo
produkować. Określa ceny przy których wielkość
zapotrzebowania zrównuje się z oferowaną wielkością
sprzedaży.
Prosty model rynku umożliwia zbadanie, w jaki sposób ceny
wpływają na decyzje uczestników rynku, czyli: konsumentów i
producentów, kupujących i sprzedających.
19
Popyt
Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy
różnym poziomie ceny.
Obserwacja zachowań uczestników rynku mówi o tym, że popyt
spada wraz ze wzrostem ceny tego dobra, przy założeniu, że
inne czynniki wpływające na popyt są stałe (ceteris paribus).
Inne czynniki wpływające na popyt to: dochód konsumenta,
poziom stopy procentowej i/lub warunki uzyskania kredytu,
jeżeli konsumpcja finansowana z kredytu, ceny innych dóbr,
gusty konsumenta (wpływ reklamy i zmian w modzie), zmiany w
strukturze wieku ludności, oczekiwania konsumentów co do
stanu gospodarki.
20
Wykres popytu na sztuczne kwiaty
(przesuwanie się wzdłuż linii popytu)
Cena (P)
Popyt (D)
Ilość (Q)
21
Linia bądz
krzywa popytu ilustruje ujemną zależność między
ceną a rozmiarami zapotrzebowania, przy innych czynnikach
stałych.
22
Wykres popytu na sztuczne kwiaty
(przesuwanie się linii popytu czyli szok popytowy) 
uwzględniamy inne niż cena czynniki wpływające na popyt
Cena (P)
D
D
D
Ilość (Q)
23
Podaż
Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować
przy różnym poziomie ceny, przy założeniu, że inne czynniki
wpływające na podaż są stałe (ceteris paribus).
Inne czynniki wpływające na podaż: ceny zasobów, techniki
produkcji, polityka państwa, np. wielkość podatków, zaostrzone
normy bezpieczeństwa, wymogi związane z ochroną
środowiska.
Obserwacja rynku wskazuje, że podaż rośnie wraz ze wzrostem
ceny.
24
Wykres podaży sztucznych kwiatów
(ruch wzdłuż linii podaży)
Cena (P)
Podaż (S)
Ilość (Q)
25
Linia bądz
krzywa podaży ilustruje dodatnią zależność między
ceną a ilością oferowanych dóbr przy innych czynnikach
stałych.
26
Wykres podaży sztucznych kwiatów
(przesuwanie się linii podaży czyli szok podażowy) 
uwzględniamy inne niż cena czynniki wpływające na podaż
Cena (P)
S
S
S
Ilość (Q)
27
Cena równowagi jest to cena równoważąca popyt z podażą.
Najsłynniejszy wykres w ekonomii: w jaki sposób rynek
wyznacza cenę równowagi czyli cenę równoważącą popyt z
podażą.
28
Rynek sztucznych kwiatów (wykres)
Cena (P)
S
P*
D
Ilość (Q)
Q*
29
Alfred Marshall (1842-1924): działanie popytu i podaży
przyrównać można do działania ostrzy nożyczek, oba elementy
nożyczek w równym stopniu uczestniczą w czynności
rozcinania.
30
Rynek wolny i rynek regulowany
Brak wpływu państwa na cenę równowagi charakterystyczne dla
rynków wolnych. Rynek w sposób automatyczny decyduje o
tym, co, jak i dla kogo produkować.
Adam Smith (1723-1790): zachowaniem producentów i
konsumentów na rynku kieruje  niewidzialna ręka rynku .
31
Na rynku regulowanym państwo wpływa na ceny i wielkość
produkcji czyli decyduje o tym, co, jak i dla kogo produkować.
Inaczej mówiąc, interwencja państwa zakłóca równowagę na
rynku.
Przykłady interwencji państwa wpływających na wielkość
podaży i ich skutki:
wprowadzenie podatku od nabywanych dóbr
wprowadzenie cen regulowanych
niska jakość regulacji w postaci braku planów
przestrzennego zagospodarowania Warszawy a cena
mieszkań w Warszawie
32
Pożytki ze znajomości mikroekonomii
Im wyższy poziom wiedzy ekonomicznej społeczeństwa
(znajomość ekonomii pozytywnej), tym wyższa jakość ekonomii
normatywnej (większa precyzja w doborze sposobu regulacji).
Postęp w badaniach mikroekonomicznych jednym z warunków
zwiększenia skuteczności interwencji państwa.
33