Farmakoterapia
Ból w chorobach reumatycznych
Ból jest jednym z najczęściej spotykanych i najważniej- włókien osiowych i rozpad osłonek
mielinowych nerwów obwodowych
szych objawów w chorobach narządu ruchu. Jego po-
oraz rzadziej zmiany zwyrodnienio-
we w rdzeniu kręgowym, zespoły ko-
wstawanie ma złożony charakter.
rzeniowe, algodystrofia);
" Choroby kości i chrząstek (m.in. oste-
Neurony (komórki nerwowe) są jedy- Amerykańskiego Towarzystwa Reu- oporoza, oesteomalacja, oesteoar-
nymi komórkami organizmu, zdolny- matologicznego i jest zawarta w 10 tropatia, dysplazje kości i stawów
mi odbierać i przewodzić ból. Aby głównych grupach:  są to zaburzenia kostnienia śród-
ból  zaistniał musi być pobudzona " Układowe choroby tkanki łącznej  chrzęstnego przy prawidłowym two-
komórka nerwowa. Mogą go prze- obejmują one m.in. reumatoidalne za- rzeniu się kości);
wodzić tylko nerwy określane jako palenie stawów, młodzieńcze prze- " Zmiany pozastawowe (m.in. zespo-
układ noksoceptywny. Pobudzenie wlekłe zapalenie stawów, toczeń ru- ły mięśniowo-powięziowe, lędz
wio-
włókien nerwowych może zachodzić mieniowaty układowy (jest to zespół ból, zapalenie ścięgien, zaburzenia
na drodze chemicznej, mechanicznej objawów dotyczących wielu narzą- naczynioruchowe);
lub termicznej. Ból może też powsta- dów i układów, takich jak zmiany " Różne zaburzenia m.in. urazy, sarko-
wać przy rozciąganiu nerwów, uci- skórne, zapalenie stawów, błon su- idoza (przewlekła wieloukładowa
sku na nerwy lub działaniu wibracji. rowiczych i nerek, objawy ze strony choroba, charakteryzująca się wystę-
układu nerwowego, obniżenie liczby powaniem w zajętych tkankach ziar-
W praktyce, z powodu bólu cier- krwinek białych i płytek krwi), martwi- niny w postaci nacieków, które naj-
pi aż 6 mln Polaków, dotkniętych cze zapalenie naczyń i waskulopa- częściej zajmują płuca, węzły chłon-
przewlekłymi chorobami stawów. tie (uszkodzenie naczyń związane ne i stawy, jak również narząd wzro-
Stanowi to 15% ogółu ludności. z przewlekłym odrzuceniem prze- ku, wątrobę, śledzionę, nerki, kości,
szczepu), twardzinę układową (jest ślinianki, mięsień sercowy, układ ner-
Schorzenia reumatyczne obejmują po- to układowa choroba tkanki łącznej, wowy i gruczoły łzowe), rumień gu-
nad sto różnych jednostek chorobo- charakteryzująca się postępującymi zowaty (wykwity w postaci czerwo-
wych. Dochodzi w nich do uszkodze- zmianami włóknistymi, a następnie nych lub sinoczerwonych guzków zlo-
nia tkanek tworzących układ ruchu, zanikowymi w skórze i w narządach kalizowanych w skórze i tkance pod-
czemu towarzyszy ból, ograniczenie wewnętrznych  przewód pokarmo- skórnej, które najczęściej pojawiają
ruchomości stawów i zmniejszenie si- wy, układ kostno-stawowy, drogi od- się na kończynach dolnych), hemofi-
ły mięśni. Przyczyną uszkodzenia tka- dechowe, serce i nerki); lia, zespoły  reumatyczne polekowe.
nek mogą być urazy mechaniczne, " Zapalenie stawów z towarzyszą-
przeciążenia i zwyrodnienia, zapa- cym zapaleniem kręgosłupa; gru- Najbardziej rozpowszechnione są:
lenia wywołane bakteriami, a także pa ta obejmuje m.in. zapalenie ze- " choroba zwyrodnieniowa stawów,
spowodowane własnymi przeciwcia- sztywniające; na którą cierpi około 3 mln osób,
łami. Wiele innych chorób może obja- " Choroba zwyrodnieniowa stawów " reumatoidalne zapalenie stawów,
wiać się zmianami w układzie ruchu, pierwotna i wtórna; na które cierpi około 0,5 mln osób
np. zaburzenia metaboliczne, hormo- " Zapalenie stawów i narządu ruchu w Polsce.
nalne lub nowotwory. Najczęściej towarzyszące zakażeniom bakteryj-
jednak zapalenie tkanek narządu ru- nym, wirusowym, grzybiczym i paso- Zespoły bólowe tkanek miękkich
chu spowodowane jest przeciwciała- żytniczym; układu ruchu
mi skierowanymi przeciw tym właśnie " Choroby stawów w przebiegu cho- Jak wykazują wyniki badań, najczęst-
tkankom. Powodują one gromadze- rób metabolicznych, m.in. dna (ar- szą przyczyną przewlekłego bólu
nie komórek zapalnych w okolicy sta- tretyzm), skaza moczanowa (choro- w układzie ruchu nie są choroby kości
wów i ścięgien, które tworzą ziarninę ba będąca następstwem zwiększo- czy stawów, ale stany chorobowe tka-
zapalną, uszkadzającą elementy na- nej zawartości kwasu moczowego nek miękkich, a więc mięśni szkieleto-
rządu ruchu. w płynach ustrojowych). wych, powięzi, ścięgien i ich przycze-
" Nowotwory pierwotne i wtórne; pów, więzadeł, kaletek i rozścięgien,
Klasyfikacja chorób " Zaburzenia nerwowo-naczyniowe które stanowią więcej niż połowę wagi
reumatycznych (choroba Charcota, czyli zanik mię- ciała. Schorzenia tkanek miękkich ob-
Aktualna klasyfikacja chorób reuma- śni postępujący, choroba dziedzicz- jawiają się bólem wielomiejscowym,
tycznych opiera się na ustaleniach na, w której występuje zwyrodnienie uogólnionym i miejscowym.
14
Farmakoterapia
Podział Najczęściej występujące działają w ruchomości stawu biodro-
" Zespoły objawiające się bólem wie- schorzenia tkanek miękkich układu wego), reumatyzm przyczepu mięśnia
lomiejscowym ruchu pośladkowego pośredniego do gór-
1) liczne współistniejące miejscowe nego krętarza kości udowej.
przyczyny bólu, Fibromialgia
2) zespół fibromialgii, Głównym objawem charakterystycz- Choroby przyczepu stożka
3) zespół powtarzanych naprężeń nym tej dla wielu  tajemniczej cho- ścięgnistego barku
i wielomiejscowe bóle przecią- roby jest przewlekły, uogólniony, wie- Inne nazwy to: reumatyzm mięśnia nad-
żeniowe mięśni szkieletowych lomiejscowy ból w układzie ruchu, grzbietowego, zapalenie okołobarko-
i tkanek okołostawowych, o zmiennym charakterze i nasileniu, we, zlepne zapalenie kaletki podbarko-
4) bóle wielomiejscowe (polyalgia) występujący zwykle z zaburzeniami wej. Jest to zdecydowanie najczęstsza
o nieznanym mechanizmie. snu i poczuciem zmęczenia poranne- przyczyna bólu i dysfunkcji barku. Sto-
go oraz z objawami  nerwicy . żek ścięgnisty tworzy przyczepiające
Bóle tkanek miękkich układu ruchu mo- się do guzka większego kości ramien-
gą ponadto powstać w wyniku chorób Decydujące o rozpoznaniu fibromial- nej ścięgna mięśni, które przyczepiają
zakaz
nych czy zatrucia. gii jest stwierdzenie wzmożonej wraż- się do guzka mniejszego. Stany zapal-
liwości bólowej na ucisk tkanek ukła- ne towarzyszące uszkodzeniom tych
" Zespoły manifestujące się bólem du ruchu ( punkty tkliwe ). przyczepów łatwo przenoszą się na
lokalnym pokrywającą je kaletkę podbarkową,
1) zespół powtarzanych naprężeń, Zespół kanału nadgarstka która jest elementem anatomicznym,
2) choroby przyczepów ścięgien, Przyczyną tego schorzenia jest prze- warunkującym przesuwanie się głowy
więzadeł i rozścięgien, tzw. en- wlekłe, zwykle powstające w wyni- kości ramiennej względem tkanek ota-
tezopatie, ku wielokrotnie powtarzanych naprę- czających ją ze wszystkich stron. Poza-
3) zapalenia ścięgien, żeń, zapalenie ścięgien mięśni zgina- palne zrosty blaszek tej kaletki, a także
4) zapalenie kaletek maziowych, czy palców rąk. przejście procesu zapalnego na sąsia-
5) choroby tkanek miękkich z prze- dującą torebkę stawu barkowego, mo-
wagą objawów uciskowych na Charakterystycznym objawem są za- gą powodować ograniczenia rucho-
nerwy obwodowe, burzenia czucia palców I IV, szcze- mości względem łopatki i obojczyka,
6) miejscowe przeciążenia mięśni. gólnie odczuwane nocą. Chorobę a w stanach skrajnych  niemal całko-
tę nazywa się  chorobą kompute- wity zrost tych struktur (tzw.  bark za-
Czynniki predysponujące do rowców . mrożony ).
tych schorzeń
Najczęstszą przyczyną są wie- A
okieć tenisisty i golfisty Reumatyzm rzepki
lokrotnie powtarzane mikroura- Wiodącym objawem jest tępy, mo- Jest to uszkodzenie mięśnia czworo-
zy i naprężenia oraz długotrwa- mentami ostry przeszywający ból od- głowego uda i nierzadka przyczyna
łe napięcia mięśni szkieletowych czuwany w łokciu i przedramieniu. A
o- bólu kolana. W uszkodzeniach przy-
i innych tkanek miękkich układu ru- kieć tenisisty jest 3 4 razy częstszy niż czepów rzepkowych ból nasila się
chu. Objawy  reumatyzmu tkanek łokieć golfisty. Manifestuje się bólem podczas wchodzenia po schodach.
miękkich układu ruchu mogą być odczuwanym w mięśniach prostowni-
efektem wielu innych przyczyn, ta- ków palców, a więc po stronie grzbie- Bóle krzyża
kich jak działanie różnych drobno- towej przedramienia. Jak nazwa wska- Najczęstszy zespół bólowy w scho-
ustrojów, przyjmowanie fluorochi- zuje, przydarza się osobom aktyw- rzeniach reumatycznych. Bóle okoli-
nolonów, izotretynoiny, fenobarbi- nym sportowo. cy lędz
wiowo-krzyżowej kręgosłupa
talu, przedawkowanie witaminy A, mają zwykle swoje z
ródło w tkankach
chorób pasożytniczych, przebytej Zespół krętarzowy miękkich. Za najczęstsze przyczyny
infekcji wirusem Coxackie A9, hi- Częste, ale rzadko rozpoznawane bólu krzyża przyjmuje się wysuwanie
perlipidemii czy też stanu po trans- przyczyny bólu biodra i uda: zapale- jądra miażdżystego krążka między-
plantacji nerek. Każde ścięgno, nie okołobiodrowe, zapalenie kaletek kręgowego oraz uszkodzenia więza-
mięsień, przyczep ścięgna lub wię- krętarza (krętarz większy i mniejszy to deł międzykręgowych. Obie te struk-
zadła, bądz
inny element tkanek guzowate wyniosłości w obrębie na- tury to tkanki miękkie.
miękkich może być z
ródłem bólu. sady kości udowej, stanowiące miej-
sca przyczepu mięśni, które współ- mgr farm. Tomasz Mrozowski
16