Dr hab. Ewa Freyberg
Profesor w Katedrze Ekonomii II
Kolegium Gospodarki Światowej
MIKROEKONOMIA I
Wykład 3
PRODUCENT
Działanie przedsiębiorstwa.
Koszty a produkcja
Cele działalności przedsiębiorstwa
" Maksymalizacja zysku czy inne cele?
" Motyw zysku a wyższy status społeczny,
" Motywacja pracownika korporacji i właściciela
małej firmy (satysfakcja z samodzielności),
" Konflikt interesów grupy technokratów (rozmiary
przedsiębiorstwa) i akcjonariuszy (zysk) w
przypadku oddzielenia własności od kontroli nad
przedsiębiorstwem (J.K.Galbraith)
" Metody zapobiegania autonomizacji celów
działania warstwy technokratów (menedżerów):
wynagrodzenie w akcjach, zagrożenie w postaci
wrogiego przejęcia
Cele działalności przedsiębiorstwa
" JEDNAK MAKSYMALIZACJA ZYSKU
" Zysk jest to różnica między utargiem całkowitym
a kosztem całkowitym
" Metody obliczania zysku. Rachunek wyników (net
income statement). Bilans (balance sheet).
Przepływy gotówki (cash flow)
" Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości) a
koszt księgowy
" Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) a zysk normalny
" Zysk ekonomiczny to zysk przekraczający dochód,
który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w
postaci odsetek, pożyczając swój kapitał według
rynkowej stopy procentowej.
Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa
" Podstawowe pojęcia: koszt całkowity (total cost),
koszt przeciętny (average cost) i koszt krańcowy
(marginal cost), utarg całkowity (total revenue) i
utarg krańcowy (marginal revenue), zysk
całkowity (total profit) i zysk krańcowy (marginal
profit)
" Założenia przyjmowane w analizie:
" Krótki okres czasu: ilość co najmniej jednego
czynnika produkcji stała: koszty stałe (fixed cost)
i koszty zmienne (variable cost)
" Prawo malejących przychodów określa
kształtowanie się kosztów produkcji
" Forma konkurencji (doskonała lub niedoskonała)
określa wielkość utargów
Prawo malejących przychodów
" Po przekroczeniu punktu A każdy kolejny wzrost nakładów
pracy L przynosi coraz mniejsze przyrosty produkcji Q.
" W przedziale LaLb wytworzenie kolejnej jednostki Q kosztuje
coraz więcej
" Koszt zmienny (VC) przy zwiększaniu produkcji do Qa rośnie
coraz wolniej, a potem coraz szybciej
Utargi, koszty i zyski
Q P TR MR TC MC AC TP MP
A B C D E F G H I
1 9 9 9 3 3 3 6 6
2 8 16 7 4 1 2 12 6
3 7 21 5 6 2 2 15 3
4 6 24 3 10 4 2,5 14 -1
5 5 25 1 15 5 3 10 -4
6 4 24 -1 24 9 4 0 -10
7 3 21 -3 35 11 5 -14 -14
8 2 16 -5 48 13 6 -32 -18
9 1 9 -7 63 15 7 -54 -22
Utargi, koszty i zyski
Zapamiętaj koniecznie!
" Jeżeli krzywa kosztów przeciętnych ma kształt
litery U to krzywa kosztów krańcowych przecina
krzywą kosztów przeciętnych w jej minimum.
" W warunkach doskonałej konkurencji cena jest
taka sama dla każdej wielkości produkcji (krzywa
popytu jest linią poziomą), a więc utarg
krańcowy jest też stały i równy cenie.
" Przedsiębiorstwo zwiększa produkcję do
momentu zrównania kosztu krańcowego z
utargiem krańcowym, MR=MC. Jest to tzw. złota
reguła, dotyczy wszystkich przedsiębiorstw,
których celem jest zysk.
" Przy rozmiarach produkcji, dla których MR=MC,
przedsiębiorstwo osiąga największy zysk
(najmniejszą stratę).
Długi okres. Korzyści i niekorzyści skali
produkcji
" W długim okresie możliwe jest dostosowanie do
nowych warunków wszystkich czynników
produkcji w przedsiębiorstwie (zmiana techniki
produkcji, zmiana rozmiarów przedsiębiorstwa,
nowe kontrakty z dostawcami surowców)
" Długookresowe koszty przeciętne produkcji
zmieniają się w zależności od wystąpienia
korzyści lub niekorzyści skali produkcji
" Korzyści skali powodują spadek kosztów
przeciętnych przy wzroście produkcji. Niekorzyści
skali to wzrost kosztów przeciętnych przy
zwiększaniu produkcji
Korzyści i niekorzyści skali na wykresie
" Wielkość produkcji Qb odpowiadająca minimalnej
efektywnej skali produkcji nazywanej też
optimum techniczno-organizacyjnym
Przyczyny występowania korzyści skali
1. niepodzielność dóbr kapitałowych (maszyn,
urządzeń, budynków)
2. postęp techniczny i organizacyjny, specjalizacja
pracy
3. lepsze wykorzystanie zapasów surowców, części
zamiennych i rezerw w mocach wytwórczych przy
dużych rozmiarach produkcji
Co wywołuje niekorzyści skali?
1. Trudności w zarządzaniu dużym
przedsiębiorstwem.
2. Nowe przedsiębiorstwa lokalizowane w gorszych
warunkach geograficznych (wyższe koszty
transportu, większe koszty wydobycia
surowców).
3. Czas, w jakim wzrostowi produkcji zaczną
towarzyszyć niekorzyści skali, różny w
poszczególnych gałęziach.
Wpływ jakości czynników produkcji na
poziom kosztów produkcji
" Zródła wzrostu gospodarczego USA w latach 1948-73
" Na podstawie: E.F. Denison  Accounting for Slower Economic
Growth. The US in the 1970s Brookings Institution, 1979
Zródło wzrostu % udział we wzroście
Wzrost nakładów:
Pracy 27,6
Kapitału 18,3
Razem 45,9
Wzrost produkcyjności:
Wykształcenie zatrudnionych 10,6
Postęp technologii 28,7
Postęp w nauce 7,8
Korzyści skali 8,3
Razem 55,4
Różne -1,3
A
ącznie 100,0
Jak ustalić optymalne rozmiary produkcji?
" Przedsiębiorca zwiększa produkcję dopóty, dopóki
utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy.
" Ta reguła pozwala maksymalizować zysk lub
minimalizować stratę.
" W krótkim okresie produkcja  ze stratą
kontynuowana, jeżeli utarg całkowity większy od
kosztów zmiennych.
" Wielkość kosztów stałych nie wpływa na decyzję o
rozmiarach produkcji w krótkim okresie czasu
( koszty utopione ).
" W długim okresie niezbędne dążenie do obniżenia
kosztów i zwiększenia utargu. Brak zysku
powinien być sygnałem do zaprzestania produkcji.
Wpływ podatków na decyzje producentów
" Podatki określają wielkość zysków producenta
pozostającą do jego dyspozycji
" Obniżenie podatków to wyższa wielkość zysków
po opodatkowaniu, zachęcająca do wzrostu
produkcji
" Państwo może stosować różne formy  zachęt
podatkowych
" Empirycznie potwierdzony silny wpływ badań
naukowych i edukacji na wzrost gospodarczy
wskazuje na celowość pozostawiania większej
porcji zysków w firmach inwestujących w
nowoczesne technologie i edukację