Dr hab. Ewa Freyberg
Profesor w Katedrze Ekonomii II
Kolegium Gospodarki Światowej
MIKROEKONOMIA I
Wykład 2
1
TEORIA WYBORU KONSUMENTA
Model zachowań konsumenta, oparty na gustach i preferencjach
konsumenta, objaśnia, co mogą zakupić przy danych
dochodach i danych cenach.
Model:
1) pozwala przewidywać reakcje konsumentów na zmiany
warunków rynkowych
2) wykorzystuje poznane wcześniej narzędzia: elastyczność
cenową i dochodową popytu
2
4 elementy składowe modelu:
1) dochód konsumenta
2) ceny poszczególnych dóbr
3) gusty konsumenta decydujące o stopniu satysfakcji
konsumenta z posiadania danego koszyka dóbr
4) założenie o sposobie postępowania konsumenta (założenie
behawioralne): dążenie do maksimum satysfakcji
3
Poziom dochodu konsumenta i ceny ograniczają nasze wydatki.
W modelu wprowadzone pojęcie ograniczenia budżetowego.
Jest to spis różnych koszyków dóbr dostępnych dla
konsumenta.
Ograniczenie budżetowe to maksymalna ilość danego dobra,
którą możemy kupić przy określonej nabywanej ilości drugiego
dobra (zakładamy brak oszczędności).
4
Przykład:
Dochód konsumenta, I = 20 jednostek
Cena dobra X, Px = 2 jednostki
Cena dobra Y, Py = 4 jednostki
Ilość dobra X = 0, ilość dobra Y = 5
Ilość dobra Y = 0, ilość dobra X = 10
5
Wykres linii ograniczenia budżetowego
6
Nachylenie linii budżetowej
Px . X + Py . Y = I
Y = - Px/Py . X + I/Py
-Px/Py to współczynnik kierunkowy linii ograniczenia
budżetowego (stosunek cen obu dóbr), znak minus wskazuje na
odwrotną zależność (substytucyjność), informuje na ile
jednostek dobra Y konsument może wymienić jedno dobro X.
I/Py to wyraz wolny
7
Zmiany poziomu dochodu konsumenta ilustrowane w postaci
przesunięcia linii ograniczenia budżetowego
8
Zmiany ceny któregoś z dóbr ilustrowane przez zmianę kąta
nachylenia linii ograniczenia budżetowego
9
Podatki a linia ograniczenia budżetowego:
- zmiana stopy podatku dochodowego (przesunięcie linii)
- zmiana stopy podatku VAT (zmiana kąta nachylenia linii)
10
Preferencje (gusty) konsumenta
Zakładamy, że konsument postępuje racjonalnie, to znaczy:
" jego zachowanie jest spójne wewnętrznie (logiczne) i polega
na maksymalizacji użyteczności (zadowolenia): jeżeli woli A
od B i B od C, to woli też A bardziej niż C
" konsument woli mieć więcej niż mniej, czyli wybiera zawsze
taki koszyk, w którym jest więcej co najmniej jednego dobra
" konsument zna wszystkie możliwe do nabycia kombinacje
dóbr (doskonała informacja lub inaczej przejrzystość rynku) i
potrafi je ocenić
11
Funkcja użyteczności  przyporządkowuje koszykom dóbr tym
większe liczby, im wyżej ocenia je konsument.
U(x,y) = x + y, gdzie: x i y to ilości nabywanych dóbr
W zależności od formy równania funkcji użyteczności, wskaz
niki
użyteczności mogą przybierać różną wartość, wartości te
umożliwiają jedynie uporządkowanie poziomów użyteczności
różnych koszyków dóbr, a nie zmierzenie ich użyteczności.
Wskaz
niki użyteczności umożliwiają wybór danego koszyka
dóbr (określenie, który koszyk daje więcej satysfakcji), ale ich
wartości nie są miarami zadowolenia.
12
Mapa gustów konsumenta
" składa się z krzywych obojętności,
" krzywe (linie) obojętności mieszczą punkty odpowiadające
kombinacjom dóbr o takiej samej całkowitej użyteczności.
Krzywe obojętności możemy wyprowadzić z funkcji
użyteczności U(x,y) = x+ y.
Jeżeli U(x,y) = 3 = x + y, to: y = -x+3, współczynnik kierunkowy
= -1, a wyraz wolny b = U(x,y)=3.
13
Wykres nachylonych ujemnie krzywych obojętności
14
Wprowadzenie dodatkowego założenia: dobro jest tym wyżej
oceniane im mniej go posiadamy.
Zjawisko malejącej krańcowej stopy substytucji dobra Y dobrem
X jest to stosunek porcji dobra Y z której konsument musi
zrezygnować, aby zwiększyć swój koszyk o dodatkową porcję
dobra X.
15
Wykres: Skutki wypukłości krzywych obojętności
16
Optymalny koszyk dóbr
Wykres punktu równowagi konsumenta
zmiana Y/zmiana X = Px/Py, czyli krańcowa stopa substytucji
zrównuje się z odwrotnością stosunku ich cen.
17
Wpływ zmian dochodu na punkt równowagi konsumenta
(przy założeniu stałości cen)
a) Dobra normalne b) Dobra niższego rzędu
18
Wpływ zmiany cen na punkt równowagi konsumenta
(przy założeniu stałości dochodu)
19
Praktyczne zastosowania teorii wyboru konsumenta
1. Wpływ rodzaju podatku na punkt równowagi konsumenta
Wykres: Podatek pośredni a podatek bezpośredni
20
2. Transport kolejowy czy drogowy
1. Załóżmy, że jeden z 10  nowych krajów członkowskich UE
otrzymał pewną kwotę Euro z Funduszu Spójności na
rozwój infrastruktury
2. Rząd podjął decyzję o wykorzystaniu tych środków na
budowę autostrad i modernizację transportu kolejowego
3. Wykorzystując narzędzia teorii wyboru konsumenta,
przyjmujemy, że dobro Y to kilometry autostrady, a dobro X
to kilometry nowoczesnych torów kolejowych
4. Koszty budowy dróg i torów traktujemy jako ich ceny
5. Wielkością maksymalizowaną jest zdolność przewozowa
sieci transportowej w kraju
6. Punkty położone na tej samej krzywej obojętności
dostarczają jednakową ilość usług transportowych
21
7. Celem rządu jest znalezienie się na jak najwyższej krzywej
8. Położenie linii ograniczenia budżetowego wyznaczone jest
ilością środków z budżetu UE i budżetu krajowego oraz
kosztów budowy 1 km autostrady i 1 km torów
9. Wybrana przez rząd kombinacja ilości km autostrad i torów jest
optymalna, jeżeli wybór dokonany był w warunkach możliwie
pełnej (doskonałej) informacji odnośnie: wpływu rozbudowy
sieci transportowej na wielkość przewozów (kształt krzywych
obojętności), kompletności i jakości rachunku kosztów,
spełnienia wymogów korzystania ze środków europejskich
10. Koszty budowy powinny uwzględniać również koszty
pośrednie w postaci na przykład zanieczyszczenia środowiska,
koszty wykupu gruntów w przypadku autostrad (przypadek
budowy drogi na lotnisko w Pyrzycach)
11. Im niższa jakość informacji tym większe ryzyko, że wybór
dokonany przez rząd będzie odbiegał od optimum
22
Wykres: Punkt równowagi rządu
23